دارنده سفته برای اینکه بتواند ازحق تضامنی استفاده کند باید در ظرف (سه ماه و یا شش ماه) از تاریخ واخواست اقامه دعوی نماید
رای شماره : 88-21/1/1341
رای اصراری هیات عمومی دیوان عالی کشور
"چون ازطرف فرجامخواه اعتراض موجهی درزمینه شمول ماده 286 قانون تجارت به دعوی مطالبه وجه سفته علیه ظهرنویس ذکرنگردیده وبااین حال که دعوی اساسابعنوان استفاده بی جهت طرح نشده اعتراض فرجامخواه درخصوص شمول ماده 319 قانون نامبرده غیروارداست وازلحاظ رعایت اصول ومقررات مربوط به موضوع اشکال موثری بنظرنمی رسدرای فرجامخواسته ابرام می شود."
* سابقه *
مهلت مراجعه ظهرنویس
بدواوکیل فرجامخواه درتاریخ 15/10/37دادخواستی بطرفیت فرجامخوانده بخواسته یکصدهزارریال باخسارت به دادگاه شهرستان تهران تقدیم وچنین بیان دعوی می نمایدکه خوانده مبلغ خواسته رابموجب دوفقره سفته به سررسید25/2/37و25/3/37به موکل مدیون وازپرداخ آن مستنکف است ازدادگاه درخواست دادرسی وصدورحکم می نماید.
شعبه 24دادگاه شهرستان تهران پس ازرسیدگی رای می دهدبه اینکه : (حاصل ازاعتراض خوانده به دعوی خواهان این است که دارنده سفته بموجب ماده 286 قانون تجارت بایستی ظرف سه ماه علیه اینجانب که ظهرنویس هستم اقامه دعوی نمایدوچون درموعد قانونی به تقدیم دادخواست مبادرت نشده تقاضای رددادخواست خواهان رادارم که این اعتراض بنظرواردتشخیص می شود زیراطبق مقررات ماده 286 قانون تجارت مدت طرح دعوی علیه ظهرنویس سه ماه بوده وچون درموعد قانونی مبادرت به طرح دعوی وتقدیم دادخواست نشده علیهذاطبق ماده 289 قانون تجارت دعوی خواهان به ظهرنویس قابل پذیرش نبوده ونتیجتاقراررددعوی خواهان صادرواعلام می گردد.
ازاین رای وکیل محکوم علیه پژوهشخواسته است .
شعبه سیزده دادگاه استان به موضوع رسیدگی وبموجب رای شماره 40قرار دادگاه بدوی رااستوارمی نماید.
ازاین قراروکیل خواهان درخواست رسیدگی فرجامی می نمایدوشعبه پنجم دیوان عالی کشورچنین رای میدهد:
ماده 289 قانون تجارت راجع به غیرقابل استماع بودن دعوی بر ظهرنویسهابعدازانقضاءمواعدمقرردرموادقبل ناظربه مدت مذکوردرمواد 286و287آن قانون است وچون درماده 284مدتی برای اقامه دعوی تعیین نشده است که پس ازگذشتن آن مدت دعوی قابل استماع نباشداستدلال دادگاه موجه نیست وقرارفرجامخواسته به اتفاق آراءنقض وختم امربه دادگاه صادرکننده قرارارجاع می شود.
