مفهوم حق ریشه و ارزیابی حق ریشه کشاورزی
مفهوم حق ریشه و ارزیابی حق ریشه کشاورزی
حق ریشه چیست ؟
در حقوق ایران عقودی بنام مزارعه ومساقات وجود دارد . در این عقود چون زارع ریشه کشت خود را با اجازه مالک در زمین وی ایجاد نموده ، لذا ریشه موجود در زمین متعلق به زارع در نظر گرفته می شود حتی بعداز اتمام عقد ، این ریشه حقی را برای زارع درزمین مالک ایجاد مینماید که اصطلاحاً بدان حق ریشه میگویند.
در اغلب نقاط ایران زارع متصرف زمین به حکم عرف و عادت از بعضی از حقوق تصرف بهره مند است. این حقوق عموما به نام حق ریشه و یا در اصطلاح محلی در آذربایجان جوردر بعضی از نقاط اطراف تهران قراپشک در مازندران حق تبرتراشی و کارافه و یا در نقاط مختلف به اسامی مختلفی مثل : حق زارعانه ، حق سرقفلی زراعت ، حق نسق ، حق آبادانی ، حق بنه ، حق آب و گل ، حق تصرف ، حق کسب و پیشه زراعی و.....نامیده می شود . این حق زارعانه مشابه همان حق سرقفلی است که در تجارت به کار می رود.
از نظر قانون وعرف این حق برای صاحبان آن به رسمیت شناخته شده و ضمن اینکه مورد حمایت قوانین جاری کشور می باشد ، قابل به ارث رسیدن به ورثه نیز می باشد .
زارعی که صاحب حق ریشه است در زمانی که به هردلیل ملک را ترک می نماید ، باید به حق خود برسد. مثلا اگر مالک اقدام به فروش ملک خود نموده و یا اگر ملک باید برای اجرای طرح های دولتی توسط دولت تملک شود و یا به هر دلیل دیگر ... حق ریشه زارع باید ارزیابی شده و به زارع صاحب حق پرداخت گردد . میزان حق ریشه در صورت عدم توافق بین مالک و زارع ، توسط خبرگان یا کارشناسان ارزیابی و تعیین می شود .
عوامل موثر در ارزیابی حق ریشه کشاورزی
فرمول تعریف شده ای برای ارزیابی حق ریشه نداریم و اصولا به نظر نمیرسد ارزیابی حق ریشه فرمول پذیر باشد . تعیین و پرداخت حق ریشه بیشتر از طریق توافق بین زارع و مالک و کسب رضایت از زارع صورت میگیرد ولی در صورتی که کار به قضاوت و محکمه کشیده شود ، کارشناسان با در نظر گرفتن عوامل متعددی که اهم آن شامل موارد ذیل است نسبت به تعیین حق ریشه اقدام می نمایند :
1_ مدت زمان و دوران تصرف ملک توسط زارع یا زمان زراعت و غرس درخت و غیره
2_ کیفیت و چگونگی آبادانی و اقدامات عمرانی زارع در زمین کشاورزی
3 _ نحوه تقسیم عرفی محصول بین مالک و زارع در دوران تصرف
4_ کیفیت و کمیت بکارگیری عواملی نظیر، بذر، کود، وجین، آبیاری و برداشت و سهم هر کدام اعم از متصرف یا مالک
5_ توجه به حقوق ناشی از قوانین نظیر اصلاحات اراضی، کشت موقت، تصرف و غیره
6_ کمیت و کیفیت سرمایه گذاری کشاورز یا متصرف یا مستاجر در محل کار نظیر، تسطیح، خاک برداری، حفره، چاه و غیره و هزینه های انجام خدمات مربوط
7_ اجاره سالیانه املاک و عرف اجارات در منطقه
8_ عواملی که با توجه به عرف و عادت و قرارداد طرفین باید مورد توجه قرار گیرد
9_ مدیریت و سهم مالک در اداره کردن ملک کشاورزی و مزرعه
10 _ بررسی در سوابق وجود یا عدم وجود توافقات گذشته بین مالک و زارع
11 _ نقش زارع در حفاظت و نگهداری ملک از تعرضات در طول دوران گذشته حضور زارع در ملک
12_ موقعیت مکانی ملک و اهمیت منطقه از نظر تولیدات کشاورزی
13_ وضعیت و موقعیت ملک در زمان حاضر با توجه به تحولات سریع سالهای اخیر در امور مربوط به ارزش املاک کشاورزی
14 _ نحوه حضور و یا عدم حضور مالک در دوران تصرف ملک توسط زارع و توجه به سایر عوامل موثر حسب مورد ...
با توجه به نکات یاد شده و بر اساس تجربیاتی که وجود دارد میزان حق ریشه ای که کارشناسان برای زارع در پرونده های مختلف حسب مورد و با توجه به عوامل فوق الذکر تعیین میکنند بین حداقل 20درصد و حداکثر 50 درصد از ارزش روز زمین می باشد و بر حسب اینکه چه میزان از عوامل فوق در تعیین حق ریشه دخیل بوده اند میزان حق ریشه نوسان دارد.
نظرات (1)
با سلام این مطلب که مربوط به سایتهای دیگر است لطفا اگر خودتان مطلب جدید ی دارید در سایت نمایش دهید.