نهضت ملی نفت، از منظر اصل حق تعیین سرنوشت
نهضت ملی در دهه ی بیست که در ایران شکل گرفت با مسئله ی ملی کردن صنعت نفت نمود و عینیت یافت، اما در کنار آن توسعه ی سیاسی را نیز در حوزه داخلی ایران به همراه داشت
نگارش: محمدرضا خراطی[1]
نهضت ملی در دهه ی بیست که در ایران شکل گرفت با مسئله ی ملی کردن صنعت نفت نمود و عینیت یافت، اما در کنار آن توسعه ی سیاسی را نیز در حوزه داخلی ایران به همراه داشت. بدین معنا که جریان ملی شدن صنعت نفت در ایران به همان مقیاس که در نوع و برهه ی زمانی خود یک تحرک کم نظیر در روابط حاکم بر نظام بین الملل به شمار می آید، واجد یک مشخصه داخلی نیز می باشد. جنبش مردمی که در پی حمایت از ملی شدن صنعت نفت برآمد غیر از اهمیت ضد استعماری و استقلال خواهی که در ذات خود دارد، به نوعی نماد روند دموکراتیزه شدن ایران نیز می باشد. اهداف و اقداماتی که تحت لوای این رویداد رخ نمودند، همچون تکیه بر مطبوعات و احزاب آزاد، انتخابات سالم و قانون گرایی(تمایز بین اصل سلطنت و حکومت برای شاه)، تشکیل بنیاد های دموکراتیک همگی نشانه هایی از اصول عینیت یافته مبنی بر روند رو به رشد نظام مردم سالار در ایران معاصر هستند. نهضت ملیِ دهه ی بیست، نشات گرفته از اصلی است که به عنوان یکی از بنیادی ترین اصول و حقوق مورد شناسایی شده در نظام بین الملل حقوق بشر می باشد. حق تعیین سرنوشت که همواره در کنار مفاهیمی همچون حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش، استقلال و مطالبه ی هویت مستقل، خود مختاری و خودآیینی فردی یا جمعی بکاربرده می شود را بایستی ابتدایی و اساسی ترین حق بعد از حق حیات دانست که در پی تضمین ارزش آزادی و اختیار انسانی است.
نفت داستانی ناتمام - تعیین جریمه نقدی برای قاچاق نفت و دارو - قانون نفت - نقدی بر کتاب نفت بی خطر - اصلاح قانون نفت و چند نکته - لایحه قانونی اصلاح قسمتی از مواد اساسنامه شرکت ملی نفت ایران - قانون راجع به مجازات اخلالگران در صنایع نفت ایران
پس این گونه بایستی گفت؛ درنهضت ملی دهه ی بیست، دکتر مصدق قهرمان حق تعیین سرنوشت ملت ایران بود. ایشان با تاثیر پذیری از اصل حق تعیین سرنوشت ملتها، در مسئله ی نفت برای کوتاه کردن دست شرکت بریتانیایی، بحث حاکمیت مردم بر منابع ملی را با استناد به حقِ ملی کردن صنایع و منابع که خود برخواسته از حق استقلال خواهی و خودمختاری دولت ها هستند را مطرح ساخت؛ این درحالی است که این حقوق نشات گرفته ازجلوه ی بیرونی اصل حق تعیین سرنوشت ملتها می باشند. از سوی دیگر، این نهضت اصلاحات سیاسی و احیای آرمان های مشروطه را در راس اصول دولت خود قرار داد بصورتی که می توان دولت مصدق را یکی از مردم سالارترین دولتهایی دانست در تاریخ ایران تجلی یافته است. کوتاه سخن آنکه نهضت ملی ایران در دهه بیست که به زیبایی از آن به شاهنامه ی آزادی یاد شده، از یکسو در مسئله نفت با استناد به حق استقلال و خودمختاری ملل و از سوی دیگر بحث دموکراسی خواهی را مطرح ساخت که هر کدام از این حقوق برخواسته از جنبه های درونی و بیرونی اصل حق تعیین سرنوشت ملتها می باشد.
[1] کارشناس ارشد حقوق بشر
درخواست 454 مورد مجوز سقط درمانی در استان تهران تفاوت در تعریف انسان مبنای اصلی اختلاف میام حقوق بشر اسلامی و غربی است
