بین دیون ناشی از قرارداد تهاتر حاصل می شود، و انجام تهاتر نیز قهری است بدون اینکه طرفین دراین موضوع تراضی نمایند حاصل می گردد و به مقدار معادله شده در مقابل یکدیگر بری می شوند
کلاسه پرونده : 10/5600
شماره دادنامه : 589/17
تاریخ رسیدگی : 26/10/70
تجدیدنظرخواه : شرکت بازرگانی 000 با وکالت آقای (الف )
تجدیدنظرخوانده : شرکت 000 و آقای (ب ) با وکالت آقای دکتر(ج )
تجدیدنظرخواسته : دادنامه شماره 249/2/70 صادره از شعبه 9 دادگاه حقوقی یک 000
مرجع رسیدگی : شعبه هفدهم دیوان عالی کشور
هیئت شعبه : آقایان 000
خلاصه جریان پرونده : ابتداد تجدید نظرخوانده ردیف دوم به طرفیت تجدیدنظرخواه دادخواستی به خواسته مطالبه مبلغ 862/187/68ریال بابت اصل و هزینه تجدید ضمانتنامه بانکی و مبلغ 17523000 ریال بابت (دیتن شن ) و مبلغ 1320000 ریال بابت کشتی و توقف به دادگاه حقوقی یک 000 تسلیم و ملخص دعوی به این شرح است که آقای (ب ) با وکالت آقای (ج ) و 000 دادخواستی علیه شرکت بازرگانی 000 به خواسته مطالبه 862/187/68 ریال بابت اصل و هزینه تجدید ضمانتنامه های بانکی و مبلغ 17523000ریال بابت حق معطلی (دیتن شن ) ومبلغ 2518800 ریال بابت جایزه یک روز بارگیری و خسارات وارده تقدیم و اظهار داشته است که شرکت 000 در سال 1981 میلادی چهل هزار تن برنج به شرکت خوانده را از طریق مناقصه فروخته و در سه محموله با دو گشایش اعتبار شماره 797779 و 699788 صورت گرفته است و کشتیهای حمل کننده عبارت بوده اند از000 و کشتی 000 حامل 12500 تن برنج بوده که در تاریخ 30/9/1981 وارد 000 گردیده و تا تاریخ 14/11/1981 در 000 متوقف و بلاتکلیف مانده و تااینکه اجازه حرکت آن به طرف 000 داده شده و بالاخره در تاریخ 20/11/1981 در بندر 000 بسته شده و تخلیه محموله آن در تاریخ 25/11/81 آغاز و تاریخ 18/12/81 خاتمه پذیرفته 02 کشتی 000 محموله این کشتی مقدار دوازده هزار و پانصد تن برنج بوده که حمل و به شرکت بازرگانی خارجی تحویل شده از بابت محموله این کشتی فروشنده مبلغ چهل هزار مارک آلمانی جایزه روز بارگیری طلبکار است 03 کشتی 000 این کشتی پانزده هزارتن برنج به ایران حمل کرده که در مورد آن طرفین اختلافی ندارند و خواهان بابت جایزه روز بارگیری طبق قرارداد مبلغ 400/14 دلار معادل 800/198 ریال طلب دارد که این وجه نیز به مشارالیه پرداخت گردیده 0
04 کشتی 000 جمعا مدت 59 روز زاید بر عرف و مقررات کشتیرانی معطل شده و فروشنده به موجب قرارداد از بابت معطلی 536000 مارک آلمان خود را مستحق دریافت می داند0 در حالی که خریدار از فقط 1400 مارک پرداخته است 04 جهت حسن انجام تعهدات مربوط به محموله کشتیهای 000 ضمنانتنامه هایی به مبلغ 842/64187 ریال به نفع خوانده صادر شده و وجه آنها از ناحیه خوانده به ناحق ضبط شده و علت ضبط بهانه تاخیر و تحمل خسارت به خوانده بوده است در صورتی که چنین نبوده زیرا فروشنده کلیه مدارک مثبته را پس از تحویل برنج به بندر بارگیری بازدید رسمی شرکت بین المللی 000 و با تایید وی بهانه کالای فروخته شده را از بانک 000 تحویل و بانک پس از بازدید کامل مدارک و حصول اطمینان از صحت معامله و تحویل کالا مبادرت به پرداخت بهای آن به فروشنده کرده است و اگر خلافی در این مورد واقع شده بود نه شرکت 000 گواهی تحویل کالا را صادر می کرد و نه بانک 000 و بانک 000 اقدامی در جهت پرداخت ثمن معامله و هزینه های مربوطه انجام می دادند و طبق قرارداد چنانچه اشکالی وجود داشت مدت سی روز پس از تخلیه کالا شرکت خوانده می بایست مراتب را به خواهان اعلام می نمود نه اینکه پس گذشت سه سال و نیم از