تاریخ «فمینیسم»
تاریخ «فمینیسم»
تاریخ «فمینیسم»
نویسنده: افسانه نجاتی
«جون کسل»1 در تحلیل خود از جنبش های زنان در آمریکا در دهه 1970 نوشت: « هنگامی که آگاهی زنی ارتقا می یابد، خود و دیگر زنان را به مثابه اعضای یک گروه تحقیر شده می بیند و خود را به تغییر این شرایط متعهد می کند.» تفکر کسل معرف ویژگی های موج اول فمینیسم، یعنی جنبش های سازمان یافته زنان در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بود. برای مثال نلی روسه، فعال فرانسوی معتقد بود که زیر سایه مردسالاری همه زنان تجربه های مشابهی دارند. شاید مهم ترین تمایز نظری امروز با پیشینیان در سال های گذشته تمایز میان فمینیسم لیبرال، انصاف خواه، یا هوادار حقوق برابر از یک سو و فمینیسم فرهنگی از سوی دیگر باشد. فمینیسم لیبرال، انصاف خواه، یا هوادار حقوق برابر در دوران روشنگری قرن هجدهم به وجود آمد. آنچه امروز فمینیسم فرهنگی می خوانیم شبیه همان چیزی است که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم فمینیسم اجتماعی یا مادرانه نامیده می شد. برخی ادعا می کنند که فمینیسم همواره میان این دو قطب در نوسان بوده است و البته برای این ادعا دلیل هم می آورند. تفاوت اینها چیست و چرا این تفاوت مهم است؟ فمینیسم لیبرال یا فمینیسم هوادار حقوق برابر بر شباهت مردان و زنان پا می فشارد، اما فمینیسم فرهنگی بر تفاوت آنها تاکید می کند. اولی پدید آمدن جامعه ای را هدف خود قرار داده است که از تمایزات جنسیتی در آن خبری نباشد. چنان که جودیت لاربر خاطرنشان می کند، «هدف بلندمدت فمینیسم نباید چیزی کمتر از زدودن جنسیت به مثابه ضابطه تشکیل دهنده جامعه پساصنعتی باشد.» از طرف دیگر، فمینیست های فرهنگی، دیدگاهی را برگزیده اند که می توان آن را زن محور نامید، دیدگاهی که بر ارزش های زنانه و فرهنگی برآمده از تجربه های بی مانند زنان تاکید می ورزد. به نظر فمینیست های فرهنگی، چشم پوشیدن از این بی مانندی، تسلیم شدن به معیارهای مردانه است که برابری را همان شباهت می دانند. اگر فمینیسم فعالیتی برای رسیدن به برابری با مردان تعریف شود ارزش های مردانه زیر سوال نمی رود و این سوال هم مطرح نمی شود که: زنان با کدام مردان می خواهند برابر باشند؟ فمینیست های فرهنگی، با تعریفی از فمینیسم که آن را جست وجوی برابری سیاسی یا اقتصادی یا حقوقی می داند موافق نیستند. در عوض می گویند که فمینیسم را باید برحسب استقلال فزاینده زنان تعریف کرد و موفقیتشان را بر حسب دامنه ارزش هایی که بر جامعه تحمیل می کنند سنجید. اما توجه کنید که با این تعریف امکانی برای آنکه مردان هم بتوانند فمینیست شوند وجود ندارد.
نخستین کسی که فمینیست بودنش مورد توافق همه است «کریستین دو پیزان» نویسنده قرن پانزدهم میلادی است. گفتنی است که یکی از مهم ترین آثار این نویسنده کتاب «شهر زنان» است که ترجمه آن در سال 1385 به همت انتشارات «روشنگران» و «قصیده سرا» منتشر شد. همان طور که زنان سرکوب را در زمان ها و مکان ها و شرایط اجتماعی گوناگون به شیوه های گوناگون تجربه می کنند، اعتراضات شان نیز به شیوه های گوناگون بیان می شود. کریستین دو پیزان واژه «مردسالاری» را به کار نمی بست و سلطه مردان را زیر سوال نمی برد. او به نوع رفتاری که با گروه زنان می شد معترض بود و دغدغه اصلاح آن را داشت. البته ما نمی توانیم از او و معاصرانش انتظار داشته باشیم که جامعه خود را همانند ما نقد کنند، اما می توانیم اقدام او را در چالش با سنت هایی که زنان را فرودست مردان قرار می دادند، ارج نهیم. شرکت زنان در جنبش صلح یکی دیگر از نمودهای موج دوم فمینیسم به حساب می آید. در این مرحله زنان به جای سازماندهی مستقیم برای مبارزه با سرکوب جنسیتی، فعالیت های خود را در مسیرهای دیگر به جریان انداختند. همانند سال های میان دو جنگ، زنان به سازماندهی پیرامون صلح پرداختند. برخی گروه های صلح طلب زنان که ارتباط هایی با احزاب کمونیست داشتند – در آلمان و آمریکا - قربانی هراس های جنگ سرد و غیرقانونی اعلام شدند. گروه های دیگر بر پرهیز از جانبداری حزبی پا می فشردند. جنبش صلح زنان آلمان غربی، که در سال 1952 در اعتراض به تجدید قوای نظامی این کشور شکل گرفته بود، کار خود را با اعتراض به سلاح های هسته ای و جنگ ویتنام ادامه داد. محور بنیادین سازماندهی زنان برای صلح را ایدئولوژی مادرانه تشکیل می داد که ویژگی بارز فمینیسم موج اول به شمار می رفت. هنگامی که اعضای دیرپا، اما ناامید «پیمان بین المللی زنان برای صلح و آزادی» پس از جنگ جهانی دوم برای بررسی انحلال خود دیدار کردند، «جرج برناردشاو» نمایشنامه نویس انگلیسی پیام داد که مطمئن باشید جهان تا زمانی که نیمی از حاکمیت آن به دست زنان نیفتاده باشد، هرگز به نحو شایسته اداره نخواهد شد».
1- Joan Cassell
روزنامه شرق ، شماره 1584 به تاریخ 2/5/91، صفحه 14 (کتاب)
آیین نامه حمایت از حقوق بیمه گذاران تصویب شد جرم کلاهبرداری در آینه قانون
