×

جرایم سایبری

جرایم سایبری

واژه سایبر در فارسی به مجاز و مجازی ترجمه شده است؛ اما این ترجمه گویای دقیق این واژه نیست زیرا محیط سایبر محیطی است حقیقی و واقعی نه دروغین و مجازی و فقط به شکل مادی و ملموس احساس شدنی نیست و این نکته کافی نیست که به آن مجاز و مجازی اطلاق شود

جرایم-سایبری وکیل 

واژه سایبر در فارسی به مجاز و مجازی ترجمه شده است؛ اما این ترجمه گویای دقیق این واژه نیست زیرا محیط سایبر محیطی است حقیقی و واقعی نه دروغین و مجازی و فقط به شکل مادی و ملموس احساس شدنی نیست و این نکته کافی نیست که به آن مجاز و مجازی اطلاق شود.[1]

 جرایم سایبر از نگاهی دیگر - چالش های فضای سایبر و مالکیت معنوی در ایران - جرم شناسی سایبر - جرایم سایبر - cyber crimes- قسمت اول - جرایم سایبر - cyber crimes- قسمت دوم 

واژه سایبر در اصطلاح به همه محیط­ هایی گفته می­شود که اساس فعالیت آن‌ها بر مبنای پردازش و طبق سامانه صفر و یک کار می­کنند. [2]

سایبر در زبان عموم مردم به غلط اینترنت نامیده می­شود در حالی که اینترنت یک شبکه رایانه­ای بین المللی بزرگ است که نظیر آن چندین شبکه بزرگ مثل یوزنت، تله نت و ... وجود دارد. تعداد این شبکه­های بزرگ بالغ بر 19 شبکه است.[3]

البته پیدایش فضای سایبر مرهون این شبکه بزرگ جهانی است و بخش قابل توجه و حداقل لایه آشکار و ملموس آن­را تشکیل می­دهد.[4]

 بررسی مسائل قضایی هرزه نگاری در محیط سایبر - صلاحیت کیفری در فضای سایبر - کالبد شناسی جرایم سایبری در ایران - ویژگیهای حقوقی تروریسم سایبری 

جرایم سایبری در اصطلاح به جرایمی گفته می­شود که در محیطی غیر فیزیکی علیه فناوری اطلاعات با حالات شبیه سازی و مجازی سازی ارتکاب می­یابد.[5]

امروزه بسیاری از جرایم سنتی، همزمان با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات به شدت متحول شده و به جرایم سایبری تبدیل شده اند.[6] جرایم سایبری نیز به جهت گسترش خود، رفته رفته جانشین عباراتی چون جرم­های رایانه­ای و جرم­های اینترنتی می­شوند. به جرایم سایبر، جرایم علیه فناوری اطلاعات نیز گفته می­شود. [7]

واژه رایانه به گونه­ای دقیق و جامع نمی­تواند گستردگی این محیط را نشان دهد زیرا بسیاری از ابزار و وسایل امروزی با داده­هایی کار می­کنند که اساسا به آن‌ها رایانه اطلاق نمی­شود. از این رو عبارت­هایی مانند جرم­های رایانه­ای یا جرم­های اینترنتی نیز نمی­توانند به گونه­ای دقیق جرم­های ارتکابی مربوط به این حوزه را پوشش دهند. برای نمونه یک سامانه ضبط و پخش الکترونیکی، رایانه نیست؛ اما به طور کلی در زیر مجموعه جهان سایبر قرار می­گیرد.

در جرایم سایبری، هیچ تأکیدی بر واسط وجود ندارد. وسایل مختلفی ساخته شده­اند که هرکدام روش جدیدی را در راه یابی به این فضا، بدون نیاز مستقیم به رایانه پدید آورده­اند، مثلا تلفن همراه یکی از این وسایل است. [8]

تاریخچه جرایم سایبری

جرایم سایبری از زمان پیدایش تا کنون، با سه نسل یا تیپ مواجه شده است. دهه­های 60 و 70 و اوایل 80 زمان حاکمیت نسل اول تحت عنوان جرایم رایانه­ای است. در این زمان در خصوص جرایم، محوریت بحث با رایانه بود. از این رو تعداد توصیف­های مجرمانه بسیار کم بود.