جریان معامله مبادرت به ضبط ضمانتنامه نماید و کلیه مدارک به شرکت بازرگانی دولتی ارسال شده و موجود است و اینکه می بایست ضمانتنامه ها حداکثر ظرف مدت سه ماه بعداز تخلیه آزاد شود خوانده از آزاد نمودن آن خودداری واز این بابت جهت تجدید هزینه های زیادی به خواهان تحمیل گردیده جمع آن مبلغی معادل 4200000 ریال می شود که پرداخت آن به عهده خوانده است و چون فروشنده بالا طبق مدارک پیوست بابت مطالبات خواهان کلیه حقوق خود را به مشارالیه منتقل نموده از دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم به محکومیت خوانده را خواستار شده ]است [0
پس از ارجاع پرونده به شعبه نهم دادگاه حقوقی یک 000 و ثبت آن به کلاسه بالا و ابلاغ نسخه ثانی دادخواست به خوانده مشارالیه متقابلا دادخواستی علیه شرکت 000 و (ب ) خواسته مبلغ 32952121دلار مابه التفاوت قیمت برنج و معامله 10004959 دلار بابت کسر بار و فساد کالا و 1009 مارک آلمانی بابت جایزه تسریع تخلیه جمعا 90862998 ریال اقامه و با ذکر موارد خواسته به صورت فهرست وار درخواست رد خواسته خواهان را نموده و توضیح داده است در خصوص مابه التفاوت برنج با خوانده دعوی تقابل (شرکت 000) در تاریخ 21/5/60 باقیمانده کالا را به قرار هر تن 58596 دلار به توافق رسیده و مقرر شده مبیع حداکثر مدت تا 23 نوامبر 1981 بارگیری و تحویل کشتی شود در این توافق طرفین خطرات ناشی از کاهش یا افزایش قیمت را تا تاریخ 21/5/60 حداکثر تا 23 نوامبر 81 به عهده گرفته اند لکن مبیع در تاریخ معین بارگیری نشده و خواهان دعوی تقابل تعهدی راجع به جاری بودن همان قیمت نداشته ومحموله کشتی 000 از نظر زمانی ارزش هنگام تنظیم قرارداد را نداشته و خوانده ملزم به پرداخت مابه التفاوت قیمت زمان قرارداد و تاریخ بارگیری به میزان خواسته به خواهان دعوی تقابل می باشد ومحموله کشتی 000 مقدار 1464 تن کسر تحویل داشته و میزان 917کیسه پنجاه کیلویی آن با روغن سوخت کشتی مخلوط شده و قابلیت مصرف نداشته و به علت عدم گواهی کسری از ناحیه خوانده خواهان تقابل موفق به دریافت خسارات از شرکت بیمه نشده و همچنین کشتی 000 تعداد 1899 کیسه 50 کیلویی به وزن 4495 تن کسر بار و 575 کیسه به وزن 28175 تن از برنج آبدیده و بهای محموله کسری را به شرح خواسته مدیون و ملزم به پرداخت می باشد و هزینه ضدعفونی کالا به عهده فروشنده بوده و خواهان تقابل مبلغ 876127ریال بابت هزینه ضدعفونی مدیون است و تاکنون به حساب خواهان واریز نشده ]است [0
از دادگاه محکومیت خواندگان را خواستار شده و در لایحه مورخ 19/8/65 آقای (الف ) به وکالت از طرف شرکت بازرگانی دولتی ایران با تاکید به خواسته دعوی تقابل و رد خواسته خواهان بدوی نسبت به انتقال طلب از شرکت 000 به خوانده تردید کرده و وکیل خواهان دعوی اصلی بدوی آقای دکتر(ج ) در لایحه شماره 8121/10/65 خود ضمن تشریح خواسته موکل انتقال مورد خواسته را از طرف شرکت 000 به موکل خود انتقال طلب تلقی نموده و تاییدیه ای مبنی بر انتقال خواسته از طرف مقامات شرکت ارائه و به اصالت مستندات تقدیمی تاکیده نموده است و شرکت 000 در تاریخ مورخه 27/9/66 خود ضمن دفاع از دعوی انتقال مطالبات خود را به خواهان بدوی پذیرفته و طلب خواهان دعوی تقابل را در مطالبه 1009 دلار جایزه و تسریع در تخلیه قبول کرده و آقای (د) و (ج ) دعوی موکل خود را با اختیارات حاصله در جلسه 8/10/65 راجع به جایزه روز بارگیری مسترد داشته است و در این خصوص دادنامه شماره 14727/10/65 مبنی بر رد دعوی صادر شده پس ازتعیین وقت رسیدگی دادگاه در ماهیت ضمن رد اعتراض وکیل خواهان دعوی تقابل راجع