قانون آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی
شماره 3737=ق 13/2/1379
حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای سید محمد خاتمی
ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
طرح آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی که در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ 18/7/1378 مجلس شورای اسلامی با اصلاحاتی تصویب و مواد (192) و (198) آن به دلیل ایراد شورای محترم نگهبان بر اساس اصل یک صد و دوازدهم (112) قانون اساسی در مجمع تشخیص مصلحت نظام با اصلاحاتی به تصویب رسیده در اجرای اصل یک صدو بیست و سوم (123) قانون اساسی به پیوست ارسال می گردد .
رییس مجلس شورای اسلامی – علی اکبر ناطق نوری
شماره 6268 21/2/1379
مجلس شورای اسلامی
قانون آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی که در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ هیجدهم مهر ماه یک هزار و سیصد و هفتاد و هشت مجلس شورای اسلامی تصویب و مواد (192) (198) آن در تاریخ 20/1/1379 با اصلاحاتی به تصویب نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده و طی نامه شماره 3737 – ق ممورخ 13/2/1379 واصل گردیده است ، به پیوست جهت اجرا ابلاغ می گردد .
رییس جمهور – سید محمد خاتمی
باب اول – کلیات
فصل اول – تشکیل و افتتاح مجلس
مبحث اول – تشکیل و افتتاح مجلس
اول – تشکیل مجلس
ماده 1-محل مجلس شورای اسلامی ایران محل تشکیل اولین مجلس خبرگان است که قانون اساسی ایران در آن به تصویب رسیده است و هیچ محل دیگری برای تشکیل جلسات عمومی رسمیت ندارد مگر با تصویب دو سوم نمایندگان حاضر در مجلس .
تبصره – در مواقع اضطراری که اجتماع و تشکیل جلسات در محل رسمی ممکن نباشد ، محل جدید تشکیل جلسات باید رسما از طرف هیات رئیسه به اطلاع نمایندگان برسد .
دوم – افتتاح مجلس
ماده 2- نخستین جلسه هر دوره مجلس شورای اسلامی طبق اصل شصت و پنجم (65) قانون اساسی با حضور حداقل دوسوم مجموع نمایندگان رسمیت می یابد . در آغاز جلسه آیات (35) تا (42) سوره شوری تلاوت می شود .
پس از قرائت پیام مقام معظم رهبری مراسم سوگند انجام و در پایان جلسه ، نمایندگان به منظور بزرگداشت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) و شهیدان انقلاب اسلامی و ادای احترام و تجدید عهد با آنان در مرقد مطهر آن حضرت و بهشت زهرا حضور خواهند یافت .
سوم – تشریفات سوگند
ماده 3- نمایندگان حاضر در مجلس طبق اصل شصت و هفتم (67) قانون اساسی سوگند یاد می کنند . متن سوگند نامه توسط رئیس قرائت می شود و نمایندگان به حالت اجتماع در حال قیام آن را تکرار و پس از انجام مراسم تحلبق ، سوگند نامه را امضا، می کنند .
نمایندگان اقلیتهای دینی این سوگند را با ذکر کتاب آسمانی خود خواهند کرد .
نمایندگانی که در جلسه نخست شرکت ندارند باید در اولین جلسه رسمی که حضور پیدا می کنند سوگند را به جا آورند و ذیل سوگند نامه را امضا کنند .
چهارم – جایگاهها
ماده 4- جایگاه نمایندگان ، پس از ارائه اعتبار نامه نمایندگان به مجلس به حکم قرعه تعیین می شود . نمایندگانی که در قرعه قبل در قسمت جلو مجلس بوده اند به حکم قرعه د رقسمت دوم مجلس استقرار خواهند یافت . در دو ردیف اول رئیس جمهور و دیگر افراد مجاز طبق این آیین نامه خواهند نشست و افراد مذکور به هیچ وجه مجاز به نشستن د رصندلی نمایندگان و یا تردد در محل استقرار نمایندگان نمی باشند .
ماده 5- خبر نگاران و تماشاچیان با داشتن کارت مخصوص همان جلسه و نیز مامورین انتظامات مجلس در مجل های مخصوص ، حق حضور خواهند داشت و باید در تمام مدت جلسه ساکت باشند و از هر گونه بی نظمی خودداری کنند . در غیر این صورت با دستور رئیس ، تالار جلسه را ترک می نمایند . در صورتی که عمل آنانن مستوجب تعقیبات کیفری بشود فرد خاطی با رعایت مقررات تتوسط مامورین انتظامات مجلس توقیف و به مراجع صالحه تسلیم خواهند شد .
تبصره 1- هر یک از نمایندگان می توانند در هر جلسه برای حداکثر سه نفر که به آنها اعتماد دارد . در خواست صدور کارت ورود به تماشاچیان را بنماید انتظامات مجلس موظف به صدور کارت برای آنان می باشد .
تبصره 2- سازمان اداری مجلس ، با رعایت موازین تعیین شده از طرف هیات رئیسه ، برای خبر نگاران جرائد داخلی که طبق قانون مطبوعات اجازه انتشار دارند و برای خبر نگاران خارجی با معرفی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کارت موقت غیر قابل صادر می نماید .
پنچم - انتظام مجلس
ماده 6- حفظ انتظام و امنیت محوطه مجلس به عهده رئیس مجلس و در غیاب او به عهده نواب رئیس است . هیچ مقام و قوه ای بدون اجازه رئیس ، حق مداخله در محوطه و امور مجلس را ندارد .
ماده 7- رئیس جمهور و معاونان او وزیران به اجتماع یا به انفراد حق شرکت در جلسات علنی را دارند و می توانند مشاوران خود را نیز همراه داشته باشند و رئیس قوه قضائیه برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهور در مجلس شرکت می کند و همچنین اعضای شورای نگهبان حق حضور در کلیه جلسات رسمی مجلس را دارند و چنانچه طرح یا لایحه ای با قید دو یا سه فوریت در دستور مجلس قرار گیرد اعضاء شورای نگهبان باید در آن جلسه شرکت نمایند .
تبصره 1- در صورتی که مسئولین اجرائی یا قضایی از طرف رئیس مجلس برای دفاع و توضیح طرح و یا لایحه دعوت شده باشند ، شرکت آنان در جلسات مربوط به آن طرح و لایحه بلامانع است .
تبصره 2- رئیس و دادستان دیوان محاسبات و معاونان امور مجلس وزراء و سازمان برنامه و بودجه و آن عده از کارکنان و مستخدمین مجلس که حضور آنان در تالار جلسه ضروری باشد با اجازه هیات رئیسه حق حضور در جلسات را دارند.
ماده 8- حمل هر نوع اسلحه برای کسانی که وارد ساختمان اصلی مجلس می شوند مطلقا ممنوع است .
مبحث دوم – تشکیلات قانونگذاری مجلس
الف – هیات های رئیسه سنی
ماده 9- مسن ترین فرد از نمایندگان حاضر به عنوان رئیس سنی و فرد بعدی به عنوان نایب رئیس و دو نفر از جوانترین نمایندگان حاضر به سمت منشی معین می شوند و در جایگاه هیات رئیسه قرار می گیرند . در صورت تساوی سن ، هیات رئیسه سنی با قید قرعه از بین مسن ترین و جوانترین نمایندگان حاضر تعیین خواهد شد .
اعلام هیات رئیسه سنی با اداره کل قوانین مجلس است .
ماده 10 – وظایف هیات رئیسه سنی ، اداره جلسه افتتاحیه انجام مراسم تحلیف ، اقتراع شعب و اجرای انتخابات هیات رئیسه موقت است .
ب : هیات رئیسه موقت
ماده 11- انتخاب هیات رئیسه موقت در دومین جلسه علنی مجلس انجام خواهد شد . ترکیب و طرز انتخاب آن مانند هیات رئیسه دائم است ، به جز اینکه اکثریت نسبی در انتخاب رئیس کافی خواهد بود .
هیات رئیسه موقت بلافاصله پس از انتخاب با متن سوگند نامه هیات رئیسه دائم مراسم تحلیف را به جای خواهد آورد .
ماده 12- وظایف هیات رئیسه موقت اداره جلسات مجلس تا زمان تایید اعتبار نامه دو سوم نمایندگان و اجرای انتخابات هیات رئیسه دائم و تمشیت امور اداری مجلس است .
ج : هیات رئیسه دائم
ماده 13- پس از تصویب اعتبار نامه حداقل دو سوم مجموع نمایندگان ، هیات رئیسه موقت اقدام به انتخاب هیات رئیسه دائم می کند ، اعضا هیات رئیسه دائم برای یک سال انتخاب می شوند . مبنای تجدید انتخابات سالیانه ، سالروز انتخابات هیات رئیسه قبلی بوده و در صورتی که با تعطیلات مصادف گردد در جلسه قبل از آن انجام می گردد و مسئولیت هیات رئیسه جدید از سالروز انتخابات قبل تفویض خواهد گردید.
ماده 14 - هیات رئیسه دائم مرکب از رئیس ، شش منشی و سه کار پرداز می باشد .
ماده 15- انتخاب رئیس در نوبت اول با اکثریت مطلق آراء نمایندگان صاحب رای است و انتخاب نواب رئیس ، منشی ها و کارپردازان هرکدام جداگانه و با اکثریت نسبی و رای مخفی و با ورقه خواهد بود . در صورتی که در انتخاب رئیس در نوبت اول اکثریت مطلق حاصل نشود ، در نوبت دوم اکثریت نسبی کافی خواهد بود .
تبصره 1-چنانچه آراء برای نواب رئیس ، منشی ها ، کارپردازان با یکدیگر برابر باشد ، حسب مورد به قید قرعه تعیین می شوند .
تبصره 2- در صورتی به فرد غایب در جلسه می توان رای داد که قبل از تشکیل جلسه مربوط به انتخابات هیات رئیسه ، کتبا نامزدی خود را به اداره کل قوانین مجلس اعلام کرده باشد .
ماده 16- قبل از اخذ رای برای هیات رئیسه ، اسامی داوطلبان به ترتیب وصول به هیات رئیسه بدون بحث در جلسه علنی اعلام خواهد شد .
ماده 17- اعضاء هیات رئیسه دائم ، پس از انتخاب ، در حضور نمایندگان به ترتیب زیر سوگند یاد می کنند و موظف به رعایت دقیق مفاد آن می باشند .
بسم الله الرحمن الرحیم
(( من به عنوان عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در برابر قران مجید به خداوند قادر متعال سوگند یاد می کنم که حداکثر توان خود را برای اجرای آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی با مراعات بی طرفی کامل در انجام وظایف به کار گیرم و از هر گونه اقدام مخالف آیین نامه اجتناب نمایم. ))
ماده 18- نواب رئیس به ترتیب تعداد آراء به عنوان نایب رئیس اول و نایب رئیس دوم و در صورت تساوی آراء با قید قرعه انتخاب می شوند و در غیاب رئیس مجلس به ترتیب ، به عهده نواب رئیس بگذارد .
ماده 19- اگر رئیس مجلس پیش از انقضای مدت از ریاست استعفاء دهد یا فوت شود نواب رئیس به ترتیب تقدم ، جلسه را منعقد می سازند و متن استعفاءنامه را قرائت یا فوت را اعلام می دارند . در مورد فوت به احترام متوفی جلسه ختم می شود و در هر صورت در جلسه بعد نایب رئیس جلسه را تشکیل می دهد و رئیس جدید طبق آیین نامه داخلی مجلس انتخاب می شود .
در مورد استعفاء بهد از اعلام و قرائت متن استعفاءنامه در مجلس و استماع توضیحات رئیس مستعفی و مذاکراتی که نمایندگان لازم بدانند ، چنانچه استعفاء پس گرفته نشود ، انتخاب رئیس مستعفی و مذاکراتی که نمایندگان لازم بدانند چنانچه استعفاء پس گرفته نشود ، انتخاب رئیس جدید در جلسه بعد به عمل می آید ، حداکثر توضیحات رئیس و مذاکرات نمایندگان یک ساعت خواهد بود .
تبصره 1- در مورد فوت یا استعفاء سایر اعضای هیات رئیسه نیز باید بودن تشریفات در جلسه بعد انتخاب فرد یا افراد جدید به عمل آید .
تبصره 2- انتخاب رئیس و هر یک از اعضاء هیات رئیسه جدید برای مدت باقیمانده از یک سال خواهد بود .
ماده 20- هیچیک از اعضاء هیات رئیسه مجلس نمی تواند به عضویت کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس انتخاب شود و در صورتی که هر یک از اعضاء این کمیسیون به عضویت هیات رئیسه انتخاب گردند از کمیسیون مستعفی شنانخته شده و مطابق مراتب منظور در این آیین نامه نسبت بهتعیین کمیسیون جدید اقدام خواهد نمود و همچنین نمی توانند به عنوان رئیس یا مخبر کمیسیون های مجلس انتخاب گردند و در صورتی که رئیس یا مخبر کمیسیون ها به عضویت هیات رئیسه انتخاب گردند از سمت خود در کمیسون مستعفی شناخته می شوند .
ماده 21- وظایف و اختیارات رئیس مجلس عبارتند از :
1- اداره جلسات مجلس به شرح مواد این آیین نامه .
2- نظارت بر کلیه امور اداری ، مالی ، استخدامی و سازمانی مجلس .
3- امضای کلیه احکام استخدامی بر اساس آیین نامه استخدامی کارکنان مجلس و سایر قوانین و مقررات .
4- امضای کلیه نامه های مربوط امور قانون گذاری و پارلمانی مجلس .
5- حضور در نهادهای قانونی که رئیس مجلس عضو آنها است .
6- ارائه گزارش کامل از تصمیمات و اقدامات هیات رئیسه در رابطه با مسائل مختلف مربوط به مجلس و واحدهای تابعه آن هر سه ماه یک بار به نمایندگان.
7- سایر موارد مذکور در قانون اساسی و دیگر مقررات .
ماده 22- وظایف منشیان عبارتند از :
1- مراقبت از ضبط و تحریر صورت مذاکرات و چاپ و توزیع آنها.
2- قرائت طرحها و لوایح ، پیشنهادها ، نوشته ها و مطالبی که باید به اطلاع مجلس برسد .
3- تنظیم پیشنهادهای واصله از طرف نمایندگان در جلسه برای نطق می خواهند ، با رعایت حق تقدم و قید شماره ترتیب .
ماده 23- وظایف و اختیارات هیات رئیسه عبارتند از :
1- مسئولیت کلیه امور اداری ، مالی ، استخدامی و سازمانی مجلس .
2- تصویب بودجه پیشنهادی سالیانی مجلس و ارجاع آن به کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس جهت طی مراحل قانونی .
3- مشارکت در تصویب حقوق مالی نمایندگان طبق این آیین نامه.
4- انتظام و حفظ انضباط جلسات مجلس .
5- نظارت بر انجام امور مربوط به گزارشها و چاپ و توزیع آنها .
6- تهیه و تنظیم برنامه هفتگی مجلس .
7- مسئولیت و نظارت بر رعایت اوقات و مهلت های قانونی مذکور در این آیین نامه .
8- دعوت از وزیران و مسئولان اجرائی و قضایی به مجلس .
9- اعلام مراتب رد اعتبار نامه یا استعفای نمایندگان به وزارت کشور.
10-بررسی و حل و فصل مسائل و مشکلات کمیسون ها و شعب .
حفظ شان و منزلت و اقتدار مجلس و دفاع از حقوق و جایگاه قانونی نمایندگان .
12- نظارت بر عملکرد نمایندگان منتخب مجلس در هیات ها و مجامع و شوراها و دریافت گزارش آنان .
تبصره – جلسات هیات رئیسه با حضور حداقل دوسوم اعضاء که رئیس یا یکی از نواب رئیس جزء آنان باشد رسمیت می یابد و مصوبات آن با رای اکثریت مطلق عده حاضر معتبر خواهد بود .
د- مسئولیت مشترک هیات رئیسه در برابر مجلس
ماده 24- رئیس مجلس و سایر اعضای هیات رئیسه در مورد انجام وظایف محوله در این آیین نامه در برابر مجلس مسئولیت مشترک دارند .
ماده 25- هر گاه نمایندگان به کیفیت اداره جلسات یا سایر امور مجلس و نحوه ایفای وظایف رئیس یاسایر اعضاء هیات رئیسه معترض باشند، می توانند طی تقاضای کتبی با امضای حداقل بیست و پنج نفر و یا به در خواست کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس از هیات رئیسه ، و اعضاء کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس را درخواست نماید . هیات رئیسه مکلف است ظرف مدت سه روز نسبت به تشکیل هیات رسیدگی به اعتراضات ، اقدام نماید . هیات اخیر مکلف است ظرف ده روز با حضور سه نفر از منتخبین معترضین ، به موضوع رسیدگی نماید .در صورتی که اکثریت اعضاء هیات رای بر عدم صلاحیت فرد مورد اعتراض دادند عضویت وی در هیات رئیسه تعلیق می گردد . گزارش هیات در این باره در حلسه غیر علنی مجلس بدون ، بحث به رای گیری گذاشته می شود. در صورت رد عدم صلاحیت ، عضو مزبور به کار خود ادامه خواهند داد و در غیر این صورت از سمت خود مستعفی شناخته می شود و حق شرکت در انتخابات مجدد آن دوره را ندارد .
