احراز هویت افراد با امضای الکترونیک در قوانین
احراز هویت افراد با امضای الکترونیک در قوانین
به هر نوشتهای که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد، سند میگویند. تنظیم یک سند زمانی تحقق پیدا میکند که اراده تنظیم کننده آن به اعتبار آن به وسیلهای در انتهای آن درج شود. در حقیقت سندی که امضا یا اثرانگشت نداشته باشد، از اعتبار چندانی برخوردار نیست.
در گذشته برای اعتبار دادن به نوشتههااز اثر انگشت استفاده میشد. هنوز هم اثر انگشت در اسناد مورد استفاده قرار میگیرد برای مثال در برخی قوانین، اثر انگشت به عنوان جایگزین امضا نام برده شده است. اما با گسترش سواد در جامعه استفاده از مهر و امضا بر اثرانگشت پیشی گرفت. به تازگی در قوانین و مقررات صحبت از امضای دیجیتال میشود. تشخیص هویت در فضای مجازی از طریق امضای دیجیتال انجام میشود. امضای دیجیتال وسیلهای است که اصل بودن یک پیام یا فایل اطلاعاتی رادرتبادلات الکترونیکی نشان میدهد؛ به طوری که گیرنده میتواند هویت فرستنده راکنترل کند، فرستنده بعدا نمیتواندپیام ارسالی خودراتکذیب کند و امکان جعل امضاوجودندارد وهرکس امضای منحصربه فردخودرادارد. استفاده از امضای دیجیتال، با سهل و آسانتر کردن ارتباطات و معاملات در فضای دیجیتال، باعث افزایش امنیت نیز میشود. تاکنون مقررات مختلفی درباره استفاده از این امضاها به تصویب رسیده است. در گفتوگو با برخی از حقوقدانان جنبههای مختلف استفاده از امضای دیجیتال را بررسی شده است.
بالارفتن سرعت مکاتبه ها
با گسترش روزافزون ارتباطات بینالمللی و فضاهای سایبری، امضای الکترونیکی یکی از موضوع های جدیدی است که ناگریز در قانون همه ی کشورها دیر یا زود باید وارد شود.
دکتر بهشید ارفعنیا با تاکید بر این موضوع میگوید: امضای دیجیتال به این معنی است که با تنظیم مطلبی از طریق اینترنت یا ایمیل (پست الکترونیک) و امضای آن، طرف دریافتکننده مطلب آن امضارا نه به عنوان تصویر(فتوکپی) بلکه به عنوان اصل آن دریافت می کند و مورد استفاده قرار میدهد.
این حقوقدان کشورمان در بیان مزایای استفاده از امضاهای الکترونیکی میگوید: از مزایای راهاندازی امضای دیجیتال سرعت در ارتباطها ومکاتبه ها ست. همانطور که میدانیم با استفاده از پست الکترونیک، بدون نیاز به بیرون رفتن از محل کار یا منزل و بدون فوت وقت، به فاصله چند ثانیه مطلب مورد نظر به طرف مقابل میرسد و به وی ابلاغ میشود.
پیش بینی استفاده از امضای دیجیتال در قوانین
این حقوقدان در خصوص قوانین مربوط به استفاده از طرح امضای دیجیتال میگوید:باید گفت امضای دیجیتال در کشور ایران هنوز در مراحل اولیه است و در بعضی قوانین پیشبینی شده که یا هنوز به مرحله اجرا در نیامده یا به صورت آزمایشی و موقتی اجرا میشوند.
دکتر بهشید ارفعنیا ادامه میدهد: برای مثال پس از تصویب «قانون ثبت اختراعات طرحهای صنعتی و علوم تجاری» در بهمن 1386 البته به مدت پنج سال و به طور آزمایشی، آییننامه اجرایی آن دربهمن سال 1387 به تصویب رسید که فصل دوم از بخش پنجم آن به ثبت الکترونیکی و نحوه دسترسی به اطلاعات اختصاص یافته است. وی توضیح میدهد: این بخش شامل مواد 167 تا 169 است و به موجب ماده 167 این آییننامه، مرجع ثبت مکلف است که همه ی مراحل ثبتداخلی یا بینالمللی اختراعات، طرحهای صنعتی و علایمی از قبیل تسلیم، بررسیاصلاح و ثبت اظهارنامه انتشار آگهی و ثبت این مالکیتها و تمدید اعتبار آن یا هر گونه تغییرات یا انتقالات ونیز پرداختهای مقرر را به صورت الکترونیکی انجام دهد. تبصره این ماده اعلام میدارد تبادل اطلاعات مربوط به ثبت اختراعاتطرحهای صنعتی با سازمانها و موسسات ذیربط میتواند به صورت الکترونیکی انجام شود. به عبارت دیگر ماده 167 اداره ثبت مکلف به الکترونیکی کردن همه ی موارد ذکر شده شده است اما در تبصره ارتباطات با سازمانها از طریق الکترونیکی به صورت اختیاری در نظر گرفته شده است.