به ایراد و انتقال طلب و قبول اینکه واگذاری طلب از ناحیه شرکت 000 به آقای (ب ) که به وسیله شرکت انتقال دهنده به شرح لایحه ای به پیوست ضمایم مورد تایید واقع شده انتقال طلب می باشد نه انتقال دین در موارد اختلاف طرفین و خواسته آنان با صدور قرار ارجاع امر به کارشناس در امور بازرگانی به کارشناس مجرب محول و آقای (د) به قید قرعه به سمت کارشناس انتخاب ، مشارالیه با مراجعه به طرفین و ملاحظه مدارک ابرازی از ناحیه آنان و تسریع کیفیت امر و نحوه فروش برنج و سیستم حمل کالا و بررسی مقررات مربوط به قرارداد راجع به کسری برنج و آلودگی قسمتی از آن با روغن کشتی و اقداماتی که در مورد وصول خسارات از بیمه به وسیله خریدار صورت گرفته کسر تخلیه و آبدیدگی و آلوده شدن تعدادی از کیسه های برنج به وسیله روغن کشتی بدین شرح خواسته خواهان تایید نموده است 0
و جایزه تسریع در تخلیه را به مبلغ 1009 مارک آلمانی را پذیرفته و در خصوص مابه التفاوت محموله کشتی 000 توضیح داده است که در قرارداد هیچ گونه اشاره ای به موارد تاخیر نشده لیکن طرفین در طول معامله لزوما قیمت روز کالا را در نظر داشته اند و براساس آن عمل نموده اند و در مورد تاخیر ده روز براساس گزارش هیچ گونه مدرک دال بر معطلی محموله از طرف فروشنده را مبنی بر حوادث قهری ارائه نگردیده است و از طرفی چون بازارهای مختلف برنج در جهان عموما از طرف عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان کنترل شده و غالبا با توجه به موقعیت امر امکان سازش و توافق طرفین معامله وجود دارد لذا متقن ترین لیست قیمت درمورد معامله انجام شده عبارت از قیمتهای منتشره توسط بولتن هایی که قیمت فروش بازارهای مختلف را به صورت هفتگی منعکس می نمایند می باشد و براساس نظریه متداول در فاصله زمانی 22/11/81 الی 2/12/81 به طور متوسط 25 دلار برای هر گونی برنج تنزل قیمت ذکر گردیده که با توجه به تعداد 219237 گونی برنج تحویلی توسط کشتی 000 که در تاریخ 20/8/81 مورد بازرسی قرار گرفته باقی مانده برنج که محموله کشتی 000 بوده است 279846 گونی بوده و مبلغ 5/69961دلار تنزل قیمت داشته و راجع به کسر تخلیه توضیح داده است که بیمه گذار (خواهان دعوی تقابل ) قبول نموده ولی ارزش کسر بار به مبلغ 89/34340 ریال هنوز از طرف بیمه 000 پرداخت نشده و هزینه ضدعفونی در کشتی 000 را برآورد و متذکر شده که محل تخلیه یکی از بنادر ایرانی قید شده و طرف قرارداد راجع به تغییر محل تخلیه به علت تراکم کشتیها در بندر 000 خود را محق می دانسته و از طرفی شرکت 000 در بارنامه خود به تاریخ 24/6/06 نیز بندر مقصد را بندر 000 ذکر کرده و با وضعیت استثنایی فورس ماژور و روند تخلیه غیرقابل ثبتی آن مطلع بوده به همین علت گرچه موضوع معطلی به مدت مذکور در دادخواست کاملا مشهود است لکن به علت فوق جای اعتراض برای طرفین باقی نمی ماند و راجع به ضمانتنامه ها اظهارنظر نموده است که براساس قرارداد اعتبار ضمانتنامه ها تا مدت یک ماه پس از اتمام حمل می باشد که در صورت اقتضا برای مدت سه ماه دیگر قابل تمدید است 0 و نیز کلمه غیرمشروط بودن ضمانتنامه ها در قرارداد ملحوظ گردیده ]است [0 و به همین جهت شرکت بازرگانی دولتی هنگام درخواست آزاد شدن ضمانتنامه ها از طرف شرکت ، پیام مثبته آنها را منوط به کل قرارداد دانسته و آزاد کردن آنها را موکول به انجام کل قرارداد کرده و با عنایت به اینکه تاریخ قطعی را می توان 15/1/61 تلقی کرد می بایست ضمانتنامه ها در تاریخ مذکور آزاد می شدند ولی به علت عدم آزاد شدن ضمانتنامه ها مبلغی به شرح نظریه بابت تمدید آنها هزینه شده و از حساب