تبصره 1- هیات رسیدگی کننده به اعتراض ، در ابتدای نخستین جلسه خود هیات رئیسه ای را وفق مقررات مربوط به انتخاب هیات رئیسه کمیسیون ها ، انتخاب می نمایند . جلسات هیات با حضور سه چهارم اعضاء رسمیت می یابد و مناط اعتبار تصمیمات آن ، رای اکثریت مطلق حاضرین می باشد .
تبصره 2- نمایندگان معترض و اعضا مورد اعتراض هیات رئیسه مجلس ، حق رای د رجلسه هیات رسیدگی کننده به اعتراضات را ندارند.
تبصره 3- رسیدگی فوق مانع از انجام وظایف قانونی کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی نسبت به طرز کار مجلس نخواهد بود و نمایندگان می توانند از آن طریق نیز نسبت به عملکرد هیات رئیسه نظارت و پیگیری نمایند .
دوم – شعب و کمیسیون ها
الف : شعب
ماده 26- پس از انجام مراسم تحلیف ، نمایندگان به حکم قرعه به طور مساوی به پانزده شعبه تقسیم می شوند و افراد باقیمانده به ترتیب از شعبه اول به بعد یک یک شعب افزوده می شوند . نمایندگانی که بعدا سوگند یاد می کنند به حکم قرعه به عضویت شعبی که کسری دارند پذیرفته می شوند .
هر شعبه دارای یک رئیس ، دو نایب رئیس ، یک مخبر و دو منشی خواهد بود که جداگانه با رای مخفی با ورقه و با اکثریت نسبی بیش از یک سوم کل اعضاء شعبه انتخاب می شوند و در صورت تساوی به حکم قرعه عمل خواهد شد .
نتیجه انتخابات با ذکر آراء طی گزارش به وسیله مخبر به اطلاع مجلس می رسد . مناط اعتبار برای رسمیت جلسات شعب ، حضور حداقل دو سوم اعضاء می باشد و تصمیمات شعب ، به جز در مورد انتخاب افراد ، با اکثریت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود .
ماده 27- هر یک از شعب برای تمام دوره نمایندگی رسمیت دارند و وظایف و اختیارات آنها عبارتند از :
1- رسیدگی به اعتبار نامه ها .
2- تعیین اعضای کمیسون تحقیق .
3- تعیین اعضای کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس .
4- بررسی و تشخیص صلاحیت نامزدهای عضویت در کمیسیون های تخصصی مجلس .
ماده 28- هر یک از شعب موظفند صورتجلسات خود را با قید اسامی حاضرین و غایبین و تاخیر کنندگان به وسیله دبیر شعبه تنظیم و تقدیم هیات رئیسه مجلس نمایند .
ب- کمیسیون ها
ماده 29- مجلس دارای کمیسون های خاص شامل کمیسون تحقیق ، تدوین آیین نامه داخلی مجلس ، اصل نودم (90) و کمیسون های تخصصی با محدوده وظایف مشخص به شرح مواد این آیین نامه خواهد بود . تعداد اعضاء کمیسیون تحقیق و کمیسون تدوین آیین نامه داخلی مجلس هر کدام پانزده نفر و سایر کمیسیون های خاص و تخصصی بنا به تشخیص هیات رئیسه و روئسای شعب دارای حداقل نوزده و حداکثر بیست و سه نفر عضو خواهند بود .
کمیسیون های خاص
ماده 30 – به منظور بررسی اعتبار نامه هایی که توسط شعب مورد تایید قرار نگرفته و یا از سوی نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است هر یک از شعب موظفند پس از تعیین هیات رئیسه خود ، بلافاصله دو نفر از اعضای خودرا که آگاهی بیشتری به مسائل حقوقی داشته و از صلاحیت لازم برخوردار باشند به عنوان اعضایی اصلی و علی البدل کمیسیون تحقیق انتخاب نمایند و نتیجه را به هیات رئیسه گزارش تا در جلسه علنی قرائت گردد .
2- کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس
ماده 31- هر شعبه یک نفر دیگر از اعضاء خود را که واجد صلاحیت باشد برای تشکیل کمیسیون طرحهای مربوط به مواد آیین نامه داخلی مجلس را رسیدگی کرده و نظر خود را به مجلس گزارش می نماید تا مطابق آیین نامه مورد بررسی قرار گیرد .
3- کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی
ماده 32- به منظور اجرای اصل نودم (90) قانون اساسی کمیسیونی به نام کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی تشکیل می گردد تا طبق قوانین مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظیفه نماید .
4- کمیسیون های تخصصی
ماده 33- هر یک از کمیسیون های تخصصی مجلس که مطابق این آیین نامه تشکیل می گردند در محدوده تخصصی خود دارای وظایف و اختیاراتی به شرح زیر می باشند :
1- بررسی ، اصلاح و تکمیل طرح ها و لوایح قانونی و ارائه گزارش به مجلس شورای اسلامی .
2- رسیدگی به طرح های تحقیق و تفحص و انجام آن پس از تصویب مجلس شورای اسلامی .
3- رسیدگی به لوایح بودجه سالیانه کل کشور .
4- بررسی و اظهار نظر در مورد لوایح برنامه های توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور .
5- بررسی چگونگی اجرا و نتایج حاصله از اجرای قوانین مصوب و تبصره ها در ردیف های برنامه های توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و بودجه های سالیانه کل کشور و تهیه گزارش و تقدیم آن به مجلس شورای اسلامی .
6- کسب اطلاع از کم و کیف اداره امور کشور، دریافت و بررسی گزارشهای عملکردی و نظارتی از دستگاههای مختلف ذی ربط به نمایندگی از سوی مجلس شورای اسلامی و تهیه گزارش جامع سالیانه که در برگیرنده مسیر تحولات و پیشرفت ها و عملکرد بخش های تخصصی کشور و گویای وضع اعمال حاکمیت و مدیریت در هر بخش باشد و ارائه آنها به مجلس شورای اسلامی .
این گزارشها در دستور کار مجلس قرار گرفته و قرائت می گردد .
7- بررسی و تصویب آزمایشی طرحها و لوایح و همچنین تصویب دائمی اساسنامه سازمانها ، شرکتها و مومسسات دولتی یا وابسته به دولت که طبق اصل هشتادو پنجم (85) قانون اساسی به آنها محول می گردد .
تبصره 1- پاسخ دولت راجع به گزارشهای کمیسیون های تخصصی در دستور کار مجلس قرار گرفته و قرائت خواهد شد . پس از آن حسب در خواست کمیسیون های تخصصی موضوع گزارشهای یاد شده جهت بررسی به کمیسیون اصل نودم (90) ارسال و کمیسیون مذکور نتایج بررسی خود را به مجلس ارائه خواهد کرد .
تبصره 2- کمیسیون های تخصصی مجلس می توانند به تعداد کافی مشاور ذی صلاح از طریق هیات رئیسه به خدمت بگیرند.
ماده 34- کمیسیون آموزش و تحقیقات برای انجام وظایف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومی ، آموزش فنی و حرفه ای آموزش عالی ، تحقیقات و فن آوری ، مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
ماده 35 - کمیسیون اجتماعی برای انجام وظایف محوله در محدوده امور اداری و استخدامی ، کار، اشتغال ، روابط کارو تعاون مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
ماده 36- کمیسیون اقتصادی برای انجام وظایف محوله در محدوده اقتصاد و دارائی ، بازرگانی داخلی ، بازرگانی خارجی مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
ماده 37- کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی برای انجام وظایف محوله در محدوده سیاست و روابط خارجی ، سیاست داخلی شوراها ، شهرداری ها ، اطلاعات و امنیت داخلی ، دفاع و امنیت خارجی و ثبت احوال مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود.
ماده 38- کمیسیون انرژی برای انجام وظایف محوله در محدوده نفت ، گاز ، برق ، سدها و نیروگاههای آبی و برقی ، انرژی های نو مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
ماده 39- کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات برای انجام وظایف محوله در محدوده برنامه ، بودجه ، نظارت برنامه و بودجه و دیوان محاسبات و امور مالی مجلس و آمار و خدمات عمومی فنی مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
تبصره –کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات علاوه بر انجام وظایف تخصصی در ماده (33) و ماده (38) موظف است نسبت به امور زیر اقدام نماید :
1- نظارت و مراقبت بر اجرای مقررات بودجه و امور مالی مجلس ونحوه هزینه کردن آن .
2- رسیدگی به عملکرد بودجه سالیانه مجلس و ارائه گزارش آن حداکثر تا پایان شهریور ماه سال بعد . این گزارش جهت اطلاع نمایندگان چاپ می گردد .
3- بازرسی و رسیدگی دقیق و نظارت در مورد کلیه اموال و اشیاء منقول و غیر منقول مجلس شورای اسلامی و ارائه گزارش سالیانه جهت چاپ و توزیع بین نمایندگان .
ماده 40 – کمیسیون بهداشت و درمان برای انجام وظایف محوله در محدوده بهداشت ، درمان ، امداد ، بهزیستی ، تامین اجتماعی و بیمه های اجتماعی و هلال احمر مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
ماده 41- کمیسیون صنایع و معادن برای انجام وظایف محوله در محدوده صنایع ، پست ، مخابرات ، معادن ، پتروشیمی ، صنایع هوا فضا و ارتباطات مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
ماده 42- کمیسیون عمران برای انجام وظایف محوله در محدوده راه و ترابری ، مسکن ، عمران شهری و عمران روستایی مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
ماده 43- کمیسیون فرهنگی برای انجام وظایف محوله در محدوده فرهنگ و هنر ، ارشاد و تبلیغات ، صدا و سیما و ارتباطات جمعی ، تربیت بدنی و جوانان و زنان و خانواده مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
ماده 44- کمیسیون قضایی و حقوقی برای انجام وظایف محوله در محدوده قضایی و حقوقی مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
ماده 45- کمیسیون کشاورزی ، آب و منابع طبیعی برای انجام وظایف محوله در محدوده کشاورزی ، منابع آب ، دام و طیور ، شیلات ، محیط زیست و هواشناسی مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود .
5- مقررات مشترک کمیسیون ها
ماده 46- به منظور آشنایی نمایندگان با سوابق تحصیلی و کاری یکدیگر اداره کل قوانین موظف است قبل از تشکیل شعب برای تعیین اعضای کمیسیون ها ، اسامی نمایندگان به همراه تحصیلات ( مستند ) و تجربه و سابقه عضویت در کمیسیون ها (در صورتی که سابقه نمایندگی داشته باشند ) را تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد . تشخیص صلاحیت اعضاء هر شعبه برای عضویت در کمیسیون های مجلس بر اساس پیشنهاد نماینده ورای اکثریت نسبی اعضاء شعبه خواهد بود . هر نماینده ملزم است برای عضویت در یک کمیسیون ، حداقل دو کمیسیون را به ترتیب اول و دوم پیشنهاد دهد .
ماده 47- هیات رئیسه پس از دریافت گزارش بدوی شعب درباره نامزدهای کمیسیون های مجلس این گزارش را تکثیر ودر میان نمایندگان توزیع می نماید . چهل و هشت ساعت پس از این توزیع ، شعب مجددا تشکیل جلسه می دهند و با توجه به گزارش منترش شده و بررسی همه اولویتها ، دوباره نامزدهای خود را برای هر کمیسیون انتخاب وبه هیأت رییسه گزارش می دهند .در صورتی که تعداد افراد معرفی شده از طرف شعب برای هر کمیسیون با دعوت یکی از نواب رئیس تشکیل جلسه می دهند تا در مورد افراد مورد نیاز در کمیسیون به توافق برسند . در صورتی که توافق لازم به عمل نیاید افراد مورد نیاز هر کمیسیون در جلسه ای با دعوت یکی از نواب رئیس با حق رای و شرکت روسای شعب با رعایت اولویتها مانند تخصص ، تجربه و سابقه عضویت در آن کمیسیون و با رای مخفی تعیین خواهند شد .
تبصره 1- نمایندگان مذکور حق شرکت در جلسه فوق جهت دفاع از پیشنهاد خود را دارند اما رای گیری بدون حضور آنان صورت می گیرد مفاد این تبصره شامل روسای شعب نیز می باشد .
تبصره 2- بین افرادی که رای مساوی آورده و احتساب آنان به عنوان عضو یک کمیسیون باعث افزایش سقف آن کمیسیون می شود قرعه کشی انجام می گیرد .
تبصره 3- افرادی که طبق این ماده برای کمیسیون اول مورد نظر خود انتخاب نشوند در کمیسیون دوم مورد تقاضای خود ، در صورتی که از متقاضیان اولویت درجه اول تکمیل نشده باشد قرار داده خواهند شد . اگر در این مرحله نیز تعداد افراد بیش از تعداد مورد نیاز کمیسیون باشد مجددا با رعایت اولویتهای فوق الذکر و با رای اکثریت هیات رئیسه و روسای شعب برای کمیسیون دوم انتخاب می شوند و کسانی که در این مرحله نیز برای کمیسیون دوم مورد تقاضای خود انتخاب می شوند و کسانی که در این مرحله نییز برای کمیسیون دوم مورد تقاضای خود انتخاب می شوند و کسانی که در این مرحله نیز برای کمیسیون دوم مودر تقاضای خود انتخاب نشوند به تشخیص اکثریت اعضاء جلسه مشترک فوق الذکر برای یکی از کمیسیونهای دیگر مجلس تعیین می گردند .
ماده 48- هر یک از کمیسیونهای تخصصی مجلس موظف است از میان اعضای خود کمیته و یا کمیته های فرعی متناسب ، با موضوعات مربوط تشکیل دهد .کمیته های فرعی دارای یک رئیس ، یک نایب رئیس و یک منشی خواهند بود که توسط اعضای همان کمیته انتخاب می گردند. مصوبات کمیته های فرعی بعد از تصویب در کمیسیون رسمیت خواهند داشت .
ماده 49-پس از انتخاب اعضای کمیسیون ها ، هر کمیسیون به ریاست مسن ترین عضو و با حضور حداقل دوسوم اعضاء خود منعقد و فورا یک رئیس دو نایب رئیس یک مخبر و دو منشی با رای مخفی با ورقه با اکثریت نسبی به مدت یکسال انتخاب می نماید .
تبصره- اداره کل قوانین موظف است درشروع کار هر دوره مجلس سوابق کاری و میزان تحصیلات اعضای هر کمیسیون را قبل از انتخاب هیات رئیسه آن کمیسیون در اختیار اعضا قراردهد.
ماده50-مناط اعتباربرای رسمیت جلسه کمیسیون ها حضور حداقل دوسوم اعضاء می باشد .مصوبات کمیسیون با اکثریت مطلق آرا عده ی حاضرخواهد بود.
ماده51-هر نماینده هر شش ماه می تواند پس از گذشت شش ماه از آغاز کار هر دوره مجلس از طریق هیا ت رئیسه تقاضای تغییر کمیسیون رابنماید . این تغییروانتقال باموافقت اکثریت اعضاء کمیسیون های ذی ربط انجام می پذیرد.
ماده 52- هیات رئیسه مجلس حداقل یک نفر از کارشناسان با تجربه و مناسب مجلس را به عنوان دبیر در اختیار هر کمیسیون قرار می دهد تا نسبت به امور کارشناسی واداری مربوطه از قبیل ارتباط با هیات رئیسه و ادارات مجلس و کمیسیون ها و تنظیم و توزیع مراسلات ، ضبط مذاکرات ، بایگانی اوراق و پرونده ها ، تسریع جریان امور دفتری و تهیه صورتجلسات و سایر امور اداری اقدام نماید .
ماده 53- گزارش عملکرد کمیسیون ها بایستی هر ماه یک بار به هیات رئیسه مجلس داده شود تا به نحو مقتضی به اطلاع نمایندگان برسد .
ماده 54- در صورتی که نمایندگان از طرف کمیسیون برای ادای توضیح در زمینه سئوال و یا با پیشنهاد خود دعوت شوند موظف به شرکت خواهند بود و عدم شرکت بدون عذر موجه به منزله انصراف از طرح سئوال و یا پیشنهاد خواهد بود .