ماهیت جرایم سایبری - جرایم سایبری پس از پیدایش اینترنت 

به تدریج در دهه 80 تا اوایل دهه 90 نسل دوم به مبان آمد. بحث محتوا مورد استفاده قرار گرفت یعنی به موضوع جرایم داده و اطلاعات توجه شد. از این رو نسل دوم تحت عنوان جرایم علیه داده­ها مطرح شد.

پس از 4 یا 5 سال، حاکمیت نسل سوم که از آن به جرایم سایبری یاد می­کنیم فرا رسید که ویژگی این نسل، تجمیع رایانه با مودم و مخابرات (اعم از ماهواره) با حالات شبیه سازی و مجازی سازی است. در این نسل تأکید بر رایانه نیست بلکه رایانه خود وسیله ارتکاب جرم است.

جرایم نسل سوم در بستر ابر شاهراه­های الکترونیکی ارتباطی و اطلاعاتی به وقوع می­پیوندند.

اگر در چهار دهه حاکمیت جرایم رایانه، ما شاهد جرایم انگشت شمار بودیم؛ اما در فضای سایبر پنج دسته اصلی جرم وجود دارد که هرکدام بالغ بر چندین عنوان مادر و عمده می­شوند و شاید تعداد مصادیق عمد و غیر عمد آن بالغ بر 200 عنوان مجرمانه شود.[9]

اولین جرم سایبری در ایران به سال 1381 و ناظر به عمل دانشجویان برای اسکن اسکناس و پرینت رنگی از آن عطف شده؛ اما گزارش­های غیر رسمی حاکی از این است که در دهه 60 تغییر نمرات درسی و تغییر برخی اسامی پذیرفته شده در کنکور 64 رخ داد. [10]

تفاوت جرایم سایبری و جرایم کلاسیک

جرایم سایبری جزو جرایم ناشی از فناوری مدرن است؛ از این رو دارای ویژگی­های منحصر به فردی است که آن را از جرایم کلاسیک و سنتی جدا می­کند. در این بخش برخی از این تفاوت­ها را بر می­شماریم.[11]

زمان ارتکاب جرم

بر خلاف جرایم سنتی که زمان در آن مشهود است، در جرایم سایبری زمان به چند ثانیه یا کسر ثانیه تبدیل می­شود.

مکان ارتکاب جرم

مکان نیز در جرایم سایبری به واسطه زیرساخت مخابرات و شبکه­ای شدن رایانه­ها و گسترش اینترنت، تغییر یافته است. به عنوان مثال اگر فرد قبلا برای ارتکاب کلاهبرداری باید مراحل ارتکاب جرم را تکمیل می­کرد و در تهران موفق به کلاهبرداری می­شد و در نهایت می­توانست به اصفهان یا شهر دیگری برود و عمل را تکرار کند؛ اما در کلاهبرداری در فضای سایبر، این تعدد مکانی بیش از حد زیاد می­شود.

بزه­دیده

در حالت سنتی بزه­دیده انسان است. به عنوان مثال در جرایم علیه اشخاص، تمامیت جسمانی و معنوی فرد، هدف ارتکاب جرم است؛ اما در جرایم سایبری، در بسیاری موارد، بزه­دیده، ماشین است که بیشترین مورد تحقق آن در جرایم الکترونیک و جرایم بانک­داری الکترونیک است.

دفاع از حریم خصوصی در محیط سایبر - بررسی جرایم سایبری 

تعداد بزه­دیدگان

تعداد بزه­دیده در جرایم کلاسیک، تعدادی خاص و محدود هستند در حالی که امروز در فضای سایبر، تعداد زیادی بزه­دیده می­شوند. به عنوان مثال هنگام نوشتن انتشار یک ویروس، میلیون­ها سایت و در پی آن میلیون­ها کاربر، بزه­دیده می­شوند و یا با راه اندازی یک وب سایت یا ارسال پیام­های تبلیغاتی فریب­کارانه به آدرس­های الکترونیکی کاربران، میلیون­ها مخاطب فریب می­خورند.[12]

تقسیم بندی جرایم

جرایم سایبر را در چهار دسته یا طبقه کلی می­توان جای داد.[13]

