رأی شماره 790 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال بخشنامه وزرای وقت علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت درمان و آموزش پزشکی مبنی بر ایجاد تسهیلات برای فرزندان اعضای هیأت علمی و دستورالعمل اجرایی آن صادره از سازمان سنجش و آموزش کشور
رأی شماره 790 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال بخشنامه وزرای وقت علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت درمان و آموزش پزشکی مبنی بر ایجاد شماره هـ/87/391
تسهیلات برای فرزندان اعضای هیأت علمی و دستورالعمل اجرایی آن صادره از سازمان سنجش و آموزش کشور
تاریخ: 5/11/1388
شماره دادنامه: 790
کلاسه پرونده: 87/391
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور.
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 430/1747/3 مورخ 19/1/1386 وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دستورالعمل اجرائی بخشنامه مذکور مورخ 4/3/1386.
گردشکار: سازمان بازرسی کل کشور طی شکایتنامه شماره 19455/87/302 مورخ 19/3/1387 اعلام داشتهاند: 1ـ بر مبنای بخشنامههای مختلف، امتیازات و تسهیلات قابل ملاحظهای به فرزندان اعضای هیأت علمی اختصاص مییابد و علاوه بر این چنانچه شرایط وضعیت نمرات، رتبه و انتخاب رشته این قبیل دواطلبان به گونهای باشد که امکان استفاده از شرایط مندرج در آیین‌نامه تسهیلات را نداشته باشند، موارد و مسائل آنان در کمیسیون موارد خاص سازمان سنجش مطرح و تصمیم‌گیری مقتضی اتخاذ میشود که خود امتیازی مضاعف بر امتیاز بخشنامههای مذکور است. 2ـ در سال 1382 به دنبال شکـایت دانشـجویی از سیستان و بلوچستان به دیوان عدالت اداری و اعتراض وی به آییننامههای انتقال و تغییر رشته فرزندان اعضای هیأت علمی، بخشنامه شماره 17846/3 مورخ 2/7/1369 به وسـیله دادنامه شمـاره 16 مورخ 24/1/1382 هیأت عمومی ابطال گردیده است. 3ـ در پی صدور رأی فوق‌الاشـاره، وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و نیز بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تاریخ 21/4/1382 بخشنامه جدیدی به شماره 4737/1 مبنی بر انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی ابلاغ مینمایند و ضمن آن در صدد برمیآیند از طریق ریاست محترم قوه قضائیه اجرای دادنامه شماره 16 مورخ 24/1/1382 دیوان عدالت اداری را متوقف نمایند که در نهایت ریاست محتـرم قـوه قضائیـه در هامش نامه شماره 9365 مورخ4/6/1382 وزارتخانههای مذکور مقرر میفرمایند: « با این پیشنهاد موافقتمیشود، برای سال بعد از ابتدا کارشناسی شود». 4ـ کلیت مقررات ناعادلانه فوق‌الاشعار در سیر تطور زمانی در قالب بخشنامههای مختلف عملی گردیده و در حال حاضر نیز بخشنامه شماره 430/1747/3 مورخ 19/1/1386 مشترک دو وزارتخانه سابق الذکر و دستورالعمل اجرایی آن مصوب 4 /3/1386 مجری میباشد. دستورالعمل مذکور ضمن حذف و اصلاح برخی امتیازات، در پارهای زمینهها توسعه بیشتری یافته که همچون دیگر بخشنامههای سابق همزاد خویش در تغایر صریح و آشکار با بند 9 اصل سوم قانون اساسی میباشد. چنانچه که رأی دیوان عدالت اداری نیز به این تنافی اشاره دارد. از جمله موارد این گونه امتیازات تبعیض‌آمیز در دستورالعمل اجرایی اخیر عبارتند از: الف ـ ضوابط انتقال از دانشگاه مبداء که به دو صورت میباشد، 1ـ انتقال به محل خدمت یکی از والدین که در همین‌جا حق انتخاب در دو محل قابل تصور است. 2ـ در صورت فقدان رشته مورد نظر در محل خدمت یکی از والدین، انتقال به نزدیکترین دانشگاه ممکن میگردد. ب ـ در تبصره یک