ماده 55- تمام اسناد و اوراق مربوط به اموری که باید در کمیسیون ها بررسی شود از طرف هیات رئیسه به آن کمیسیون ارجاع می شود . نمایندگان می توانند آن اسناد را ملاحظه کنند ، اسناد مزبور نباید از کمیسیون خارج گزدد . این اسناد به انضمام اسناد مذاکرات و اقدامات جاری کمیسیون در محل کمیسیون بایگانی و در پایان هر دوره به بایگانی مجلس منتقل می شود .
ماده 56- پس از آنکه مجلس درباره طرح یا لایحه ای رای نهایی داد ، اسناد و اوراق و صورتجلسات مربوط به آن ، در اداره کل قوانین مجلس بایگانی می شود .
6- سایر مقررات
ماده 57- هر نماینده به جز رئیس مجلس ، ملزم است عضویت یکی از کمیسیون های تخصصی ر بپذیرد و در صورت تمایل می تواند در کمیسیون های دیگر مجلس ، با حق اظهار نظر بدون حق رای شرکت کند .
تبصره – عضویت در کمیسیون های تحقیق و تدوین آئین نامه داخلی مجلس مانع از عضویت در کمیسیون دیگر نخواهد بود .
7- کمیسیون مشترک
ماده 58- در مورد طرحها و لوایحی که به تشخیص هیات رئیسه به دو یا سه کمیسیون ارتباط اساسی داشته باشد، کمیسیون مشترک تشکیل می گردد ، کمیسیون مشترک مزبور در انتخاب هیات رئیسه و ارائه گزارش کار خود به مجلس مانند دیگر کمیسیون ها اقدام می نماید .
8- کمیسیون ویژه
ماده 59- در مسائل مهم و استثنائی که برای کشور پیش می آید و در این خصوص تشکیل کمیسیون ویژه ای برای رسیدگی و تهیه گزارش ضرورت پیدا می کند ، به پیشنهاد حداقل پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس ، این کمیسیون تشکیل می شود . اعضای کمیسون ویژه که هفت تا پانزده نفر بنا به نظر پیشنهد دهندگان خواهند بود ، مستقیما در جلسه علنی توسط نمایندگان با رای مخفی و اکثریت نسبی انتخاب خواهند شد . هیات رئیسه کمیسیون ویژه همانند دیگر کمیسیون ها انتخاب خواهند شد .
مبحث سوم – تشکیلات اداری و پشتیبانی مجلس
ماده 60- کلیه امور اداری مجلس اعم از مالی ، استخدامی ، سازمانی ، خدماتی و سایر امور اجرایی به عهده هیات رئیسه است که بر طبق قوانین خاص مصوب مجلس توسط رئیس سازمان اداری تحت نظر رئیس مجلس اداره می شود .
تبصره – رئیس سازمان اداری به وسیله کارپردازان پیشنهاد و پس از تصویب هیات رئیسه با ابلاغ رئیس مجلس تعیین می گردد .
ماده 61- وظایف کارپردازان عبارتند از :
1- تنظیم برنامه ها و سیاستهای مالی ، استخدامی ، خدماتی ، تبلیغی و انتظامات مجلس و ارائه آن به رئیس مجلس جهت طی مراحل بعدی .
2- نظارت بر عملکرد رئیس سازمان و نحوه اجرای مصوبات هیات رئیسه .
3-نظارت بر روند تهیه و پیشنهاد بودجه سالیانه مجلس و پیگیری مراحل بعدی آن
4- نظارت بر حفظ اداره و ثبت ابنیه و اموال و موسسات مجلس .
5-نظارت بر عملکرد مرکز پژوهشها ، مرکز اسناد ، کتابخانه و موزه مجلس که طبق قوانین مربوط به خود تشکیل گردیده اند .
6-پیگیری مشکلات نمایندگان و ارائه راه حل مناسب به هیات رئیسه .
8- نظارت بر سایر امور اداری و مالی و خدماتی مجلس .
ماده 62- سازمان اداری مجلس همه ساله بودجه سال بعد مجلس را در مهلت قانونی تهیه و پس از طی مراحل اظهار نظر و تصویب هیات رئیسه و کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی از طریق رئیس مجلس جهت طی مراحل قانونی برای دولت ارسال میدارد.
ماده 63- به منظور برقراری امکان ملاقات و ارتباط مردم با نمایندگان در مرکز و حوزه های انتخابیه ، هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی موظف است با استفاده از ساختمان ها و امکانات موجود و اعتبارات مصوب ، زمینه رابطه مردم با نمایندگان را فراهم سازد .
مبحث چهارم – حضور اعضای قوه مجریه و شورای نگهبان در مجلس
ماده 64- در صورتی که نمایندگان لازم بدانند بنا به پیشنهاد رئیس مجلس و یا پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس شورای اسلامی ، وزراء مکلف به حضور در مجلس می باشند و هر گاه تقاضا کنند و مطلبی داشته باشند ، مطالب آنان استماع میشود.
فصل دوم – نمایندگان
مبحث اول – رسیدگی به اعتبار نامه نمایندگان
ماده 65- شعب به موجب جدول حوزه های انتخابی مجلس شورای اسلامی که بر اساس حروف الفبا از طرف اداره کل قوانین مجلس با نظارت هیات رئیسه تنظیم و توزیع می شود. رسیدگی به اعتبار نامه ها را شروع و نسبت به مدارکی که در شورای نگهبان مورد رسیدگی قرار نگرفته و یا پس از رسیدگی شورای نگهبان بدست آمده است اتخاذ تصمیم خواهد نمود و گزارش تصویب یا رد آن را از طریق هیات رئیسه به مجلس تقدیم می دارند .
هر شعبه برای تسریع در کار می تواند یک یا چند شعبه فرعی تعیین کند که اعضای آن با قید قرعه از بین منتخبین آن شعبه تعیین می شوند ، ولی رسیدگی نهایی در شعبه اصلی به عمل می آید و گزارش آن توسط مخبر شعبه طبق دستور جلسه به مجلس داده خواهد شد و در صورت غیبت مخبر و همچنین در صورتی که مخبر شعبه در جلسه باشد ، لیکن نخواهد درباره اعتبار نامه صحبت کند به ترتیب یکی از دو نایب رئیس یا منشیان وظیفه او را انجام خواهد داد .
ماده 66- هیات رئیسه موظف است فهرست اعتبارنامه های ارجاعی به شعب را تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد . چنانچه نماینده ای به هر یک از اعتبار نامه ها معترض باشد ، حداکثر ظرف مدت سه روز از تاریخ انتشار فهرست فوق الذکر اعتراض خود را کتبا به شعبه مربوطه تقدیم می دارد . شعبه موظف است حداقل بیست و چهار ساعت قبل از بررسی هر اعتبار نامه از معترضین جهت توضیح اعتراض خود دعوت به عمل آورد .
تبصره –در صورت عدم حضور معترض یا معترضین در شعبه ، حق طرح اعتراض در جلسه علنی ر انخواهند داشت مگر آنکه عدم حضور آنان به تشخیص هیات رئیسه با عذر موجه بوده باشد و همچنین در صورتی که شعبه در موعد مقرر از معترض یا معترضین دعوت به عمل نیاورد ، آنان می توانند در جلسه علنی اعتراض نمایند .
ماده 67- هیچ شعبه ای نمی تواند تقدیم گزارش خود را بیش از دوازده روز ا تاریخ دریافت پرونده به تعویق اندازد در صورتی که تاخیر به حکم ضرورت پیش آمده باشد ، رئیس و در غیاب او نایب رئیس شعبه مکلف است هیات رئیسه مجلس را مطلع سازد هر گاه هیات رئیسه علت را موجه دانست ، موضوع را دوباره به همان شعبه و در غیر این صورت به شعبه بعد ارجاع می نماید که ظرف ده روز پس از دریافت پرونده ، گزارش دهد .
ماده 68- گزارش هر یک از شعب درباره تایید یا رد اعتبار ناه ها بدون ذکر دلیل در مجلس قرائت می شود . در صورتی که گزارش شعبه مبنی بر رد اعتبار نامه باشد و یا اینکه معترضین بر اعتبار خود باقی باشند ، اعتبار نامه به کمیسیون تحقیق ارجاع خواهد شد .
در غیر این صورت اعتبار نامه مصوب تلقی گردیده و رئیس مجلس تصویب آن را اعلام می نماید .
ماده 69-کمسیون تحقیق ظرف حداکثر پانزده روز به دلائل و توضیحات کتبی شعب و معترضین (که باید ظرف پنج روز از تاریخ ارجاع اعتبار نامه به کمیسیون ، به آن کمیسیون فرستاده باشند .) رسیدگی می کند و پس از استماع و بررسی توضیحات شفاهی معترضین و مدافعات کتبی یا حضوری نماینده مورد اعتراض ، نظر خود را به مجلس ارسال می دارد .
درصورت عدم حضور عمدی نماینده مورد اعتراض در کمیسیون و یا عدم ارسال مدافعات کتبی کمیسیون می تواند بدون استماع مدافعات وی نظر خود را به مجلس ارسال دارد .
ماده 70- چنانچه اعتبارنامه نماینده ای از طرف شعبه یا نماینده ای مورد اعتراض قرار گرفته و به کمسیون تحقیق احاله شده باشد نظر کمسیون مذکور در مجلس قرائت می شود . اگر گزارش کمیسیون تحقیق مبنی بر رد اعتبارنامه باشد مخبر کمیسیون ادله رد اعتبار نامه را توضیح می دهد. در صورتی که گزارش مبنی بر تایید صحت اعتبار نامه باشد و یا در موعد مقرر گزارش ندهد ، ابتداء مخبر شعبه معترض ، ادله رد اعتبارنامه را توضیح می دهد و نماینده معترض حداکثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می کند و در صورتی که معترضان متعدد باشند حداکثر تا سه نفر با توافق بقیه و در صورت عدم توافق با قید قرعه انتخاب می شوند و هر یک حداکثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می کنند . نماینده ای که اعتبار نامه اش مورد اعتراض قرار گرفته به مدت دو برابر وقت مخالفین می تواند صحبت کندو می تواند قسمتی از وقت خودرا حداکثر به دو نفر از نمایندگان واگذار نماید .
ماده 71- چنانچه نماینده بدون عذر موجه ( به تشخیص هیات رئیسه ) تا ده روز پس از ابلاغ به وی برای دفاع از صحت اعتبارنامه خود در جلسه حاضر نشود ، مجلس با استماع گزارش کمیسیون تحقیق و صحبت معترض وارد رای گیری می شود .
تبصره – در صورتی که نماینده یا نمایندگان معترض به دلائل موجه در جلسه حضور نداشته باشند می توانند با اطلاع قبلی هیات رئیسه ، دلائل اعتراض خود را کتبا به نماینده دیگری تحویل تا توسط او در مجلس قرائت گردد .
ماده 72- اگر کمیسیون تحقیق ظرف پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نکرد ، نماینده ای که اعتبار نامه اش مورد اعتراض واقع گردیده ، می تواند طرح اعتبار نامه خود را همراه با ارائه دلایل عدم گزارش کمیسیون تحقیق ، از مجلس درخواست بنماید . همچنین پانزده نفر از نمایندگان هم می توانند چنین تقاضایی را از مجلس بنمایند . هیات رئیسه موظف است در اولین فرصت این درخواست را در مجلس بنمایند . هیات رئیسه موظف است در اولین فرصت این درخواست را در مجلس مطرح نماید . پس از استماع توضیح کمیسیون ، مجلس در این مورد تصمیم می گیرد. در صورت موجه بودن علت تاخیر، مجلس می تواند مهلت را تا پانزده روز دیگر تمدید نماید . در غیر این صورت ، اعتبار نامه در جلسه بعد مجلس مطرح می گردد و نماینده معترض و در صورت نبودن معترض مخبر شعبه مربوطه دلائل عدم تایید صحت اعتبارنامه از طرف شعبه را در جلسه بیان می کند . پس از دفاع نماینده صاحب اعتبارنامه ، مجلس وارد رای گیری می شود .
ماده 73-اخذ رای نسبت به اعتبارنامه مورد اعتراض مخفی و با ورقه مخصوص خواهد بود .
ماده 74- نمایندگانی که هنوز اعتبارنامه آنان به تصویب نرسیده حق دادن رای به جز در مورد اعتبار نامه نمایندگان و همچنین حق حضور در شعبه یا کمیسیون تحقیق ، هنگام رسیدگی به اعتبار نامه خود را ندارند . در صورتی که از طرف شعبه یا کمیسیون یا با تقاضای خود برای ادای توضیحات دعوت شوند ، حق رای نخواهند داشت ولی حق اظهار نظر دارند .
مبحث دوم – حقوق و تعهدات نمایندگان
اول – مصونیت نمایندگان
ماده 75- بر طبق اصل هشتاد و ششم ( 86) قانون اساسی نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهار نظر خود کاملا آزادند و نمی توان آنها را به سبب نظراتی که در مجلس اظهار کرده اند یا آرائی که در مقام ایفای وظایف خود داده اند تعقیب یا توقیف کرد و یا از حقوق اجتماعی محروم نمود.
تبصره – وظایف نمایندگی شامل نطق قبل از دستور ، بحثهای داخل دستور ، بحثهای جلسات کمیسیون ها ، اظهار نظراتی که برای اعمال اصل هشتاد و چهارم (84) قانون اساسی انجام می شود و سایر موارد نظارتی و قانونی است .
ماده 76- چنانچه به تشخیص هیات رئیسه نماینده ای در سخنان خود در جلسه علنی به کسی نسبت ناروا داده و یا هتک حرمت نماید فرد مزبور می تواند در دفاع از خود به صورت مکتوب به اتهام وارده پاسخ گوید . پاسخ ارسالی در صورتی که بیش از دو برابر اصل مطلب اظهار شده نبوده و متضمن توهین و افترا نباشد، در اولین فرصت در جلسه علنی قرائت خواهد شد .
ماده 77-اگر در ضمن مذاکره صریحا یا تلویحا نسبت سوئی به یکی از نمایندگان داده شود یا عقیده و اظهار او را بر خلاف جلوه دهندو نمایدنه مذکور برای رد آن نسبت به رفع اشتباه در همان جلسه یا در جلسه بعد اجازه نطق بخواهد بدون رعایت نوبت تا ده دقیقه اجازه نطق داده می شود .
دوم – تعهدات نمایندگان
ماده 78- نمایندگان بر اساس مسئولیت نمایندگی ، متعهد و ملتزم به حفظ حیثیات مجلس و نمایندگان رعایت نظم و نوبت و اجراء آیین نامه داخلی می باشند .در مواردی که نماینده ای رعایت تعهدات فوق را ننماید اقدامات ذیل به ترتیب از طرف رئیس به عمل خواهد آمد :
1- تذکر شفاهی در جلسه علنی .
2- اخطار در جلسه علنی .
3- احضار و توبیخ متخلف در جلسه هیات رئیسه .
ماده 79- رئیس جلسه نسبت به نمایندگانی از موضوع مذاکره خارج می شوند و یا بدون اجازه صحبت می کنند و همچنین نسبت به نمایندگانی که به واسطه عدم رعایت نظامات مجلس را نمی نمایند تذکر می دهد .
ماده 80- در صورتی که رئیس به یکی از نمایندگان دوبار تذکر داد و نماینده مجددا از حدود نظم خارج گردید ، رئیس به او اخطار می کند .
ماده 81- توبیخ که سبب درج در پرونده و گزارش در مجلس می شود در موارد ذیل اجراء می گردد :
1-درصورتی که نماینده ای پس از اخطار درهمان جلسه از حدود نظم خارج شود.
2-در صورتی که نماینده ای ظرف مدت یک ماه چهار مرتبه در جلسات متوالی یا شش مرتبه در مجموع مورد تذکر واقع شده باشد.
3-کسانی که بیش از سه جلسه متوالی یا در مجموع پنج جلسه در یک ماه تاخیر غیر مجاز داشته باشند.
سوم – حقوق نمایندگان
ماده 82- مقرری نمایندگان بر اساس قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت و مخارج سمت نمایندگی با پیشنهاد هیات رئیسه وتصویب جلسه مشترک هیات رئیسه و کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس برای هر سال تعیین و جهت درج در بودجه سالیانه کشور به دولت ابلاغ می گردد . قبل از تصمسم مجدد در هر دوره مطابق مصوبه دوره قبل عمل خواهد شد .
چهارم – ماموریتها
ماده 83- ماموریتهای رسمی فردی و جمعی نمایندگان برای شرکت در سمینارها ، اجلاسها و بازدیدهای فنی و تخصصی در داخل و یا خارج از کشور با تصویب کمیسیون ذی ربط و تایید هیات رئیسه انجام خواهد شد . نتایج حاصل از ماموریت به آن کمیسیون و هیات ، رئیسه مجلس تسلیم می گردد .