بانکی شرکت سپارنده برداشت شده و ضمانتنامه ها نیز از طرف شرکت بازرگانی دولتی 000 ضبط شده و نیز در گزارش تکمیلی خود در تاریخ 29/11/67 که به شماره 29705/11/67 ثبت دفتر گردیده است اضافه نموده که قرارداد تنظیمی بین طرفین و تحویل محموله به خریدار براساس (سی انداف ) بوده وطبق مقررات (سی انداف ) شرکت فروشنده پس از تسلیم کالا به کشتیرانی و پرداخت کرایه حمل از خود سلب مسئولیت می کند حق بیمه تا مقصد به عهده خریدار می باشد و با توجه به تایید بازرس راجع به مطابقت محموله کشتی یا بارنامه مربوطه که مورد تایید و قبول طرفین قرار گرفته و فروشنده مسئولیتی ندارد و کسری بار براساس محتویات پرونده توسط حمل کننده صورت گرفته و محموله به وسیله شرکت سهامی بیمه 000 بیمه شده و بیمه گزار ضمن مراجعه به شرکت بیمه 000 خسارت وارده به کشتی 000 را به مبلغ 3399800 ریال دریافت داشته و خسارت مرحله دوم که عبارت از کسر تخلیه و آب افتادگی بوده است هنوز از شرکت بیمه وصول نکرده و در گزارش مورخه 24/4/69 خود که درپاسخ سه سوال دادگاه اعلام نموده نظریه قبلی خود راجع به تنظیم قرارداد براساس سی انداف و تاخیر در بارگیری 000 از تاریخ 22/11/81 تا 2/12/81 به مدت ده روز و به میزان 279846 کیسه برنج تایید و ارزش ریالی آن را مشخص نموده است و پس از جلب نظریه بدوی و تکمیلی کارشناس ابلاغ آن به طرفین از طرف وکیل دعوی متقابل به نظریه کارشناس اعتراض شده و وکیل خواهان دعوی متقابل اظهار نموده که نظریه کارشناس براساس سی انداف صحیح نمی باشد و اصولا کسری بار و آبدیدگی کالا و هزینه ضدعفونی به عهده فروشنده است و ضبط ضمانتنامه ها به علت عدم اجرای قرارداد از طرف مشارالیه و ایجاد خسارت ازناحیه او بوده است 0 سرانجام شعبه نهم دادگاه حقوقی یک 000 پس از رسیدگی و ملاحظه نظریه کارشناس و همچنین ملاحظه لایحه اعتراضیه وکیل خواهان تقابل به نظریه کارشناس و تجدید جلسات و همچنین به علل منعکس در پرونده و کسب نظر مشاور حقوقی ختم رسیدگی را اعلام و به موجب نظریه کتبی مورخ 2/4/69 پس از ذکر مقدمه ای از جریان دعوی پرونده ها و مدافعات وکلای طرفین و نظریه کارشناس منتخبه چنین اظهارنظر کرده است :
با عنایت به محتویات پرونده و اظهارنظر کارشناس و اوضاع و احوال قضیه اولا در مورد دعوی آقای (ب ) به قائم مقامی شرکت 000 به خواسته مطالبه 68187862 ریال بابت اصل و هزینه تمدید ضمانتنامه های بانک به شرح پرونده نظر به اینکه کارشناس قضیه با مراجعه به اسناد و اوراق طرفین و مدارک پیوست پرونده اظهار داشته قرارداد منعقده بین طرفین بر اساس انداف بوده است و به موجب مقررات سی انداف شرکت فروشنده پس از تسلیم کالا به کشتیرانی و پرداخت کرایه حمل از خود سلب مسئولیت می کند و نیز متذکر شده که اعتبار ضمانتنامه ها برای مدت یک ماه پس از اتمام حمل می باشد و در صورت اقتضاء مدت فقط برای سه ماه دیگر قابل تمدید است و کلمه غیرمشروط بودن ضمانتنامه ها در قرارداد ملحوظ است و شرکت فروشنده پس از تحویل کالا به شرکت بازرگانی دولتی درخواست ترخیص ضمانتنامه ها را نموده ولی شرکت بازرگانی دولتی به علت اینکه ضمانتنامه ها مربوط به کل قرارداد بوده تا خاتمه دعوی از آزادی آنها خودداری و بابت تمدید آنها از حساب شرکت فروشنده به وسیله شرکت بازرگانی دولتی برداشت و هزینه شده که با این اوصاف و با تحویل کالا ازطرف فروشنده به خریدار استحقاق مشارالیه به نظر دادگاه جهت استرداد ضمانتنامه ها محرز بوده است و در مهلت مقرره درخواست آزاد نمودن آنها را نموده است 0 و خساراتی که بابت تمدید ضمانتنامه ها به خواهان وارد شده از حساب وی