×

آزادی مشروط، حق یا امتیاز؟

آزادی مشروط، حق یا امتیاز؟

کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها نه تنها دغدغه مقام‌های عالی قوه قضائیه و قضات دادگاه‌ها، بلکه مورد توجه قانونگذار هم هست بررسی سیر تصویب قوانین کیفری در ایران نشان می‌دهد که در ادوار مختلف قانونگذاری همواره کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها مدنظر مقنن قرار گرفته است نگرشی به نظام آزادی مشروط و سابقه آن در قوانین کیفری ایران در راستای کاستن از آمار زندانیان شاهدی بر این مدعاست

آزادی-مشروط،-حق-یا-امتیاز؟ وکیل 

کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها نه تنها دغدغه مقام‌های عالی قوه قضائیه و قضات دادگاه‌ها، بلکه مورد توجه قانونگذار هم هست. بررسی سیر تصویب قوانین کیفری در ایران نشان می‌دهد که در ادوار مختلف قانونگذاری همواره کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها مدنظر مقنن قرار گرفته است. نگرشی به نظام آزادی مشروط و سابقه آن در قوانین کیفری ایران در راستای کاستن از آمار زندانیان شاهدی بر این مدعاست.

آزادی مشروط در قانون مجازات اسلامی جدید - نظام آزادی مشروط - گام به گام تا آزادی مشروط - شرایط استفاده از امتیاز آزادی مشروط - شرایط آزادی مشروط برای خیانت در امانت 

به گونه‌ای که در قانون مجازات اسلامی سال 92 فصل هشتم آن شامل مواد 58 تا 63 به نظام آزادی مشروط اختصاص دارد. از این‌رو در مقاله پیش‌رو اهداف و مبانی قلمرو و شرایط آزادی مشروط مورد بررسی قرار می‌گیرد.

1- اهداف و مبانی آزادی مشروط

اعطای آزادی مشروط به محکومین زندانی دارای اهداف مختلفی است که به تشریح آنها می‌پردازیم.

الف) اصلاح شخص محکوم‌علیه و بازگشت وی به زندگی پاک و شرافتمندانه. پس مادامی که به هدف اصلی ناشی از اجرای عدالت کیفری که همانا اصلاح محکوم است رسیدیم تداوم مجازات امری بیهوده خواهد بود.

ب) کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها از دیگر اهداف آزادی مشروط محسوب می‌گردد زیرا افزایش و تکثر جمعیت کیفری زندان‌ها، جرم‌زا بودن محیط و نیز ارتباط زندانیان با مجرمین حرفه‌ای از جمله موضوعاتی هستند که همواره توجه مسئولان قوه قضائیه و قضات محاکم معطوف به آنها بوده و برای مقابله با کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها گام‌های مؤثری برداشته شده است که اعمال مقررات مربوط به آزادی مشروط در این راستا ارزیابی می‌شود. کمااینکه رئیس قوه قضائیه در بند 12 دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها به صراحت موضوع نظام آزادی مشروط را به دادسراها و دادگاه‌ها متذکر شده ‌است.

قانون راجع به آزادی مشروط زندانیان - شرایط آزادی مشروط در قانون مجازات اسلامی - تدوین آئین نامه اجرایی مربوط به نظام نیمه آزادی و آزادی مشروط 

پ) پیشگیری از تکرار جرم و مقابله‌ با آن هدف دیگر نظام آزادی مشروط است زیرا ترس ناشی از اجرای باقیمانده مجازات، همواره در ذهن و اندیشه فرد محکوم در طول دوران آزادی وجود دارد و همین عامل موجب می‌گردد تا تغییر و تحول مؤثری در رفتار محکومین حاصل گردد. از این‌رو پیشگیری از تکرار جرم و مقابله با آن را از اهداف نظام آزادی مشروط به حساب می‌آوریم.

ت) حفظ نظم و برقراری امنیت در فضای داخل زندان‌ها از دیگر اهداف نظام آزادی مشروط است. زیرا یکی از شرایط اعطای آزادی مشروط حسن رفتار مستمر شخص زندانی در مدت تحمل کیفر حبس است. بنابراین همین موضوع (حسن رفتار) ابزار مناسب برقراری نظم و انتظام داخل زندان‌ها بوده و در چنین محیط آرام و منظمی می‌توان به زندانی فرصت داد تا از برنامه‌های اصلاحی و تربیتی سازمان زندان‌ها برخوردار گردد.

2- قلمرو آزادی مشروط

مطابق مقررات ماده 58 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 قلمرو آزادی مشروط محدود شده به مجازات حبس تعزیری. پس با این صراحت قانونی، مجازات حبس در باب حدود، هرچند در قوانین موضوعه بندرت پیش‌بینی شده است از شمول اعطای آزادی مشروط خارج می‌گردد. به عنوان مثال: مطابق بند پ ماده 278 قانون مجازات اسلامی سال 92 حد سرقت در مرتبه سوم حبس ابد است. از این‌رو چون در صدر مقررات ماده 58 قانون اخیرالذکر مطلق مجازات حبس عنوان نشده است، بلکه به ذکر محکومیت به حبس تعزیری اکتفا شده است، بنابراین مجازات حبس از باب حدود مشمول مقررات مربوط به اعطای آزادی مشروط نمی‌گردد.

3- شرایط آزادی مشروط

ماده‌ 58 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 برای اعطای آزادی مشروط شرایطی تعیین نموده است. بعضی از این شرایط به نوع جرم و محکومیت و بعضی دیگر به رفتار و عملکرد زندانی بستگی دارند که بیان می‌شوند.