پنچم – تعطیلات و مرخصیها
ماده 84- تعطیلات تابستانی مجلس در هر سال سی روز است که زمان آن با تشخیص مجلس تعیین میشود . هیات رئیسه می تواند در تنظیم برنامه جلسات علنی و کمیسیون ها به گونه ای عمل کند که نمایندگان در هر ماه یک هفته کاری هم برای رسیدگی به وظایف نمایندگی فرصت داشته باشند .
تبصره – در صورت ضرورت ، رئیس مجلس می تواند با تقاضای حداقل پنجاه نفر از نمایندگان و یا درخواست دولت ، با ذکر دلیل ، در اوقات تعطیل ، مجلس را به طور فوق العاده دعوت به انعقاد نماید .
ماده 85- نمایندگان یک ماه در هر سال حق استفاده از مرخصی با حقوق را دارند . استفاده از مرخصی ضروری بدون حقوق نیز ، با موافقت هیات رئیسه ، حداکثر یک ماه در سال خواهد بود و در صورت عدم استفاده می توانند در سالهای بعد استفاده نمایند.
ماده 86- اجازه مرخصی تمام مدت یک جلسه یا قسمتی از جلسات مجلس با موافقت هیات رئیسه مجلس و در کمیسیون هاو شعب با رؤسای کمسیون ها و شعب خواهد بود .
ماده 87- هیجیک از نمایندگان قبل از تحصیل مرخصی نمی تواند غیبت نماید مگر با عذر موجه از قبیل بیماری یا حوادث غیر مترقبه .
ششم – غیبت نمایندگان
ماده 88- نماینده ای که بیش از یکصد ساعت متوالی یا دویست و پنجاه ساعت غیر متوالی از اوقات رسمی جلسات مجلس و کمیسیون را بدون عذر موجه در یک سال غیبت نماید، مستعفی شناخته خواهد شد. همچنین نماینده ای که به علت ناتوانی جسمی و یا بیماری بیش ازچهار ماه در یک سال غیبت موجه داشته باشد بنا به درخواست سی نفر از نمایندگان و تصویب دو سوم نمایندگان حاضر مبنی بر عجز وی از ایفای وظایف نمایندگی ، سمت نمایندگی خود را از دست می دهد .
تبصره 1- تا یک هفته پس از اعلام رسمی مستعفی شناخته شدن نماینده ، در صورتی که خود وی یا نماینده دیگری به غیر موجه بودن غیبت اعتراض کند و آن را تسلیم هیات رئیسه نماید ، این اعتراض در اولین فرصت در مجلس مطرح می شود پس از صحبت حداکثر دو مخالف و دو موافق ( هر یک به مدت پانزده دقیقه ) در صورتی که مجلس به موجه بودن غیبت نماینده مورد بحث رای داد ، غیبت موجه شناخته خواهد شد .
یک نفر از هیات رئیسه به عنوان موافق و نماینده مورد بحث به عنوان مخالف برای صحبت ، حق تقدم خواهند داشت .
تبصره 2- در صورتی که نماینده مستعفی شناخته شده به غیر موجه بودن غیبت خوداعتراض کرده باشد ولی در موقع طرح نتواند و یا نخواهد در مجلس حضور یابد ، می تواند لایحه دفاعیه ، خود را برای طرح در مجلس حداکثر تا موقع طرح ، تحویل مجلس نماید. در این صورت این لایحه با حق تقدم در فرصت مقرر برای صحبت مخالفین توسط یکی از منشیان قرائت خواهد شد . مدت قرائت لایحه حداکثر نیم ساعت خواهد بود .
ماده 89- به غیبت و تاخیر غیر موجه حقوق تعلق نمی گیرد.
ماده 90-محاسبه ساعات غیبت در کمیسیون ها با روسای کمیسیون ها و در جلسات رسمی مجلس با هیات رئیسه می باشد و در هر دو صورت ، اعلان رسمی غیبت با هیات رئیسه مجلس خواهد بود . هیات رئیسه موظف است غیبت و تاخیر غیر موجه نمایندگان در کمیسیون ها را هر ماه به اطلاع نمایندگان برساند .
ماده 91- غیبت ، تاخیر غیر موجه نمایندگان پیش از پایان جلسه اعلان و در صورت مذاکرات مجلس ثبت خواهد شد .
تبصره – غیبت غیر موجه او دو جلسه کمیسیون در حکم غیبت از یک جلسه رسمی مجلس می باشد .
هفتم – استعفاء نماینده نحوه بررسی آن
ماده 92- هر نماینده که اعتبار نامه او به تصویب رسیده است می تواند از مقام نمایندگی استعفاء دهد . پذیرش استعفاء موکول به تصویب مجلس است .
ماده 93- نماینده تقاضای استعفاء مدلل خود را به عنوان رئیس مجلس می نویسد و رئیس مجلس آن را در اولین جلسه علنی و بدون قرائت متن ، اعلام و در دستور کار هفته بعد می گذارد . نماینده می تواندقبل از شروع بررسی در مجلس تقاضای استعفاء خویش را مسترد دارد .
ماده 94- بررسی تقاضای استعفاء بدین ترتیب خواهد بود که ابتدا تقاضای استعفاء قرائت شده و سپس شخص متقاضی استعفاء یا نماینده دیگری به تعیین او تقاضای دفاع خواهد نمود. مدت قرائت تقاضای استعفاء و توضیح نماینده متقاضی استعفاء حداکثر نیم ساعت است . مخالف یا مخالفین نیز حداکثر نیم ساعت می توانند صحبت کنند و پس از آن رای گیری به عمل می آید . در صورت تصویب تقاضای استعقاء مراتب از طریق هیات رئیسه به وزارت کشوراعلام می شودتا طبق قانون انتخابات اقدام نماید .
تبصره – هرگاه نماینده متقاضی استعفاء برای طرح تقاضای استعفای خود در مجلس حاضر نشود و کسی را هم برای دفاع از خود تعیین ننماید متن تقاضای استعفاء قرائت و در صورت وجود مخالف حداکثر به مدت پانزده دقیقه صحبت خواهد کرد و سپس رای گیری به عمل می آید .
ماده 95- هر گاه تقاضای استعفاء تعدادی از نمایندگان به نحوی باشد که مانع از تشکیل جلسه رسمی گردد قابل طرح در مجلس نیست .
فصل سوم – گردش کار مجلس
مبحث اول – جلسات مجلس
ماده 96- انعقاد رسمی جلسات و اعتبار اخذ رای منوط به حضور حداقل دوسوم مجموع نمایندگان می باشد . اکثریت مطلق وقتی حاصل می شود که بیش از نصف نمایندگان حاضر ، رای مثبت دهند ، مگر در مواردی که قانون اساسی و یا در این آیین نامه نصاب دیگری تعییین شده باشد .
تبصره 1- برای ادامه مذاکراتی که منجر به اتخاذ تصمیم و یا اخذ رای نمی شود حضور حداقل نصف نمایندگان کافی است .
تبصره 2- جلسات رسمی با تلاوت آیاتی چند از قران مجید به تشخیص هیات رئیسه که حتی الامکان متناسب با جلسه آن روز باشد آغاز خواهد شد .
ماده 97- نمایندگان باید در روزی که قبلا برای تشکیل جلسه رسمی معین می شود در مجلس حاضر شوند . در صورت تاخیر بدون عذر موجه از طرف هیات رئیسه توبیخ خواهند شد . همچنین ، هر یک از نمایندگان که در موقع اخذرای با اعلام قبلی رئیس مجلس مبنی بر منع خروج از جلسه بدون عذر موجه خارج شود ، مستحق توبیخ خواهد بود و در صورت تکرار تاخیر و غیبت ، مقررات آیین نامه از طرف هیات رئیسه درباره او اجرا خواهدشد . اسامی نمایندگانی که سه بار غیبتغیر موجه در یک ماه داشته باشنددر روزنامه ها درج خواهد شد .
ماده 98- تشخیص عده حضار با استفاده از تابلو است که در اول هر جلسه و قبل از اخذ آراء به وسیله رئیس باید اعلام شود .
تبصره – در صورتی که تابلو خراب شود ، حداکثر تا پایان همان جلسه تشخیص عده حاضر با منشیان خواهدبود و هیات رئیسه موظف است قبل از انعقاد جلسه بعد به تعمیر و اصلاح تابلو اقدام نماید .
ماده 99-حداکثر مدت برای هر جلسه رسمی چهار ساعت است که یکسره و یا با فاصله تنفس می باشد ، مگر در موارد ضروری که به تشخیص رئیس و تصویب مجلس خواهد رسید . غایبین بعد از تنفس نیز مشمول مقررات مربوط به غیبت و تاخیر خواهند بود .
تبصره – وقت دستور جلسات رسمی مجلس چنان تنظیم خواهد شد که جز در موارداضطراری با اول وقت ادای نماز برخورد نداشته باشد .
ماده 100- اعضای هیات رئیسه مجلس باید در ساعتی که قبلا برای تشکیل جلسات تعیین می شود ، حاضر شوند و در صورت تاخیر یا غیبت بدون عذر موجه با تشخیص رئیس بر طبق این آیین نامه جریمه می شوند .
ماده 101- تشکیل جلسات و رعایت ترتیب مذاکرات و اجرای آیین نامه و حفظ نظم جلسه طبق این آیین نامه به عهده رئیس جلسه است .
ماده 102- دستور هفتگی مجلس باید به ترتیب وصول طرحها ولوایح از کمیسیونها توسط هیات رئیسه مجلس تهیه و پس از چاپ وتوزیع بر تابلو مخصوص نصب شود . رعایت ترتیب مذکور الزامی است . طرحها ولوایحی که دارای اولویت باشند ممکن است بنا به تقاضای دولت و یا پانزده نفر از نمایندگان و با موافقت هیات رئیسه خارج از ترتیب وصول ، در دستور هفتگی مجلس قرار گیرد . این دستور، به شرط پیشنهاد دولت و یا پانزده نفر ازنمایندگان و تصویب مجلس ، فقط یک بار دیگر قابل تغییر خواهد بود .
تبصره-در صورتیکه پنجاه نفر از نمایندگان برای طرح یا لایحه ای تقاضای اولویت کنند هیات رئیسه موظف است آن را در دستور هفتگی مجلس قرار دهد .
ماده 103- در صورت اضطرار که رعایت امنیت کشور ایجاب کند به تقاضای کتبی رئیس جمهور با یکی از وزرا یا ده نفر از نمایندگان جلسه غیر علنی تشکیل می شود . در این صورت تقاضا کنندگان ادله خویس را مبنی بر وجود شرایط اضطرار و اقبضای امنیت کشور و در نتیجه لزوم برگزاری غیر علنی جلسه رسمی مجلس ، حداکثر تا مدت پانزده دقیقه متوالیا و یا متناوبا در دو نوبت ارائه و سپس یک نفر به عنوان مخالف حداکثر تا پانزده دقیقه صحبت می کند در صورت تصویب دوسوم حاضران کار رسیدگی در حلسهغیر علنی ادامه می یابد در غیر این صورت جلسه به حالت علنی باز گشته و به روال عادی عمل خواهد کرد .
تبصره 1- مصوبات جلسه غیر علنی در صورتی معتبر است که با حضور شورای نگهبان به تصویب سه چهارم نمایندگان برسد .
تبصره 2- تشخیص رفع شرایط اضطراری برای انتشار مذاکرات و مصوبات جلسات غیر علنی برای اطلاع عموم با مجلس است که با پیشنهاد حداقل ده نفر از نمایندگان و مذاکره به ننننحو مقرر در همین ماده در جلسه غیر علنی و تصویب اکثریت حاضرین در مجلس عملی می گردد .
ماده 104- رئیس هر جلسه قبل از ختم هر جلسه روز و ساعت تشکیل و دستور جلسه بعد را اعلام می کند که در صورت مذاکرات درج شود مگر در موارد اضطراری ( به تشخیص هیات رئیسه ) که حداقل بیست و چهار ساعت قبل از تشکیل جلسه باید به طور رسمی اعلام شود .
ماده 105- در صورتی که در مجلس بی نظمی و تشنننج به وجود آید که مانع ادامه کار مجلس باشد و مرئیس نتواند از آن جلوگیری کند در جای خود قیام می نماید . هر گاه برخاستن رئیس موجب آزامش نشود جلسه را به مدت پانزده دقیقه به عنوان تنفس تعطیل می کند و نمایندگان از جلسه خارج می شوند و پس از انقضای پانزده دقیقه مجددا جلسه تشکیل می شود . هر گاه بی نظمی و تشنج تجدید شود رئیس جلسه را ختم و آن را به روز دیگری موکول می نماید .
مبحث دوم – نطق ها و مذاکرات
ماده 106- در هر جلسه رسمی دو نفر از نمایندگان می توانند به نوبت و طبق فهرستی که قبلا به قید قرعه تنظیم شده است حداکثر به مدت ده دقیقه نطق قبل از دستور نمایند . همچنین نماینده ای که نطق قبل از دستور دارد می تواند علاوه بر وقت خود حداکثر ده دقیقه از وقت دیگر ناطقین همان جلسه استفاده نماید . دو نفر دیگر از نمایندگانی که به جهت مسائل فوری و اضطراری حداکثر تا یک ساعت قبل از شروع جلسه (تا هفت صبح ) متقاضی نطق قبل از دستور باشند و در لوحه مخصوص ثبت نام کرده باشند ، حداکثر به مدت پنح دقیقه می توانند نطق نمایند . در صورتی که بیش از دو نفر از نمایندگان متقاضی وقت اضطراری باشند هیات رئیسه به قید قرعه به دو نفر وقت خواهد داد . هیچ یک از نمایندگان نمی توانند ظرف مدت دو ماه بیش از یک بار از وقت اظطراری استفاده نمایند .
ماده 107- در هر جلسه قبل از ورود در دستور رئیس مجلس می تواند در مورد گزارش حوادث مهم و مسائل فوری روز مطالبی را که آگاهی مجلس از آن ضروری باشد به اطلاع نمایندگان برساند .
حداکثر مدت برای این مطالب پانزده دقیقه خواهد بود .
ماده 108- ترتیب و مدت نطق بدین شرح است :
الف – مدت نطق در حلسه علنی به شرح زیر خواهد بود :
1- برای استیضاح یک وزیر دو ساعت و برای استیضاح دولت یا بیش از یک وزیر چهار ساعت . استیضاح کنندگان می توانند از بین خود یک یا جند نفر را برای بحث در موضوع استیضاح معرفی نمایند ولی در هر حلا محموع نطقهای استیضاح کنندگان نباید از مدت فوق تجاوز کند .
2- بریا اظهارات مجمومع مخالفین و نیز نجمومع موافقین در مورد اصل هر طرح و لایحه در شور اول و نیز برای توجیه طرحها و لوایح قانونی و توضیحات مخبر و یا نماینده دولت که از لایحه دفاه می نماید چهل و پنج دقیقه . در ممورد لوایح مفصل می توان اوقات فوق را با پیشنهد رئیس و یا ده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس تا دو برابر افزایش داد .
تبصره – در اصل طرحها و لوایح که موافقین و یا مخالفین ثبت نام کرده اند هز کدام حداکثر در موافقت یا در مخالفب ده دقیقه صحبت خواهد کرد .
3- برای هر یک از موافقان و مخالفان در برنامه و معرفی اعضا دولت حداکثر نیم ساعت . 4- سئوال از وزیر و همچنین توضیحات تکمیلی در مورد استیضاح حداکثر پانزده دقیقه
4- سوال از وزیر و هنچنین توضیحات تکمیلی در مورد استیضاح حداکثر پانزده دقیقه
تبصره – نماینده می تواند در توضیح مسائل خود پنج دقیقه و پس از ارائه تمام یا قسمتی از پاسخ وزیر ده دقیقه تجاوز نماید . وزیر می تواند استفاده از قسمتی از وقت خود را به بعد از صحبت نهایی سوال کننده موکول نماید .
5- برای مومارد ذیل هر یک پنچ دقیقه :
دفاع از توهین و تحریف نطق .
مخالف و مموافقت نسبت به هر یک از مواد طرحها و لوایح .
توضیح پیشنهد اصلاحی نسبت به ممواد ططرحها و لوایح اعم از فردی و جمعی .
توجیه پیشنهاد کفایت کفایت مذاکرات و یا مخالفت با آن .
توضیح پیشنهاد فوریت و عدم فوریت .
پیشنهاد مسکوت ماندن طرح و یا لایحه و مخالفت با آن .
پیشنهاد تنفس .
پیشنهاد اخذ رای مخفی .
تذکر آیین نامه ای و یا اخطار قانون اساسی .
پشنهاد انواع رای در مورد استیضاح .
ب- در تمام مموارد مذکور در بند (الف )، در صورتی که ضرورت اقتضا کند ممکن است استثنائا بدون مذاکره و با پیشنهاد رئیس یا ده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس ، مدت نطق و شور اضافه شود .
