×

تصویبنامه راجع به مقررات مصالح وفرآوردهای ساختمانی

تصویبنامه راجع به مقررات مصالح وفرآوردهای ساختمانی

تصویبنامه-راجع-به-مقررات-مصالح-وفرآوردهای-ساختمانی شماره 124282/ت 213 ک 6/11/1369

وزارت مسکن وشهرسازی – وزارت کشور
اکثریت وزرای عضو کمیسیون امور زیر بنائی و صنعت هیات دولت در جلسه مورخ 13/9/1369 با توجه به اختیارات تفویضی هیات وزیران (موضوع تصویبنامه شماره 93648/ت 911 مورخ 13/10/1368)بنا به پیشنهاد وزارت مسکن و شهرسازی ووزارت کشور و به استناد ماده 13 قانون نظام معماری و ساختمانی مصوب 1352 تصویب نمودند:
مقررات مربوط به ((مصالح و فرآوردهای ساختمانی )) از مجموعه ضوابط و مقررات ساختمانی کشور به عنوان حداقل کیفیت مصالحی که در احداث ساختمانها بکار میروند به شرح پیوست تعیین می گردد. مهندسانی که مسئولیت طراحی و نظارت ساختمانها را به عهده دارند در کلیه شهرهای مشمول تبصره 2 ماده 6 اصلاحی قانون نظام معماری و ساختمانی ( موضوع قانون مصوب 1356)و کلیه سازندگان مکلفند در مورد انتخاب نوع مصالح ساختمانی ونحوه استفاده ازآنها . براساس مقررات مزبور عمل نمایند.
تبصره 1- شمول مقررات مربوط به (( مصالح و فرآورده های ساختمانی )) به سایر شهرهای کشور منوط به تایید وزارتخانه های مسکن و شهرسازی و کشور می باشد.
تبصره 2- در مورد استفاده از مصالحی که در مقررات پیوست برای آنها حداقل کیفیت و مشخصات تعیین نشده است مهندسان و سازندگان ساختمان مکلفند کیفیت مصالح ساختمانی را براساس استاندارهای اعلام شده از سوی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران انتخاب نمایند.
در مواردی که استانداردی از سوی موسسه مزبور اعلام نشده باشد .مبنا استانداردهای پذیرفته شده بین المللی است و در صورتیکه استاندارد بین المللی نیز وجود نداشته باشد مهندسان و سازندگان می توانند با مسئولیت خود نسبت به استفاده از آن مصالح اقدام نمایند.
تبصره 3- در مواردی که در مقررات پیوست لزوم رعایت استاندارد ملی معینی برای مصالح ساختمانی تاکید شده است ، تجدید نظرهای بعدی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در مورد آن استانداردها از زمان انتشار لازم الرعایه می باشد.
تبصره 4- وزارت صنایع تسهیلات وامکانات لازم را جهت انتشار استانداردهائی که در مقررات مربوط به (( مصالح و فرآوردهای ساختمانی )) (پیوست در این تصویبنامه ) به آنها ارجاع شده است فراهم نماید ووزارت مسکن و شهرسازی برای تدوین و انتشار استاندارد مصالحی که تاکنون برای آنها مشخصات استاندارد منتشر نشده است ،اولویتهای لازم را قائل گردد.
این تصویبنامه در تاریخ 1/11/1369 به تایید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است .
معاون اول رئیس جمهور – حسن حبیبی