بند1ـ2 آمده در صورت نداشتن حدنصاب برای انتقال به دانشگاه محل خدمت والدین، به صورت انتقال موقت امکان پذیر است و تبدیل به انتقال دائم منوط به وضعیت علمی مناسب به تشخیص دانشگاه حداقل در طی دوم ترم اول است. این اقدام اولاً، تبعیض‌آمیز و ناروا است. ثانیاً، برای احراز وضعیت علمی دو ترم در نظر گرفته شده، آن هم به تشخیص دانشـگاه مقصد. ثالثاً، این تشخیص بدیون تعیین هرگونه شاخص عنوان گردیده است. ج ـ در ادامه این بند انتقال مشروط به محلی که نزدیکترین فاصله علمی را دارد، نیز تجویز شده است. در اینجا هم اولاً، فاصله علمی مشخص نیست. ثانیاً، دانشگاه مقصد میتواند در سطح بالاتر یا پایین‌تر هم باشد. در این بند با موافقت دانشگاه موردنظر سطح‌بندی حجم هم اساساً برهم خواهد خورد. به علاوه بحث انتقال موقت هم چندان معنی ندارد، زیرا اساساً نیاز به فرم مهمان از مبدأ ندارد. دـ در تبصره یک بند 2ـ2 امکان تغییر رشته هم منظور گردیده و منظور از دانشگاه دیگر اگر دانشگاه مقصد باشد، یعنی همزمان هم انتقال و هم تغییر رشته متصور است. از سوی دیگر در تبصره 2 بند 2ـ2 آمده داوطلب نمیتواند در یک دانشگاه تغییر رشته داده سپس به محل دیگر انتقال یابد مگر آنکه حدنصاب تغییر رشته برای محل مورد تقاضا را داشته باشد. در اینجا هم تغییر رشته و انتقال میتواند توام انجام گیرد و نافی بند 2ـ6 به نظر میرسد. هـ ـ در بند 6ـ6 : فرزند عضو هیأت علمی که توسط این آیین‌نامه به یک دانشگاه انتقال یا تغییر رشته مییابد، در صورتیکه بخواهد با استفاده از سایر آییننامهها به دانشگاه دیگر انتقال یا تغییر رشته دهد، باید حد نصاب لازم را داشته باشد. این بند فرصت‌های متعدد برای دانشجو فراهم میآورد. 5 ـ آنچه مسلم است اینکه قضیهای که با این بعد و در سنوات مختلف و در سطح کشوری میتواند تاثیرگذار باشد، اصولاً نمیتواند در حدود اختیارات دو وزیر باشد. زیرا، موجب ایجاد محدودیت برای بعضی یا ایجاد حق برای عده دیگری میشود. به ویژه امکان تغییر رشته تحصیلی پس از نقل و انتقال جزء اختیارات وزراء نبوده و لااقل از اختیارات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است، به ویژه اینکه ضوابط برگزاری آزمون سراسری و تعیین سهمیه در آن به موجب ماده واحده قانون یک مرحلهای نمودن آزمون سراسری و تبصره آن مصوب 21/5/1377 تعیین گردیده است. افزون بر این، قوانینی همچون قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهادگران داوطلب بسیجی به دانشگاهها مصوب سال 1371 و اصلاحات بعدی نیز موید این مطلب است که اساساً این قبیل تسهیلات مستلزم وضع قانون میباشد و صرف تصمیم وزرای علوم و بهداشت و درمان نمیتواند منشاء ایجاد این گونه تسهیلات واقع گردد. لذا همان گونه که رأی سابق الاصدار دیوان عدالت اداری اشعار میدارد، اختصاص چنین امتیازات انحصار گرایانهای نسبت به طبقهای خاص از مصادیق بارز و مبرهن تبعیض و بیعدالتی است و بیتردید تاثیرات نامطلوب آن در دراز مدت بر نگرش نسل جوان ایرانی که درگیر رقابت فشرده و جانکاه کنکور و ورود به دانشگاه هستند، ظهور و بروز خواهد نمود. ضمن آنکه تاسیس چنین احکامی از شئون قانونگذاری محسوب شده و خارج از صلاحیت اجرایی وزراء و یا هیأت وزیران میباشد. بنابه مراتب شایسته است موجبات طرح موضوع در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری جهت ابطال بخشنامه صدرالذکر و دستورالعمل مربوط به آن فراهم گردد. دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دفتر حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در پاسخ به شکایت فوق طی لوایح شماره419416/ح/ن