عقد بیع نسبت به مال مرهونه با عنایت به حق عینی مرتهن غیرنافذ بوده و باطل نیست و این قبیل معاملات هر زمان از طرف ذینفع قابل تنفیذ خواهد بود و لزومی هم ندارد که رد آن فوری باشد
تاریخ رسیدگی 7/7/66
شماره دادنامه 446/24
مرجع رسیدگی شعبه 24 دیوانعالی کشور
خلاصه جریان پرونده : در تاریخ 8/11/1363 آقای (م) به وکالت از شرکت سهامی خاص گروه تولید و صنایع بسته بندی ... دادخواستی به خواسته صدورحکم مبنی بر بی اعتباری و عدم نفوذ معامله فروش پنج دستگاه ماشین آلات و الزام به استرداد ماشین آلات مذکور مقوم به مبلغ پانصد هزار ریال علیه آقای (ک) به دادگاه عمومی حقوقی تهران تقدیم می دارد پرونده به شعبه 18 دادگاه عمومی ارجاع و به کلاسه 63/687 ثبت می گردد در جریان رسیدگی آقای (ز) به وکالت از خوانده دردعوی شرکت می نمایدجریان امردر گزارش موضوع شماره 18/2824/1/65 به طور مفصل منعکس است شعبه هشتم پس ازرسیدگی به شرح بین الهلالین دادنامه شماره 29287/4/64 صادر می نماید (ایراد آقای (ز) وکیل خوانده مبنی بر اینکه (اجناس اسقاط او سوخته فروخته شده در رهن بانک نیست و بانک به اندازه کافی از سایر اموال و حسابهای شرکت در وثیقه دارد ... ) با توجه به نامه شماره 25142/4/64 بانک ملی ایران خطاب به دادگاه که صراحتا" اعلام داشته اند ( ... از سال 1359 کارخانه صنایع بسته بندی ساوه (اسپادر رول سابق) سهامی خاص به شماره ثبت 20077 تمامی تاسیسات و لوازم ماشین آلات آن اعم ازسالم و غیر سالم و فرسوده واسقاطی تماما" بابت اعتباربدهی شرکت نامبرده بالا به این بانک از آن فک رهن نشده است) به نظر دادگاه وارد نیست و با توجه به ... آقای وکیل خواهان به استنادماده 793 قانون مدنی که قید شده است (راهن نمی تواند در رهن تصرفی کند که منافی حق مرتهن باشد مگر به اذن مرتهن) ونظربه اینکه انتقال مال الراهانه به غیر به نحوی که از تملک راهن خارج شده باشد مظهر کامل تصرفات نافی حق مرتهن است ایراد مذکور رد می شود و اما ایراد اینکه لوازم استقاط مورد نظر به آقای (ح) (برادر خوانده) فروخته شده است که سمتی در شرکت ندارد و نتیجتا" دعوی به وی مربوط و متوجه نمی شود با توجه به اقرار ضمنی آقای (ز) وکیل خوانده با قید این جمله در لایحه ثبت شده به شماره 22537/2/64 ( ... فرض که تحویل گیرنده مبیع موکل بوده باشد) و با توجه به اینکه در لایحه مذکور قید شده است موکل اسناد و مدارکی در دست دارد که در صورت ایجاد چنین مزاحمت هائی ناچار به ارائه آنها اقدام خواهد کرد ... ) و نظر به اینکه دلایل دیگری که عدم توجه دعوی را به خوانده احرازنماید ارائه نشده است با رد این ایراد دادگاه به استناد ماده 793قانون مارالذکر حکم به عدم تنفیذ و بی اعتباری و نتیجتا" ابطال معامله فروش 5 دستگاه ماشین آلات و لوازم مندرج در مبایعه نامه و استرداد ماشین آلات و لوازم مذکور وسیله خواند به شرکت خواهان صادرو اعلام می دارد) خوانده ازاین رای فرجامخواهی می نمایددادنامه فرجامخواسته به موجب رای شماره 18/2824/1/65 صادره از این شعبه بدین شرح نقض می شود (نظر به اینکه وکیل فرجامخواه (خوانده بدوی) طی لایحه وارده به شماره 22537/2/64 و تقدیم فتوکپی صورتجلسه مورخه 25/5/50 هیئت مدیره شرکت خواهان با ادعای اینکه اجناس و ماشین آلات مورد بحث به اقای (ح) (برادر خوانده بدوی) فروخته شده و باتذکرانعکاس موضوع در مدارک موجود در شرکت در مورد عدم توجه دعوی به خوانده ایراد و در جلسه مورخ 29/4/64 نیز صریحا" اعلام نمود که به دفاتر واسناد شرکت استناد می کنم لذاضرورت داشته دادگاه با توجه به مواد 204و207 قانون آئین دادرسی مدنی نسبت به این موضوع و اینکه اساسا" دعوی متوجه خوانده می باشد یا خیر رسیدگی و تحقیق وسپس به صدور رای مبادرت نماید لذا دادنامه فرجامخواسته به لحاظ نقص رسیدگی وعدم رعایت مقررات مستندا" به ماده 559 قانون آئین دادرسی مدنی نقض و رسیدگی پرونده به شعبه دیگر دادگاه حقوقی یک تهران ارجاع می گردد) پس از نقض پرونده به شعبه 19 حقوقی یک ارجاع و به کلاسه 65/87 ثبت می شود و در وقت فوق