مبحث پنجم
مصالح و فرآورده های ساختمانی
5-1- کلیات :
این مبحث در مورد مصالح وموادی است که در بنای انواع مختلف ساختمانها مصرف می شوند.
5-1-1- طبقه بندی مصالح
در این مبحث ،مصالح ذکر شده به صورت زیر طبقه بندی شده اند:
5-2- مصالح طبیعی
5-3-چسبانندها
5-4-ملاتها
5-5-قطعات
5-6-فلزات
5-7-چوب و فرآورده های آن
5-8- مواد آلی و الیاف
5-9- مصالح متفرقه
5-1-2-استانداردها
استانداردهای مصالح ،اعم از ویژگیهای استاندارد و یا استاندارد ،روشهای آزمایش ،باید مطابق با استانداردهای ملی ایران باشد .
تبصره – استانداردهای پذیرفته شده در این مبحث ، در همه جا استاندارهای ملی ایران است و در همه زمینه ها باید به آن رجوع شود. اگر در زمینه پاره ای از مصالح اشاره شده در این مقررات تا به حال استانداردهائی تهیه نشده باشد ، استانداردهای معتبر بین المللی باید ملاک عمل قرار گیرد.
5-1-3- ویژگیهای مصالح مصرفی در ساختمان ،نظیر خواص فیزیکی ،شیمیائی و مکانیکی ،باید توسط تولید کنندگان داخلی یا خارجی معتبر به گونه ای مشخص شود که مصرف کننده بتواند با مراجعه به تولید کننده مشخصات مصالح مورد نظر خود را کتبا از او دریافت کند و تولید کننده نیز موظف به ارائه آن است .
5-1-4- کنترل ویژگیهای مصالح
کنترل ویژگیهای مصالح و آزمایش آنها باید در آزمایشگاههای معتبر در داخل یا خارج از کشور و براساس استانداردهای مربوط انجام پذیرد.
5-1-5- طراحان و مجریان ساختمانها
طراحان ومجریان ساختمانها باید در نقشه ها یا سایر مدارک مربوط .ویژگیهای مصالح مصرفی ( نظیر خواص شیمیائی –فیزیک و مکانیکی آنها ) را بسته به موضوع ،مشخص کنند . استفاده از مصالح دارای ویژگیهای فنی نا مشخص و غیر قابل قبول مجاز نیست .
5-1-6- استفاده از مصالح
استفاده از مصالح با ویژگیهای فنی پست تر از آن چه در نقشه ها و مدارک فنمی مربوط پیش بینی شده ،مجاز نیست .
5-1-7-مصالح جدید یا مشابه
مصرف هر گونه مصالح جدید ، غیر از آن چه نام و مشخصات آن در این مبحث ذکر میشود ،منوط به آن است که سازنده مشخصات فنی قابل قبولی از آنها ارائه کند. این مشخصات با توجه به مصرف خاص مصالح و بسته به موضوع ،باید شامل اطلاعاتی از قبیل جرم – وزن ویژه ،رنگ ،وضع ،تخلخل ،چگونگی جذب آب .مقاومت در برابر یخ زدگی ،قابلیت هدایت گرما ،پایداری در برابر اسیدها وبازها ،پایداری در برابر آتش سوزی ،تاب فشاری ،خمش ، سایش و غیره باشد .
5-1-8-مصالح مستعمل
در صورتی که مشخصات مصالح مستعمل ، با توجه به موضوع مصرف آن ، با حداقل ویژگیهای تعیین شده مطابقت کند . استفاده از آن بلا مانع است .
5-1-9- انبار کردن مصالح
انبار کردن مصالح ساختمان در کارگاه باید طوری باشد که از فاسد شدن ،همچنین از بین رفتن ،ضایع شدن خواص شیمیائی ،فیزیکی ،مکانیکی و نیز سایر خواص اساسی آن جلوگیری شود.
5-1-10 – ساخت و تولید مصالح در کارگاه
چنانچه به عللی ،پاره ای مصالح ،نظیر بلوک سیمانی ،آجر سیمانی ، آجر موزائیک ،لوله سیمانی ،جدول بتنی ، تیرچه بتنی و نیز قطعات بتنی پیش ساخته ، در کارگاه و در محل مصرف تولید شود ، باید اولا در بهره گیری از دستگاهها و تجهیزات تولید و نیز برای حفظ جان کارگران ،تدابیر ایمنی لازم به عمل آید و ثانیا ویژگیهای مصالح تولیدی و همچنین کیفیت آنها با ضوابط مندرج در این مقررات و نیز ویژگیهای استانداردهای ملی ایران در زمینه مربوط مطابق باشد.
5-2- مصالح طبیعی
5-2-1- خاک
از نقطه نظر مهندسی ساختمان ، خاک هر گونه ماده معدنی متراکمی است که از ذراتی جامد و مجزا از هم تشکیل شده است کهحفرات بین آنها را هوا یا سایر گازها و مایعات ،به ویژه آب ، اشغال کرده اند.
5-2-2- خاک رس
خاک رس خاکی است مرکب از ذرات ذره بینی ( میکروسکوپی ) بسیار کوچک ریزتر از 02% میلیمتر ،که از تجزیه شیمیائی مواد متشکله سنگها حاصل میشود به صورت رطوبت دارا ی خاصیت خمیری متوسط تا خیلی زیاد است ووقتی که خشک باشد بسیار سخت است نفوذ پذیری خاکهای رسی بسیار کم است .این گونه خاکها در رطوبتهای خیلی زیاد شدیدا چسبنده اند . خاک رسی در مجاورت آب قدرت تورم زیادی دارد.
5-2-2-1- انواع مختلف خاک رس
خاکهای رسی بر حسب خاصیت فیزیکی و درجه خلوص به چند دسته تقسیم میشوند :
الف – خاک رس معمولی در سفالسازی ، آجر سازی و سایر کارهای ساختمانی بکار می رود. ویژگیهای خاک رسی که برای ساخت آجر به کار می رود باید مطابق با استاندارد شماره 1162 ایران باشد .
ب – خاک چینی یا کائولن ،که خالص ترین گلهای رسی است و دارای رنگ سفیدی است که بعد از پختن نیز رنگ سفید آن باقی می ماند.
ج – گلهای رسی لکه گپری ، که به خالص خاک چینی نیستند ،آهک و منیزی زیادی دارند و به علت جذب رنگ از روغنها ، انها را به لکه گیری رنگ و چربی از روی پارچه ها به کار می برند.
گل اخری ،که شنهای گل رسداری اند ، اکسید آهن آنها زیاد است و در رنگسازی به کار می رود .
ه – بتنونیت ، بتنونیت یا گل حفاری نوعی خاک رس دریایی با درصد خیلی زیادی از مونت موریلونیت می باشد و عموما از تجزیه شیمیائی خاکستر آتش فشانی تشکیل می شود . بتنونیت خشک در مجاورت آب بیش ار سایر انواع خاک رسی متورم می شود و به هنگام خشک شدن نیز بیش از همه انقباض پیدا می کند. این خاک بسیار چسبنده و پلاستیک می باشد . بتنونیت در صنایع حفاری چاه نفت ، ریخته گری ، پزشکی ، سرامیک و صنایع نسوز کاربرد دارد . ویژگیهای بتونیت مورد مصرف باید با استاندارد شماره 244 ملی ایران مطابقت نماید.
و – پوکه ،پوکه از نوع معدنی و صنعتی در کف سازی ، شیب بندی و ساختن بتن سبک مصرف میشود.
پوکه معدنی به رنگ سفید مایل به زرد تا خاکستری روشن بوده و در اطراف کوههای آتشفشان و در حوالی چشمه های آب معدنی یافت میشود. پوکه صنعتی یا خاک رس منبسط شده بصورت دانه هایی به رنگ قهوه ای روشن تا تیره بوده و در تحت شرایط خاصی از خاک رسی که دارای درصد کمی زغال است و یا از مخلوط نمودن خاک رس با مواد هیدرو کربوری و پختن آن در کوره دوار خفته تهیه می نمایند.
5-2-3- مصالح سنگی
مصالح سنگی عبارتند از از ذرات غیر چسبنده متشکل از قطعات گرد گوشه با تیز گو.شه ،کم و بیش از مواد معدنی سنگ اصلی، بدون تغییر شیمیائی عمده ، تشکیل یافته اند . از نظر اندازه ذرات تا 2 میلی متر را ماسه و ذرات بین 2 میلی متر تا 30 میلی متر را شن و سنگ ریزیه های 20 تا 80 میلی متر را قلوه سنگ و قطعات بزرگتر از 80 میلی متر را لاشه سنگ می نامند.
5-2-3-1- ماسه
دانه های به قطر 6%تا 2 میلی متر را ماسه می نامند.
ماسه برای تهیه انواع ملاتها و بتن و آجرهای ماسه – آهکی به کار می رود.
انواع ماسه
ماسه طبیعی ، بسته به منبع اصلی تهیه آن ، به چند دسته زیر تقسیم میشود:
ماسه کوهستانی (سیلی ) که در حوالی بستر اولیه رودخانه به دست می آید .این نوع ماسه تیز گوشه و دارای سطوحی خشن است که باعث چسبندگی بهتر به سیمان میشود.
ماسه رودخانه ای ، که مدت طولانی تحت تاثیر حرکت آب قرار گرفته است . این نوع ماسه گرد گوشه است و سطوحی صاف دارد.
ماسه بادی ، که از دانه های بسیار ریز تشکیل میشود و برای تهیه بتن مناسب نیست .
ماسه شکسته،که از خرد کردن گرانیت ،سنگ آهک متراکم و سنگهای متراکم دیگر به دست می آید . دانه های این ماسه تیز گوشه است و سطوح بسیار خشن دارد و برای تهیه بتن مناسب است .
5-2-3-1- الف : ماسه ای که در تهیه بتن به کار می رود باید تمیز باشد و لای و ذرات ریز موجود در آن .نباید از مقادیر زیر تجاوز کند :
درماسه طبیعی و یا ماسه به دست آمده از شن طبیعی ، 3درصد حجم
در ماسه تهیه شده از سنگ شکسته 10 درصد حجم
5-2-3-1- ب : ماسه ای که در تهیه ملات به کار می رود باید ویژگیهای لازم برای سخت ملا رت ،مطابق با استاندارد شماره 299 ایران ، تحت عنوان ((ماسه برای ملات سیمانی ))دارا باشد .
5-2-3-1- ج : ماسه ای که در تهیه بتن و بتن مسلح بکار می رود باید مطابق با استاندارد شماره 300 ایران ، تحت عنوان (( مصالح سنگی ریزدانه برای بتن و بتن مسلح )) باشد .
5-2-3-2-شن
دانه های درشت تر از 2 میلی متر راشن می نامند. شن طبیعی از رودخانه ها بدست می آید .شن رودخانه ای معمولا با ماسه مخلوط ات و آنها را با سرند کردن جدا می کنند و معمولا در اثر سایش آب ،گرد و دارای سطوح صاف است .
انواع شن – شن بسته به شکل ، به انواع زیر تقسیم میشود :
شنهای زبری که شبیه خرده سنگ است
شنهای گرد و دارای سطوح صاف ( شن نخودی و بادامی )
شنهای سوزنی که طولشان بیش از سه برابر عرض با ضخامتشان است .
شنهای پولکی که عرضشان بیش از سه برابر ضخامتشان است .
5-2-3-2- الف : شنهای ریز ، که شبیه سنگ شکسته است برای تهیه بتن مناسبتر است .
5-2-3-2-ب : شن مصرفی در ساختمان ،که عمدتا برای تهیه بتن به کار می رود ، باید مطابق با استاندارد شماره 302 ایران ،تحت عنوان (( شن برای بتن و بتن مسلح ))باشد .
5-2-3-2-ج :انبار کردن شن وماسه – شن وماسه را باید به نحوی انبار کرد که مواد خارجی وزیان آور آنها را آلوده نکنند شن وماسه را باید بر حسب اندازه دانه های آنها در محلهای مختلف انبار کرد.
5-3- چسباننده ها :
5-3-1- سیمان
سیمان فرآورده ای است که بیشترین مواد تشکیل دهنده آن عبارت است از اهک Cao و سیلیس Sio2 و خواص عمده آن این است که با آب ترکیب می شود و گیرش آن در هوا و داخل آب صورت می گیرد. سیمان در اختلاط با شن وماسه و آب سفت و سخت شده و جسمی یکپارچه تشکیل می دهد.
5-3-1-1- انواع سیمانها
امروز سیمان را در انواع و رنگهای مختلف می سازند و به بازار عرضه می کنند که متداولترین انها به شرح زیرند:
الف – سیمان پروتلند – سیمان پروتلند مصرفی باید مطابق با ویژگیهای استانداردهای شماره 289تا 394 و 1692 تا 1695 ایران باشد .
مطابق استانداردهای ایران ، سیمان پرتلند به پنج نوع تقسیم میشود، به شرح زیر :
نوع 1- سیمان پروتلند معمولی :این نوع سیمان در ساختمانهای بتنی بکار می رود و فقط در جاهایی مصرف میشود که خواص هیچیک از چهار نوع دیگر در نظر نباشد.
نوع 2- سیمان با حرارت متوسط : این نوع سیمان در ساختن بتنهایی بکار می رود که در مقابل تاثیر متوسط سولفاتها قرار می گیرند.
نوع 3- سیمان با تاب زیاد : این نوع سیمان در جاهایی بکار می رود که وجود تاب اولیه زیاد برای بتن ضروری باشد.
نوع 4- سیمان با حرارت کم : این نوع سیمان در ساختن بتنهائی بکار می رود که وجود حرارت هیدراتاسیون کم برای آنها ضروری است .
نوع 5- سیمان ضد سولفات : این نوع سیمان برای ساختن بتنهائی بکار می رود که وجود مقاومت زیاد در برابر سولفاتها برای آنها ضروری است .
ب – سیمان پروتلند سفید : اگر مواد خام سیمان پروتلند معمولی ،اکسید آهن نداشته باشد ، یا آن را از مواد خام جدا کنند ، رنگ سیمان سفید میشود.
بدین ترتیب ،سیمان پروتلند سفید از آسیا کردن کلینکر سفید به دست می آید.
ج : سیمانهای رنگی : برای ساختن سیمانهای رنگی با کلینکر سیمان سفید یا سیمان پروتلند معمولی ، رنگهای معدنی یا سنگهای رنگی را با نسبت 5 تا 10 درصد وزن سیمان ، در آن آسیاب می کنند. رنگ سیمان باید سبک باشد و در برابر نور و اثرات جوی مقاومت می کند.
