×

حقوق و مسایل حقوقی کودک آزمایشگاهی در نظام حقوقی ایران

حقوق و مسایل حقوقی کودک آزمایشگاهی در نظام حقوقی ایران

شاید در اطراف شما هم زوج‌هایی باشند که از مشکل نازایی رنج می‌برند یا شاید شما هم خبر خبرگزاری‌ها ؛ مبنی بر تولد نخستین کودک آزمایشگاهی در همدان را شنیده باشید

حقوق-و-مسایل-حقوقی-کودک-آزمایشگاهی-در-نظام-حقوقی-ایران

شاید در اطراف شما هم زوج‌هایی باشند که از مشکل نازایی رنج می‌برند . یا شاید شما هم خبر خبرگزاری‌ها ؛ مبنی بر تولد نخستین کودک آزمایشگاهی در همدان را شنیده باشید

 به هر روی کودک‌هایی که اینگونه تولدی دارند، بخشی از مراحل تکون خود را در خارج از رحم مادر گذرانده و پس از تشکیل نطفه‌ی اولیه در خارج از رحم و گذراندن مدتی از مراحل تکون در لوله‌های آزمایشگاهی نطفه به داخل رحم انتقال داده می‌شود.

این مسئله به مانند تمامی تحولات علوم توجه حقوق را به خود جلب کرد ، هرچند که تا کنون نص صریحی درباره‌ی حقوق طفل آزمایشگاهی به  وجود نیامده ولی می‌توان با تطبیق واستنباط ،حقوق مربوط به طفل آزمایشگاهی را کشف نمود .

وضعیت حقوقی کودک آزمایشگاهی  

نسب

نخستین مطلبی که در مورد حقوق طفل نامبرده نظر را به خود جلب می‌کند ، مسئله‌ی نسب می‌باشد . طبق ماده‌1158ق.م. «طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از 6 ماه و بیشتر از 10 ماه نگذشته باشد.»بنابراین اگر زوجی که توانایی طبیعی ندارند ، تصمیم به لقاح مصنوعی بگیرند بین آن‌ها و کودک متولد شده رابطه‌ی نسب شرعی برقرار است و نسب طفل متولد شده مانند نسب طبیعی است و با استنباط از مواد 1158 الی 1166 متوجه می‌شویم که ملاک اصلی الحاق نسب ، نطفه می‌باشد و منظور از کلمه نزدیکی در مواد مذکور به عنوان فرد شایع و مصداق معمول عنوان گردیده است . و فقط در ماده 1167 یعنی طفل متولد از زنا ( مقالات مرتبط با زنا - سوالات مرتبط با زنا ) از الحاق به نسب استثناء می‌شود . بدیهی است که اگر نطفه‌ی زوجین به رحم اجاره‌ای تزریق شود ؛ بین طفل و زنی که طفل در رحم او مراحل جنینی را گذرانده رابطه‌ی نسب برقرار نمی‌شود.

نکته‌ی دیگری که در اینجا می‌توان ذکر کرد این مطلب است که الحاق نسب به طفل آزمایشگاهی در صورت اقرار مرد و زن است و با توجه به این مسئله که ایجاد طفل آزمایشگاهی با نزدیکی طبیعی که عرفا ایجاد نطفه را تحقق می‌سازد نیست ،شوهر می‌تواند بدون دلیل منکر انتساب طفل به خود باشد و این طرف دعوی است که باید تحقق نسب به نسبت به او ثابت کند . همچنین زن نیز می‌تواند منکر انعقاد طفل از نطفه‌ی خود باشد ،البته با این شرط که طفل از او متولد نشده باشد.

موازین حقوقی تلقیح مصنوعی 

ازدواج:

ازدواج طفل آزمایشگاهی با صاحبان نطفه‌اش ممنوع است اگر چه قرابت حاصل از شبهه یا زنا ( مقالات مرتبط با زنا - سوالات مرتبط با زنا )  باشد ، زیرا همانگونه که عنوان شد نسب طفل آزمایشگاهی مانند طفلی است که ازنزدیکی طبیعی به وجود آمده لهذا موانع نکاهی که در ماده 1045 ق.م . برشمرده شده است بر طفل آزمایشگاهی نیز صدق می‌نماید . ولی اگر طفل دختر باشد و صاحب نطفه(مرد) مشخص نباشد تکلیفی برای دختر در مورد ازدواج وجود ندارد .