در اثر عدم آزادی ضمانتنامه ها از طرف خوانده بوده و خوانده مسئول خسارت مشارالیه می باشد0 مبلغ 68187862 ریال بابت اصل ضمانتنامه ها و هزینه تمدید مربوط به آنها در حق خواهان دارد0 ثانیا راجع به دعوی خواهان علیه خوانده به خواسته 1752300ریال حق معطلی (یتن شن ) نظر به اینکه کارشناس قضیه اظهار نظر نموده که در قرارداد محل تخلیه یکی از بنادر ایران قید شده و طرف قرارداد در مورد تغییر محل تخلیه به علت تراکم کشتیها در بندر 000 خود را محق می دانسته و نیز شرکت 000 در بارنامه خود بندر مقصد را بندر 000 ذکر نموده و با وضعیت استثنایی فرس ماژور روند تخلیه ، از غیرقابل پیش بینی آن مطلع بوده و به همین علت گرچه موضوع معطلی به مدت مذکور در دادخواست کلا مشهود است لکن به علت مذکور جای اعتراض برای طرفین باقی نمی ماند و نظریه کارشناس به کیفیتی است که با اوضاع و احوال قضیه سازگار است و منطق با مدارک ابرازی طرفین می باشد و مقرون به حقیقت است و با پذیرش نظریه کارشناس دعوی خواهان را در این مورد بی اساس و خالی از وجاهت قانونی دانسته و به ابطال آن اظهارنظر می نماید0 ثالثا در مورد مطالبه مبلغ 25188800 ریال جایزه روز بارگیری که قبلا به شرح قرارداد 14727/10/65 به علت استرداد دعوی از طرف خواهان در دعوی صادر شده و مورد برای رسیدگی در این قسمت باقی نمانده و اما در مورد دعوی متقابل شرکت بازرگانی دولتی ایران علیه شرکت 000 و (ب ) بابت مبلغ 23953125دلار مابه التفاوت وضعیت کالا ومبلغ 1004959دلار بابت کسر تخلیه و مبلغ 10094 مارک بابت جایزه تسریع در تخلیه کشتی 000 و 87128ریال هزینه ضدعفونی در خصوص مابه التفاوت وضعیت کالا به التفات به اوراق پرونده و نظریه کارشناس چون کارشناس مربوط متذکر شده که در قرارداد اشاره ای به مورد تاخیر نشده لیکن طرفین در طول معامله لزوما قیمت روز کالا را در نظر داشته اند و براساس آن عمل نموده و هیچ گونه مدرکی دال بر معطلی محموله از طرف فروشنده (مبنی بر حوادث قهری ) ارائه نگردیده و از طرفی بازارهای مختلف برنج در جهان عموما از طرف عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان کنترل می شود و غالبا با توجه به موقعیت درامکان توافق بین طرفین معامله وجود دارد لذا مستقل ترین لیست قیمت در مورد معامله انجام شده عبارت ازقیمتهای منتشره توسط بولتنهایی که قیمت فروش بازارهای مختلف را به صورت هفتگی منعکس می کنند و براساس نظریه متداول درفاصله زمانی 22/11/81 الی 2/12/81 به طور متوسط 25% دلار برای هرگونی برنج تنزل قیمت ذکر گردیده که با توجه به تعداد کیسه های برنج محموله کشتی 000 279846 گونی بوده است مبلغ 5/69961 دلار تنزل قیمت داشته و نظریه مذکور به نحوی است که موافق با وضع پرونده بوده و لذا با قبول دعوی خواهان به میزان مورد نظر عقیده به محکومیت شرکت 000 به پرداخت مبلغ 5/69961دلار بابت مابه التفاوت وضعیت کالا در حق شرکت بازرگانی دولتی دارد و در خصوص دعوی خواهان تقابل ، شرکت بازرگانی دولتی علیه شرکت 000 به خواسته مطالبه 10094 مارک بابت جایزه تسریع در تخلیه کشتی 000 نظر به اینکه محتویات پرونده و اظهارنظر کارشناس موید حقانیت خواهان بوده و خوانده نیز دعوی خواهان را در این قسمت پذیرفته به محکومیت شرکت 000 به پرداخت مبلغ 10094 مارک در حق شرکت بازرگانی دولتی نظر می دهد0