د – سیمان تراس :سیمان تراس را از آسیاب کردن 20 تا 40 درصد نرمه سنگ تراش با 60 تا 80 درصد کلینکر سیمان پرتلند تهیه م یکنند و آن را در ساختمانهای آبی ،دریایی و برای سدسازی و در پی های حجیم ،موازئیک سازی و غیره بکار می برند. ویژگیهای سیمان تراس باید مطابق با استاندارد شماره 99 ایران باشد.
5-3-1-2- آزمایشهای شیمیائی سیمانها
آزمایشهائ شیمیائی سیمانها باید مطابق با روشهای آزمایش استانداردهای ایران ،به شرح زیر انجام شود:
اندازه گیری عناصر اصلی سیمانها پرتلند مطابق با روش آزمایش استاندارد شماره 1692 ایران .
اندازه گیری عناصر فرعی سیمان پرتلند مطابق با روش آزمایش استاندارد شماره 1693 ایران
اندازه گیری گوگرد بصورت سولفور مطابق با روش آزمایش استاندارد شماره 1694 ایران
اندازه گیری اکسید سدیم و اکسید پتاسیم مطابق با روش آزمایش استاندارد شماره 1695 ایران
5-3-1-3- ازمایشهای فیزیکی و مکانیکی سیمانها
آزمایشهای فیزیکی و مکانیکی سیمانها باید مطابق با روشهای آزمایش مندرج در استانداردهای شماره 389تا 394 ایران انجام شود.
5-3-1-4- حمل وتقل و انبار کردن سیمان
سیمان را می توان در واگنهای سربسته یا ظروف سربسته یا ظروف و بارکشهای مخصوص یا کیسه های کاغذی چند لایه حمل و نقل کرد. سیمان را باید در محیط های سر بسته ،که دارای کف سازی بتنی یا چوبی باشند ،در روی سکوهائی ( برای جلوگیری از رسیدن آب و نفوذ رطوبت ) انبار کرد. در درون انبار باید محلهای جداگانه ای برای نگهداری انواع و مارکهای مختلف سیمان ( برپایه نام کارخانه سازنده ) در نظر گرفت . روی کیسه های سیمان باید مشخصات آن ، مانند نوع سیمان ، مارک کارخانه سازنده و تاریخ بسته بندی و غیره چاپ شود. در موقع حمل ونقل سیمان باید برای جلوگیری از پخش گرد آن در هوا مقررات ایمنی ویژه ای را به مرحله اجرا گذاشت و بخصوص برای پیشگیری از ورود آن به دستگاه تنفسی باید در محلهایی که در آن جا سیمان حمل ونقل وانبار میشود دستگاههای تهویه تعبیه کرد.
بطور کلی در حمل و نقل و انبار کردن سیمان ، رعایت استاندارد شماره 2761 ایران ، تحت عنوان (( استاندارد آئین کاربرد ،حفاظت و انبار کردن سیمان در کارگاههای ساختمانی )) الزامی است .
5-3-2- گچ
گچ فرآورده ای است که از پختن و اسیا کردن سنگ گچ به دست می آید .سنگ گچ خالص ( سولفات کلسیم آبدار 2 H2O ،SO4Ca )بلوری و بیرنگ است درجه سختی آن 2 است و در طبیعت بحالت نا خالص ،به رنگ خاکستری ،زرد روشن و سرخ روشن یافت میشود. از گچ به منظور سفید کردن دیوارها و سقف ها ، تهیه ملات برای طاقزنی سقف و گچ و خاک داخل ساختمان استفاده می کنند.
5-3-2-1- گچبری
جنس گچ به درجه گرمای پخت آن بستگی دارد به این ترتیب که تا دمای 107 درجه سانتیگراد ،آب شیمیائی سنگ گچ هنوز از بین نمی رود و در نتیجه ، پختن گچ از دمای 107 درجه به بالا ،کم کم صورت می گیرد و در دمای 160 تا 180 درجه ،به گچ ساختمانی So4Ca.O-5H2O تبدیل می شود. گرد گچ ساختمانی به سرعت با آب ترکیب میشود و سنگ گچ تشکیل میدهد ، اگر دمای کوره به 200 درجه برسد ، سنگ گچ به گچ ساختمانی نوع So4Ca.O-3H2O تبدیل میشود که میل ترکیبش با آب زیاد است .سنگ گچ در دمای 300 تا 320 درجه می سوزد و گرد آن با آب ترکیب نمی شود.
5-3-2-2- ویژگیهای گچ
گرد گچ کما بیش در آب حل میشود .در یک لیتر آب می توان 67 تا 88 گرم گچ ساختمانی حل کرد .زمان گیرش ملات گچ نباتید زودتر از 4 دقیقه آغاز و دیرتر از 10 دقیقه پایان یابد. گرفتن گچ هنگامی تمام میشود که گچ بلوری شود و با آب مجددا ترکیب So4Ca,2H2O را بدست دهد. وزن مخصوص گچ ساختمانی 8/2 t/m3- و وزن کیسه ای نلرزید آن از 6% تا 85% و کیسه ای لرزیده آن از 1 تا 4/1 t/m3- است . افت سرخ شدن گچ ساختمانی 4 تا 7 درصد وزن ان است .دانه های گچ ساختمانی باید ریزتر از 2% میلی متر باشد و رنگ آن باید سفید باشد .بطور کلی ویژگیهای گچ ساختمانی باید با استاندارد شماره 269 ایران مطابقت داشته باشد.
5-3-2-3- حمل و نقل و انبار کردن گچ
گچ را یا بصورت فله ای و یا در کیسه های کاغذی به بازار عرضه می کنند. وزن گچی که در کیسه های کاغذی عرضه میشود ، 40 یا 50 کیلوگرم است . محل انبار کردن گچ باید سربسته و دارای کفسازی بتنی یا چوبی باشد و از رسیدن رطوبت یا آب به آن جلوگیری به عمل آید . روی کیسه های گچ باید مشخصاتی مانند نوع گچ ،مارک آن ( نام کارخانه سازنده ) و تاریخ بسته بندی و غیره چاپ شود.
5-3-3- آهک
آهک ، یا Cao جسمی است سفید رنگ که از پختن سنگ آهک به دست می آید .آهک در صنایع مختلف کاربرد دارد به ویژه در صنعت ساختمان برای تولید سیمان ،اجر ماسه آهکی ،ملات ،شفته ازآن استفاده می کنند.در صنعت آهک پزی سنک اهک ، یعنی Co3Ca را با 20 درصد وزن خود ذغال کک مخلوط و آن را از بالای کوره که به شکل استوانه است وارد می کنند.
هنگامی که دمای کوره به حدود 950 درجه سانتی گراد رسید ،آهک از قسمت تحتانی کوره خارج میشود.
5-3-3-1- خواص فیزیکی و شیمیائی آهک
آهک با آب به شدت ترکیب میشود و گرمای زیاد تولید می کند .آهک شکفته و متلاشی میشود و حجمش تا 5/2 برابر ( چنانچه خالص باشد) افزایش می یابد.
هیدرات کلسیم حاصل را آهک مرده می نامند .آهک مرده جسمی است سفید رنگ به وزن مخصوص 2 که کمی در آب حل میشود ( در حدود 3/1 گرم در لیتر درصفر درجه ) ، این قابلیت انحلال با افزایش دما نقصان می یابد و در 100 درجه به 6% گرم در یک لیتر آب می رسد .
هیدرات کلسیم Ca(OH)2 بازی است قوی که در آب به صورت شیر آهک در می آید.
آهک را بر حسب درجه خلوص آن آهک چاق یا آهک لاغر می نامند.
اگر ناخالصیهای سنگ از 5 درصد مواد رسی یا سیلیسی بیشتر باشد . نتیجه تکلیس ، آهک لاغر خواهد بود که در موقع ترکیب با آب گرمای زیادی تولید می کند و حجمش نیز چندان زیاد نمی شود . آهک شکفته در دمای 400 درجه سانتی گراد و فشار یک آتمسفر ،آب شیمیائی خود را از دست می دهد و به آهک زنده وآب تجزیه میشود. بطور کلی ویژگیهای آهک ساختمانی باید مطابق با استاندارد شماره 207 ایران باشد .
5-3-3-2- حمل و نقل و انبار کردن آهک
آهک شکفته را می توان انبار کرد و حمل ونقل آن آسان تر است و در انبار از فعالیت آن کسر نمی شود ولی آهک زنده بسرعت از هوا رطوبت می گیرد و گرمایی ایجاد می کند که ممکن است باعث آتش سوزی شود و برای همین باید آن را در جای خشک نگهداری نمود و از نفوذ هوا ، رطوبت و یا آب در آن جلوگیری به عمل آورد.
5-4- ملات ها
ملا ت جسمی است خمیری که پس از مصرف شدن به طور فیزیکی یا شیمیائی می گیرد و سفت و سخت میشود .ملات از مخلوط کردن کامل یک جسم چسباننده (گل رس 0 دوغ آب آهک 0 دوغ آب گچ 0 دوغ آب سیمان )و یک جسم پرکننده ( مصالح سنگی )ساخته میشود. ملات برای اندود کردن سطح دیوار ،طاق ،کف پشت بام ،پی و همچنین در بنائی با سنگ و آجر به عنوان چسباننده قطعات سنگ یا آجر به همدیگر و تبدیل آنها به جسمی یکپارچه و نیز برای بند کشی لای درز ساختمانهای آجری و سنگ و غیره بکار می رود. بطو.ر کلی ویژگیهای ملاتها باید مطابق با استاندارد شماره 706 ایران باشد .
5-4-1- دسته بندی ملاتها
ملاتها به دو دسته به شرح زیر تقسیم میشوند:
5-4-1-1- ملاتهای هوائی
این نوع ملاتها یا به طریق فیزیکی در هوا خشک می شوند و آب زیادی آنها بخار می شود ( مانند ملات گل و کاه گل )و یا گیرش آنها به طریق شیمایی در برابر هوا انجام میشود (مانند ملات گچ و ملات آهک هوائی )
5-4-1-2- ملاتهای آبی
گیرش این ملاتها در برابر هوا و جائی که هوا نباشد ( زیر آب ) به طریق شیمیائی صورت میگیرد(مانند ملات آهک آبی و ملات سیمان )
5-4-2- انواع ملاتها
الف – ملات گل و کاه گل : از مخلوط کردن خاک رس و آب وورز دادن مخلوط (تا آن جا که خاک رس آب بکشد و به حالت خمیری درآید ) به دست می آید . هر چه مقدار خاک رس در این نوع ملات بیشتر باشد ،جنس ملات چسبناک تر است . ملات گل رس هنگام خشک شدن ( پس دادن آب ) جمع میشود و می ترکد .برای جلوگیری از ترک خوردن این ملات به آن کاه می افزایند و آن را می خوابانند تا خاک رس خوب آب بمکد و کاه خیس بخورد و نرم شود.
ب – ملات ماسه آهک :این ملات که ملات ماسه آهک هوایی است ، از مخلوط یک قسمت آهک ،به صورت دوغاب با سه قسمت ماسه به دست می آید .این مخلوط کم کم از هوا CO2 جذب می کند . و به کربنات کلسیم تبدیل میشود و به صورت سنگ در می اید . ماسه موجود در ملات باعث میشود که هوا به داخل ملات راه یابد و نیز جدا شدن آب سهلتر انجام پذیرد. و از کم شدن حج جلوگیری و در نتیجه مقاومت ملات بیشتر میشود.
ج – ملات شفته آهکی : بشر . از هزاران سال پیش ، در ساختن پی بناها ،پله ها ، آبگیرها و مانند این ها و تیز برای جلوگیری از نشت آب و همچنین برای پایدار کردن زمین به منظور بارگذاری بیشتر ، از شفته آهکی استفاده می کرده است . علت اصلی مقاومت شفته آهکی در گذشته روشن نبود ،اما امروز به آن پی برده اند و معلوم شده است که آن چه موجب گرفتن و سفت شدن وبالا رفتن مقاومت شفته آهکی میشود ، واکنش شیمیائی است ،بدین ترتیب که پس از مخلوط شدن کامل خاک رس با دوغ آب آهک ، این دو به کندی با همدیگر ترکیب و به سیلیکات کلسیم تبدیل می شوند. در ساختن شفته بهتر است بجای گرد آهک شکفته یا خمیر آهک شکفته ، از دوغ آب آهک استفاده شود. مقدار آب اهک شکفته در دوغاب آهک را از روی وزن آن می سنجند. توصیه میشود که در پی سازی ،برای ساختن شفته آهکی ، از مخلوط آهک شکفته وآب ، به میزان 200 تا 350 کیلوگرم گرد آهک شکفته در یک متر مکعب آب استفاده شود.
هنگام مصرف دوغ آب آهک باید دانه های آهک در آب شناور باشند و ته نشین نشوند. شفته آهکی را با هر خاکی که دارای خاک رس باشد می توان ساخت ،اما بهترین خاک برای ساختن شفته آهکی ،خاک برگرفته از زمین شنی با دانه بندی پیوسته است که ریز دانه های آن از 25 درصد و خاک رس آن از 15 درصد وزن کل خاک کمتر نباشد.
د – ملات گچ و گچ و خاک : برای ساختن این ملات ،گرد گچ را در ظرف آبی که قبلا تهیه شده به گونه ای می پاشند که در حین ریختن گچ .با تکان دادن دست و بهم زدن آن ، کمی از گرد گچ در آب حل شود. برای ساختن ملات گچ کشته ، هنگام گرفتن ملات آن را ورز می دهند .ملات گچ و خاک از مخلوط کردن گرد گچ با گرد خاک رس ، به نسبت مساوی و پاشیدن مخلوط درآب و هم زدن آن ساخته میشود.
بطور کل .وجود خاک رس گرفتن ملات را کمی کندتر می کند تا بدین ترتیب ،علاوه بر مصرف کمتر گچ ، فرصت کافی نیز برای مصرف آن قبل از گیرش کامل وجود داشته باشد. اگر ملات گچ و خاک شروع به گرفتن کرده باشد نباید مصرف شود و خرد کردن و آب زدن مجدد چنین ملاتی به منظور مصرف آن مجاز نخواهد بود.
ه – ملات ماسه سیمان :ملات ماسه سیمان مخلوطی است از ماسه و سیمان و آب به مقدار کافی ، چنانچه خمیر حاصل به سهولت قابل بکار بردن باشد . ملاتهای ماسه سیمان را باید به اندازه مصرف ساخت و باید از به کار بردن ملاتهائی که بیشتر از یک ساعت از ساختن آن گذشته باشد خودداری کرد در ملاتهای ماسه سیمان نسبت حجمی سیمان به ماسه با توجه به مورد مصرف آن از 1به 2 تا 1 به 6 تغییر می کند . در زیر چند مورد مصرف ملات ماسه سیمان و نسبتهای اختلاط ماسه و سیمان در آنها آمده است :