الف) محکومیت به حبس تعزیری

با توجه به صراحت ماده‌ 58، تنها زندانیان محکوم به مجازات حبس تعزیری می‌توانند از آزادی مشروط استفاده نمایند. به‌همین‌خاطر محکومین به سایر مجازات‌ها شامل حدود، قصاص و دیات از این امتیاز و ارفاق قانونی محروم هستند.

ب) شرط مدت

یکی دیگر از شرایط اعطای آزادی مشروط این است که در مجازات حبس بیش از 10 سال نصف و در سایر موارد یک سوم از مجازات حبس مقرر سپری شده باشد. پس مادامی که مدت‌های مذکور سپری نشده باشد، محکوم‌علیه حق استفاده از آزادی مشروط را نخواهد داشت. منظور از نصف و یک سوم مجازات مندرج در ماده 58 قانون مجازات اسلامی، مجازاتی است که توسط دادگاه صادر کننده حکم قطعی مقرر شده است نه مجازات حبسی که از طریق عفو و بخشودگی کاهش و تنزل یافته است.

پ) حسن اخلاق و رفتار: حسن اخلاق و رفتار از دیگر شرایط اعطای آزادی مشروط و قرینه‌ای بر اصلاح و تربیت زندانی است. زیرا اگر زندانی در طول تحمل دوران محکومیت به نحو مستمر از خود حسن اخلاق نشان دهد، می‌توان امیدوار بود که به زندگی اجتماعی عادت کرده، فاقد حالت خطرناک بوده و می‌تواند از آزادی مشروط استفاده نماید.

ت) اطمینان از مرتکب نشدن جرم

دیگر شرط اعطای آزادی مشروط، اطمینان از مرتکب نشدن جرم است. این اطمینان باید از احوال و رفتار زندانی حاصل گردد که پس از آزادی از زندان، مرتکب جرم دیگری نخواهد شد. شرطی که حصول و دستیابی به آن امری بسیار سخت و دقیق است. زیرا سنجش ذهنیات و افکار اشخاص براحتی امکانپذیر نیست.

ث) جبران ضرر و زیان متضرر از جرم

جبران ضرر و زیان متضرر از جرم از شرایط دیگر اعطای آزادی مشروط است که در ماده 58 قانون یاد شده نیز مورد تأکید قرار گرفته است. بدین شرح که: به تشخیص دادگاه محکوم تا آنجا که استطاعت دارد ضرر و زیان مورد حکم یا مورد موافقت مدعی خصوصی را بپردازد یا قراری برای پرداخت آن ترتیب دهد.

اظهارنظر درباره آزادی مشروط با دادگاه صادر کننده حکم قطعی است - آزادی مشروط زندانیان 

4- مرجع رسیدگی به تقاضای آزادی مشروط

براساس صدر مقررات ماده 58 از قانون مجازات اسلامی مرجع رسیدگی به تقاضای آزادی مشروط با دادگاه صادرکننده حکم است. البته در قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب سال 1361 و نیز در قانون مجازات اسلامی سال 1370 مرجع رسیدگی به تقاضای آزادی مشروط دادگاه صادرکننده حکم محکومیت قطعی تصریح شده بود. بنابراین در قانون مجازات اسلامی سال 92 قید دادنامه محکومیت قطعی حذف شده است و فقط به دادگاه صادرکننده حکم اکتفا شده است. با عنایت به مفاد مقررات ماده 278 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری که احکام لازم‌الاجرا را احصا نموده است تردیدی نیست که منظور مقنن از دادگاه صادرکننده حکم در صدر مقررات ماده فوق‌الذکر همان دادگاه صادرکننده حکم محکومیت قطعی است.

5- مدت آزادی مشروط

طبق مقررات ماده 59 قانون مجازات اسلامی سال 92: مدت آزادی مشروط نمی‌تواند کمتر از یک سال و بیشتر از پنج سال باشد جز در مواردی که مدت باقیمانده کمتر از یک سال باشد. در این صورت مدت آزادی مشروط معادل بقیه حبس است. لازم به ذکر است که این ماده به‌طور عینی تکرار مقررات تبصره 3 ماده 39 راجع به مجازات اسلامی سال 1361 است که مقنن این بار در قالب ماده 59 قانون مجازات اسلامی سال 92 آن را بیان نموده است.

6- تعهدات محکوم‌علیه در دوران آزادی مشروط

طبق مقررات ماده 60 قانون مجازات اسلامی سال 92، دادگاه می‌تواند با توجه به اوضاع و احوال وقوع جرم و خصوصیات و شخصیت محکوم، او را در مدت آزادی مشروط به اجرای دستورهای مندرج در قرار تعویق صدر حکم ملزم کند. دادگاه دستورهای مذکور و آثار تبعیت نکردن از آنها و نیز آثار ارتکاب جرم جدید را در حکم خود قید و به محکوم تفهیم می‌کند.

در مورد محکومین به حبس ابد آزادی مشروط متصور نمی شود ؟ 

7- نتایج آزادی مشروط

حسب مقررات ماده 61 قانون مجازات اسلامی سال 92 چنانچه محکوم در مدت آزادی مشروط تکرار جرم نموده یا مرتکب یکی از جرایم عمومی گردد، علاوه بر مجازات جرم جدید، باقیمانده محکومیت نیز به اجرا درمی‌آید و در غیر این صورت آزادی او قطعی می‌گردد.

منبع : معاونت حقوقی و امور مجلس

    

پست های مرتبط

افزودن نظر

مشترک شدن در خبرنامه!

برای دریافت آخرین به روز رسانی ها و اطلاعات ، مشترک شوید.