مورخ15/10/1387 و شماره11611/75 مورخ 20/12/1387 چنین اعلام داشتهاند، اعطای تسهیلات به اعضای هیأت علمی بدون تبعیض فاحش و با هدف تقویت روح پژوهش و تتبع و ابتکار صورت گرفته است به نحوی که فعالیت‌های آموزشی و اداری دانشگاهها با ظهور مشکلات متعدد و نیز مهاجرتهای ناخواسته به خارج از کشور اساتید برای ادامه تحصیل فرزندان خود تحت‌الشعاع قرار نگیرد. نظر به حساسیت این قبیل امور کمیتههای کارشناسی مستقر در وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اقدامات قبلی وزارتین مذکور که منجر به صدور بخشنامه مشترک گردیده بود به موجب رأی هیأت عمومی به شماره 16 مورخ 23/1/1382 لغو شده است که مراتب لغو بخشنامه مورد اشاره به پیوست درخواست توقف اجرای دادنامه صادره در سال 1383 توسط وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به محضر ریاست قوه قضائیه منعکس گردید که در هامش آن موافقت به این شرح اعلام شده است (با این پیشنهاد موافقت میشود برای سال بعد از ابتدا کارشناسی شود)، متعاقباً کارشناسان مربوطه با تشکیل کمیته مشترک در سازمان سنجش و آموزش کشور، بخشنامه و دستورالعمل انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی را بعنوان امتیاز مقرر برای اعضای هیأت علمی شاغل در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی با حذف بسیاری از امتیازات مورد اعتراض تدوین نمودند که پس از تایید و توضیح وزرای ذیربط ابلاغ گردید. این بخشنامه تنها امتیازی است که وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای اعضاء هیأت علمی خود قائل شدهاند. این تسهیلات برای اعضای موثر در فرایند آموزشی در نظر گرفته شده تا این عده بتوانند با فراغ بال در امور آموزش و پژوهش به وظایف علمی خـود به نحو احسن عمل نمایند. در آزمون سراسری هر داوطلب میتواند بنا به شرایط
خود در یکی از سهمیههای مناطق، خانواده شهداء و رزمندگان شرکت نماید. هر یک از این سهمیهها ظرفیت خاصی را به خود اختصاص دادهاند. برای فرزندان اعضاء هیأت علمی سهمیهای وجود نداشته و پس از قبولی در آزمون میتوانند در صورت دارا بودن شرایط، به صورت علاوه بر ظرفیت، انتقال و تغییر رشته یابند. انتقال فرزندان هیأت علمی منوط به داشتن حد نصاب 90درصد نمره آخرین فرد پذیرفته شده در سهمیه مربوط در رشته مورد تقاضا میباشد و انتقال از دوره شبانه به روزانه از موسسات غیر انتفاعی به دولتی، از پیام نور به غیر پیام نور و یا از نیمه حضوری به سایر دورهها ممنوع میباشد. اگر داوطلب فاقد حد نصاب نمره باشد، دانشگاه مقصد که لزوماً در شهر محل خدمت والدین است میتواند وی را به صورت انتقال موقت بپذیرد. تبدیل انتقال موقت به انتقال دائم منوط به احراز وضعیت علمی مناسب طی حداقل دو ترم اول تحصیلی به تشخیص دانشگاه مقصد است. با توجه به وجود سهمیههای مختلف در آزمون سراسری امکان تغییر رشته نیز به این داوطلبان داده شده که در صورت داشتن 5/92 درصد نمره آخرین فرد پذیرفته شده در سهمیه مربوط در رشته مورد تقاضا میتوانند به رشته فوق تغییر رشته دهند، حد نصاب 5/92 درصد به این علت در نظر گرفته شده که اگر گزینش آزمون بدون اعمال سهمیهها انجام میگردید، خود در آن رشته پذیرفته میشدند، این در حالی است که حد نصاب برای داوطلبان رزمنده و شاهد 75 درصد گزینش آزاد و حد نصاب برای داوطلبان مناطق محروم وخانواده شهدا 80 درصد گزینش آزاد میباشد. همانند انتقال، تغییر رشته از دوره شبانه به روزانه از موسسات غیرانتفاعی به دولتی، از پیام‌نور به غیر پیام‌نور و یا از نیمه‌حضوری به سایر دورهها ممنوع میباشد. همچنین