1- کارهای بنائی از 1به 6 تا 1 به 8
2- طاقهای قوسی از 1 به 3 تا 1 به 4 .
3- بند کشی از 1 به 2 تا 1 به 3 .
4- اندودهای سیمانی از 1 به 3 تا 1 به 4 .
و – ملات باتارد : ملات باتارد مخلوطی است از ماسه و آهک و سیمان و آب به مقدار کافی . طرز تهیه ملات عینا نظیر ملات ماسه آهک است با این تفاوت که برای تسریع زمان گیرش و افزایش مقاومت و حالت خمیری ملات وهمچنین برای کارآئی بهتر آن ، مقداری سیمان به آن اضافه می کنند. ملات باتارد به ویژه در بنائیهای با سنگ کاربرد زیادی دارد ، اگر نسبت اختلاط مشخصی برای ملات باتارد تعیین نشده باشد می توان برای تهیه آن از نسبت حجمی 10 واحد ماسه ، 2 واحد اهک و 1 واحد سیمان استفاده کرد.
5-5- قطعات :
5-5-1- سنگ
سنگ مصرفی از هرگونه که باشد باید تمیز ، محکم ،بادوام ،متجانس و بدون رگه و عاری از مواد آلی باشد . سنگ باید از معدن سنگ و از بهترین برشها به دست آمده باشد. سنگ مورد مصرف باید از جایی دور از حد فاصل دو رگه معدن استخراج شده ، از حیث ترکیب ،طبیعی و یک نواخت و بدون شکاف و رگه های خارجی و یا خاکی باشد . سنگهای سست و متخلخل مطبق و نیز سنگهایی را که در برابر یخبندان آسیب پذیرند نباید به عنوان مصالح مصرف کرد . به طور کلی سنگهای ساختمانی باید دارای حداقل خلل و خرج و از سختی کافی برخوردار باشند ، سایر خواص سنگهای ساختمانی باید از خواص دیگری به شرح زیر برخوردار باشند :
الف – حداقل وزن ویژه فضایی : 1800 کیلوگرم بر متر مکعب و حداکثر درصد وزنی جذب آب 8 درصد .
ب – تا ب فشاری و تاب ضربه ای متناسب با مورد مصرف
ج – مقاومت در برابر سایش
د – مقاومت در برابر حریق
ه – حداقل ضریب نرم شوندگی
5-5-1-1- کیفیت سنگ
قبل از استخراج سنگهای مصرفی ،باید طبق روشهای استاندارد از انها نمونه گیری کرده و برروی نمونه های اخذ شده آزمایشهای زیر انجام گیرد:
الف : آزمایش مقاومت در برابر سایش ،مطابق با استاندارد روش آزمون برای تعیین سایش مصالح سنگی درشت دانه ( استاندارد شماره 488 ایران )
ب – آزمایش مقاومت در برابر یخبندان ،مطابق با روش تعیین میزان جذب آب و تاب مصالح سنگی در برابر یخبندان ( استاندارد شماره 578 ایران )
ج – آزمایش تاب فشاری :تاب فشاری سنگ باید روی نمونه های استوانه ای شکل و با روش استاندارد تعیین تاب گسیختگی فشاری و خمشی مصالح سنگی ( استاندارد شماره 617 ایران ) انجام گیرد. تاب حاصل از آزمایش نباید از 150 کیلوگرم بر سانتی متر مربع کمتر باشد.
5-5-1-2- انواع سنگهای مصرفی در ساختمان
سنگ را به دو منظور در ساختمان بکار می برند :
الف – برای ساختن دیوارهای سنگی : در این صورت ممکن است برای نما از انواع سنگهای با سطوح تراشیده شده و یا برای پشت یا زیر کار از سنگ بصورت طبیعی استفاده شود .بعضی از انواع سنگهایی که در ساختن دیوارهای سنگی به کار میروند عبارت اند از:
الف –1- سنگهای رودخانه ای : گوشه های تیز و لبه دار این گونه سنگها ، در جریان حرکت و غلطیدن در مسیر رودخانه و برخوردشان با یکدیگر و بر اثر عمل فرسایش آب بر روی آنها ساییده شده سطح آنها بصورت تقریبا صیقلی درآمده است .
الف –2- سنگ قلوه رودخانه ای : این سنگ ،سنگی رودخانه ای است که حداقل قطر آن از 5 سانتی متر بیشتر باشد .کوچکترین اندازه سنگ قلوه که در دیوار سازی سنگی مصرف میشود ،سانتی متر است .قلوه سنگهایی با قطر گوچک تر از 15 سانتی متر را می توان به عنوان سنگهای پر کننده در میان دیوار مصرف کرد.
الف –3- سنگهای کوهی : این سنگها ، بیشتر لبه تیزند و مستقیما از معدن سنگ و رگه کوه استخراج می شوند.
حجم بزرگ این نوع سنگها را ، که با استفاده از چکشهای ضربه ای هوای متراکم استخراج می شوند .اصطلاحا سنگ قله می نامند.
الف –4- سنگهای لاشه :این سنگها در حین عملیات استخراج ، یا در طی مراحل مختلف قواره کردن سنگها ، به دست می آید .سنگهای لاشه شکل خاصی ندارند و دارای بر یا سطوح مشخصی نیستند.
الف –5- سنگ قواره (1) : اگر گوشه های تیز و برنده سنگ لاشه را با چکش یا پتک بگیرند ، سنگ به دست آمده سنگ قواره نامیده میشود .کوچکترین اندازه سنگ قواره 15 سانتی متر می باشد.
الف –6- سنگ بادبر یا رگه ای (1) : سنگ بادبر یا سنگ رگه ای سنگی است که در هنگام استخراج از معدن . آن را به کمک پتک بصورت تقریبی مکعب مستطیل در می آورند و سپس در کارگاه ، سطح نمای آن را حدودا بصورت چهار گوش ( مربع یا مستطیل )شکل می دهند . حداقل عرض و ارتفاع سنگ بادبر به ترتیب 20و 15 سانتی متر و اندازه بار سنگ ( برجستگی سطح نمای سنگ نسبت به هر سنگ ) حداکثر 4 سانتی متر است .
الف –7- سنگ سرتراش یا رگه ای کلنگی (2): اگر به منظور داشتن درزهای ظریفتر در نمای دیوار ، سطوح قائم ( سطوح جانبی ) و سطوح افقی ( سطوح ملات خور بالائی و پائینی )سنگ بادبر را در مجاورت نما . با کمک کلنگ مخصوص ، دست تراش کنند ، آن را سنگ سر تراش می نامند. ابعاد این سنگ نظیر سنگ بادبر است . ولی حداکثر بار آن 5/1 سانتی متر و حداقل ارتفاع آن 18 سانتی متر است و سطوح فوقانی و تحتانی آن باید حداقل 12 و سطوح جانبی آن حداقل 8 سانتی متر باشد و با قلم صاف وبدون بار شود.
الف –8- سنگ بادکوبه ای (4): این سنگ ، سنگ سر تراشی است که بنا به سفارش ، دور تا دور سطح نمای آن را به عرض 5/1 تا 3 سانتی متر ، با قلم تراش می دهند (چفت ) و بقیه سطح نمای سنگ را که می تواند برجسته تر از قسمت قلم تراش شده دور سنگ باشد ، تیشه داری میکنند. حداکثر مجاز این برجستگی ( بارسنگ ) 4 سانتی متر خواهد بود . به چنین سنگی ، علاوه بر بادگوبه ای ( سنگ رگه ای کلنگی لبه فتیله ای ) نیز می گویند.
ب – برای نماسازی و کفسازی (سنگ پلاک ) : انواع سنگ طبیعی را در ابعاد مختلف و در ضخامتهای معین چند سانتی متری می برند و صیقل می دهند و سپس آنها را با ضوابط ووضعیتی خاص که در بخش بنایی با سنگ ذکر شده ، به عنواتن نمای سنگی در ساختمان مورد استفاده قرار می دهند . متداولترین سنگهایی که در نماسازی و کف ساختمانها به کار می روند عبارت اند از انواع سنگهای تراورتن ، مرمریت ، مرمر ،چینی و گرافیت بازالت و غیرو که در ساختمانها انها را بصورت سنگ پلاک ،سنگ ازاره ( قرنیز ) و یا برای پله سازی به کار می برند. کلیه سنگهایی که در نماسازی مصرف میشود علاوه بر دارا بودن مشخصات قابل قبول فیزیکی و مکانیکی مندرج در استاندارد ویژگیهای مربوط ،باید از لحاظ رعایت نکات ایمنی لازم و به منظور جلوگیری از جدا شدن آنها از سطح دیوار ، کلیه ضوابط و شرایط لازم در بخش بنائی با سنگ را دارا باشند.
5-5-2- آجر رسی
آجر هایی که در ساختمان مصرف میشود باید با ویژگیهای مندرج در استاندارد شماره 7 ایران مطابق باشد . به دلیل مصرف فوق العاده زیاد آجر رسی در ساختمان و همچنین تنوع تولید آن ،تا زمانی که استاندارد آجر در سطح کشور بصورت اجباری اجرا نشده است ،آجرهای مصرفی غیر استاندارد باید شرایط زیر را دارا باشد :
5-5-2-1- آجر باید کاملا پخته و یکپارچه و سخت باشد ، چنان که هر گاه با یک آجر به آجر دیگری ضربه ای وارد آید صدای مشخص زنگداری تولید شود.
5-5-2-2- آجر باید از تاب فشاری لازم برخوردار باشد .در هیچ حال میانگین تاب فشاری گسیختگی آجرهای ماشینی نباید از 100 کیلو گرم بر سانتی متر مربع کمتر باشد وتاب فشاری گسیختگی هیچیک از آجرهای ماشینی به تنهائی نباید از 80 کیلوگرم بر سانتی متر مربع کمتر باشد.
5-5-2-3- میزان جذب آب آجر نباید از 30 درصد وزن آجر تجاوز کند.
5-5-2-4- آجر باید در مقابل یخبندان مقاومت کافی داشته باشد . آجرهای نما باید دارای تمام مشخصات بیان شده برای آجر معمولی را داشته باشد و رواداری آن نباید از 1+ یا 1ـ میلی متر برای ضخامت ، 2+ یا 2ـ میلی متر برای پنها و 3 + یا 3ـمیلی متر برای طول آجر تجاوز کند.
5-5-3- آجر ماسه آهکی
آجر ماسه آهکی از اختلاط گرد آهک زنده با ماسه سیلیسی یا ماسه سیلیکاتی تهیه میشود ،به این ترتیب که مواد یادشده را به نسبت وزنی 1 به 8 تا 1 به 12 در هم می آمیزند و سپس روی آن کمی آب اضافه می کنند. خمیر ماسه آهک را در قالبهای فولادی می ریزند و آن را تحت فشار 400 کیلوگرم بر سانتی متر مربع تشکیل می دهند ، ان گاه قالبها را به مدت 4تا 8 ساعت در استوانه های فولادی ته بسته در محیطی دارای بخار آب 180 تا 200 درجه و در فشار 8 تا 12 آتمسفر قرار می دهند . در وضعیت فوق ، مخلوط ماسه و آهک به سیلیکات کلسیم نبدیل می شود. محصول نهائی را به نام آجر ماسه آهکی به بازار عرضه می کنند. تا زمانی که استاندارد ملی ایران در این زمینه تهیه و تدوین نشده است ، ویژگیهای آجر ماسه آهکی را باید مطابق با ویژگیهای مندرج در استانداردهای معتبر بین المللی در نظر گرفت .
5-5-4- بلوکهای سیمانی
ویژگیهای بلوکهای سیمانی مصرفی در ساختمان باید با استاندارد شماره 70 ایران مطابق باشد .
بلوکهای سیمانی ساده باید کاملا سالم و بدون عیب و سطوح آن طوری باشد که هنگام اندود کاری چسبندگی وگیر کافی با اندود ایجاد کند.
بلوکهای سیمانی نما باید علاوه بر مشخصات فوق ، دارای سطح و نمای صاف و یا نقش و فرم مورد نظر باشد . تاب فشاری بلوکهای سیمانی غیر باربر در هنگام به کاربردن ( با احتساب سطح سوارخها ) نباید از 40 کیلو گرم بر سانتی متر مربع کمتر باشد و این مقدار برای بلوکهای باربر نباید از 60 کیلوگرم بر سانتی متر مربع کمتر باشد .
5-5-5- بلوکهای سقفی
از این بلوکها ، به عنوان قالبهای همیشگی ( یعنی قالبی که پس از اجرا باقی می ماند ) برای قالب بندی بغل گونه های جان تیرهای T و یا تیرچه هائی که در پوشش سقفها به کار می رود استفاده می کنند.
5-5-5-1- انواع بلوکهای سقفی
بلوکهای سقفی ابعاد و شکلهای مختلفی دارند که مشخصات آنها توسط کارخانجات سازنده ارائه میشود. جنس این بلوکها معمولا بتنی یا سفالی است .
الف – بلوکهای سقفی بتنی :این نوع بلوکها که ابعاد ووزن آنها بسته به کارخانه های سازنده شان متفاوت است ، عرضی بین 20 تا 25 سانتی متر دارند و ضخامت آنها تابع ضخامت کل سقف و فاصله تیر چه ها از همدیگر است . وزن بلوک باید طوری باشد که کارگر بتواند به آسانی آن را روی سقف جابه جا کند. این وزن نباید حداکثر از 20 کیلوگرم بیشتر شود. ضخامت جدارهای عمودی و افقی بلوک بتنی نباید از 15 میلی متر کمتر باشد و رواداری ابعاد آن نباید در ارتفاع از 2+ یا 2ـ میلی متر و در طول و عرض از 3+یا 3ـ میلی متر تجاوز کند . حداقل اندازه نشیمن این بلوکها 5/17 میلی متر است .
ب – بلوکهای سفالی : کارخانجات سازنده معمولا ابعاد ، اشکال و مشخصات فنی این نوع بلوکها را در کاتالوگهای خود ارائه می کنند . بلوکهای سفالی باید عاری از ترک و دانه های آهکی باشد .این نوع بلوکها باید به طور یکسان پخته شده باشند و رنگ آنها باید کاملا یکنواخت باشد . سطوح بلوک سفالی باید صاف و عاری از انحنا و خمیدگی و بافت آن باید ریز و متراکم باشد .برای ایجاد چسبندگی لازم به بتن بالائی و همچنین برای چسبیدن به نازک کاری زیر سقف سطوح خارجی بلوک شیاردار است .