این حقوقدان با اشاره به مواد 168 و 169 آییننامه مذکور میگوید: ماده 168 نیز به اداره ثبت اختیار میدهد که سوابق مربوط به اختراعات طرحهای صنعتی و علایم ثبتشده را از طریق موسسات طرف قرارداد و نیز به طور الکترونیکی ارائه کند ماده 169 نیز اعلام میدارد:سه سال پس از انقضای مدت حمایت یا در صورت ابطال پروندهها امحا شده و فقط نسخه الکترونیکی نگهداری میشود.
امضای دیجیتال در قوانین خانواده
دکتر بهشید ارفعنیا در بیان یکی دیگر از موارد پیشبینی امضای دیجیتال در قانون میگوید:مورد بعدی لایحه جدید حمایت ازخانواده است که به تصویب مجلس شورای اسلامی نیز رسیده است. در این قانون، بیشتر به آیین دادرسی مسایل خانوادگی پرداخته شده و ابلاغ به صورت الکترونیکی نیز در آن پیشبینی شده است که خود به خود موضوع امضای دیجیتال را مطرح میکند. البته باید توجه داشت که تا زمان ابلاغ این قانون برای اجرا ی تصویب ممکن است باز هم تغییراتی در آن داده شود.
وی در باره اجرای طرح امضای دیجیتال میافزاید:اجرای طرح بدین صورت است که مطلبی را به جای آن که بر روی کاغذ بنویسیم در فضای مجازی و بر روی صفحه مانیتور میآوریم و امضا را هم زیر آن اسکن میکنیم. البته بادادن اطلاعات شخصی ارسالکننده مانند کد ملی و نیز اثر انگشت برای جلوگیری از سواستفادههای احتمالی سپس موارد ارسال می شود و به دست طرف مقابل میرسد و در نتیجه شخص مقابل مطالب فرد را بادر دست داشتن امضای وی خواهد داشت.
شکل الکترونیک امضا و اثر انگشت
تا چند سال پیش در ایران اثر انگشت هر فرد به عنوان تایید نوشتههای وی مورد استفاده قرار میگرفت؛ بهگونهای که شخصی متنی را مینوشت و زیر آن هم اثر انگشت خود را که معمولا توسط مرکب صورت میگرفت، قرار میداد تا مشخص شود متن متعلق به آن شخص خاص است.
دکتر علی صابری با بیان این توضیحات درباره ضرورت استفاده از امضای دیجیتال میگوید:در سالهای اخیر، تفکرات به این سمت رفت که هر کس باید برای خود علامت خاص یا طرح خاصی که امروزه امضا نام دارد داشته باشد. اما همان دست خط افراد نیز برای شناسایی یک شخص کافی است و اینگونه نیست که میگویند یک کلاهبردار چند امضا دارد. این در حالی است که یک کارشناس مواردی را مانند سرعت قلم نوع تحریر یا حتی نوع در دست گرفتن قلم و... را برای شناسایی فرد در نظر میگیرد.
این حقوقدان میگوید: بنابراین ضریب خطای بسیار پایینی برای شناسایی دستخط یک فرد وجود دارد اما برای اطمینان بیشتر امروزه امضا کاربرد دارد. با توجه به گسترش روابط اینترنتی و دیجیتال افراد، شکل دیجیتال این امضاها نیز به وجود آمده و قانونگذار آن را به رسمیت شناخته است.
ارزش اثباتی امضای الکترونیک
صابری در مورد اینکه امضا به عنوان ادله در دعاوی چقدر قابل استناد است میگوید: ارزش اثباتی این امضاهای دیجیتال نیاز به پژوهش دارد.