در خصوص دعوی شرکت بازرگانی دولتی علیه شرکت 000 به خواسته کسر تخلیه و آبرفتگی و هزینه ضدعفونی نظر به اینکه کارشناس قضیه با تجزیه و تحلیل مورد قرارداد توضیح داده است که معامله فروش برنج از ناحیه شرکت 000 به شرکت بازرگانی دولتی براساس سی اند اف بوده است و طبق مقررات سی اند اف شرکت فروشنده پس از تحویل کالا به شرکت حمل و نقل و پرداخت کرایه حمل از خود سلب مسئولیت می کند، با این اوصاف حق بیمه به عهده خریدار می باشد و محموله مورد قرارداد نیز به وسیله خریدار نزد شرکت بیمه 000 بیمه شده است و محتویات پرونده نیز این امر را تایید می کند0 بنا علی هذا دعوی خواهان علیه شرکت نسبت به موارد فوق و همچنین علیه خوانده دیگر آقای (ب ) به جهت طرف قرارداد نبود مشارالیه قابل پذیرش نبوده و عقیده به رد آن دارد0
پس از ابلاغ نظریه دادگاه به طرفین دعوی آقای (الف ) وکیل شرکت بازرگانی دولتی نسبت به نظریه دادگاه معترض و با تسلیم لایحه اعتراضیه در چهار صفحه تقاضای رسیدگی و احقاق حق را کرده است و در لایحه چهار صفحه ای و هفت موردی ضمن اعتراض به نظریه دادگاه و تکرار مطالب قبلی در خاتمه تقاضای رسیدگی و عدم تنفیذ نظریه دادگاه را کرده است 0 شعبه نهم دادگاه حقوقی یک 000 پس از ملاحظه لایحه اعتراضیه وکیل خوانده اصلی خواهان تقابل در نظریه خود باقی بوده و پرونده را جهت رسیدگی به اعتراض معترض به دیوان عالی کشور ارسال داشته است که پرونده به این شعبه ارجاع و این شعبه به موجب دادنامه شماره 678/817/10/69 چنین رای داده است :
(اعتراض وکیل شرکت سهامی بازرگانی دولتی ایران جز در دو مورد که ذیلا درج می شود با توجه به محتویات پرونده و رسیدگیهایی که به عمل آمده وارد نیست و نظریه دادگه بنا به دلایل و جهات منعکس در آن با توجه به اوضاع و احوال قضیه مغایرتی باموازین قانونی ندارد0 بنابه مراتب نظریه را (جز در دو مورد) تایید می نماید و اما اعتراض وکیل مزبور در دو مورد قابلیت بررسی و امعان نظر دارد:
01 وکیل شرکت بازرگانی 000 ایراد نموده که هزینه مربوط به تمدید سه فقره ضمانتنامه ها به موجب نظریه کارشناس جمعا به مبلغ 2594794 ریال اعلام شده است ولکن دادگاه در قبول خواسته خواهان اصلی جمع مبلغ هزینه را به مبلغ 4200000 ریال منظور نموده است که ضروری است دادگاه در این مورد رسیدگی و بررسی لازم معمول و با لحاظ نظریه کارشناس تصمیم قانونی اتخاذ شود0
02 وکیل خواهان تقابل ایراد نموده اند که طبق لایحه اصلاحی از ناحیه شرکت 000 این شرکت مطالبات و دیون خود را به خوانده ردیف دوم منتقل نموده است ولکن دادگاه در مورد مطالبات شرکت موکل هیچ مسئولیتی برای آقای (ب ) قائل نشده اند0 با توجه به ایرادات مزبور که قابل توجه و بررسی است اصولا نظر براینکه طبق نامه مورخ 21 بهمن 1364 شرکت 000 به عنوان آقای (ب ) مرقوم گردیده است کلیه مطالبات و ادعاهای خود را علیه شرکت بازرگانی 000 به آقای (ب ) منتقل نموده و به نحوی که از هر جهت و هر بابت قائم مقام قانونی این شرکت علیه شرکت بازرگانی دولتی ایران بشود0
و با عنایت به اینکه مطالبات مورد ادعای شرکت 000 از شرکت بازرگانی مربوط به معامله برنج بوده که در این رابطه به موجب محتویات پرونده طرفین علیه همدیگر دعاوی حقوقی مطرح نموده اند که مورد رسیدگی و کسب نظر کارشناس و اظهارنظر دادگاه گردیده است و با التفاوت به اینکه حقا و قانونا طلب هر یک از طرفین از جمله طلب خواهان اصلی به مقداری است که پس از محاسبه مطالبات طرفین و تهاتر آنها از همدیگر بدست می آید و در واقع خواهان اصلی فقط مستحق دریافتی طلبی است که به نحو فوق بدست می آید و لاغیر بنابه مراتب ، ایراد وکیل شرکت بازرگانی 000 در مورد وارد بنظر می رسد و پرونده را در اجرای مواد 14 و15 قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک ودو به دادگاه مربوطه اعاده می دهد0