ضخامت تیغه های عمودی و افقی بلوک سفالی ، حداقل 8 میلی متر است ووجوه تیغه ها باید مسطح باشند . جذب آب بلوک نباید بیش از 20 درصد وزن آن باشد . حداکثر رواداری ابعاد برای بعد کمتر از 15 سانتی متر 3+ یا 3ـمیلی متر و برای ابعاد بیش از 15 سانتی متر 6+ یا 6ـ میلی متر خواهد بود.
5-5-6- کاشی
5-5-6-1- کلیات
کاشی فرآورده ای است سرامیکی که به علت پخته شدن در دمایی معین به حال نیمه شیشه ای در می آید ،چنانکه خاصیت جذب آب آن بسیار کم میشود و در برابر سائیدگی ، فشار و ضربه مکانیکی مقاومت لازم را پیدا می کند و می تواند تغییرات ناگهانی دما ( 20 تا 100 درجه سانتی گراد ) را بخوبی تحمل کند بدون آن که هیچ گونه اثر ترک در بدنه یا لعاب آن ظاهر شود. اگر یک سطح کاشی از لعاب معدنی پوشیده شده باشد ، کاشی را لعابدار می نامند . ویژگیها . کیفیت کاشی و همچنین روشهای آزمایش آن باید مطابق با استانداردهای ایران ، با شماره 25 ، تحت عنوان ((کاشی لعابی ))و شماره 67 تحت عنوان ((کاشی کف ))باشد . اگر بسته به مورد ، نیاز باشد که از کاشیهائی با خواصی ویژه استفاده ، نظیر پایداری در برابر اسیدها و قلیائیها ، و پایداری در برابر سرما و گرما و جذب آب و غیره استفاده شود ،باید کاشیهای مخصوصی را به کار برد ، در این صورت سازنده مکلف است در مشخصات ارائه شده برای محصول تولیدی ، کلیه اطلاعات لازم را در اختیار خریدار قرار دهد و نیز در صورت درخواست خریدار ،آنها را به پیوست فاکتور فروش به خریدار تسلیم کند.
5-5-6-2- درجه بندی کاشی
کاشیها را از نظر مرغوبیت و نداشتن عیب و نقص به سه درجه تقسیم می کنند:
الف – کاشی درجه یک : کاشیهای درجه یک کاشیهائی هستند که کاملا سالم باشند و هیچ گونه نقصی در سطح لعابدار و کناره آنها وجود نداشته باشد .
ب – کاشی درجه دو : کاشیهای درجه دو کاشیهائی هستند که از نظر دید ظاهری یکی از معایب زیر را داشته باشد :
ب –1- کاشیهائی که در فاصله دو سانتی متری تمامی کنارهای سطح لعابدار آنها بیش از یک یا دو خال ، به قطر حداکثر نیم میلی متر وجود نداشته باشد .
ب – 2- کاشیهائی که در تمام کناره های سطح لعابدارشان فقط یک لکه لعاب نگرفتگی ،حداکثر به ابعاد 3×2 میلی متر وجود داشته باشد .
ج – کاشی درجه سه : کاشیهائی هستند که از نظر دید ظاهری یکی از معایب مشروح زیر را داشته باشد :
ج – 1- کاشیهائی که در سطح لعابدارشان فقط یک خال به قطر حداکثر 3 میلی متر وجود داشته باشد .
ج – 2- کاشی هایی که در سطح لعابدارشان فقط 2 یا 3 خال به قطر حداکثر نیم میلی متر داشته باشد .
ج – 3- کاشی هایی که در یکی از چهار لبه شان تنها یک لعاب نگرفتگی حداکثر به ابعاد 10×3 میلی متر داشته باشد
ج –4- کاشی هایی که در کناره سطح لعابدارشان فقط دو لعاب نگرفتگی حداکثر به ابعاد 5×2 میلی متر داشته باشند .
ج – 5- کاشی هائی که در یکی از چهار گوشه شان تنها یک لب پریدگی ، حداکثر به ابعاد 5× 3 میلی متر داشته باشند.
ج – 6- کاشیهایی که در یکی از چهار گوشه شان تنها یک لب پریدگی حداکثر به ابعاد 2×2 میلی متر و در سطح لعابشان یک خال ،حداکثر به قطر نیم میلی متر داشته باشند.
د – کاشی صادراتی : کاشیهای صادراتی مخلوطی است از کاشیهای درجه یک و دو
5-5-7- سرامیک
به کاشی های با ابعاد کوچه (1×1 سانتی متر و بیشتر ) اطلاق می گردد که به مربع ومستطیل و یا به اشکال مختلف و در رنگهای گوناگون و به فرم مسطح و یا خلل و فرج دار ساخته میشود . سرامیک از سمت لعاب در سطح کاغذ به ابعاد 30×20 سانتیمتر یا بیشتر چسبانده میشود به قسمی که حداقل 48 ساعت بعد از نصب ، کاغذهای مزبور خیس داده میشود و به راحتی از سطح لعاب سرامیک جدا می گردد و اشکال سرامیک در انواع گوناگون نمایان می گردد.
5-5-8- موازئیک
5-5-8-1- کلیات
آجرهای موازئیک و آجرهای سیمانی ساده از ترکیب دانه های شن ، ماسه ، سنگ و سیمان و ریختن آنها در قالبهای فلزی مخصوص و اعمال فشار بر روی آنها توسط پرسهای ویژه ساخته میشود.
ویژگیهای انواع آجرهای موازئیک و آجرهای سیمانی ساده باید با مشخصات استاندارد ملی ایران ، به شماره 755 مطابقت داشته باشد .
5-5-8-2- آجر موزائیک
آجر موزائیک از دو قشر زیرین و قشر رویه تشکیل میشود :
الف – قشر زیرین یا آستر مخلوطی است از سیمان پرتلند و ماسه شسته گرد گوشه ( رود خانه ای یا معدنی ) یا تیز گوشه ( شکسته ) به قطر تا 5 میلی متر با نسبت حجمی 1 واحد سیمان 3 واحد ماسه شسته .
ب – قشر رویه قشری است که در معرض سایش قرار دارد و از دانه ها یا تکه های سنگ ،خاک سنگ ، پودر سنگ و سیمان پرتلند و یا رنگی ساخته میشود و سطح سایش آن صیقلی است . آجر موازئیک سالم و بی عیب باید پوسته نشده باشد و فاقد ترکهای موئی ، شوره ( سفیدک ) لب پریدگی ، تابیدگی باشد و دندانه دندانه نشده باشد .
5-5-8-3- آجر سیمانی
آجر سیمانی از دو قشر زیرین و قشر رویه تشکیل میشود :
الف – قشر زیرین یا آستر نظیر قشر زیرین آجر موزائیک است .
ب – قشر رویه از مخلوط سیمان پرتلند و ماسه تمیز وخشک یا پودر مرمر ساخته میشود و حداکثر نسبت حجمی پودر مرمر به سیمان عبارت است از :
-برای ساختن به روش مرطوب 1حجم پودر مرمر
2حجم سیمان
3 حجم پودر مرمر
- برای ساخت به روش خمیری 4 حجم سیمان
در ساخت آجرهای سیمانی رنگی ، علاوه بر مواد فوق ، رنگ کننده هایی را که در برابر مواد قلیائی و نور ثابت باشند و حجم آنها نسبت به سیمان از ده درصد تجاوز نکند ، به مخلوط قشر رویه اضافه می کنند.
5-5-8-4- شکل و اندازه آجرهای موازئیک و سیمانی
آجرهای موازئیک و سیمانی ممکن است به شکلهای مربع مستطیل و یا چند ضلعی ساخته شوند ولی معمولا آنها را به شکل مربع و به ابعاد اسمی 10×10 – 15×15 – 20×20 – 25×2530× 30 ـ 40 × 40 – 50×50 ( اعداد بیانگر طول هر ضلع مربع به سانتی متر است ) به بازار عرضه می کنند . در آجرهای موازئیک چهار ضلعی ضخامت آجر موزائیکباید در حدود 10 درصد بزرگترین ضلع آجر موزائیک و در آجرهای چند ضلعی ده درصد بزرگترین فاصله دو ضلع مقابل باشد و اختلاف موجود بین حداکثر و حداقل ضخامت در نقاط مختلف یک آجر موازئیک یا سیمانی نباید از 6 درصد حداکثر ضخامت آن بیشتر باشد.
5-5-9-شیشه
شیشه ای را که در ساختمان مصرف میشود که شیشه جام می نامند .شیشه جام به ضخامتهای 2 میلی متر و بیشتر و در ابعاد مختلف به بازار عرضه میشود . شیشه جام باید کاملا صاف . شفاف ، بیرنگ و عاری از موج و جبابهای هوا و یا هر نوع عیب دیگر باشد و ضخامت آن در تمام سطح باید یک نواخت باشد.
صافی و یکنواختی ضخامت شیشه باید طوری باشد که اگر با زاویه 45 درجه از پشت شیشه به شیئی که در فاصله یک متری آن قرار دارد نگاه کنیم ، آن شیئی کج و معوج به نظر نرسد . ویژگیهای شیشه جام باید مطابق با استاندارد شماره 897 ایران باشد .
5-6- فلزات
فلزات به صورت خالص و یا به صورت ترکیبی از چند فلز در ساختمان مورد استفاده ، قرار می گیرند که عمده ترین و معمل ترین آنها به شرح زیر است :
5-6-1-آهن
آهن در ساختمان به صورت چدن و فولاد مصرف میشود. اهنی که چدن و فولاد ازآن به عمل می آید ابتدا بصورت خام از گداختن سنگ آهن در کوره های آهنگدازی تهیه میشود. آهن که وزن مخصوص آن برابر 874/7 گرم بر سانتی متر مکعب است ، در طبیعت موجود نیست و معمولا به صورت اکسید یا کربنات و یا سولفیت آهن همراه با مقداری از مواد دیگر در پوسته جامد زمین یافت میشود .فرآورده های آهن را بر حسب مقدار کربن موجود در ان ، به سه گروه زیر تقسیم می کنند :
5-6-1-1- آهن خام
آهن خام ،که مقداری کربن آن در حدود 3 تا 25/4 در صد است و علاوه بر کربن ترکیبات دیگری نظیر سیلیسیم ،منگنز ، گوگرد و فسفر نیز دارد از لحاظ اعمال مکانیکی مانند نورد کاری ، چکشکاری و پرسکاری و غیره ،دارای خواص نامناسبی است . نقطه ذوب آهن خام 1100 تا 1200 درجه سانتیگراد است که پایین تر از نقطه ذوب فولاد است .
آهن خام برای انجام اعمال مکانیکی ،حتی بصورت گرم نیز نامناسب است و خاصیت چوشپذیری ندارد و برای همین ،آهن خام مرف مستقیمی در صنعت ندارد و فقط برای تهیه چدن و فولاد از آن استفاده می کنند و انواع آن ، آهن خام خاکستری ،آهن خام سفید و آهن خام نیمه خاکستری است .
5-6-1-2- چدن
چدن از ذوب مجدد و تصفیه آهن خام به دست می آید . مقدار کربن آن 3 الی 4 درصد است چدن ،ترد وشکننده است .نقطه ذوب چدن 1100 تا 1200 درجه سانتی گراد است . مقاومت فشاری چدن نسبتا خوب ولی مقاومت کششی آن ناچیز است .
چدن کمتر از فولاد زنگ می زند .در ساختمانهای قدیمی چدن را برای ساختن ستونهای فشاری و همچنین در پلسازی به کار برده اند در حال حاضر در کارهای ساختمانی برای ساختن اجزا باربر از چدن استفاده نمی کنند ولی در ساخت لوله های فاضلاب ،دیگهای حرارت مرکزی ،رادیاتورهای ویژه مصرف در جاهای نمناک نظیر حمامها و غیره و همچنین در ساختن دریچه های بازدید و کنتور آب و مانند آن چدن را به کار می گیرند.
5-6-1-3- فولاد
بیشتر آهن خامی را که از کوره بلند به دست می آید برای تهیه فولاد بکار می برند ؤ بدین ترتیب که آهن خام را ذوب وموادخارجی نظیر کربن ، سیلیسم ، منگنز ،گوگرد و فسفر را از آن جدا کرده و مقداری معین کربن به آن اضافه می کنند . امروزه روشهای مختلفی برای تهیه فولاد به کار می رود که مهمترین آنها روشهای بسمه توماس ،زیمنس مارتین یا کوره های باز و طریقه کوره های الکتریکی است . با توجه به درجه خلوص بیشتر و خواص مرغوبتر تهیه فولاد به روش کوره های باز ،امروزه بیشتر فولاد مصرفی ساختمان را به دین طریق تهیه می کنند .
فولادهای ساختمانی در انواع و با مقاومتهای مختلف تهیه میشود که معمولترین آنها عبارت اند :
الف – فولاد نرمه با حدود 9% تا 25% در صد کربن .
ب – فولاد با کربن متوسط حدودا دارای 25% تا 55% در صد کربن .
ج – فولاد با کربن زیاد حدودا دارای 6% تا 2/1 در صد کربن . فولادهای نرمه و فولادهای با کربن متوسط ، به علت دارا بودن مقاومت قابل توجه توام با قابلیت تغییر شکل و نرمی ، در کارهای ساختمانی و صنعتی مصرف زیاد دارد.
یکی از مشخصه های فولاد ساختمانی ،حداقل مقاومت نهائی فولاد در آزمایش کشش استاندارد است که آن را ، بر حسب کیلوگرم بر میلیمتر مربع ، به صورت نمادین ، با دو حرف ST می نویسند مانند فولاد St52-St44-St37 و غیره
به طور کلی خواص فولادهای ساختمان باید با استاندارد شماره 1600 ایران مطابق باشد .
5-6-1-3-1- انواع فولاد ساختمانی
مهمترین نوع و شکل فولاد ساختمانی ، از لحاظ نیمرخهایی که بطریق نورد گرم یا نورد سرد به دست می آید عبارت اند از:
الف – تیرآهن نیم رخ I :این نیمرخ از مهمترین نیمرخهای مصرفی در ساختمانهای فلزی است و مقاومت آن در مقابل خمش زیاد است .
انواع متداول نیمرخهای I عبارت است از :
نیمرخ معمولی INP ،نیم رخ بال پهن IPB ، نیم رخ IPE است .
ب – نیمرخ U یا ناودانی : این نیم رخ بصورت تک در مقابل خمش ضعیف است و برای همین آن را در تیرهای مرکب و مشبک و همچنین به صورت جفت به کار می برند. طرز نمایش نیمرخ ناودانی به صورت CNP –UNP است .
ج – نیمرخ نبشی :نبشی به دوصورت نبشی با بالهای مساوی و نبشی با بالهای نامساوی ساخته میشود. این پروفیل را در ساختمانهای فلزی ، به خصوص در ساختن اشکال مرکب ، به کار می برند. ویژگیهای نبشی باید با استانداردهای شماره 1792 و شماره 1974 ایران مطابقت داشته باشد .