مسئله‌ی دیگری که در اینجا شایان ذکر است اینکه اگر طفل آزمایشگاهی پسر باشد و در رحم اجاره‌ای  مراحل جنینی خود را گذرانده باشد سوال این است که آیا می‌تواند با آن زن ازدواج کند؟ در این مورد نص صریح و اشاره‌ای در قانون وجود ندارد زیرا موارد ذکر شده در ماده 1045ق.م. به صورت محصور است و این مسئله مصداق ماده 1046ق.م. یعنی قرابت رضاعی هم نیست ولی با توجه به عدم پذیرش این ازدواج در عرف و وجدان می‌توان گفت که در مورد این مسئله اختلاف نظر وجود دارد.

لقاح مصنوعی از دیدگاه حقوقی 

ارث:

ماده 875ق.م. عنوان می‌دارد:« شرط وراثت زنده بودن در حین در حین فوت مورث است و اگر حملی باشد در صورتی ارث می‌برد که نطفه او حین‌الموت منعقد بوده و زنده هم متولد شود اگر چه فورا پس از تولد بمیرد.»

   در رابطه با این ماده می‌توان گفت که طفل آزمایشگاهی حتی در مرحله‌ای که نطفه‌ی او منعقد شده و هنوز به رحم منتقل نشده به دلیل اینکه انسان بالقوه است از ارث ( مقالات مرتبط با ارث - سوالات مرتبط با ارث ) سهم می‌برد مشروط بر اینکه پس از انتقال به رحم زنده متولد شودو اگر قبل از تولد او الزام به تقسیم ارث پیش آید باید به اندازه‌ی سهم دو پسر برای او کنار گذاشته شود.

نظام حقوقی رحم جایگزین 

وصیت:

ماده 851 ق.م. :« وصیت برای حمل صحیح است لیکن تملیک او منوط است بر اینکه زنده متولد شود.» به این دلیل که طفل آزمایشگاهی در دوران خارج از رحم نیز انسان بالقوه است وصیت نسبت به او صحیح است لیکن تملک طفل نسبت به موصی به منوط به زنده متولد شدن او می‌باشد .

ماده 852 ق.م. « اگر حمل در نتیجه‌ی جرمی سقط شود موصی به به ورثه‌ی او می‌رسد مگر اینکه جرم مانع ارث ( مقالات مرتبط با ارث - سوالات مرتبط با ارث )  باشد .»

بررسی چالش های فقهی و حقوقی رحم جایگزین - چالش های حقوقی صدور شناسنامه نوزادان رحم اجاره ای 

این ماده راجع به طفل آزمایشگاهی که در داخل رحم است صدق می‌کند ولی از آنجا که تفسیر مقررات جزایی و توسعه‌ی آن علیه متهم به کمک ملاک گیری جایز نیست نمی‌توان از بین بردن نطفه‌ی بارور شده در خارج از رحم را جرم دانست لذا در این مورد موضوع ماده 852 قانون فوق‌الذکر صدق نمی‌کند زیرا کیفری در قانون برای آن مقررنشده است. علی هذا همان طور که هر موضوع جدیدی احکام و قوانین مورد نظر خود را می‌طلبد در مورد کودک آزمایشگاهی نیز به نظر می‌رسد که باید مخصوصا در برخی موارد که نص صریحی موجود نیست امید به وضع قوانین جدید را داشت . زیرا با اینکه کودک آزمایشگاهی تولدی متفاوت با سایر کودکان را دارد ولی پس از تولد ،از زندگی عادی همچون سایر انسان‌ها برخوردار است که باید از آن حمایت شود.


پی نوشت :
1- تلقیح مصنوعی انسان ، مجموعه مقالات حقوقی ، شهیدی مهدی، تهران ، مجمع علمی و فرهنگی مجد ، بهمن 1387

2- وضعیت حقوقی کودک آزمایشگاهی ، مجموعه مقالات حقوقی، شهیدی مهدی ، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد، بهمن 1387

3- رحم جایگزین ، جمعی از نویسندگان ، تهران ، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) ، مرکز تحقیق و توسعه‌ی علوم انسانی ،جهاد دانشگاهی ، پژوهشکده ابن‌سینا ، 1386

محقق :زهرا اطهری

منبع : معاونت حقوقی و امور مجلس

    

پست های مرتبط

افزودن نظر

مشترک شدن در خبرنامه!

برای دریافت آخرین به روز رسانی ها و اطلاعات ، مشترک شوید.