العاده بدین شرح مبادرت به صدور دادنامه شماره 27118/2/65 می نماید (ایراد عدم توجه دعوی وکیل خوانده دعوی وارد است و خریدار پنج دستگاه ماشین آلات مورد ادعای شرکت خواهان آقای (ک) نمی باشد زیرا 1 مصوبه مورخ 25/5/60 هیات مدیره شرکت که فتوکپی آن ضمیمه مدارک دفاعی وکیل خوانده گردید حاکی است که هیات مدیر تجویز کرده اند که مقداری لوازم اسقاطی کارخانه را به آقای (ح) که قبلا" توسط ایشان رویت شد به مبلغ 240000 ریال فروخته شود و طی صورتجلسه بدون تاریخ دیگری شرکت خواهان با اشاره به مصوبه مزبور و اینکه وجه آن توسط خریدار به حساب شرکت واریز گردیده و معامله را تنفیذ و تثبیت نموده است وامضاء خوانده دعوی در این صورتجلسه به عنوان احد از مسئولین شرکت درردیف فروشندگان قرار دارد 2 در تاریخ 7/9/60 و موخر برصورتجلسه مصوبه هیات مدیره تعدادی از سهامداران شرکت خواهان اقرار کرده اند که بابت فروش اجناس اسقاطی به آقای (ح)سهم خود رادریافت نموده اند (به شرح نوشته مستند دفاعی وکیل خوانده) 3 بالاخره از جمله مستندات دادخواست گزارش آقای (ص) مدیر عامل شرکت به اعضای هیات مدیره می باشد و در این گزارش صریحا" اشاره شده است که ماشین آلات اسقاطی به برادر آقای (ک) (خوانده دعوی) فروخته شده است قطع نظر از مراتب مزبور اساسا" به نظر دادگاه در دعوی مطروحه شرکت خواهان ذینفع نیست زیرا هر چند ماده 793 قانون مدنی تصرفاتی را که منافی حق مرتهن باشد بدون اذن او منع کرده است و عقد مبیع نسبت به مال مرهونه با عنایت به حق عینی مرتهن غیرنافذمی باشد لکن از نظر حقوقی معامله غیرنافذ و فضولی باطل نیست و این قبیل معاملات هر زمان از طرف ذینفع قابل تنفیذ خواهد بود و لزومی هم ندارد که رد آن فوری باشد (مستنبط از مواد 247و 248و252 قانون مدنی ) با این ترتیب ذینفع ماشین آلات موردادعای خواهان بانک ملی است که مرتهن می باشد و از این لحاظ خواهان به عنوان فروشنده وبرادر خوانده به عنوان خریدار در موقعیت حقوقی مشابهی هستند دعوی بی اعتباری معامله به جهت در رهن بودن مبیع از هیچیک از آنها مسموع نیست و دادگاه کلا" دعوی را مردود اعلام می دارد این رای در تاریخ 2/3/65 به وکیل خواهان ابلاغ می شود مشارالیه در تاریخ 29/5/65 تجدیدنظرخواه به عمل می آورد این دادخواست به موجب قرار شماره 323/2924/5/65 از ناحیه دفتر شعبه 24 دیوان عالی کشور رد می شود بر اثر اعتراض وکیل تحدیدنظرخواه قرار مذکور به موجب تصمیم این شعبه فسخ می شود پس از انجام تبادل لوایح (لوایح طرفین به هنگام شور قرائت می شود) پرونده درشعبه مطرح می گردد.
هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس ازقرائت گزارش آقای ... عضو ممیز واوراق پرونده دادنامه شماره 27118/2/65تجدیدنظرخواسته مشاوره نموده چنین رای می دهند.
اشکالی که بر رای تجدیدنظرخواسته وارد به نظر می رسد این است که شعبه 24 دیوانعالی کشور به موجب دادنامه شماره 18/24 28/1/65 تحقیقات را ناقص تشخیص و با توجه به استناد وکیل فرجامخواه به دفاتر و اسناد شرکت مقرر گردیده نسبت به اینکه اساسا" دعوی متوجه خوانده می باشد یا خیر رسیدگی و سپس به صدور رای مبادرت گردد در صورتی که شعبه 19 دادگاه حقوقی یک تهران در رسیدگی پس از نقض با وضع موجود پرونده و بدون هیچگونه تحقیق و بررسی دفاتر واسناد شرکت مبادرت به صدور رای نموده اند لذا ضمن نقض قرار تجدیدنظر خواسته پرونده جهت اقدام قانونی به دادگاه صادر کننده قرار منقوض اعاده می گردد.
مرجع :
کتاب قانون مدنی در آیینه آراء دیوان عالی کشور - عقود وتعهدات
به اهتمام یدالله بازگیر- انتشارات فردوسی - چاپ اول - چاپ دریا
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 446
تاریخ تصویب : 1366/07/07
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
بر فرض که معامله فضولی باشد با حضور مشارالیه وانتقال حقوق به خواهان خدشه ای در صحت بیع باقی نمی ماند اعلام رد خوانده باماده 252 مطابقت ندارد در معامله فضولی اگر مالک قبل از اجازه یا رد فوت نماید اجازه یا رد به وراث منتقل میشود