د – نیمرخ سپری : این نیم رخها بر دو نوع اند :
سپریهائی که قاعده شان دو برابر ارتفاعشان است .
سپریهائی که ارتفاع و قاعده شان با هم برابر است . این پروفیل را در کارهای ساختمانی مانند ساختن شیروانی ، در و پنجره و اسکلت و سقف کاذب مصرف می کنند.
ه – نیمرخ Z : این پروفیل را برای زیر سازی و بستن ورقهای فلزی یا ورقهای آزبست سیمانی در سقف های شیب دار به کار می برند.
و – ورق و تسمه : ورق وتسمه که رل عمده ای در ساختمانهای فلزی دارند ،در ساختن قطعات مرکب نظیر تیرهای مرکب ،ستونهای مرکب و تقویت آنها به کار می روند. ورقهایی را که عرض آنها کمتر از 160 میلیمتر است تسمه می نامند. مشخصات ورقهای فولادی و آزمایشات آنها باید مطابق با استانداردهای شماره 1024-1001-440 ایران باشد.
ز – میلگردها و نیمرخهای چهارگوش وشش ضلعی :میلگردها و نیمرخهای چهار گوش و شش ضلعی در گروههای نرم ،نیم سخت و سخت طبقه بندی می شوند. میلگردها به صورت ساده یا آجدار ، به قطرهای 5 تا 220 میلیمتر ونیمرخهای چهارگوش از مقطع 6×6 تا 150×150 میلیمتر و نیمرخهای شش ضلعی با بعدهایی از 13 تا 103 میلیمتر ساخته می شوند.
حد جاری شدن میلگردها با توجه به گروه آنها در Xg /Cm3 22 در مورد فولادهای نرمه XKg/CM2 34 تا XKg/Cm3 42 برای فولادهای نیمه سخت و Kg/Cm2 5000 برای فولادهای سخت متغییر است میلگردهای گرم نوردیده باید با استاندارد شماره 1797 ایران مطابق باشد.
ح – سایر نیمرخها : علاوه بر نیمرخهائی که در بالا نامبرده شد ، نیمرخهای سرد نوردیده ای در اشکال واندازه های مختلف وجود دارد که بیشتر در ساختن در و پنجره آهنی مصرف میشوند.
مشخصات میکانیکی این نیمرخها در کاتولوگهای کارخانجات سازنده ارائه میشود.
5-6-2- آلومینیوم
فلزی است نقره ای رنگ با جلای فلزی ،نرم ، سبک و دارای قابلیت شکل پذیری زیاد . پس از آهن پر مصرفترین فلز صنعتی به شمار می رود. آلومیینوم را از بوکسیت آلومینیوم و به وسیله عمل الکترولیز تهیه می کنند. آلومینیوم دارای حد گسیختگی در حدود 920 کیلوگرم بر سانتی متر مربع است . این مقاومت با اضافه شدن مقداری فلزات دیگر افزوده میشود.
همچنین ، نورد سرد نیز این مقاومت را تاحدود 1700 کیلوگرم بر سانتی متر مربع افزایش دهد. وزن مخصوص آلومینیوم بطور متوسط برابر 8/2 گرم بر سانتی متر مکعب است که در حدود یک دوم وزن ویژه فولاد ساختمانی است . ضریب کشمانی آن در حدود یک دوم ضریب کشمانی فولاد و ضریب انبساط گرمایی آن در حدود 2 برابر فولاد است ،آلیاژهای آلومیتنیومی را که در کارهای ساختمانی مصرف میشود به دو گروه تقسیم می کنند :
الف – آلیاژهای آلومینیومی با مقاومت نسبتا کم ، که بیشتر برای ورقهای موجدار پوشش ،تیغه های سبک در ساختمانهای بلند ، در بعضی منابع نگهداری مایعات و غیره به کار می رود.
ب – آلیاژهای آلومینیومی با مقاومت زیاد که در قطعات باربر اصلی در کارهای ساختمانی به کار می رود.
آلیاژهای ساختمانی آلومینیوم را به صورت پروفیلهای مختلف ، ورق و میلگرد و غیره تهیه می کنند .نیمرخهای آلومینیومی را یا از طریق نورد کاری و یا از طریق کشیدن و حدید ه کردن به دست می آورند. محاسن عمده آلومینیوم در مقایسه با فولاد از جمله عبارت اند از :
1- اسانی ساخت و برش و شکل دادن به آن
2- پایداری قابل توجه در برابر خوردگی
3- سبکی وزن ،به قسمی که با به کار بردن آلومینیوم به جای فولاد مقداری قابل توجه از وزن قطعات ساختمانی کاسته میشود. که با وجود گرانی قیمت آن می تواند به خوبی با مصالح فولادی رقابت کند. برای اتصالات قطعات ساختمانی آلومینیومی می توان از پرچ و جوش استفاده کرد . آن دسته از آلیاژهای آلومینیومی را که قابلیت جوشپذیری خوبی ندارد با پرچ به هم متصل می کنند . در بقیه نمونه ها برای اتصال از جوش استفاده میشود.
5-6-3- مس
فلزی است با رنگ سرخ با جلای فلزی ،نسبتا نرم دارای قابلیت چکش کاری خوب و در حالت سرد به آسانی تا میشود ولی نمی شکند. در صنعت مس پس از آهن و آلومینیوم پر مصرفترین فلز است . وزن ویژه آن 9/8 gr/Cm3m است و در دمای 1083 درجه سانتی گراد آب میشود. مس برای هدایت گرما و الکتریسته از قابلیت بسیار زیادی برخوردار است . مس در ساختمان به صورت ورق های مسی . انواع سیمهای مسی ، لوله های مسی به کار می رود و نزدیک نیمی از فرآورده های مسی جهان در صنعت برق مصرف میشود.
5-6-4- سرب
سنگین ترین و نرمترین فلز صنعتی است . رنگ سرب سفید با ته رنگ ابی است . در برابر هوا اکسیده میشود و یا پوسته اکسید به رنگ خاکستری روی آن را می پوشاند. سرب را به آسانی می توان به اشکال مختلف درآورد ودر حالت سرد دارای قابلیت چکش کاری و برش و تاخوردن و نورد است .
وزن ویژه آن برابر 34/11 gr/Cm3 است و در گرمای 327 درجه سانتیگراد ذوب میشود. در ساختمان ، سرب را به صورت ورق سرب برای آب بندی بامها و کفها و پی به کار می برند. برای آب بندی اتصالات لوله ها ی چدنی شمش سرب را آب می کنند و آن را توام با کنف به کار می برند.
5-6-5- روی
فلزی است سفید با ته رنگ آب و بدون جلا برای استخراج روی به کربنات روی یا سولفور روی گرما می دهند تا به اکسید روی تبدیل شود ، سپس اکسید روی را در کوره با کک گرما می دهند تا کربن کک اکسیژن آن را بگیرد و روی خام به دست آید. وزن ویژه ای روی برابر 14/7 گرم بر سانتی متر مکعب ونقطه ذوب آن برابر 419 درجه سانتی گراد است . روی و فلزهای دیگر را نباید با هم مصرف کرد زیرا آبهای اسیددار و نمکدار ،مانند محلول الکترولیز تجزیه الکتریکی عمی می کنند و باعث حل شدن روی می شوند. برای همین باید در جاهای نمناک ، میخهای را که به ورق روی و آهن سفید کوبیده می شوند ، قیر اندود کرد . ملاتهای تازه ،سیمان ،آهک و گچ در روی اثر می کنند و نباید به روی یا فولاد روی اندود شده (آهن سفید ) بچسبند ،باید این گونه ورقها را قیر اندود کرد یا سطحشان را با مقوای قیری یا کاغذ روغنی پوشانید.
در ساختمان ، روی را به شکل ورقهایی به کلفتی 5% تا 95% میلیمتر و به پهنای 65 تا 100 و در ازای 200 تا 250 سانتی متر و برای پوشش شیروانیها و آبروها مصرف می کنند. در جاهای نمناک ،ورق ،لوله ، پیچ و مهره و میخ فولادی را روی اندود میکنند (آهن سفید)تا زنگ نزند.روی در رنگسازی نیز مصرف میشود.
5-7- چوب و فرآورده های آن :
5-7-1- کلیات
چوب از ماده ای بنام سلولز تشکیل شده که دارای مقداری آب است . ترکیب سلولز عبارت است از 50 درصد اکسیژن و 44 درصد کربن و 6 درصد هیدروژن . مقطع هر درخت از سه قسنمت پوست ، چوب ، ومغز تشکیل یافته که مغز و پوست موضوع این مبحث نیست . تر بودن وخشک بودن چوب بستگی به موقع قطع درخت همچنین مدتی که برای خشک کردن آن در نظر گرفته شده است دارد.
5-7-2- تقسیم بندی چوبها
چوبها را به سه دسته تقسیم می کنند :
دسته اول : چوبهای صنوبری (چوبهای صمغی )نظیر کاج ، سرو و صنوبر .این چوبها خوب تراشیده می شوند و برش آنها اسان است ودوام آنها کم است و در برابر نیروهای فشاری مقاومت چندانی ندارد.
دسته دوم – چوبهای سخت نظیر زبان گنجشک و بلوط .دوام این چوبها زیاد است اما بد برش اند یعنی برش آن مشکل است و پس از بریدن اغلب سطح برشی خوبی در آنها حاصل نمی شود.
دسته سوم – چوبهای سست مانند اقاقیا بید و تبریزی دوام این دسته از چوبها خیلی کم است اما مقاومت خوبی در برابر فشار ، خمش و برش از خود نشان میدهند.
5-7-3- ویژگیهای چوب
5-7-3-1- وزن ویژه
وزن ویژه چوب بین 54/0 تا gr/Cm3-1 متغییر است و به دلیل وجود تخلخل و جبابهای هوا در چوب ،اگر مدتی آن را در زیر آب نگهداری کنند آب جای هوای درون منفذهای یادشده را می گیرد و در نتیجه وزن مخصوص آن بالا می رود و ممکن است تا 5/1 gr/CM3 برسد.
5-7-3-2- مشخصات میکانیکی
تاب فشاری چوب بیش از تاب خمشی وبرشی آن است و به 40 کیلوگرم بر سانتی متر مربع می رسد .تاب فشاری چوب در جهت الیاف طولی آن چندین برابر بیش از الیاف عرضی آن است .
5-7-4- معایب چوب
5-7-4-1- در بهار ،میزان شیره گیاهی در تنه درختان زیاد است و برای همین برش بهاره درخت باعث رشد قارچها و انگلها درداخل چوب میشود و به آن اسیب می رساند روی همین اصل چوب را باید از درختی که در پاییز بریده شده (چوب پاییزه ) تهیه کرد.
5-7-4-2- چوب درخت پیچ خورده ، درختی که چندگانه روییده و همچنین درختانی که دارای برگ زیادند نا مرغوب است و معایبی نظیر ایجاد تاب پس از خشک شدن ،وجود گره درخت و غیره دارد که استفاده از این نوع چوبها را در کارهای ساختمانی مطلوب نمی سازد.
5-7-4-3- پس از بریدن درخت بهتر است پوست آن را بکنند تا انگلها در زیر پوست ان جا نگیرند و به چوب آسیب نرسانند.تنه درخت پوست کنده باید بصورت یکنواخت و دور تا دور خشک شود و باید از گذاردن آن در معرض تابش آفتاب که سبب خشک شدن یک پهلوی و. ترک خوردن پهلوی دیگر آن میشود خودداری کرد.
5-7-5- حفاظت چوب
5-7-5-1- هوای نمناک و به ویژه کم و زیاد شدن رطوبت هوا به چوب آسیب می رساند از همین رو باید به نحوی ، نظیر تزریق درونی چوب و یا استفاده از لاک و الکل و رنگ ، از نفوذ آب به داخل چوب جلوگیری کرد.
5-7-5-2- برای جلوگیری از آسیب موریانه باید چوب سفید را با قیر محلول آبکی یا قطران اندود کرد یا سروته چوب سفید را ، که درون دیوار کار گذاشته میشود ،دوغاب گچ ریخت یا آن را نیمسوز کرد.
5-7-5-3- چوب باید به صورت خشک مصرف شود ، از همین رو آن را به مدت طولانی در محلهای خشک و دور از رطوبت و نم ،می خوابانند تا کم کم خشک شود .برای کم کردن مدت مذکور ، جوب را در گرمخانه هائی با دمای تا 50 درجه سانتی گراد خشک می کنند.
5-7-6- انواع چوب و فرآورده های چوبی
شکل ظاهری قطعات چوبها را به شکلهای ظاهری استوانه ای ( چوبهای گرد ) مکعب مستطیل ( الوار و غیره ) و یا منشور و جز آن تهیه می کنند . انواع چوبهائی که در ساختمان ازآنها استفاده می کنند به شرح زیر می باشد :
الف – تیر ساختمانی :این تیر را که اغلب دارای مقطع دایره ای شکل است . برای کلاف کردن دیوارها ، تیر ریزی سقف ، چوب بست و غیره بکار میبرند.
ب – دستک یا تیر پایه ای :این تیر به طول متوسط 5/2 متر و به قطر 80 تا 120 میلی متر است و برای محصور کردن محوطه ها با سیم خاردار از آن استفاده می کنند.
ج – چهار تراش :چوبی است که مقطع آن مربع مستطیل بوده و دارای سه بعد درازا ،پهنا و کلفتی است .برای تهیه تخته می توان از چهار تراش استفاده کرد.
برای مثال ، برای تهیه تخته معمولی ، که عرض آن حداقل 200 میلی متر است ، باید پهنای چهار تراش لااقل 200 میلی متر باشد . گاهی چهار تراش را به کلفتی و پهنای یک متر و طول 4 الی 5 متر نیز تهیه می کنند.
د – بنیه : گاهی چوب گردی را که استوانه ای است از روی قطر قاعده به دو نیم می کنند و آن را به موازات طول برش می دهند. هر یک از تقسیمات حاصل را بنیه مینامند.
ه – تخته : چوبی است مکعب مستطیل که ابعاد متفاوت آن که در بازار یافت میشود به شرح زیر است :
طول : حداقل 2 متر – حداکثر 6 متر.
عرض :حداقل 180 میلیمتر حداکثر 300 میلیمتر