ج- مذاکره در باب کلیات لایحه بودجه سالانه کشور ده ساعت و برای هر ناطق بیست دقیقه و برای متمم و برای متمم بودجه و یک دوازدهم یا دو دوازدهم پنج ساعت و برای هز ناطق پانزده دقیقه خواهد بود .
د- مدت نطق برای مسائل مهم مربوط به سیاست خارجی از قبیل عهد نامه ها مقاوله نامه ها و موافقتنامه های بین المللی حداکثر سه ساعت و برای هر نانطق حداکثر پانزده دقیقه خواهد بود .
ماده 109- ناطق نباید از موضوع مورد بحث خارج شود . هر گاه رئیس تشخیص دهد که ناطق از موضوع را بدهد و باز ادامه دهد دعفه سوم می تواند نوی را از ادامه نطق در آن موضوع در تمام جلسه منع نماید مگر این که مجلس ادامه صحبت را تایید کند .
ماده 110 – قطع کلام نانطق و عدم مراعات سکوت از طرف نمایندگان و هر گونه تهمت و توهین و ایراد گیریهای شخصی و حرکات و تظاهراتی که موجب بی نظمی مجلس باشد ممنوع است و مرتکب مشمول مجازاتهای مندرج در این آیین نامه خواهد گردید . رئیس مجلس مسئول جلوگیری از این تخلفات است .
دوم – مذاکرات
ماده 111- موضوعاتی که طبق دستور در مجلس مطرح می شود باید یک ساعت قبل از موقع انعقاد جلسه در ورقه مخصوصی که خارج از جلسه نصب می گردد . ثبت شود تا مخالف وموافق در صورت تمایل با تفکیک کلیات و هر یک از مواد در آن ورقه در ستون مخصوص شخصا ثبت نام نمایند . حق تقدم نطق با کسانی است که ثبت نام کرده باشند که در این صورت یک مخالف و یک موافق به ترتیب نطق خواهند کرد . در صورتی که مخالف یا موافقی ثبت نام نکرده باشد ، نمایندگان مخالف و موافق در مجلس می توانند کتبا نوبت بگیرند و به تناوب صحبت کنند . اگر هیچ موافقی وجود نداشته باشد مخالفان می توانند به نوبت صحبت کنند و اگر مخالفی موجود نباشد غیر از نماینده دولت و یا مخبر به عنوان موافق کسی صحبت نخواهد کرد .
تبصره - در صورتی که موضوعی در دستور کار مجلس قرار گیرد و به دلائلی مطرح نشود و همان موضوع در جلسه بعد مجلس مطرح شود برگ ثبت نام مخالف و موافق اولیه معتبر است .
ماده 112 – مذاکرات کامل هر جلسه همراه با مصوبات ضبط و ثبت و حداکثر چهل و هشت ساعت پس از آن بین نمایندگان توزیع می شود. نماینده این که در صورت مشروح مذاکرات مطلبی بر خلاف اظهارات او ثبت شده باشد به طور اختصار می تواند فقط نسبت به همان مورد در جلسه رسمی تذکر دهد و بعدا اصلاح آن قسمت از مذاکرات مطلبی بر خلاف اظهارات او ثبت شده باشد به طور اختصار می تواند فقط نسبت به همان مورد در جلسه رسمی تذکر دهد و بعدا اصلاح آن قسمت از مذاکرات در مجموعه مذاکرات مجلس که کآن جلسه را اداره نموده است برسد .
ماده 113 – هرگاه هنگام بحث درباره طرحها و لوایح رئیس جمهور و معاونان او وزیران و معاونان آنان و همچنین مخبرین کمیسیونهای مربوطه لازم بدانند درموضوع مورد بحث با رعایت مواد طرح شده صحبت کنند برابر مدت تعیین شده در آیین نامه به آنان اجاره داده خواهد شد .
ماده 114- به جز مذاکرات مربوط به استیضاح و لایحه بودجه در صورتی که حداقل دو مخالف و در صورت وجود ، دو موافق نسبت به طرح یا لایحه ای صحبت کرده باشند ، هر یک از نمایندگان می توانند کتبا کفایت مذاکرات را پیشنهاد کنند . اولین نماینده پیشنهد دهنده دلایل خود را به عنوان موافق اظهار می دارد و اگر مخالفی باشد علل مخالفت خود را بیان می کنند و آنگاه رای گرفته می شود . در صرتی که کبه پیشنهاد کفایت مذاکرات به تصویب نرسید و در ادامه مذغاکرات برای بار دوم پیشنهاد کفایت مذاکرات داده شد بدون توضیح رای گرفته می شود . پس از رای به کفایت مذاکرات و اعلام ختم آن از طرف رئیس به دیگر نمایندگان موافق و مخالف در آن باب اجازه نطق داده نمی شود .
ماده 115- هرگاه نمایندگان در رابطه با مسائل مهم مملکتی و یا بین المللی و مناسبتهای خاص لازم بدانند می توانند بیانیه صادر کنند و هیات رئیسه موظف است جنانچه بیانیه صادره به امضاء حداقل نصف به علاوه یک مجموع نمایندگان رسیده باشد آن را در پایان جلسه علنی مجلس قرائت کند .
ماده 116- گزارش نهایی کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی پس از ارائه به هیات رئیسه مجلس ، در صورتی که مربوط به عموم باشد ، بدون رعایت نوبت در دستور کار قرار می گیرد و در اولین جلسه علنی قرائت خواهد شد .
ماده 117- روسای جمهور ، نخست وزیران ، روسای مجلس و مقامات عالی رتبه کشورهای دیگر که به دعوت مقامات جمهوری اسلامی ایران به ایران می آیندن و بنا به صلاحدید همتای آنان و تصویب هیات رئیسه مجلس حضورشان در جلسه رسمی و علنی به مصلحت باشد می توانند در جلسه حاضروعند اللزوم سخنرانی نمایند .
مبحث سوم – آراء
اول -کمیت آراء
ماده 118- مصوبات مجلس با رای موافق اکثریت مطلق حاضرین معتبر است مگر در مواردی که در قانون اساسی و یا این آیین نامه نصاب دیگری معین شده باشد .
ماده 119- کلیه انتخاباتی کهدر مجلس و کمیسیون ها وشعب به عمل می آید ، اعم از اینکه فردی یا جمعی باشد به استثناء انتخاب رئیس ، اعضاء حقوقدان شورای نگهبان که با اکثریت مطلق عده حاضر انتخاب می شوند و موارد دیگری که در این آیین نامه حد ونصاب دیگری برای آن تعیین شده است . با رای اکثریت نسبی است و در صورت تساوی آراء به تعداد مورد نیاز از منتخبین به حکم قرعه تعیین می شود . اسامی کلیه نامزدها با تعداد آراء آنان توسط رئیس جلسه اعلام می شود .
ماده 120- رای گیری نسبت به موارد زیر با اکثریت خاص و به ترتیب ذیل خواهد بود :
الف – اکثریت دو سوم حاضران :
1- تصویب آیین نامه داخلی مجلس و تفسیر آن .
2- تصویب تشکیل جلسه غیر علنی مجلس .
3- تصویب تقاضای دوو سه فوریت طرحها و لوایح .
ب- اکثریت دو سوم مجموع نمایندگان :
1- تصویب در خواست مراجعه به آراء عمومی .
2- تصویب عدم کفایت رئیس جمهور .
دوم کیفیت آراء
ماده 121- رای گیری در مجلس به یکی از روشهای ذیل انجام می گیرد :
1- با دستگاه الکترونیکی .
2- علنی با ورقه .
3- مخفی با ورقه .
ماده 122- هیات رئیسه مجلس موظف است مجلس را به وسائل پیشرفته الکترونیکی مجهز نمایند تا شمارش عده حاضران در مجلس و اعلام رای مخالف ، موافق ممتنع با وسایل مذکور ممکن و میسر گردد و نتیجه آراء را در معرض دید نمایندگان قرار دهد . در موارد نقص فنی دستگاهها حداکثر برای یک هفته رای گیری با قیام و قعود یا طرق دیگر انجام خواهد شد . تمدید این مهلت با تصویب مجلس خواهد بود .
ماده 123- در مورد ذیل اخذ رای علنی با ورقه خواهد بود :
هرگاه حداقل ده نفر از نمایندگان به جای استفاده از دستگاه الکترونیکی و یا قیام و قعود رای علنی با ورقه را تقاضا نمایند . ابتدائا بدون بحث نسبت به در خواست رای گیری به عمل می آید و در صورت تصویب درخواست ، اصل موضوع با ورقه و به طور علنی به رای گذاشته می شود .
ماده 124- در رای علنی با ورقه هر نماینده دارای سه نوع کارت سفید ، کبود و زرد است که اسم آن نماینده روی کارتها چاپ شده است . کارت سفید علامت قبول کارت کبود علامت رد و کارت زرد علامت امتناع است . هنگام اخذ رای علنی با ورقه ، نمایندگان کارت سفید یا کبود یا زرد خودشان را با نظارت منشیان در گلدانها می ریزند . نمایندگانی که رای ندهند و یا بعد از اعلام اخذ رای از تالار جلسه خارج شوند ، ممتنع محسوب می شوند .
تبصره – اسامی موافقین ، مخالفین و ممتنعین و کسانی که در رای گیری شرکت نکرده و یا بعد از اعلام اخذ رای از تالار خارج شده اند ، بدون اینکه در جلسه قرائت شود ، در صورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت می گردد .
ماده 125- در موارد ذیل اخذ رای مخفی با ورقه الزامی است :
1-انتخاب اعضای هیئت رئیسه ، حقوقدانان شورای نگهبان ، نمایندگان مجلس در نهاد ها و هیات ها ، مجامع و شوراها و سایر انتخابات راجع به اشخاص .
2- انتخاب داخلی شعب و کمیسیون ها .
3- رای اعتماد و عدم اعتماد به وزیران و هیات وزیران و رای عدم کفایت به رئیس جمهور .
4- رای نسبت به اعتبار نامه نمایندگان
تبصره – هیات رئیسه موظف است کارتهای مخصوصی برای رای گیری مخفی تهیه و در اختیار نمایندگان قرار دهد . رای گیری به وسیله هر گونه ورقه و کارتی غیر از این اوراق معتبر نخواهد بود .
ماده 126- در مواردی که نتیجه اخذ رای با قیام و قعود توسط حداقل دو نفر از منشیان هیات رئیسه و یا بیست و پنج نفر از نمایندگان حاضر در مجلس مورد تردید باشد ، ظرف مدت پانزده دقیقه بعد از اعلام رای مذکور ، بدون بحث با اخذ رای علنی رفع تردید به عمل می آید . چنانچه تردید در رای گیری در پانزده دقیقه آخر جلسه باشد ، می توان در جلسه بعد رفع تردید به عمل آورد .
سوم – اعلام نتیجه رای
ماده 127- به مجرد اعلام اخذ رای ، توسط رئیس جلسه تعداد نمایندگان حاضر در جلسه به استناد دستگاه شمارش گر اعلام و بلافاصله اخذ رای به عمل می آید . در موارد نقص فنی دستگه شمارش گر عده حاضران مستند به شمارش اکثریت منشیان خواهد بود .
ماده 128- در کلیه موارد ، نتیجه رای مجلس باید صریحا به وسیله رئیس اعلام گردد .
ماده 129- اسامی کلیه تقاضا کنندگان رای مخفی یا رای علنی با ورقه در صورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت خواهد شد .
باب دوم – وظایف واختیارات مجلس شورای اسلامی
فصل اول – قانونگذاری
مبحث اول – طرحها ولوایح قانونی
اول – طرحهای قانونی
ماده 130 – طرحهای قانونی با امضاء وذکر نام حداقل پانزده نفر از نمایندگان در مجلس به رئیس تسلیم می شود و پس از اعلام وصول و قرائت عنوان آن توسط رئیس مجلس یا یکی از منشیان ، در همان جلسه به کمیسیون های ذی ربط چاپ و توزیع و نسخه ای از آن توسط رئیس برای وزیر یا وزیران مربوط ارسال می گردد . طرحها نیز همانند لوایح ، باید دارای موضوع و عنوان مشخص باشند و دلالیل لزوم تهیه و پیشنهاد آن در مقدمه به وضوح درج شود و همچنین دارای موادی متناسب با اصل موضوع و عنوان طرح نیز باشد .
ماده 131- امضاء کنندگان طرحهای قانونی حق دارند در کمیسیون مربوط که طرح آنها مطرح است ، برای ادای توضیح حاضر شوند و کمیسیون تاریخ بحث پیرامون طرح را کتبا به آنان اعلام می نماید .
ماده 132- پس از اعلام وصول طرح قانونی ، چنانچه جمعی از امضاء کنندگان تقاضای کتبی استرداد آن را بنمایند به طوری که امضاء کنندگان باقی مانده کمتر از پانزده نفر گردند ، در صورتی که تقاضای استرداد قبل از تصویب طرح در شور اول باشد طرح مستردد و گزارش آن به مجلس داده خواهد شد و در صورتی که طرح در شور اول به تصویب رسیده باشد پس از توضیح یک نفر از تقاضا کنندگان و صحبت یک نفر مخالف ، با رای مجلس ، طرح قابل استرداد می باشد .
ماده 133- اگر طرحی مورد تصویب مجلس یا کمیسیون های موضوع اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسی واقع نشد بدون تغییر اساسی تا شش ماه دیگر نمی توان آن را مجددا به مجلس پیشنهاد نمود مگر با تقاضای کتبی پنجاه نفر نماینده وتصویب مجلس .
دوم –لوایح قانونی
ماده 134- لوایح قانونی که از طرف دولت به مجلس پیشنهاد می شود ، باید ؛
1ـ دارای موضوع و عنوان مشخص باشد .
2ـ دلایل لزوم تهیه و پیشنهاد آن در مقدمه لایحه به وضوح درج شود .
3ـ دارای موادی متناسب با اصل موضوع و عنوان لایحه باشد.
ماده 135 ـ طبق اصل 74 قانون اساسی کلیه لوایح قانونی تقدیمی به مجلس باید به امضاء رییس جمهور و وزیر یا وزراء مسئول رسیده باشد . در صورت نداشتن وزیر مسئول ، امضاء رییس جمهور کافی نیست .
ماده 136 ـ لوایح قانونی باید با رعایت اصل 74 قانون اساسی باید در جلسه علنی مجلس توسط وزیر مربوط و یا نماینده دولت تقدیم گردد. و در موقع طرح آن نیز باید وزیر مربوط با یکی از وزراء به تناسب موضوع حاضر باشد .
معاونان امور مجلس رییس جمهور و وزرائ و سازمان برنامه و بودجه رییس یا رابط امور مجلس شورای عالی استانها که رسماً به مجلس معرفی شده باشند ، می توانند به جای رییس جمهور یا وزارء در جلسات مجلس و کمیسیون ها برای توضیح و دفاع لازم حضور یابند.
ماده 137 ـ استرداد لوایح قانونی با تصویب هیات وزیران به ترتیب ذیل امکان پذیر خواهد بود :
1 ـ در صورتی که استرداد پیش از تصویب کلیات لایحه در شور اول مجلس باشد رییس جمهور یا وزیر مربوط کتباً با ذکر دلیل آن را مسترد می نماید و گزارش آن در جلسه علنی اعلام می شود .
2 ـ در صورتی که استرداد پس از تصویب کلیات لایحه و در هر مرحله تا پیش از تصویب نهایی باشد ، وزیر مربوط یا نماینده امور مجلس دولت می تواند با ذکر دلیل در جلسه علنی مجلس و صحبت یک نفر مخالف هر یک به مدت 10 دقیقه و تصویب مجلس آن را مسترد نماید .
ماده 138 ـ لوایح قانونی پس از تقدیم به مجلس ، در جلسه علنی از طرف رییس مجلس به کمیسیون های مربوط ارجاع و سپس در اختیار نمایندگان قرار می گیرد .
ماده 139 ـ یک نسخه از کلیه طرح ها و لوایحی که تقدیم مجلس می شود پس از اعلام وصول آن در اختیار مطبوعات قرار می گیرد.
سوم ـ طرح های شورای عالی استانها
ماده 140 ـ طرح های مصوب شورای عالی استانها که باید دارای عنوان و مقدمه توجیهی مشخص و مواد متناسب باشد ، مستقیماً یا توسط دولت به مجلس تقدیم می شود . وصول این طرح ها توسط رییس اعلام و برای بررسی به کمیسیون ذی ربط ارجاع و سپس چاپ و بین نمایندگان توضیح و نسخه ای از آن برای هیات وزیران به منظور حضور و دفاع از مواضع خود ارسال می شود .
تبصره ـ نحوه رسیدگی به این طرح ها و نیز استرداد آنها مشابه لوایح دولت خواهدبود .