پس ازنقض چون شعبه سیزدهم دادگاه استان منحل شده بوده پرونده به شعبه هشتم دادگاه استان مرکزبرای رسیدگی ارجاع می شودشعبه مزبورپس از رسیدگی بشرح قرارفرجامخواسته چنین رای می دهد:
اعتراضات وکیل پژوهشخواه بخلاصه اینست که مدت مرورزمان دعاوی مربوط به برات وفته طلب وچک به صراحت مادتین 318و319 قانون تجارت ده سال است ودر قانون تجارت مرورزمان سه ماهه پیش بینی نشده واگرسفته واخواست نشده باشددارنده آن ازمزایای ماده 292 قانون تجارت محروم می گرددودرچنین موردی مسئولیت ظهرنویس باقی خواهدبودوظهرنویس تا حصول مرورزمان دهسال مسئول پرداخت وجه سفته می باشدوقراررددعوی که صحیحا صادرنشده قابل فسخ است این اعتراضات واردنیست زیرا:هرچندکه بموجب مادتین 318و319 قانون تجارت متعهدسفته وظهرنویس درمقابل دارنده سفته مسئولیت تضامنی دارنده ولی دارنده سفته برای اینکه بتواندازحق تضامنی استفاده کندبایدبرطبق ماده 286 قانون تجارت درظرف سه ماه واگرسفته باید درخارج ایران پرداخت شودبرطبق ماده 287درظرف ششماه ازتاریخ واخواست اقامه دعوی نمایدوالابه صراحت ماده 289 قانون تجارت حق مراجعه دارنده سفته به ظهرنویسهاساقط می گرددودرمانحن فیه که سفته های مدرکیه مورد اعتراض واقع نشده ووجه آنهابایستی درایران پرداخت شودبه مستفادازذیل ماده 318 قانون تجارت دارنده سفته هامکلف بوده که ظرف سه ماه ازتاریخ انقضاءمدت اعتراض بطرفیت ظهرنویس اقامه دعوی کندوچون به این تکلیف عمل نشده حق مراجعه دارنده سفته هابه ظهرنویس ساقط گردیده است واستناد وکیل پژوهشخواه به مواعدمقرردرمادتین 318و319 قانون تجارت بیمورد می باشدوماده 284 قانون تجارت هم ارتباطی بااین موضوع نداردوچون تاریخ سررسیدسفته های مدرکیه به ترتیب 25/2/37و25/3/37بوده وسفته های مزبور می بایستی در5/3/37و5/4/37واخواست شده باشدودارنده سفته هادرتاریخ 15/10/37اقامه دعوی نموده وفاصله انقضاءموعداعتراض تااقامه دعوی از سه ماه بیشتراست طبق مواد249و309و286و289 قانون تجارت پژوهشخواه حق مراجعه به پژوهشخوانده رانداردوقرارپژوهشخواسته به شماره 28که به رد دعوی صادرگردیده وخالی ازاشکال می باشدبه استنادماده 515 قانون آئین دارسی مدنی تاییدمی شود.
ازاین قراروکیل محکوم علیه دادخواست فرجامی تقدیم واعتراضات وکیل فرجامخواه اینست که :"1- بنحوی که رای تمیزی حاکی است ماده 289 قانون تجارت راجع به غیرقابل استماع بودن دعوی برظهرنویس بعدازانقضاء مواعدمقرردرماده قبل ناظربه مدت مذکوردرمواد286و287آن قانون است و چون درماده 284 قانون مدتی برای اقامه دعوی تعیین نشده است که پس ازگذشتن آن مدت دعوی قابل استماع نباشداستناددادگاه استان به عدم استماع دعوی موجه نبوده وخلاف قانون است چه :
الف - بموجب ماده 318 قانون تجارت دعاوی راجع به برات وفته طلب و وچک که ازطرف تجاریاامورتجاری صادرشده پس ازانقضاءپنج سال ازتاریخ اعتراض نامه یاآخرین تعقیب قضائی درمحاکم مسموع نیست .
ب - طبق ماده 319 قانون تجارت اگروجه برات یافته طلب یاچک را نتوان به واسطه حصول مرورزمان پنجساله مطالبه کرددارنده برات یافته طلب یاچک می تواندتاحصول مرورزمان اموال منقوله وجه آنراازکسی که به ضرراو استفاده بلاجهت کرده است مطالبه کندازموادمذکوربطورصریح برمی آیدکه مرورزمان سفته وبرات وچک مرورزمان پنجساله وده ساله است ودرهیچ کجای قانون تجارت تعرضی نشده که مرورزمان سفته نسبت به ظهرنویس سه ماه باشد استنباط دادگاه ازماده 286 قانون تجارت صحیح نیست چه بنحوی که ماده مذکورصراحت دارداگردارنده براتی که بایستی درایران تادیه شودوبعلت عدم پرداخت اعتراض شده بخواهدازحقی که درماده 249برای اومقررداشته استفاده کندبایددرظرف سه ماه ازتاریخ اعتراض اقامه دعوی نماید.دو نکته درماده 286بنظرمی رسداول اینکه برات به علت عدم پرداخت مورد اعتراض واقع شده باشد،دوم اینکه دارنده برات بخوانده ازماده 249 استفاده کند،درموردبحث که برات نسبت به ظهرنویس واخواست نشده شمول موردبه ماده 286 قانون مذکورغیروارداست مضافابه اینکه ماده 286که عطف به ماده 249 قانون تجارت نموده ناظربه استفاده ازمزایای ماده 292 قانون تجارت است لاغیروچون درقرارممیزعنه رعایت مواد249و292و318و319 نشده طبق شق 2ماده 559 قانون آئین دادرسی مدنی وماده 576 قانون مذکور نقض قرارمورداستدعااست ."