پس از وصول پرونده به دادگاه مربوطه در تاریخ 2/2/70 در وقت فوق العاده شعبه نهم دادگاه حقوقی یک 000 پس از بررسی اوراق پرونده و کسب نظر مشاور حقوقی ختم رسیدگی را اعلام و به موجب دادنامه شماره 249/2/70 پس از ذکری مقدمه ای از جریان دعوی بنابه جهات و دلایلی که در دادنامه ذکر گردیده چنین رای داده است : اولا در مورد دعوی آقای (ب ) به قائم مقامی شرکت 000 به خواسته مطالبه 68187862 ریال بابت اصل و هزینه تمدید ضمانتنامه های بانیکی به شرح پرونده نظر به اینکه کارشناس قضیه با مراجعه به اسناد و اوراق طرفین و مدارک پیوست پرونده اظهار داشته قرارداد منعقده بین طرفین براساس سی اند اف بوده است و به موجب مقررات سی اند اف شرکت فروشنده پس از تسلیم کالا به کشتیرانی و پرداخت کرایه حمل از خود سلب مسئولیت می کند و نیز متذکر شده که اعتبار ضمانتنامه برای مدت یک ماه پس از اتمام حمل می باشد و در صورت اقتضا فقط برای مدت سه ماه دیگر قابل تمدید است و کلمه غیرمشروط بودن ضمانتنامه ها در قرارداد ملحوظ است و شرکت فروشنده پس از تحویل کالا به شرکت بازرگانی دولتی درخواست ترخیص ضمانتنامه ها را نموده ولی شرکت بازرگانی 000 به علت اینکه ضمانتنامه ها مربوط به قرارداد بوده تا خاتمه دعوی از آزادی آنها خودداری و بابت تمدید آنها از حساب شرکت فروشنده به وسیله شرکت بازرگانی دولتی برداشت و هزینه شده که با این اوصاف و با تحویل کالا از طرف فروشنده به خریداراستحقاق مشارالیه به نظر دادگاه جهت استرداد ضمانتنامه ها محرز بوده است و در مهلت مقرره درخواست آزاد نمودن آنها را نموده است و خساراتی که بابت تمدید ضمانتنامه ها به خواهان وارد شده از حساب وی در اثر عدم آزادی ضمانتنامه ها از طرف خوانده بوده و خوانده مسئول خسارات می باشد و ایراد دادن آنها نیز موثر در مقام نیست ، زیرا با احتساب وجه ضمانتنامه ها و هزینه مقرر کمتر از مبلغی که در نظریه هست آمده است و اما در مورد ایراد دیگر راجع به مطالبات شرکت بازرگانی علیه (ب ) این امر نیز مورد پذیرش دادگاه نمی باشد به علت اینکه مدیون اصلی شرکت 000 است و انتقال دین از جانب او به آقای (ب ) می بایست و با رضایت شرکت بازرگانی باشد و شرکت بازرگانی در دادخواست تقابل وکلیه لوایح دفاعی این انتقال را پذیرفته است نتیجتا با قبول دعوی خواهان رای به محکومیت خوانده به ترخیص واسترداد مبلغ 682/187/68ریال بابت اصل ضمانتنامه ها و هزینه تمدید مربوط به آنها درحق خواهان صادر ]کرده است [0
ثانیا راجع به دعوی خواهان علیه خوانده به خواسته 17523000 ریال حق معطلی (دیتن شن ) نظر به اینکه کارشناس قضیه اظهارنظر نموده که در قرارداد محل تخلیه یکی از بنادر ایران قید شده طرف قرارداد در مورد تغییر محل تخلیه به علت تراکم کشتیها در بندر 000 خود را محق می دانسته و نیز شرکت 000 در بارنامه چون بندر مقصد را بندر 000 ذکر نموده و باوضعیت استثنایی فرس ماژور روند تخلیه غیرقابل پیش بینی آن مطلع بوده و به همین علت گرچه موضوع معطلی به مدت مذکور در دادخواست کاملا مشهود است لکن به همین علت گرچه موضوع معطلی به مدت مذکور در دادخواست کاملا مشهود است لکن به عبارت مذکور جای اعتراض برای طرفیت باقی نمی ماند0 نظریه کارشناس به کیفیتی است که با اوضاع و احوال قضیه سازگار است و منطبق با مدارک ابرازی طرفین می باشد ومقرون به حقیقت است و با پذیرش نظریه کارشناس دعوی خواهان در این مورد بی اساس و خالی از وجاهت قانونی دانسته و به ابطال آن رای می دهد0