چهارم ـ مقررات مشترک طرح ها و لوایح
ماده 141 ـ در ابتدای هر دوره قانون گذاری هیات رییسه صورتی از طرح ها و لوایحی را که معوق مانده به وسیله اداره کل قوانین تهیه می کند و دراختیار نماینده گان می گذارد و صورتی نیز برای دولت ارسال می دارد . هر یک از طرحها و لوایح معوقه که لزوم رسیدگی به آن به وسیله 25 نفر نمایندگان یا از طرف دولت تقاضا شود طبق آیین نامه به کمیسیون های مربوطه ارجاع می شود و کمیسیونها رسیدگی را به ترتیب مندرج در این آیین نامه انجام می دهند . هرگاه شور اول آن طرحها یا لوایح قبلاً خاتمه یافته باشد رسیدگی به طرح یا لایحه با پیشنهاد کمیسیون و تصویب مجلس یک شورا انجام خواهدشد . در صورت تغییر دولت چنانچه دولت جدید رسماً استرداد لوایحی را اعلام کرده باشد آن لوایح از جریان خارج خواهد شد .
ماده 142 ـ نماینده گان مجلس و دولت نمی توانند یک طرح یا لایحه قانونی را که بیش از یک موضوع دارد . به عنوان ماده واحده پیشنهاد و تقاضای تصویب نماید . در صورتی که طرح یا لایحه مشتمل بر بیش از یک موضوع باشد باید مواد و تبصره ها جزءبه جزء طرح و مورد شور قرار گیرد . هیات رییسه موظف است قبل از اعلام وصول طرحها و لوایح مفاد این ماده را رعایت نماید .
مبحث دوم ـ مراحل بررسی و تصویب طرحها و لوایح عادی .
ماده 143 ـ بررسی و تصویب تمام طرحها و لوایح ، به استثنای مواردی که در این آیین نامه برای شور درآنها ترتیب خواص دیگری معین شده باشد به ترتیب ذیل دو شوری خواهد بود :
اول ـ شور اول
ماده 144ـ رییس جلسه مکلف است وصول کلیه طرحها و لوایح عادی را که به مجلس تقدیم می شود با رعایت اصل (75) قانون اساسی در همان جلسه و یا حداکثر دو جلسه بعد مجلس اعلام و همزمان به کمیسیونهای مربوطه ارجاع نماید و به دستور وی فوراً تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار گیرد .
الف ـ بررسی طرحها و لوایح در کمیسیون ها
ماده 145 ـ طرحها و لوایحی که جنبه های مختلف داشته و علاوه بر کمیسیون اصلی به کمیسیون های دیگری هم پیدا می نماید ، از طرف رئیس مجلس پس از مشخص نمودن کمیسیون های اصلی و فرعی و مواد مربوط به کمیسیون های فرعی به کمیسیون های ذیرربط ارجاع می شود تا نسبت به قسمتی که مربوط به آن کمیسیون هاست شور و بررسی به عمل آورده و ظرف ده روز که با موافقت کمیسیون اصلی تا ده روز دیگر قابل تمدید است ، گزارش آن تهیه و به کمیسیون اصلی ارسال نمایند . کمیسیون اصلی ، رسیدگی به طرحهاو لوایح ارجاعی را پس از ده روز و دریافت نظر کمیسیون های فرعی و دعوت نمایندگان آن شروع خواهد کرد . گزارش نهایی که شامل گزارش کمیسیون اصلی و گزارش کمیسیون های فرعی است توسط کمیسیون اصلی برای طرح و بررسی در مجلس تقدیم می گردد.
چنانچه رسیدگی به تمام یا قسمت عمده طرح یا لایحه ای از طرف رئیس مجلس علاوه برکمیسیون اصلی به یک یا چند کمیسیون دیگر ارجاع شده باشد و نظر کمیسیون اصلی متفاوت باشد ، مخبر یا یکی از اعضاء آن کمیسیون ها می توانند نظر کمیسیون خود را توضیح دهد .
تبصره ـ در مواردی که کمیسیون یا کمیسیون هایی به نحوه ارجاع طرح یا لایحه معترض باشند مراتب اعتراض خود را به هیات رئیسه اعلام می کنند ، هیات رئیسه موظف است در اولین فرصت به موضوع رسیدگی و اتخاذ تصمیم نماید .
ماده 146 ـ گزارش رد یا تصویب و تغییر یا تکمیل هر طرح یا لایحه ای که به کمیسیون ارجاع می شود باید ، ظرف مدتی که از طرف هیات رئیسه مجلس با توافق کمیسیون تجاوز نخواهد کرد ، به مجلس ارسال شود ، در صورت لزوم از مدت تعیین شده هریک از نمایندگان یا دولت حق دارد از مجلس تقاضا نماید که آن را با حق تقدیم طبق این آیین نامه ، در دستور مجلس قرار دهد .
در مورد طرحها و لوایح مفصل ، هرگاه کمیسیون نتوانست رسیدگی به آن را در مدت تعیین شده تمام کند ، باید موضوع را به رئیس مجلس گزارش دهد . در این صورت با پیشنهاد کمیسیون مربوطه و تصویب هیات رئیسه این مدت تمدید می گردد .
ماده 147 ـ پیشنهاد دهندگان می توانند در کمیسیون مربوطه حاضر شوند و توضیحات لازم را در باره پیشنهاد خود بدهند . کمیسیون موظف است ، حداقل بیست و چهار ساعت پیشنهاد ، کتباً پیشنهاد دهندگان را به کمیسیون دعوت کند .
ماده 148 ـ کمیسیون ها موظفند ، در موقع رسیدگی به طرحها و لوایح ، از وزرا ء و بالاترین مقام دستگاه ذی ربط دعوت به عمل آورند .
ماده 149 ـ در جلسات کمیسیون ها نمایندگانی که عضویت در آن کمیسیون ندارند بدون داشتن حق رای می توانند حاضر شوند و در صورتی که از طرف کمیسیون برای ادای توضیح یا شرکت در مذکرات دعوت شده باشند باید شرکت نمایند ولی حق رای ندارند
ب ـ بررسی و تصویب طرحها و لوایح در مجلس
ماده 150 ـ هنگامی که گزارش کمیسیون های ذی ربط در خصوص طرح یا لایحه عادی برای شور اول در جلسه علنی مطرح می گردد ، درباره نقاط ضعف و قوت ، نقائض و امتیازات و لزوم یا عدم لزوم آن طرح و لایحه در کلیات مذاکره می شود و پس از آن نسبت به اصل طرح یا لایحه رای گیری به عمل می آید . در صورت تصویب کلیات ، جهت رسیدگی در شور دوم به کمیسیون مربوطه ارجاع می شود .
دوم ـ شور دوم
الف ـ بررسی مواد و پیشنهاد ها در کمیسیون
ماده 151 ـ پیشنهادی اصلاحی کتبی که در فاصله شور اول و دوم داده می شود ، باید به هیات رئیسه کمیسیون مربوط تحویل و حداقل بیست چهار ساعت قبل ا زشروع شور دوم کمیسیون چاپ و بین نمایندگان توزیع شود و پیشنهاد دهندگان به جلسات کمیسیون دعوت شوند . اعضاء کمیسیون ذی ربط می توانند هنگام رسیدگی شور دوم در کمیسیون پیشنهادهای خود را هر چند به چاپ نرسیده باشد طرح نمایند.
ب ـ بررسی و تصویب مواد در مجلس
ماده 152 ـ در شور دوم گزارش کمیسیون در مجلس مطرح می شود. در این مرحله پیشنهاد تازه پذیرفته نمی شود . ولی پیشنهادهایی که در فاصله دو شور به کمیسیون داده شده و مورد توجه و تصویب کمیسیون قرار نگرفته ، به ترتیب مواد، توسط پیشنهاد دهندگان قابل طرح در مجلس خواهد بود . در این صورت پیشنهاد دهنده یا یکی از پیشنهاد دهندگان (درکورد پیشنهاد جمعی ) می تواند برای هر پیشنهاد ظرف پنج دقیقه توضیح بدهد و پس از اظهار نظر یک مخالف و یک موافق و عنداللزوم توضیحات مخبر کمیسیون یا نماینده دولت نسبت به پیشنهاد مزبور اخذ رای به عمل می آید . پس از رد یا قبول پیشنهاد نسبت به اصل ماده رای گیری به عمل می آید. چنانچه ماده به تصویب نرسید، بدون مذاکره نسبت به حذف آن رای گیری خواهد شد و در صورتی که حذف ماده به تصویب نرسید پیشنهادهای اصلاحی تازه در همان جلسه پذیرفته خواهد شد .
ماده 153 ـ در شور دوم درباره اصل مواد مذاکره به عمل نمی آید مگر آنکه در گزارش کمیسیون مواد جدیدی اضافه شده باشد یا به تشخیص هیات رئیسه در بعضی مواد تغییرات اساسی داده شده باشد ، در این صورت اولین مخالف و موافق ( بر اساس تابلو مخصوص ثبت نام ) هر یک به مدت پنج دقیقه صحبت می کنند و در صورت لزوم مخبر یا نماینده دولت نیز صحبت می کنند و آنگاه نسبت به ماده یا مواد مورد نظر رای گیری می شود.
ماده 154 ـ چنانچه در شور دوم ، کمیسیون بعضی از مواد نمایندگان می توانند همان ماده را پیشنهاد نماینده و پس از صحبت یک مخالف و یک موافق و مخبر کمیسیون و نماینده دولت نسبت به ماده رای گیری می شود چنانچه اصل ماده تصویب شده پیشنهادهای اصلاحی که به قبلاً به کمیسیون داده شده ، قابل طرح و بحث و رای گیری خواهد بود ،
ماده 155ـ در شور دوم طرح ها و لوایح ، اولویت رسیدگی به پیشنهادها در جلسه علنی به ترتیب زیر خواهد بود :
1 ـ پیشنهاد جایگزینی لایحه دولت و یا طرح اصلی برای طرح ها و لوایح
2ـ پیشنهادهای حذف به ترتیب حذف کامل و حذف قسمتهایی از هر ماده .
3 ـ پیشنهادهای چاپ شده کمیسیون های فرعی
4 ـ پیشنهادهای اصلاحی چاپ شده نمایندگان بر اساس تشخیص هیات رییسه
5 ـ اصل ماده
ماده 156 ـ اصلاحاتی که در ماده ای پیشنهاد می گردد قبل از خودماده در باره آنها در مجلس رای گرفته می شود .
ماده 157 ـ هنگام بحث نسبت به هر ماده ، هرگاه پیشنهاد حذف تمام یا قسمتی از ماده یا رفع ابهام از آن بشود ، پس از توضیح پیشنهاد دهنده و اظهارات یک مخالف و یک موافق نسبت به پیشنهاد اخذ رای به عمل خواهد آمد در صورت تصویب پیشنهاد ، نسبت به بقیه ماده بحث و اخذ به عمل خواهد آمد
مبحث سوم ـ مراحل بررسی و تصویب طرحها و لوایح فوری
اول ـ کلیات موضوع طرح ها و لوایح فوری
ماده 138 ـ طرح ها و لوایح فوری عبارتند از یک فوریتی ، دوفوریتی ، سه فوریتی ،
ماده 159 ـ وقتی که فوریت طرح یا لایحه ای تقاضا می شود ، پس از توضیح پیشنهاد کننده یا یکی از پیشنهاد کنندگان و اظهارات مخالف و موافق نسبت به فوریت ، رای گرفته می شود . در صورتی که تقاضای فوریت ضمن طرح یا لایحه مطرح نشده باشد ، پانزده نفر از نمایندگان نیز می توانند کتباً تقاضای فوریت آن طرح یا آن لایحه را بنمایند تصویب فوریت طرح ها و لوایح با توجه به درجه فوریت طرحها و لوایح با توجه به درجه فوریت به ترتیب ذیل می باشد:
1 ـ یک فوریت ؛ با صحبت یک مخالف و یک موافق و با رای اکثریت مطلق حاضران .
2 ـ دو و سه فوریت ؛ با صحبت دو مخالف و دو موافق و رای اکثریت دو سوم حاضران
تبصره ـ هیات رییسه موظف است طرح ها و لوایح دارای فوریت را حد اقل یک ساعت قبل از طرح فوریت آنها در جلسه علنی تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد.
ماده 160 ـ اصل بر عادی بودن رسیدگی طرح ها و لوایح است .بنابراین فوریت آنها باید مبین ضرورت و حالت استثنایی و مستند به دلایل ذیل باشد :
1ـ یک فوریت با صحبت یک مخالف و یک موافق و با رای اکثریت مطلق حاضران
2 ـ دو و سه فوریت با صحبت دو مخالف و با رای اکثریت دو سوم حاضران
تبصره ـ هیات رییسه موظف است طرح ها و لوایح دارای فوریت را حداقل یک ساعت قبل از طرح آنها در جلسه علنی تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار بدهد.
ماده 160 ـ اصل بر عادی بودن رسیدگی طرح ها و لوایح است بنابراین مبین ضرورت دارد یا حالت استثنایی و مستند بر دلایل ذیل باشد :
1ـ یک فوریت؛نیاز فوری جامعه و اولویت طرح و یا لایحه مورد نظر نسبت به سایر موارد مطروحه
2 ـ دو فوریت؛ضرورت جلوگیری از وقوع خسارت احتمالی و فوت فرصت
3 ـ سه فوریت ؛ حالت کاملاً اضطراری و حیاتی و برای مقابله سریع با خسارت حتمی
ماده 161 ـ در طرح ها و لوایحی که فوریت آنها تصویب شده باشد ، ابتدا نسبت به اصل آن مذاکره می شود.و پس از آن برای ورود به شور ماده واحده یا مواد ، رای گرفته می شود و آنگاه راجع به هر یک از مواد جداگانه مذاکره و اخذ رای به عمل می آید .
ماده 162 ـ با تقاضای دولت یا 15 نفر از نمایندگان و تصویب مجلس قبل از ورود به شور در ماده واحده یا مواد طرح و یا لایحه می توان از آن سلب فوریت به طور مطلق ، و یا سلب یک فوریت از دو فوریت ، و یا یک یا دو فوریت از طرح ها و لوایح سه فوریتی نمود. تقاضای سلب فوریت برای هر طرح و یا لایحه فقط یک بار امکان پذیر است
دوم ـ طرح ها و لوایح یک فوریتی
ماده 163 ـ طرح ها و لوایح یک فوریتی پس از تصویب فوریت به کمیسیون های اصلی ، فرعی ارجاع می شود تا خارج از نوبت مورد بررسی و تصویب قرار گیرد .گزارش کمیسیون درباره این طرح ها و لوایح حداقل 48 ساعت قبل از موقع طرح در مجلس چاپ و بین نمایندگان توزیع می شود .
ماده 164 ـ طرح و لوایح یک فوریتی یک شوری است و پس از وصول گزارش کمیسیون ، خارج از نوبت در دستور کار مجلس قرار می گیرد و یک نوبت در مورد آن شور به عمل می آید بدین ترتیب که ابتدا نسبت به اصل و سپس در باب ماده واحده یا هر یک از مواد مذاکره و اخذ رای می شود . پیشنهاد دهندگان باید پیشنهادهای خود را در مهلتی که توسط کمیسیون تعیین و اعلام می گردد به کمیسیون ارسال و برای دفاع از ان در کمیسیون حاضر شوند و در صورت عدم تصویب پیشنهاد آنان می توانند در مجلس آن را مطرح نمایید .
سوم – طرحها و لوایح دو فوریتی
ماده 165- در مورد طرحها و لوایح دو فوریتی، پس از تصویب فوربت؛
1- حداکثر ظرف مدت شش ساعت چاپ و توزیع میشوند.
2- حداکثر چهل و هشت ساعت پس از چاپ و توزیع در دستورکار جلسه مجلس قرار میگیرند.
3- پیشنهادهای نمایندگان حداکثر بیست و چهار ساعت پس از چاپ و توزیع به هیاآت رئیسه تسلیم میشود.
4- پیشنهادهای نمایندگان چاپ و حداقل دو ساعت قبل از شروع مذاکرات د راختیار نمایندگان قرار میگیرد.
چهارم- طرحها و لوایح سه فوریتی
ماده 166- طرحها و لوایح سه فوریتی، پس از تصویب کلیات، بلافاصله درهمان مجلس قرار میگیرد.
ماده 167- در طرحها و لوایح سه فوریتی، پس از تصویب کلیات، در همان جلسه نسبت به ماده واحده یا هر یک از مواد مذاکره و راًی گیری میشود.
پیشنهاد نمایندگان قبل از ورود به ماده واحده یاهر یک از مواد پذیرفته میشود و نسبت بهآنها پس از اظهارات یک مخالف و یک موافق و نماینده دولت اخذ راًی به عمل میآید.