ضخامت :حداقل 10 میلی متر حداکثر 80 میلیمتر
و – الوار :الوار ممکن است با مقطع چها ر گوش و به شکل مکعب مستطیل و یا به صورت الوار سه گوش و از برش بنیه حاصل شود.
ز – تخته فنری یا تخته چند لایی :برای ساختن این نوع فرآورده چوبی گرده عمل اورده چوب را به شکل برگه برش میدهند و این برگه ها را درسه یا پنج لایه یا بیشتر چنان روی هم می چسبانند که تارهای چوب هر لایه بر تارهای لایه دیگر عمود باشد . تخته فنری خاصیت خمشدگی خوبی دارد ،نم نمی کشد و جمع شدگی پیدا نمی کند و باد نمی کند.
ح – تخته فیبری :برای ساختن تخته فیبری ، سرشاخه ها و چوبهای دم اره ای را به شکل تار یا برگه های نازک چوبی می برند .خاک اره و تار و برگه های بریده چوبی را درچسب خمیر می کنند تا تحت فشار به شکل صفحه درآید . تخته فیبیری فرآورده ای است سخت و بادوام که نم نمی کشد باد نم یکند و جمع نم یشود.
ط- نئوپان : برای ساختن نئوپان سرشاخه ها و چوبهای دم اره ای را به شکل پوشال می زنند و درچسب خمیر می کنند آن را زیر فشار کم به شکل تخته ای پوک در می آوذرند. پس از مصرف روی آن را روکش می چسبانند.
پ – نئو.پان ساقه نیشکری : طرز ساخت این نوع نئوپان بقسمی است که ابتدا تیکه های چوب ساقه نیشکر و یا گیاهان را درداخل مخازن بخار آب قرار می دهند تا الیاف آنها از هم جدا گردد سپس این الیاف را در ظروف تحت فشار قرار داده و فشار داخل آن را تا 70 کیلوگرم بر سانتی متر مربع افزایش می دهند. این فشار پس از چند ثانیه ناگهان به شدت کاهش داده میشود. در اثر این عمل مواد چسبنده موجود در الیاف کاملا ازآن جدا می گردد. پس از آن الیاف را به کمک پرس های مخصوصی به صورت ورق های تخت به ضخامت های از 3 میلی متر تا 12 میلی متر درآ"ورده و در ابعاد مختلف به بازار عرضه می گردد.
ی – روکش :چوبها ی زینتی سخت مانند چوب گردو و چوب زیتون را عمل می اورند و آنها را به شکل برگه هایی نازک برش میدهند و این برگه های چوبی را با طرح ، روی در ، کمد و سایر تزئینات چوبی می جسبانند و روی آن را با لاک و الکل جلا می دهند تا کارچوبی همانند چوب گردو یا چوب زیتون به نظر آید.
5-8- مواد آلی
5-8-1- قیر
قیر ماده ای است سیاه رنگ ، مرکب از هیدروکربورهای آلی با ترکیبات پیچیده که از تقطیر نفت خام به دست می آید . قیر در طبیعت هم ، به صورت معدنی ، مخلوط با مواد معدنی دیگر ،وجود دارد.
5-8-1-1- دسته بندی قیرها
قیرها را به صورت زیر طبقه بندی می کنند:
الف – قیرهای جامد : که علامت اختصاری انها a-c است این محصولات مستقیما از تقطیر نفت خام به دست می آیند و بر حسب درجه نفوذپذیریشان نام گذاری شده اند.
نفوذ پذیری قیر را با مقدار فرو رفتگی گلوله ای به وزن معین در دمای معین و در مدت معین در قیر مورد نظر می سنجند. قیرهای نرمتر که دارای درجه نفوذپذیری بیشتری اند ( درجه نفوذ 10 تا 200)از تقطیر نفت خام به دست می آیند و قیرهایی که دارای درجه نفوپذیری کمتری اند ( در جه نفوذ 10 تا 60 درجه ) از طریق هوا دادن به قیرهای نرم تولید می شوند . قیرهایی که مستقیما از تقطیر نفت خام در ایران به دست می آیند به شرح زیرند :
قیرهای 20-10 و 30-20 و 40-30و 50 – 40-و در بعضی نوارد 70-60 اعداد مذکور مشخص کننده درجه نفوذ پذیری قیرند.
ب – قیرهای جامد اکسید شده یا (Ruberg of Oxidizd Grade) را با علامت اختصاری R که معرف انعطاف پذیری قیر است نشان می دهند این قیر از دمیدن هوا در مخلوطی از قیرهای نرم ومواد روغنی سنگین به دست می آید و بر حسب نقطه نرمی ودرجه نفوذ پذیری آنها را بصورت زیر نام گذاری کرده اند :
25-85 R 15-90 R
اعداد 85 و 90 نقطه نرمی قیر و اعداد 15 و 25 درجات نفوذ پذیری آنها را نشان می دهد و بدین ترتیب ،هر چه درجه نفوذ پذیری بیشتر باشد قیر نرم تر است و بر عکس کم بودن درجه نفوذ پذیری معرف سختی قیر است .
ویژگیهای عمومی قیرها عبارتند از :
الف – غیر قابل نفوذ بودن در مقابل آب و رطوبت
ب – مقاومت در برابر اسیدها بازها و نمکها
ج – قابلیت کشمانی
د – چسبندگی
ه – محلول بودن در بعضی از حلالها بدون از دست دادن خواص
و – تشکیل دادن قشر نازک پایدار بر روی اجسام
ز- داشتن رنگ ثابت
ح – عایق بودن در مقابل جریانات الکتریکی
5-8-2-2- معایب قیرها
قیر در وضعیتهای زیر برخی از خواص خود را از دست می دهد بطوری که نمی توان از آن بخوبی استفاده کرد :
الف – تجزیه شدن در دمای زیاد و تبدیل آن به ذغال توام با اشتغال
ب – نداشتن خاصیت چسبندگی در محیط مرطوب و آلوده به خاک نرم .
ج – تغییر شکا در مقابل فشار و حلالها
5-8-1-3- حمل و نقل قیر
قیر را معمولا در بشکه های سیاه رنگ استوانه ای شکل فلزی و یا در کارتن حمل و نقل می کنند و شناسائی نوع آن از روی علامت برجسته ای صورت می گیرد که مشخص کننده نرمی و درجه نفوذ پذیری قیر است .
5-8-1-4- استانداردهای قیر
بطور کلی ویژگیهای قیر و همچنین روشهای آزمایش آنها باید با استانداردهای ملی ایران ، به شرح زیر مطابقت کند :
تقسیم بندی و کلیات استاندارد شماره 124 ایران
مشخصات قیرهای مایع استاندارد شماره 125 ایران
مشخصات قیرهای جامد استاندارد شماره 126 ایران
عایق کاری ساختمان به وسیله قیر استاندارد شماره 211 ایران
اصطلاحهای مواد قیری و غیر قیری که در ساختمان راه و پوشش ان بکار می رود استاندارد شماره 517 ایران
روش آزمون شناور مواد قیری استاندارد شماره 597 ایران
روش اندازه گیری قابلیت کشش مواد قیری استاندارد شماره 602 ایران
روش آزمایش استخراج کل قیر از مخلوط مصالح سنگین و قیر روسازی جاده استاندارد شماره 1689 ایران
روش آزمون اثر لکه مواد قیری استادارد شماره 24949 ایران
روش تعیین درجه نفوذ مواد قیری عایق رطوبتی استاندارد شماره 2950 ایران
تعیین نقطه نرمی عایق رطوبتی استاندارد شماره 2951 ایران
ویژگیهای عایقهای رطوبتی در ساختمان ( قیر وگونی ) استاندارد شماره 2952 ایران
روش آزمون تعیین حلالیت مواد قیری درتری کلرواتیلن استاندارد شماره 2953 ایران
روش اندازه گیری نقطه اشتغال قیر بطریقه باز ، استاندارد شماره 2954 ایران
روش ازمون قابلیت کشش مواد قیری ، استاندارد شماره 2955 ایران
روش آزمون تعیین وزن مخصوص قیرهای جامد و نیمه جامد استاندارد شماره 2956 ایران
روش آزمون تعیین افت حرارتی مواد قیری استاندارد شماره 2597 ایران
5-8-2- آسفالت
آسفالت – آسفالت در ساختمان اغلب به عنوان قشر محافظ قیر گونی در پشت بام مصرف میشود این اسفالت که از نوع آسفالت رویه می باشد باید روی عایق را حداقل 3 سانتی متر بپوشاند . نوع و درصد مواد مصرفی آسفالت (قیر و مصلح سنگی ) باید بر اسامی فرمول کارگاهی تهیه و ساخته شود.
5-8-3- رنگ
در ساختمانها به منظور حفاظت کارهای چوبی از پوسیدگی ، کارهای فلزی از زنگ زدن و نیز برای جلوگیری از اثرات سو عوامل جوی و همچنین حفظ بهداشت و ایمنی و نیز زیبائی از رنگ استفاده می کنند. رنگهای مصرفی باید در کارخانه های معتبر رنگسازی ساخته شده باشد و در قوطیهای سالمی که در آن باز نشده و دارای برچسب مخصوص سازنده اصلی رنگ باشد به کار رود.
5-8-3-1- کیفیت رنگ
رنگ باید دارای کیفیتهای زیر باشد :
الف – فاقد مواد مضر برای سلامتی انسان باشد .
ب – دارای دوام و ثبات رنگ باشد به قسمی که بتواند به مدت طولانی در مقابل عوامل جوی و محیطی پایداری کند.
ج – پخش آن به صورت قشری نازک و به طور یکنواخت در سطح امکانیذیر باشد
5-8-3-2- استانداردهای رنگ
ویژگیهای رنگهای به کار رفته در ساختمان باید با استانداردهای زیر مطابق باشد :
رنگ پلاستیکی برای مصارف داخلی و خارجی ساختمان ، استاندارد شماره 289 ایران
رنگ پلاستیکی برای مصارف خارجی ساختمان ،استاندارد شماره 1-289 ایران
رنگ پلاستیکی برای مصارف داخلی ساختمان استاندارد شماره 2-289 ایران
رنگ پلاستیک – روشهای آزمایش استاندارد شماره 1135 ایران
رنگ اسکلتهای فولادی ساختمان استاندارد شماره 1235 ایران
رنگ روغنی براق استاندارد شماره 1700 ایران
رنگ روغنی مات استاندارد شماره 2225 ایران
رنگ ضد زنگ استاندارد شماره 2228 ایران
5-8-4- چسبها
چسبها مموادی اند که بصورت طبیعی یا مصنوعی تهیه می شوند و برای چسباندن دو یا چند قطعه به همدیگر و تبدیل آنها به یک جسم یکپارچه به کار می روند .این مواد برای چسباندن شیشه چوب پلاستیک و فلز به کار می روند بهتر است برای چسباندن اجسام مختلف از چسب مخصوص ان استفاده شود. چسب ها معمولا در دمای زیاد مقداری از خاصیت خود را از دست می دهند.
5-8-4-1- انواع چسبها
چند نوع از چسبهای مختلفی که در کارهای ساختمانی به کار می رود ذیلا نام برده میشود :
الف – چسب پروتئین حیوانی : این چسب که مواد اصلی آن ضایعات تکه های چرم و پوست حیوانات وآب است د ر صنعت چوب به کار می رود و در شرایط مرطوب نیز می توان از آن استفاده کرد.
ب – چسبهای مصنوعی : این چسبها که اساسا از رزین مصنوعی ساخته می شوند دارای خاصیت چسبندگی خیلی قوی اند و در برابر رطوبت و گرما پایداری خوبی از خود نشان می دهند و در اتصال سطوح مختلف مصرف میشوند.
ج – چسبهای لاستیکی : این چسبها از حل لاستیک در بنزین تهیه می شود و برای چسباندن پلاسیتیک شیشه و لاستیک بکار می روند.
5-8-5- پلاستیک
پلاستیک ابتدا تحت عنوان سلولز ( Cellulose ) اختراع شد و سپس تکامل یافت و سلولوئید ( Celluloide ) نامیده شد وپس از آن به نام باکلیت (Bakelite )تولید وبه بازار عرضه شد پلاستیک ماده ای است آلی که آن را از زرین طبیعی یا مصنوعی با پرکننده و یا بدون پر کننده همراه با مواد دیگر ، نظیر ماده خمیری کننده ، انواع حلالها ومواد رنگی می سازند.
پلاستیک را می توان با گرما و فشار و با کمک قالب به اشکال مختلف درآورد.
5-8-5-1- ویژگیهای پلاستیک
پلاستیک دارای ویژگیهای زیر است :
الف – مقاوم در برابر شرایط جوی مختلف و پوسیدگی
ب – جاذبه ضربه
ج – دارای قابلیت تولید در رنگهای مختلف
د – دارای شکل ظاهری خوب و تزئینی
ه – دارای قابلیت برش اره کردن سوراخ کردن و اتصال
و – دارای شفافیت نظیر شیشه
ز – عایق بودن در برابر الکتریسته
ح – سبک بودن وزن
ط- دارای قابلین هدایت گرمایی کم
ک – بالا بودن ضریب انبساط گرمایی
5-8-6- پی .وی وسی ( P0V0C )
پی .وی .سی یا پلی ونیل کلراید از پولیمر یزاسیون ( Polymerisaion ) و نیل کلراید ، روغن کروزن ( Kerosene)اسید و سایر مواد شیمیائی که تاثیری روی پی .وی .سی ندارد ساخته میشود. پی .وی .سی را در کفسازی ساختمانها ،ساخت لوله های فاضلاب و عایق سیمهای الکتریکی وغیره به کار میبرند. به علت تولید آن در رنگهای مختلف و همچنین برخی محاسن دیگر امروزه پی .وی .سی در کفسازی ساختمانها مصرف فراوان دارد.
5-8-6-1- ویژگیهای پی .وی.سی
الف – ته سیگار روشن نمی تواند در آن ایجاد حریق کند.
ب – در مقابل شعله مستقیم آتش قابل احتراق است اما به محض این که شعله آتش ازآن دورشود احتراق آن متوقف می شود.
ج – کفسازی با آن می تواند بصورت یکپارچه و یا در قطعاتی بصورت فرش کف انجام شود.
د – مواد روغنی و گریس آن را ضایع نمی کند و به آسانی می توان سطح آن را از مواد مذکور پاک کرد.
ه – بادوام ،کشمان و آب بند است
و – حرکت و رفت و آمد روی کف به راحتی صورت می گیرد و خطر لیز خوردن روی آن وجود ندارد.