به لحاظ اصراری تشخیص شدن موضوع پرونده درهیئت عمومی دیوان عالی کشورطرح گردیده وباکسب عقیده دادستان کل که مبنی برابرام رای فرجام - خواسته بوده بدنی شرح :
"ازمجموع مواد249و284و285و286 قانون تجارت چنین استفاده می شود که مسئولیت تضامنی ظهرنویسهادرصورتی است که دارنده سفته درموقع عدم تادیه مبادرت به اعتراض کرده باشدواین مسئولیت طبق ماده 286مشروط به این است که درظرف سه ماه ازتاریخ اعتراض اقامه دعوی نمایدوفلسفه تعیین سه ماه برای اینست که ظهرنویس که دراثرمسئولیت تضامنی ذمه او مشغول است زودتراطلاع پیدانمایدودرمقام اقدام برآیدوبه همین علت مقنن ضرب الاجل کرده که چنانچه دارنده برات درظرف سه ماه برعله ظهرنویس اقامه دعوی ننمایددیگرنمی توانددرمقام تعقیب اوبرآیدازطرفی مقنن درماده 284 درموقع عدم تادیه علاوه براعتراض دارنده سفته رامکلف کرده درظرف ده روز ازتاریخ اعتراض عدم تادیه رابه وسیله اظهارنامه رسمی یامراسله سفارشی دوقبضه به کسی که برات راواگذارنموده اطلاع دهدوچنین ظهرنویسی نیزطبق ماده 285بایددرظرف ده روزازتاریخ دریافت اطلاعنامه فوق آنرابه همان وسیله به ظهرنویس سابق خوداطلاع دهددراین صوت یعنی چنانچه این دوماده رعایت شوددیگرظهرنویس نمی تواندازمدت سه ماه مندرج درماده 286 استفاده نمایدودارنده سفته می تواندتاپنجسال ازتاریخ اعتراض اورا تعقیب نمایدکمااینکه طبق قانون تجارت فرانسه معمول به درموقع تصویب قانون تجارت ایران این دویعنی ابلاغ اظهارنامه ومدت مرورزمان کوتاه با هم جمع نمی شدندبه این معنی که در قانون تجارت فرانسه ازلحاظ الزام دارنده سفته به احضارظهرنویس دیگرشخص اخیر(ظهرنویس )نمی تواندازمرورزمان کوتاه استفاده کندوبرعکس در قانون تجارت سوئیس (معمول به درموقع تصویب قانون تجارت ایران )چون دارنده سفته مکلف به احضارظهرنویس نیست ظهرنویس ازمدت مرورزمان کوتاه (ششماه )استفاده می کندبه این معنی که چنانچه دارنده سفته درظرف ششماه اقدام به اقامه دعوی برعلیه اوننماید دیگرحق تعقیب اوساقط می شودبنابه مراتب مزبوره چون دارنده سفته اقدام به ارسال اظهارنامه ویامراسله سفارشی به کسی که برات رابه اوواگذارنموده نکرده وازطرفی هم درظرف سه ماه پیش بینی شده درماده 286اقامه دعوی ننموده استنادشعبه 5 دیوان عالی کشوربه ماده 284موردنداشته وتقاضای ابرام حکم فرجامخواسته می شودودارنده سفته می تواندطبق ماده 319تاحصول مرورزمان اموال منقوله وجه سفته رادرصورت اثبات ازکسی که به ضرراواستفاده بلاجهت کرده است مطالبه نماید."ایرادشده اکثریت بشرح زیررای به ابرام قرار فرجامخواسته داده اند:
مرجع :آرشیوحقوقی کیهان ،مجموعه رویه قضائی
آراءهیئت عمومی دیوان عالی کشورازسال 1328تا1342
جلددوم ،آراءمدنی ،چاپ دوم سال 1353 صفحه 551-556
21
نوع : نامشخص
شماره انتشار : 88
تاریخ تصویب : 1341/01/21
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
حق الزحمه دلال برمبنای ثمن معامله تعیین میگرددوکثرت وقلت مبلغ معامله واینکه دلال دارای دفتربوده باشدیانه تاثیری درموضوع ندارد معامله صغیر،غیرنافذبوده وباطل نمیباشد