مبحث چهارم- بررسی طرحها و لوایح طبق اصل هشتادوپنجم (85)
ماده 168- درمواردی که مجلس ضروری تشخیص دهد، طبق اصل هشتادو پنجم (85) قانون اساسی اختیار تصویب آزمایشی بعضی از قوانین را کهجنبه دائمی دارند به کمیسیونهای خود و تصویب دائمی اساسنامه سازمانها، شرکتها، و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت را به کمیسیونهای خود یا به دولت تفویض میکند.
تبصره1- دولت و یا نمایندگان باید قبل از انقضاء مدت آزمایشی قانون مذکور جهت تعیین تکلیف دائمی آن، طرح یا لایحه لازم را تهیه و به مجلس ارائه نمایند.
تبصره 2- پس از انقضای زمان آزمایشی، این گونه قوانین اعتبار قانونی نخواهند داشت.
ماده 169- هرگاه دولت یا پانزده نفر از نمایندگان تقاضای ارجاع طرح یا لایحهای را طبق اصل هشتادو پنجم (85) به کمیسیون یا کمیسیونهای مجلس و یا دولت بنماید، این تقاضا در جلسه علنی اعلام و به ترتیب در دستور کار مجلس قرار میگیرد.
ماده 170- هنگام طرح تقاضای مزبور در مجلس، نماینده دولت و یا نماینده منتخب تقاضا کنندگان، دلائل ضرورت ارجاع طرح و یا لایحه را حداکثر به مدت دو دقیقه بیان مینماید و سپس دو نفر مخالف و دو نفر موافق که قبلاٌ ثبت نام کردهاند و در صورت عدم ثبت نام، در مجلس نویت گرفتهاند، هر یک به مدت دو دقیقه صحبت کرده و آنگاه راًی گیری میشود.
ماده 171- پس از موافقت مجلس، طرح یا لایحه به کمیسیون فرستاده میشود. ترتیب رسیدگی این قبیل طرحها و لوایح در کمیسیون همان ترتیب رسیدگی و تصویب زرحها و لوایح در مجلس خواهد بود، اما مناط در تصمیم راًی حداقل دو سوم اعضاء کمیسیمون میباشد.
ماده 172- پس از تصویب قانون درکمیسیونها، تعیین مدت اجرای آزمایشی آن در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت، بهاینترتیب که قانون مصوب کمیسیون بههمراه پیشنهاد مدت اجراء چهل و هشتساعت قبل از طرح در مجلس تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار گیرد.
هنگام طرح مدت در جلسه علنی، در صورتی که پیشنهاد دیگری نباشد، نسبت پیشنهاد نمایندگان به ترتیب وصول در جلسه علنی پس از صحبت یک مخالف و یک موافق راًی گیری خواهد شد.
ماده 173- در صورتی که مجلس تصویب دائمی اساسنامه سازمانها، شرکتها، مؤسسات دولتی و یاوابسته به دولت را به دولت واگذار کند. ترتیب رسیدگی و تصویب اساسنامههای مذگور طبق آیین نامه داخلی هیاُت وزیران خواهد بود.
مبحث پنجم- تفسیر قوانین
ماده 174- رسیدگی به طرحها و لوایح مربوط به شرح و تفسیر قوانین عادی یک شوری است و میتواند بطور عادی یا به صورت فوریت مورد مذاکره فرار گیر، در تفسیرقوانین بحث در کلیات و جزئیات از هم تفکیک نمیشود.
ماده 175- در صورتی که تفسیر به صورت عادی و یک فوریتی باشد، پس از گزارش کمیسیون و توضیح مخبر، یک مخالف و یک موافق، هر یک به مدت ده دقیقه صحبت خواهند کرد. با پیشنهاد رئیس و یا ده نفر از نمایندگان و تصویب محلس مدت صحبت و تعداد مخالف و موافق قابل تغییر است. در مورد تفسیر قوانین نماینده دولت هم میتواند صحبت کند.
ماده 176- در صورتی که گزارش کمیسیون وهمین طور پیشنهادهای دیگر که یه کمیسیون رسیده است، به تصویب مجلس نرسد، هر نماینده میتواند نظر خود را کتباٌ به هیاًت رئیسه بدهد. پیشنهادها به ترتیب وصول مورد بحث قرار میگیرد و اگر پیشنهادی به تصویب نرسید موضوع برای بحث بیشتر به کمیسیون ارجاع میشود.
ماده 177- در صورتی که تفسیر به صورت دو فوریتی و سه فوریتی باشد همانند دیگر طرحها و لوایح دو فوریتی و سه فوریتی مورد رسیدگی قرار میگیرد.
مبحق ششم- نکات مشترک مربوط به بررسی طرخها و لوایح
ماده 178- در مواردی که طرح یا لایحه قانونی مربوط به امور داخلی مجلس نباشد، از طریق هیاًت رئیسه به وزیر یا مسؤل اجرایی مربوط رسماُ اطلاع داده میشودتا خود یامعادن او که رسماٌ به مجلس معرفی شده در جلسه علنی حاضر شودو در مذاکرات شرکت نماید. در صورت اطلاع و یا عدم حضور وزیر یا معاون بدون عذر موجه، از طرف رئیس مجلس مواخذه خواهد شد. بهر صورت، در همان جلسه، حتی با عدم حضور وزیر یا مسؤل اجرایی مربوطه، طرح یا لایحه مورد بررسی قرار خواهد گرفت و اتخاذ تصمیم خواهد شد.
ماده 179- سؤلات توضیحی نمایندگان، در شور اول یا دوم طرحها و لوایح که مربوط به موضوعات مورد بحث باشد، در مجلس تقدیم میشود.
رئیس این سؤالات را به محبر کمیسیون مربوط یا به نماینده دولت می دهد تا به هنگام توضیح و یا توجیه به آن پاسخ داده شود.
ماده 180- در صورتی که حداقل بیست و پنج نفر از نمایندگان کتباٌ از مجلس تقاضا کند که طرح یا لایحه قانونی واصل شده به مجلس برای حداکثر شش ماه مسکوت بماند، پس از توضیح یکی از پیشنهاد دهندگان به مدت پنج دقیقه و پاسخ آن از طرف یک مخالف به مدت حداکثر پنج دقیقه، راًی گرفته میشود. تقاضای مسکوت ماندن لایحه بدون موافقت وزیر یا معاون امور مجلس ذیربط پذیرفته نخواهد شد.
تقاضای مسکوت ماندن در هر طرح و لایحهموجودنیست .
کمیسیون مکلف است از تاریخ ارجاءسؤال بدون فوت وقت ظرف پانزده روز برای روشن شدن مطلب به هر طریق که صلاح بداند اعم از خواستن سوابق امر و یا اخذ پاسخ کتبی یا شفاهی ازشخص وزیر و هر گونه تحقیقات دیگری که لازم بداند،به موضوع رسیدگی نموده گزارش خود را تنظیم نموده و به مجلس تقدیم دارد واین گزارش در دستور هقته بعد قرار خواهد گرفت و بدون بحث در مجلس قرائت خواهد شد .
در صورتی که سؤال کننده کتباً نسبت به سؤال خود اعلام انصراف کند .این اعلام انصراف به وسیله رییس یا منشی در جلسه علنی قرائت می شود .
ماده 196-بر اساس اصل هشتاد و هشتم (88)قانون اساسی در صورتی که حداقل یک چهارم کل نمایندگان بخواهنددرباره یکی از وظایف رییس جمهور سؤال کنند باید سؤال خودرا به طور صریح و روشن و مختصر و همگی امضاءو به رییس مجلس تسلیم نمایند .رییس مجلس موضوع را در اسرع وقت به کمیسیونی تخصصی ارجامی نماید . کمیسیون موظف است حداکثر ظرف یک هفته با حضور نماینده معرفی شده رییس جمهورونماینده منتخب سؤال کنندگان تشکیل جلسه دهد .در این جلسه نماینده رییس جمهور پاسخ مقتضی را از طرف رییس جمهور ارائه خواهد نمود تا به نمایندگان سؤال کننده گزارش شود .
پس از یک هفته چنانچه هنوز حداقل یک چهارم کل نمایندگان مجلس (که سؤال را امضاء نموده اند )ازسؤال خود منصرف نشده باشند رییس مجلس موظف است در اولین جلسه سؤال آنان را قرائت و فوراًبرای رییس جمهور ارسال کند .این سؤال ظرف چهل و هشت ساعت تکثیر و در دسترس نمایندگان قرار می گیرد .
ماده 197 –رییس جمهور موظف است ظرف مدت یکماه از تاریخ دریافت سؤال در جلسه علنی مجلس حضور یابد و به سؤال مطروحه نمایندگان پاسخ گوید مگر با عذر موجه با تشخیص مجلس شورای اسلامی. مدت طرح سؤال از طرف نماینده منتخب سؤال کنندگان حداکثر پانزده دقیقه و مدت پاسخ رییس جمهور حداکثر یک ساعت خواهد بود.
دوم –تحقیق و تفحص :
ماده 198 –در اجرای اصل هفتاد وششم (76)قانون اساسی به استثنای دستگاههایی که زیر نظر مستقیم مقام معظم رهبری هستند و مجلس خبرگان رهبری و شورای نگهبان ،هر گاه نماینده ایتخقیق و تفحص در هر یک از امور کشور لازم بداند درخواست خود را کتباًازطریق هیأت رییسه مجلس به کمیسیونی که امر مزبور در تخصص آن است تقدیم مینماید و کمیسیون اطلاعاتی را که در آن زمینه دارد در اختیار وی قرار می دهد در صورتی که نماینده مزبور در اولین فرصت دعوت به عمل می آوردو دلائل ضرورت تحقیق و تفحص در زمینه مورد نظر را استماع می نماید و پس از بررسی ،نظر خود را مبنی بر تصویب یا درخواست نماینده به مجلس گزارش می دهد این گزارش خارج از نوبت در دستور مجلس قرار می گیرد.در صورتی که گزارش کمیسیون به مجلس مبنی بر تصویب در خواست تحقیقو تفحص باشد پس ازاستماع آن بدون بحث رأی گیری به عمل می آید و در صورتی که مبنی بر رد آن باشد نماینده درخواست کننده می تواند حداکثر به مدت ده دقیقه از درخواست خود دفاع نماید در صورت تصویب مجلس ، انجام تحقیق و تفحص به همان کمیسیون محول می گردد .کمیسیون ضمن دعوت از نماینده درخواست کننده تفحص ، تحقیق و تفحص لازم را بعمل آوره و در نتیجه آن را که طی گزارشی در جلسه مشترک هیأت تحقیق و تفحص و کمیسیون به تصویب می رسد به مجلس تقدیم می نماید .
تبصره 1 –سازمان یانهاد مورد تحقیق و تفحص موظف است کلیه مدارک واطلاعات مورد نیاز کمیسیون را برای بررسی در اختیار قرار دهد .
تبصره 2 –عضویت اعضای دیگر کمیسیونها در هیأت تحقیق و تفحص با تشخیص کمیسیون ذی ربط بلامانع است .
ماده 199 –مهلت انجام تحقیق و تفحص به مدت شش ماه می باشد ودر صورت ضرورت با درخاست هیأت تحقیق و تفحص و تصویب هیأت رییسه مجلس حداکثر تا شش ماه دیگر قابل تمدید است .
ماده 200ـ در صورت تخلف و ضرورت تعقیب توسط هیات تحقیق و تفحص ، متخلف توسط هیات رییسه مجلس به محاکم قضائی معرفی می شود. دستگاه قضائی صالحه موظف است طبق مقررات خارج از نوبت تقاضای کمیسیون را مورد رسیدگی قرار داده و نتیجه آن را به کمیسیون اعلام نماید .
ماده 201 ـ مسئولان دستگاه مورد تحقیق و تفحص و کلیه دستگاههای اجرائی ، قضایی و نهادهای انقلاب اسلامی موظف به فراهم فراهم نمودن امکانات و تسهیلات مورد نیاز هیات و در اختیار گذاردن اطلاعات و مدارک درخواستی هیات می باشند و در صورت عدم همکاری ، مسئولان دستگاه ذی ربط متخلف و مجرم محسوب می گردند و با شکایت هیات تحقیق و تفحص ، مورد تعقیب قضایی قرار خواهند گرفت .
مبحث سوم ـ نحوه بررسی موارد خاص و مهم
اول ـ نحوه تصویب معاهدات و قراردادهای بین المللی
ماده 202 ـ در تقدیم لوایح قانونی که در آنها،دولت تقاضای تصویب عهدنامه ،مقاوله نامه ،قردادویا موافقتنامه بین المللی ویا الحاق به پیمانهای بین المللی رادارد ،متن کامل آنها باید جهت بررسی ضمیمه لوایح تقدیمی مذکور باشد.
ماده 203-موارد مذکور درماده (203)پس از اعلام وصول در مجلس بلافاصله چاپ و بین نمایندگان توزیع می شود وبه کمیسیون مربوطه ارجاع می گردد.
ماده 204-در صورتی که دولت برای موارد مذکور در ماده (203)قید مهم قائل شده باشد و یا کمیسیون مربوط تا یک هفته پس از وصول و یا پانزده نفر نمایندگان ،چنین قیدی را پیشنهاد کنند ،رسیدگی به این قید بلا فاصله در دستور کار مجلس قرار می گیرد تا پس از پیشنهاد و اظهارات یک مخا لف و یک موافق(هر یک پنج دقیقه )به رای گذاشته شود .
ماده 205-در صورتی که قید اهمیت به تصویب مجلس نرسد یا در این باره از ناحیه دولت یا کمیسیون مربوط یا پانزده نفر از نمایندگان تقاضای به عمل نیاید عهد نامه ،مقاوله نامه ،قرارداد یا موافقتنامه ،عادی تلقی شده و مجلس به صورت یک شوری آن را مورد رسیدگی قرار خواهد داد ،بدین ترتیب که پس از صحبت دو مخالف و دو موافق در کلیات وجزئیات (هر کدام حداکثر به مدت پانزده دقیقه )و صحبت مخبر کمیسیون و نماینده دولت به رای گذاشته می شود .
ماده206- در صورتی که مجلس قید اهمیت را تصویب کند ،رسیدگی به آن همانند لوایح معمولی دیگر دو شوری به ترتیب زیر خواهد بود:
1- در شور اول در باره کلیات ،با در نظر گرفتن مواد مربوطه ،بحث و اعتراضات وارده به بعضی از شرایط و مواد قرار داد به عنوان پیشنهاد کتبی به کمیسیون ارجاع خواهد شد .این پیشنهادها باید بیست چهار ساعت قبل از طرح در کمیسیون ،چاپ و بین نمایندگان توزیع شود.
2- در شور دوم ، کمیسیون ، موارد اعتراض و پیشنهادهای نمایندگی و همچنین نظر خود را درباره این موارد همراه با تصویب و یا رد مواد ، بدون وارد کردن تغییرات در مجلس مطرح می کند آنگاه درباره موارد اعتراض نمایندگان که بطور کتبی و در مهلت مقرر به کمیسیون داده شده باشد ، به ترتیب ، نمایندة اعتراض کننده یک مخالف و یک موافق هر کدام به مدت پنج دقیقه صحبت می کنند و سپس درباره وارد بودن یا نبودن اعتراض رای گیری به عمل می آید . پس از پایان یافتن رای گیری نسبت به اعتراضات در صورتی که مجلس آنها را وارد بداند ، دولت موظف می شود در مسائل مورد اعتراض با طرف متعاهد مجدداً وارد مذاکره و گفتگو شود . در این صورت لایحه تا پایان مذاکرات مجدد در دستور مجلس باقی خواهد بود . در صورت اعتراضات و پیشنهادها متن اصلاحی تصویب شده تلقی خواهد شد و در غیر این صورت آخرین پیشنهاد دولت در مورد اصل قرارداد با صحبت یک مخالف و یک موافق ، هر یک به مدت پنج دقیقه در مجلس به رای گذاشته خواهد شد .
دوم ـ اصلاح جزیی در خطوط مرزها
ماده 207 ـ در لایحه تقدیمی مربوط به اصلاح جزیی در خطوط مرزی متن ، کامل عهد نامه بین المللی آن ، که بر اساس اصل هفتاد و هشتم (78) قانون اساسی تنظیم شده باشد، جهت بررسی باید ضمیمه گردد . متن این عهدنامه پس از اعلام وصول ، بلافاصله چاپ و بین نمایندگان توزیع و همزمان به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ارجاع می شود.
ماده 208 ـ کمیسیون مذکور در ماده قبل ، پس از کسب نظر مشورتی کمیسیون قضایی و حقوق و با دعوت از نماینده شورای عالی امنیت ملی و نمایندگان پیشنهاد دهنده ، به بررسی همه جانبه موضوع می پردازد و ظرف یک ماه گزارش تفصیلی خود را مبنی بر قبول یا رد عهدنامه به ضمیمه پیشنهادهای اساسی به هیات رئیسه ارسال می دارد.