1. جرایم کلاسیک با توصیف سایبری

جرایمی در این دسته قرار می­گیرند که جرایم سنتی تلقی می­شوند؛ اما در حال حاضر به علت پیشرفت فناوری، با وسایل نوینی انجام می­شوند. از جمله این جرایم می­توان به کلاهبرداری سایبری، جعل سایبری، تخریب سایبری، جاسوسی سایبری و ... اشاره نمود. [14]

2. جرایم علیه محرمانه بودن داده ها و سیستم ها:

هر نمادی از موضوع­ها، مفاهیم یا دستورالعمل­ها از جمله متن، صوت یا تصویر را که برای برقراری ارتباط میان سیستم­های رایانه­ای با پردازش توسط شخص یا سیستم رایانه­ای به کار گرفته شده و بوسیله سیستم رایانه­ای ایجاد می­گردد، داده محتوا گویند.از جمله جرایمی که در این دسته جای می­گیرند می­توان به شنود غیر مجاز داده­های مخابراتی در یک ارتباط خصوصی یا داده­های سری که واجد ارزش برای امنیت داخلی و خارجی کشور می­باشند، اشاره کرد.

3. جرایم علیه صحت و تمامیت داده ها و سیستم ها:

تغییر، ایجاد، محو یا متوقف کردن رایانه­ای و مخابراتی به قصد تقلب، غیر قابل استفاده کردن، تخریب یا اختلال در داده­ها یا امواج الکترومغناطیسی، ممانعت از دستیابی اشخاص مجاز به داده­ها با تغییر رمز ورود و یا رمز نگاری از جمله جرایمی هستند که در این دسته قرار می­گیرند.

4. جرایم مرتبط با محتوا:

این دسته جرایمی را تحت شمول خود قرار می­دهد که در آن­ها، رایانه به عنوان ابزار و وسیله توسط مجرم برای ارتکاب جرم به کار گرفته می­شود و صرفا فناوری اطلاعات، زمینه ارتکاب آن­ها را فراهم می­سازد.

برای مثال انتشار محتویات مستهجن از قبیل نمایش اندام جنسی زن و مرد یا نمایش آمیزش جنسی انسان، تبلیغ یا تحریک یا تشویق به انحرافات جنسی یا خودکشی از طریق سیستم رایانه­ای یا مخابراتی در این دسته قرار می­گیرند.

[1] زندی، محمدرضا، تحقیقات مقدماتی در جرائم سایبری، تهران، انتشارات جنگل، 1389، چاپ اول، 38 و 40

[2] زندی، محمدرضا؛ پیشین، 39 و 41

[3] همان، 42

[4] جلالی فراهانی، امیر حسین؛ درآمدی بر آیین دادرسی کیفری جرایم سایبری، تهران، انتشارات خرسندی، 1389، چاپ اول، 48

[5] بیابانی، غلام­ حسین و هادیانفر، سید کمال؛ فرهنگ توصیفی علوم جنایی، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات کاربردی کشف جرایم و امنیت معاونت آگاهی ناجا، 1384، چاپ اول، 225

[6] پرویزی، رضا؛ پی جویی جرایم رایانه­ای، تهران، انتشارات جهان جام جم، 1384، چاپ اول، 46

[7] زندی، محمدرضا؛ پیشین، 40

[8] زندی، محمدرضا؛ پیشین، 39 و 41

[9] شیرزاد، کامران؛ جرایم رایانه­ای، تهران، نشر بهینه فراگیر، 1388، چاپ اول،23 و زندی، محمد رضا؛ پیشین، 45- 48

[10] زندی، محمدرضا؛ پیشین، 50

[11] همان، 57 و 58

[12] جلالی فراهانی، امیرحسین؛ اسپم، جلوه سیاه تبلیغات در سیستم­های پیام رسان الکترونیکی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، ش 8451، تیر 1384، 5

[13] رضوی، محمد؛ جرایم سایبری و نقش پلیس در پیشگیری از این جرایم و کشف آن­ها، فصلنامه دانش انتظامی بهار 1386، شماره 32

[14] راجی، سید محمد هادی؛ نگاهی به قانون تجارت الکترونیک، فصلنامه نشریه حقوقی گواه، بهار و تابستان 1385، شماره 6 و 7، 96

نویسنده :  علیرضا فجری

    

پست های مرتبط

افزودن نظر

مشترک شدن در خبرنامه!

برای دریافت آخرین به روز رسانی ها و اطلاعات ، مشترک شوید.