5-8-7- پلی استیرن :پلی استیرن از پلیمریزاسیون استیرن تولید می گردد ودر حرارت معمولی جسمی است جامد ،بیرنگ ، شفاف و کشمان . پلی استیرن در ساختمان بصورت قطعات در اندازه ها و ضخامتهای دلخواه بریده شده و به عنوان عایق حرارتی و صوتی خوب ، در دیوار کف و سقف بکار می رود.
5-8-8-پلی اورتان
پلی اورتان نوعی پلیمر مصنوعی است که دارای نقطه ذوب پایین بوده و قابل پرس شدن و نورد می باشد .پلی اورتان از خاصیت عایق بودن حرارتی بالایی برخوردار بوده و همچنین ددارای خاصیت چسبندگی خوبی می باشد . روی این اصل نوع مایع آن را به راحتی می توان در دیوار و سقف در ضخامتهای دلخواه جهت عایقکاری در داخل ساختمان پاشید و سطوح صاف ایجاد نمود.
پلی اورتان به عنوان عایق حرارتی در پانلهای پیش ساخته ساندویچی مه سطوح خارجی آنها از ورقهای آلومینیوم یا آهن گالوانیزه می باشد بعنوان ماده پرکننده مورد مصرف قرار می گیرد این قطعات به عنوان دیوار و سقف در ابعاد و ضخامت های دلخواه مصرف می شوند.
5-9- مصالح متفرقه :
5-9-1- پشم شیشه
پشم شیشه از الیاف مصنوعی و نازکی به قطر 25% میلیمتر تشکیل شده است . این الیاف که دارای قابلیت انعطاف پذیری اند .از شیشه گداخته ساخته میشود .پشم شیشه عایق گرمایی و صوتی بسیار خوبی است در مواقعی که احتمال نفوذ رطوبت باشد ،پشم شیشه را بین دو لایه کاغذ ضد رطوبت قرار می دهند. وزن ویژه آن بین 48 تا 96 کیلوگرم در متر مکعب و ضریب قابلیت هدایت گرمایی آن برابر W/mc 33/0 است . ویژگیهای پشم شیشه باید مطابق استاندارد 2386 ایران باشد .
5-9-2- پشم سنگ
پشم سنگ یا پشم معدنی از الیاف مصنوعی شیشه ای شکل به قطر 2 تا 20 میکرون ساخته شده که از ذوب سنگهای مارنی و رسهای آهکی سنگ رس و مخلوط از آهک و دولومیت با خاک رس و سنگهای سیلیسی به دست می آید . دارای خاصیت عایق حرارتی بسیار خوب بوده و در سطوحی که درجه حرارت آن تا 600 درجه سانتی گراد برسد نیز می توان آن را بکار برد. وزن مخصوص پشم سنگ با توجه به نوع آن از 150 تا 250 کیلوگرم بر متر مکعب می باشد .
5-9-3- چوب پنبه
چوب پنبه از پوست درخت بلوط به دست می آید به دین ترتیب که ابتدا پوست درخت را خرد می کنند و پس از تمیز کردن ،آن را می پزند در حین پختن رزین طبیعی آن خارج میشود و به طور یکنواخت و همگن به تکه های چوب می چسبد. محصول نهایی چوب پنبه نامیده میشود . بافت چوب پنبه متخلخل ووزن ویژه آن برا بر g/cm3 20/0 است . چوب پنبه را ممکن است با سیمان یا مواد قیری مخلوط کرد و به صورت قطعاتی سبک در ساختمان به کاربرد. وزن ویژه این قطعات در حدود 310 کیلوگرم بر متر مکعب است . این قطعات متخلخل اند ووزن آنها سبک است و در برابر گرما و رطوبت پایدارند. چوب پنبه جسمی است کشمان و در برابر صدا و الکتریسته عایق خوبی به حساب می آید.
5-9-4- آزبست
آزبست که ترکیبی از سیلیکات کلسیم و منیزیم است از عناصر معدنی است که بصورت الیاف در رنگهای مختلف در طبیعیت یافت می شود. این جسم غیر قابل اشتغال است و در برابر اسیدها نیز مقاومت دارد. روی این اصل ، در اتصالات لوله های بخار و همچنین در ساخت پوششهای مقاوم در برابر آتش از آن استفاده می کنند.
5-9-5- فرآورده های آزبست سیمان
این فرآورده ها مخلوطی است از آزبست وسیمان پرتلند که بصورت ورقهای صاف یا موجدار و همچنین لوله در کارخانه ساخته می شود. ورقهای ازبست سیمانی که در پوشش سقف پشت بام به کار می رود نسبت به ورقهای آهنی قابلیت هدایت گرمایی کمتری دارد و از نظر اقتصادی نیز به صرفه است ، لوله های آزبست سیمان نیز در شبکه های لوله کشی آب و فاضلاب شهرها و ساختمانها بکار می رود. روشهای آزمایش و همچنین ویژگیهای فرآورده های آزبست سیمان باید مطابق با استانداردهای ملی ایران به شرح زیر باشد :
سیمان پنبه نسوز (لوله های تحت فشار )استاندارد شماره 405 ایران
نمونه برداری و بازرسی از محصولات سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره 429 ایران
ورقهای تخت ساخته شده از سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره 575 ایران
ورقهای موجدار سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره 631 ایران
لوله های ساختمانی و بهداشتی از سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره 11766 ایران
قطعه های اتصالی برای مصارف بهداشتی از سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره 1165 ایران
5-9-6- گونی
گونی باید نو، ریز بافت ، کاملا سالم و بدون آلودگی و چروک باشد ووزن آن در هر متر مربع باید حدود 380 گرم باشد .
5-9-7- گونی قیر اندود
چنانچه گونی قبلا با قیر آغشته شده باشد دو طرف گونی باید کاملا قیر اندود بوده و ضخامت آن حداقل 3 میلی متر باشد وزن گونی قیر اندود شده نباید در هر متر مربع از 2700 گرم کمتر باشد . چنانچه گونی قیر اندود شده به مدت 2 ساعت در دمای 70 درجه سانتی گراد قرار گیرد نباید قیر آن نرم وروان شود و در صورتی که به مدت 5 ساعت در دمای 50 درجه سانتی گراد نگهداشته و سپس در دمای معمولی خشک شود ،نباید ترک بخورد.
اگر گونی قیر اندود شده را در سرمای صفر درجه سانتی گراد به دور استوانه ای به قطر 5 سانتی متر بپیچند ، نباید ترک بخورد و چنانچه به اندازه 2 درصد طول خود کشیده شود نباید پاره شود.
5-9-8- مشمع قیر اندود
مشمع قیر اندود و یا سایر مصالح ویژه عایقکاری باید توسط سازنده معتبر ساخته شده ،کلیه خواص مندرج در کاتالوگ سازنده را دارا باشد.
5-9-9- لوله ها
5-9-9-1- لوله های ساختمانی
این نوع لوله ها فلزی بوده و بعلت دارا بودن لنگر اینرسی یکسان حول اقطار مختلف مقطع برای مصرف بعنوان اعضا فشاری در اسکلت های ساختمانی بویژه ساخت خرپا و ستون و داربست و نظایر آن مناسب می باشد.
لوله های ساختمانی در اندازه های مختلف وانواع سبک ،نیمه سنگین و سنگین تولید می شود.
مقررات تفضیلی مربوط به مشخصات این لوله ها در مبحث (( ساختمانهای فولادی )) ذکر میشود.
5-9-9-2- لوله های آبرسانی فاضلاب و تاسیسات برودتی و حرارتی
این لوله ها با توجه به نوع ، جنس و نیز موارد مصرف آن ، در شبکه های آبرسانی و فاضلاب و تاسیسات برودتی و حرارتی به کار می رود .مقررات تفضیلی مربوط به مشخصات وویژگیهای لوله های آبرسانی از قبیل کیفیت مطلوب ، مقاومت آن در برابر فشار آب و نیز آزمایشات کنترل کیفی آن در کارخانه ،در مباحث تاسیساتی مجموعه مقررات ساختمانی کشورذکر می گردد. این لوله ها با توجه به جنس آنها به انواع ذیل تقسیم می گردد:
الف – لوله های سیاه فولادی : برای ساخت این لوله ها ورق های فولادی را از دستگاههای نورد عبور داده ، خم می کنند و سپس لبه های آن را توسط دستگاه جوشکاری به یکدیگر متصل می نمایند. لوله های سیاه فولادی معمولا در مواردی از آبرسانی که سیستم شبکه بسته باشد و نیز جهت لوله کشی سیستم های حرارت مرکزی ،موتور خانه ها و ایستگاههای پمپاژ با فشار کم بکار می رود این لوله ها از قطر یک هشتم تا 24 اینچ ( 3 تا 610 میلیمتر )و گاهی تا 48 اینچ ( 1220میلیمتر )ساخته و به بازار عرضه میشود.
ب – لوله های گالوانیزه : لوله های سیاه فولادی به منظور حفاظت در برابر اکسیژن هوا و اکسید اسیون ، توسط اندود روی .ازداخل و خارج گالوانیزه میشود. این لوله ها که به نام (( لوله های گالوانیزه فولادی ))نیز معروف است اغلب جهت آبرسانی در داخل ساختمانها بکار می رود. لوله های گالوانیزه معمولا در اندازه های بین یک دوم تا 6 اینچ ( 12 تا 152 میلی متر ) به بازار عرضه میشود.مشخصات وویژگیهای لوله های سیاه فولادی و همچنین لوله های گالوانیزه باید با استاندارد شماره 396 ایران تحت عنوان ((استانداردهای لوله های فولادی عمل آمده و آهنی عمل آمده )) مطابق باشد.
ج – لوله های چدنی :این لوله ها که به روش گریز از مرکز از چدن ساخته می شود اغلب بعنوان لوله فاضلاب در ساختمانها به کار می رود. دو سر این لو له ها به صورت کام و زبانه است که باید در کارخانه از داخل ووخارج با قیر مذاب اندود گردد. جهت اتصال لوله های چدتی فاضلاب ، باید زبانه یکی را در داخل کام لوله دیگر قرارداده و با کنف تمیز و تابیده شده درز بین آنها را به کمک ضربه پر و متراکم نمود. جهت استحکام نهائی لازم است سرب مذاب به داخل درز سرازیر و پس از سرد شدن سرب اطراف درز به وسیله قلم و چکش کوبیده شود. لوله کشی فاضلاب باید پس از اتمام کار دقیقا مورد آزمایش قرار گیرد تا از محل اتصالات آب نشت نکند .لوله های چدنی با کلیه اتصالات مورد نیاز از قطر 50 تا 200 میلیمتر ساخته و به بازار عرضه میشود.
د- لوله های آزبست سیمانی : این لوله ها با متراکم کردن الیاف نازک آزبست و سیمان ساخته می شود. لوله های آزبست سیمانی در شبکه های لوله کشی آب شهری و همچنین لوله کشی فاضلاب مصرف میشود. مشخصات لوله های آزبست سیمانی با توجه به نوع مصرف ن باید با استانداردهای ملی ایران بشرح زیر مطابقت داشته باشد .
(( لوله های تحت فشار ساخته شده از سیمان و پنبه نسوز )) استاندارد شماره 405 ایران
((لوله های ساختمانی و بهداشتی از سیمان و پنبه نسوز )) استاندارد شماره 1166 ایران
ه – لوله های بتنی مسلح – این لوله ها ضخامت جداره نسبتا قابل ملاحظه ای دارند و جدار لوله در دو ردیف طولی و عرضی توسط میلگردهای فولادی ،مسلح میشود ،نوع بتن و ضخامت جدار لوله های بتنی مسلح و نیز تعداد آرماتورهای طولی و عرضی آن باید با توجه به نوع ومحل مصرف لوله و بارهای استاتیک و دینامیک وارد بر آنها در حین حمل و بهره برداری ، طراحی و ساخته شود. ویژگیهای بتن مصرفی باید با مشخصات ذکر شده در مبحث (( ساختمانهای بتنی )) وویژگیهای میلگرد مصرفی باید با مشخصات ذکر شده در بند 5-6-1-3- مبحث ((مصالح و فرآورده های ساختمانی )) مطابقت داشته باشد.
و – لوله های P.V.C : این لوله ها واتصالات آنها از پلی وینیل کلراید و مواد افزوده دیگر ساخته میشود. مواد اضافی برای تسهیل ساخت و همچنین تولید لوله های سالم و مقاوم ضروریست . لوله های پی وی سی در رنگهای خاکستری آبی وسیاه تولید می شود و به علت سبک بودن و امکان ساخت در طولهای بلند ، تعداد اتصالات لازم در این لوله ها به حداقل می رسد . لوله های پی وی سی را میتوان در شراتیط آب و هوائی مختلف بکار برد. این لوله ها اغلب در شبکه های لوله کشی فاضلاب بکار می رود لکن نوع مقاوم آن که در بازار بنام لوله های پی وی سی فشار قوی موسوم است در شبکه های لوله کشی آبسرد مصرف میشود .اتصالات لوله های پی وی سی بصورت کام و زبانه بوده و آب بندی آن با استفاده از چسب مخصوص یا بست مخصوص صورت می گیرد .در استفاده از این لوله ها در زیر خاک ودر مجاورت منابع فاضلاب بایستی با تدابیر لازم از موش خوردگی آنها جلوگیری به عمل آورد.



نوع : تصویب نامه

شماره انتشار : 13397

تاریخ تصویب : 1369/09/13

تاریخ ابلاغ : 1369/12/09

دستگاه اجرایی : وزارت كشور - وزارت مسكن و شهرسازی -

موضوع :

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)

    

قانون های مرتبط

مشترک شدن در خبرنامه!

برای دریافت آخرین به روز رسانی ها و اطلاعات ، مشترک شوید.