وی با تاکید بر این که امضای دیجیتال ممکن است در همهجا کاربرد نداشته باشد، می گوید: به طور مثال در مورد بعضی امور بانکی که سیاست خاص خود را نیاز دارد مانند امضای پشت چک نمیتوان از امضای دیجیتال استفاده کرد. هنوز در بخش ایمیل هم مشکلاتی وجود دارد که شاید بتوان توسط امضای دیجیتال آنها را برطرف کرد. امضا نشانه ی تایید اعمالی است که فرد انجام میدهد نه هویت فردی.
وی در مورد شیوه اجرای این طرح ادامه میدهد:بهتر است طرح امضای الکترونیک ابتدا در ادارهها راه بیفتد تا اشکالات احتمالی آن برطرف شود؛ سپس در صورت موفق بودن طرح آن را گسترش دهند.
منابع:
1- روزنامه حمایت 9/2/91
2-روزنامه خراسان20/2/91
3-خبرگزاری ایسنا10/2/91
روزنه
مزایای امضای الکترونیک
هدف از اجرایی شدن استفاده از امضای الکترونیک، امکان احراز هویت افراد بدون وجود داشتن هویت فیزیکی فرد است. جواد رضایی با این توضیح، درمورد امضای دیجیتال میگوید: برای مثال مواردی پیش آمده که سندهای جعلی تنظیم شده یا شخصی به جای کسی دیگر برای امری مانند خروج از کشور اقدام کرده است با وجود امضای الکترونیک دیگر نیازی به دور زدن قوانین در چنین شرایطی وجود ندارد.این حقوقدان میگوید:یکی از کاربردهای امضای دیجیتال، امضای اتوماسیونی است؛ به این صورت که فردی که میخواهد در جایی استخدام شود، امضایی را به عنوان شناسه خود معرفی میکند، سپس امضای او به دستگاه شناسانده میشود و درون فایل شخصی فرد قرار داده میشود و هنگامی که شخص نیاز به امضا دارد از آن با استفاده از فایل خود که رمز آن را نیز فقط خودش دارد استفاده میکند.
رضایی در بیان فواید توسعه این قالب امضا میگوید:با استفاده از امضای دیجیتال، تخلفات مربوط به امضا بسیار کاهش مییابد؛ مگر این که رمز فرد به دست افراد متخلف بیفتد.وی در خصوص مزایای این طرح میگوید: طرح امضای دیجیتال مزایای بسیاری دارد از جمله آن که تنظیم نامهها با امضای الکترونیک، باعث کاهش ترافیک، تسریع در انجام امور ارباب رجوع بسیاری از ادارات و سبک شدن کار پیکهای شرکتها میشود. هم چنین مسئولان شرکت نیازی به امضای فیزیکی که در بعضی موارد بسیار وقتگیر میباشد، ندارند. همچنین استفاده از کاغذ نیز بسیار کمتر میشود و نگه داری این اطلاعات و بایگانی کردن آنها بسیار سادهتر و کمحجمتر و کمخرجتر از کاغذ است.
به طور کلی با راه اندازی این طرح هزینهها بسیار کاهش مییابد.هویت در فضای مجازی به وسیله امضای دیجیتال احراز میشود. هر نوشته برای آنکه منتسب به نویسنده آن باشد باید دارای امضا، مهر یا اثرانگشت باشد. نماینده این اشکال احراز هویت در فضای مجازی، امضای الکترونیک است. این شکل از امضا در قوانین مختلفی از جمله قانون حمایت از خانواده پیشبینی شده است. بالارفتن سرعت ارتباطات، کاهش هزینهها و بالارفتن امنیت، از فواید استفاده از این نوع امضاهاست. البته برخی کارشناسان تاکید دارند که استفاده از امضای دیجیتال بهتر است به مرور آغاز شود تا فرهنگ استفاده از این فناوری به تدریج در کشور نهادینه شود. به هر حال باید گفت که معاملات نسل آینده با استفاده از وسایل نوین ارتباطی و با دخالت اینترنت خواهد بود. این شکل از معامله هماکنون نیز مورد استفاده قرار میگیرد. در این نوع معاملات، احراز هویت با معاملههای فعلی تفاوتهایی خواهد داشت. مقررات تجارت الکترونیک از جمله امضای دیجیتال، از شرایط لازم برای اعتبار این نوع معاملات است.
منبع : نشریه مأوی