ماده 209 ـ لوایح مربوط به عهدنامه های اصلاح جزئی در خطوط مرزی همانند سایر عهدنامه های بین المللی مهم دو شوری خواهد بود و به همان ترتیب نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت . این نوع نامه ها، در صورتی که صرفاً برای اصلاحات جزئی ، با در نظر گرفتن مصالح کشور و رعایت اصل (78) قانون اساسی دو طرفه باشد و به استقلال و تمامیت ارضی کشور لطمه نزند، با تصویب چهار پنجم مجموع نمایندگان مجلس معتبر خواهدبود.
سوم ـ محدودیتهای ضروری
ماده 210 ـ بر اساس اصل (79) قانون اساسی در حالت جنگ و شرایط اضطراری نظیر آن که دولت حق دارد با تصویب مجلس شورای اسلامی محدودیتهای ضروری برقرار نماید، قبل از اعمال محدودیت متن کامل و دقیق محدودیت های ضروری با دلائل توجیهی لازم همراه با لایحه قانونی جهت بررسی تقدیم مجلس می شود.
تبصره ـ چنانچه دولت بدون کسب مجوز مبادرت به اعمال محدودیت نماید ، رئیس مجلس موظف است تقدیم لایحه محدودیت را از رئیس جمهور مطالبه کند. در این خصوص حق سؤال یا استیضاح رئیس جمهور و وزیران برای نمایندگان محفوظ خواهد بود.
ماده 211 ـ رسیدگی به لایحه محدودیتهای ضروری یک شوری است و در صورت تصویب مجلس مدت اعمال آن به هر حال نمی تواند بیش از سی روز باشد . در صورتی که پس از انقضاء این کدت ضروری همچنان باقی باشد دولت موظف است مجدداً از مجلس کسب مجوز کند.
چهارم ـ سایر موارد
ماده 212 ـ بر اساس اصول هشتادو (80) ، هشتاد و دوم(82) ، هشتاد و سوم (83) و یکصد و سی و نهم (139) قانون اساسی ، اقدامات دولت در موارد ذیل قبلاً باید به تصویب مجلس برسد:
1 ـ گرفتن و دادن وام یا کمکهای بلاعوض داخلی و خارجی .
2 ـ استخدام کارشناسان خارجی در موارد ضروری .
3 ـ فروش بناها و اموال دولتی و نفایس ملی به استثنای نفایس ملی منحصر به فرد که در هر صورت قابل فروش نخواهد بود.
4 ـ صلح دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی یا ارجاع آن به داوری که طرف دعوا خارجی باشد و همچنین در موارد مهم داخلی .
در تمام موارد مذکور ، دولت موظف است متن تفصیلی آنها را همراه با لایحه قانونی تقدیم مجلس نماید تا به صورت یک شوری مورد رسیدگی قرار گیرد ، بدین ترتیب که پس از گزارش کمیسیون مربوط و صحبت دو مخالف و دو موافق در کلیات و جزئیات ( هر کدام به مدت 15 دقیقه) برای تصویب به رای گذاشته می شود.
مبحث چهارم ـ نحوه بررسی برنامه و بودجه سالیانه کل کشور و نظارت بر اجرای بودجه
ماده 213 ـ به منظور تنظیم اصول و مفاد برنامه های توسعه و لوایح و بودجه کل کشور و ایجاد هماهنگی بین کمیسیون های تخصصی مجلس شورای اسلامی ، پس از تقدیم لایحه مربوط توسط دولت به مجلس، کمیسیون تلفیق مرکب از اعضای ذیل تشکیل می گردد
1 ـ کلیه اعضای کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات
2 ـ یک نفر از هر یک از کمیسیون های دیگر ( غیر از کمیسیون های تحقیق و تدوین آئین نامه داخلی مجلس ) .
اعضای مذکور در بند (2) توسط کمیسیون های مربوطه انتخاب و به هیات رئیسه مجلس معرفی می شوند.
ماموریت این کمیسیون تا تصویب نهایی قانون برنامه توسعه و یا لایحه بودجه سالانه کل کشور ادامه می یابد .
اول ـ تصویب برنامه توسعه
ماده 214 ـ کلیات برنامه و کلیه تبصره هایی که مربوط به اهداف کلان و خط مشی های اساسی است در شور اول و بقیه در شور دوم بررسی و تصویب خواهد شد .
تبصره ـ مصوبات شور اول غیر قابل تجدید نظر می باشد .
ماده 215 ـ کمیسیون های تخصصی موظفند حداکثر ظرف مدت دو هفته نسبت به مواد و تبصره های مربوط به خود ، بررسیهای لازم را به عمل آورند و در پایان مهلت مقرر گزارش کار مربوط به شور اول خود را به کمیسیون تلفیق ارسال دارند .
ماده 216 ـ کمیسیون تلفیق موظف است حداکثر ظرف مدت سه هفته پس از جمع آوری گزارش کمیسیون های تخصصی و اصلاح و تلفیق آنها گزارش جامع خود را به جلسه علنی ارائه نماید .
ماده 217 ـ پس از شور اول ، کمیسیون تلفیق موظف است نحوه توزیع منابع را تعیین و ظرف مدت ده روز همراه با سیاستهای مصوب شور اول به کمیسیون های تخصصی اعلام نماید .
ماده 218 ـ در شور دوم ، کمیسیون های تخصصی موظفند در چهارچوب ابلاغیه کمیسیون تلفیق تبصره ها و پیوستها را بررسی و گزارش خود را حداکثر ظرف مدت دو هفته به کمیسیون تلفیق کنند .
ماده 219 ـ کمیسیون تلفیق پس از وصول کلیه گزارشهای شور دوم کمیسیون های تخصصی موظف است ظرف حداکثر سه هفته آنها را اصلاح و تلفیق و گزارش نهایی را جهت بررسی و تصویب در شور دوم به مجلس ارائه نماید.
ماده 220 ـ نمایندگان در شور اول و دوم می توانند پیشنهادهای خود را در مهلت های اعلام شده توسط کمیسیون های تخصصی به آنها ارائه نموده و در وقت مقرر جهت توضیح در کمیسیون حاضر شوند.
ماده 221 ـ در شور اول و دوم ابتدا پیشنهادهای مربوط به کمیسیون های تخصصی و سپس پیشنهادهای نمایندگان در مورد ماده واحده و تبصره ها قابل طرح می باشد.
ماده 222 – نحوه رسیدگی به کلیات و پیشنهادهای شور اول و دوم، و هر موضوعی که در این بخش از آیین نامه نیامده بر طبق معمول مقررات این آیین نامه خواهد بود.
ماده 223 ـ اصلاح برنامه مصوب تنها در قالب طرحها و لوایح خاص
خود قابل پذیرش است و نمی توان در ضمن لوایح بودجه و دیگر طرحها و لوایح قانونی آن را اصلاح و یا تغییر داد.
دوم ـ تصویب بودجه سالیانه کل کشور یک شوری خواهد بود و ترتیب رسیدگی بشرح ذیل می باشد :
1 ـ نمایندگی مجلس از زمان تقدیم لایحه بودجه سالیانه کل کشور و پیوست ها توسط دولت و توزیع آن تا مدت ده روز می توانند پیشنهاد های خود را به کمیسیون های تخصصی مجلس تقدیم نمایند.
2 ـ کمیسیون های تخصصی موظفند حداکثر تا ده روز پس از پایان مهلت اخذ پیشنهاد های نمایندگان ، گزارش خود را به کمیسیون اصلی تقدیم نمایند .
3 ـ کمیسیون اصلی موظف است حداکثر ظرف مدت پانزده روز ، ضمن رسیدگی به گزارش کمیسیون های تخصصی گزارش نهایی خود را تنظیم و به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید .
4 ـ در جلسه علنی ، پس از رسیدگی به کلیات بودجه و تصویب آن ، به پیشنهاد های مربوط به درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار بودجه عمومی دولت رسیدگی و سقف آن به تصویب خواهد رسید . پس از آن پیشنهادهای مربوط به تبصره ها رسیدگی می گردد.
تبصره 1ـ در جلسه علنی ، تنها پیشنهادهایی که توسط نمایندگان و کمیسیون ها در زمان مقرر دریافت و به چاپ رسیده ، مشروط به عدم مغایرت با قانون برنامه قابل طرح می باشد .
تبصره 2 ـ نحوه رسیدگی به چند دوازدهم ، متمم و اصلاحیه های بودجه و سایر مواردی که در این ماده پیش بینی نشده طبق مقررات معمول در این آیین نامه خواهد بود.
ماده 225 ـ هنگام طرح لایحه بودجه در مجلس ، جلسات باید بلاانقطاع در کلیه ایام هفته غیر از جمعه و تعطیلات رسمی ، حداقل روزی چهار ساعت منعقد گردد و تا موقعی که شور و مذاکره پایان نیافته و رای مجلس اخذ نشده است از دستور خارج نمی شود و هیچ لایحه یا طرح دیگر نمی تواند مطرح باشد مگر لایحه یک یا چند دوازدهم بودجه در صورت ضرورت .
تبصره ـ اگر مطالب فوری و فوتی اعم از طرحها و لوایح دو فوریتی و غیره پیش اید که به تشخیص مجلس تاخیر آن موجب زیان جبران ناپذیری باشد ، در این صورت برای طرح و تصویب آن زمان مشخصی معین می شود .
نحوه رسیدگی دیوان محاسبات به اجرای بودجه سالیانه کا کشور
ماده 226 ـ بر اساس اصول پنجاه و چهارم (54) و (55) قانون اساسی ، نظارت مجلس شورای اسلامی بر اجرای بودجه سالیانه کل کشور بر عهده دیوان محاسبات کشور است که زیر نظر مجلس شورای اسلامی می باشد . سازمان و اداره امور آن به موجب قانون خاص می باشد.
مبحث پنجم ـ استیضاح
اول ـ استیضاح وزیران
ماده 227 ـ نمایندگان مجلس می توانند، با در نظر گرفتن اصل (89) قانون اساسی وزیر یا هیات وزیران را استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که به انضای حداقل ده نفر ا زنمایندگان برسد .
ماده 228 ـ تقاضای استیضاح نمایندگان از وزیر یا وزیران باید کتباً در جلسه علنی به رئیس مجلس داده شود و در آن موضوع استیضاح صریحاً و با ذکر مورد یا موارد معین شود . تقاضای مزبور در آن جلسه یا جلسه بعد قرائت می شود . این تقاضا بدون مباحثه و فوراً برای وزیر هیات وزیران فرستاده می شود .
همچنین متن چاپ و در اختیار نمایندگان قرار می گیرد .
ماده 229 ـ چنانچه استیضاح نمایندگان مرتبط به حوزه فعالیت نهادهای انقلابی باشد که از بودجه دولت استفاده می نمایند و قانوناً وابسته به قوه مجریه می باشند آن استیضاح خطاب به رئیس جمهور یا وزیری که نهاد مورد بحث در حوزه مسئولیت او قرار گرفته است ، خواهد بود .
ماده 230 ـ وزیر یا هیات وزیران موظفند ظرف ده روز پس از طرح استیضاح ، در مجلس حاضر شوند و توضیحات لازم را بدهند ، تعیین وقت استیضاح در مهلت مقرر با پیشنهاد وزیر یا هیات وزیران و تصویب هیات رئیسه مجلس در دستور هفتگی قرار می گیرد . حضور وزیر یا هیات وزیران در این وقت مقرر الزامی است .
ماده 231 ـ در جلسه استیضاح پس از بیانات استیضاح کنندگان ، رئیس جمهور می تواند به دفاع از وزیر یا وزیران مورد استیضاح بپردازد ، همچنین وزیر یا وزیران مورد استیضاح نیز می توانند به دفاع از خود بپردازند . حداکثر وقت دفاع از استیضاح برای رئیس جمهور یا چند وزیر پنج ساعت و برای یک وزیر سه ساعت خواهد بود .
تبصره 1 ـ وزیر یا وزیران مورد استیضاح می توانند حداکثر می توانند حداکثر یک ساعت از وقت دفاع خود را در اختیار یک یا دونفر از نمایندگان موافق قرار دهند.
تبصره 2 ـ بیانات استیضاح کنندگان و پاسخ آنها در یک یا چند جلسه باید به طور متوالی صورت گیرد .
تبصره 3 ـ استیضاح کنندگان مجاز نخواهد بود در ضمن ارائه دلائل و توضیحات خود ، موضوعات دیگری را که به مورد استیضاح مربوط نیست مورد بحث قرار دهند .
ماده 232 ـ پس از پاسخ وزیر یا وزیران مورد استیضاح و یا پاسخ رئیس جمهور از طرف هیات وزیران مورد استیضاح حداکثر دو نفر از نمایندگان استیضاح کننده حق دارند توضیحات تکمیلی بدهند ، به شرطی که صحبت هر کدان از ربع ساعت تجاوز ننماید . رئیس جمهور می تواند حداکثر یک ساعت به دفاع از هیات وزیران بپردازد و وزیر مورد استیضاح هم می تواند حداکثر نیم ساعت مجدداً از خود دفاع کند .
ماده 233 ـ پس از انجام استیضاح ، رییس عدم اعتماد وزیر یا وزیران را به رای می گذارد .
ماده 234 ـ پس از انجام استیضاح رئیس عدم اعتماد وزیر یا وزیران را به رای می گذارد .
ماده 234 ـ در صورتی که وزیر یا هیات وزیران مورد استیضاح در مجلس حاضر نشوند ، استیضاح کنندگان مطالب خود را بیان می کنند و رئیس اعلام اخذ رای عدم اعتماد می کند .
ماده 235 ـ هنگامی که استیضاح در دستور مجلس است به هیچ وجه نمی توان دستور را تغییر داد مگر در موارد طرح ها و لوایح سه فوریتی .
دوم ـ استیضاح و عدم کفایت رئیس جمهور
ماده 236 ـ بر اساس اصل (89) قانون اساسی نمایندگان مجلس می توانند رئیس جمهور را در مقام اجرای وظایف مدیریت قوه مجریه و اداره امور اجرائی کشور مورد استیضاح قرار دهند . این استیضاح قرار دهند . این استیضاح وقتی قابل طرح است که حداقل به حداقل به امضای یک سوم نمایندگان برسید .
ماده 237 ـ تقاضای استیضاح رئیس جمهور که باید با ذکر موارد صریح و روشن و مستدل باشد ، به رئیس مجلس داده می شود . این تقاضا باید در اولین جلسه قرائت شود و ضمن چاپ و توزیع بین نمایندگان برای رئیس جمهور ارسال گردد. در این صورت ، رئیس جمهور باید ظرف یکماه در مجلس حاضر شود و در خصوص مسائل مطرح شده توضیحات کافی بدهد.
ماده 238 ـ حداکثر وقت برای مذاکره موافقین و مخالفین پنج ساعت است که به تساوی و متناوباً انجام می شود . مدت صحبت برای عر یک از موافقین و مخالفین حداکثر نیم ساعت خواهد بود که با رای مجلس تا یک ساعت قابل تمدید می باشد .
ماده 239 ـ وقت برای توضیحات و پاسخ های رئیس جمهور جمعاً پنج ساعت می باشد . رویس جمهور می تواند قسمتی از وقت خود را به نمایندگان موافق واگذار کند . این وقت اضافه بر فرصتی است که به موجب ماده قبل به آنان تعلق می گیرد .
ماده 420 ـ در صورتی که پس از بیانات نمایندگان موافق و مخالف و پاسخ رئیس جمهوری اکثریت دوسوم کل نمایندگان ، به عدم کفایت رئیس جمهور رای دادند ، مراتب جهت اجرای بند (10) اصل یکصد و دهم (110) قانون اساسی به اطلاع مقام رهبری نی رسد . این رای گیری مخفی و با ورقه خواهد بود .
ماده 241 ـ زمان اجرای این آئین نامه از هفتم خرداد ماه 1378 همزمان با انتخابات هیات رئیسه مجلس و هیات رئیسه کمیسیون ها خواهد بود .
ماده 242 ـ کلیه قوانین و مقررات دیگر در خصوص آیین نامه داخلی مجلس لغو می گردد . قانون فوق مشتمل بر دویست و چهل و دو ماده و شصت و پنج تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ هجدهم مهرماه یکهزار و سیصد و هفتاد و هشت مجلس شورای اسلامی تصویب و مواد (192 ) و (198 ) آن در تاریخ 20 /1/1379 با اصلاحاتی به تصویب نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است .
رئیس مجلس شورای اسلامی ـ علی اکبر ناطق نوری
نوع : قانون
شماره انتشار : 16086
تاریخ تصویب : 1379/01/20
تاریخ ابلاغ : 1379/02/29
دستگاه اجرایی : مجلس شورای اسلامی -
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
اساسنامه مؤسسه جهاد توسعه آئین نامه اجرائی جزء (1) بند (ی) تبصره 5 قانون بودجه سال 1379 کل کشور