انتقال و تغییر رشته در مراحل تکمیل ظرفیت در صورتی امکان پذیر است که داوطلب قبل از آن از تسهیلات بخشنامه استفاده نکرده باشد. انتقال در دانشگاهها تنها مخصوص فرزندان اعضای هیأت علمی نمیباشد بلکه هر یک از دانشجویان در دانشگاهها بر اساس آیین‌نامه آموزشی با موافقت دانشگاه مبداء و مقصد میتوانند انتقال یابند و بر اساس آیین‌نامه آموزشی دانشجویان مجاز به تغییر رشته میباشند و هر دانشجو میتواند براساس آیین‌نامه آموزشی حداکثر تا 40 درصد واحدهای درسی خود را در دانشگاه دیگر به طور میهمان بگذراند. برخی از دانشگاهها تصویب کردهاند که دانشجویان رشتههای مختلف اگر معدل مورد نظر آن دانشگاه را کسب نمایند در صورت نداشتن نمره آزمون نیز میتوانند تغییر رشته دهند (دانشگاههای صنعتی شریف و صنعتی امیرکبیر). بر اساس آیین‌نامه آموزشی، دخترانی که ازدواج میکنند به دانشگاه محل سکونت همسر انتقال مییابند و فرزندانی که والدین خود را از دست داده و سرپرستی خانواده را بعهده داشته باشند، میتوانند به محل سکونت خود انتقال یابند. اگر فرزندان هیأت علمی با استفاده از تسهیلات فوق انتقال و یا تغییر رشته یافته باشند در صورت دارا بودن حد نصاب نمره، میتواند با استفاده از سایر آییننامهها انتقال و تغییر رشته یابد و در غیر این صورت مجاز به انتقال و تغییر رشته نمیباشند. بدیهی است این امر جهت جلوگیری از بهرهمندی از آییننامههای مختلف در نظر گرفته شده است نه ایجاد فرصت های متعدد و اصولاً استفاده از تسهیلات هیأت علمی فقط برای یک بار در دوره تحصیل دانشجو مجاز است. بنابراین تسهیلات ایجاد شده جهت انتقال فرزندان اعضاء هیأت علمی بسیار محدود و به شرط وجود شرایط متعدد بوده و موجب تضییع حق سایر داوطلبان و پذیرفته‌شدگان آزمون سراسری نمیشود. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور رؤسا و مستشاران و دادرسان علیالبدل شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء بـه شرح آتی مبادرت بـه صدور رأی مینماید.
رأی هیأت عمومی
نظر به اینکه مقررات تبصره ذیل ماده واحده قانون یکمرحلهای نمودن آزمون سراسری مصوب 1377 مجلس شورای اسلامی نحوه پذیرش دانش آموزان در کنکور سراسری را موکول به تصویب هیأت وزیران نموده است، بدین جهت بخشنامه مصوب وزرای وقت علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی تحت عنوان ایجاد تسهیلات برای فرزندان اعضای هیأت علمی و نیز دستورالعمل اجرایی آن صادره از طرف سازمان سنجش و آموزش کشور که بدون توجه به مقررات قانونی فوقالذکر تصویب و ابلاغ گردیده است، خلاف مقررات تبصره ذیل ماده واحده قانون یک مرحلهای نمودن آزمون سراسری فوق‌الاشعار و نیز خارج از صلاحیت و اختیارات قانونی مقامات و مراجع تصویب تشخیص و به استناد بند یک ماده 19 و مقررات ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری ابطال میگردد. تاریخ اعمال آثار رأی صادره از تاریخ صدور بخشنامه و دستورالعمل اجرایی ابطال شده اعلام میگردد.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری معاون قضائی دیوان عدالت اداری ـ مبشری
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 18935
تاریخ تصویب : 1388/11/5
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی : وزارت علوم و تحقیقات و فناوری - وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكی -
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
اصلاح آیین‌نامه تأمین آتیه مهر امام‌رضا (ع) تنفیذ مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران درخصوص طرح جامع شهر جونقان