ثالثا در مورد مطالبه 2518800 ریال جایزه روز بارگیری که قبلا به شرح قرار شماره 14727/10/65 به علت استرداد دعوی از طرف خواهان رد دعوی صادر شده و موردی برای رسیدگی در این قسمت باقی نمانده و اما در مورد دعوی متقابل شرکت بازرگانی 000 علیه شرکت 000 و (ب ) بابت مبلغ 25/219531 دلار مابه التفاوت وضعیت کالا و مبلغ 1004959 دلار بابت کسر تخلیه و مبلغ 10094مارک بابت جایزه تسریع در تخلیه کشتی 000 و 87128 ریال هزینه ضدعفونی در خصوص مابه التفاوت وضعیت کالا و بالتفات به اوراق پرونده و نظریه کارشناس چون کارشناس مربوطه متذکر شده که در قرارداد اشاره ای به مورد تاخیر نشده لیکن طرفین در طول معامله لزوما قیمت روز کالا را در نظر داشته اند و براساس آن عمل نموده و هیچ گونه مدرکی دال بر معطلی محموله از طرف فروشنده (مبنی برحوادث قهری ) ارائه نگردیده و از طرفی بازارهای مختلف برنج در جهان عموما از طرف عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان کنترل می شود وغالبا با توجه به موقعیت امرامکان توافق بین طرفین معامله وجود دارد لذا مستقل ترین لیست قیمت در مورد معامله انجام شده عبارت از قیمتهای منتشرشده توسط بولتنهایی که قیمت فروش بازارهای مختلف را به صورت هفتگی منعکس می کند و براساس نظریه متداول در فاصله زمانی 22/11/81 الی 2/12/81 به طور متوط 25% دلار برای هر گونی برنج تنزل قیمت ذکر گردیده که با توجه به تعداد کیسه های برنج محموله کشتی 000 که 279849 گونی بوده است مبلغ 50/69961 دلار تنزل قیمت داشته و نظریه مذکور به نحوی است که موافق با وضع پرونده و مدارک ابرازی از ناحیه وکیل خواهان دعوی تقابل است و برای دادگاه قابل پذیرش بوده لذا با قبول دعوی خواهان به میزان مورد نظر رای به محکومیت شرکت 000 به پرداخت مبلغ 5/69961 دلار بابت مابه التفاوت وضعیت کالا در حق شرکت بازرگانی دولتی صادر می گردد0
در خصوص دعوی خواهان تقابل (شرکت بازرگانی 000 علیه شرکت 000) به خواسته مطالبه 10094 مارک بابت جایزه تسریع در تخلیه کشتی 000 نظر به اینکه محتویات پرونده و اظهارنظر کارشناس موید حقانیت خواهان بوده و خوانده نیز دعوی خواهان را در این قسمت پذیرفته به محکومیت شرکت 000 به پرداخت مبلغ 10094 مارک در حق شرکت بازرگانی دولتی رای می دهد و در خصوص شرکت بازرگانی دولتی علیه شرکت 000 به خواسته کسر تخلیه و آبرفتگی هزینه ضدعفونی نظر به اینکه کارشناس قضیه با تجزیه و تحلیل مورد قرارداد توضیح داده است که معامله فروش برنج از ناحیه شرکت 000 به شرکت بازرگانی دولتی براساس سی اند اف بوده است و طبق مقررات سی اند اف شرکت فروشنده پس از تحویل کالا به شرکت حمل ونقل و پرداخت کرایه حمل از خود سلب مسئولیت می کند با این اوصاف حق بیمه به عهده خریدار می باشد و محموله مورد قرارداد نیز بوسیله خریدار نزد شرکت بیمه ایران بیمه شده است و محتویات پرونده نیز این امر را تایید می کند، بنا علی هذا دعوی خواهان علیه خوانده نسبت به موارد فوق و همچنین علیه خوانده دیگر آقای (ب ) به جهت طرف قرارداد نبودن مشارالیه قابل پذیرش نبوده و رای به رد آن صادر می شود0 پس از ابلاغ دادنامه به طرفین دعوی وکیل تجدیدنظرخواه نسبت به دادنامه صادره معترض و باتسلیم دادخواست تجدیدنظر تقاضای رسیدگی و نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته را کرده است و در لایحه تجدیدنظر سه صفحه ای ضمن اعتراض به دادنامه تجدیدنظرخواسته و تکرار مطالب قبلی در خاتمه تقاضای رسیدگی و نقض دادنامه تجدیدنظر خواسته را کرده است 0
وکیل تجدیدنظر خوانده ردیف دوم در لایحه پاسخیه تجدیدنظر ضمن جوابگویی به ایرادات وکیل تجدیدنظر خواه تقاضای ابرام دادنامه تجدیدنظرخواسته را کرده است 0 با وصول پرونده به دیوان عالی کشور و ثبت به کلاسه بالا رسیدگی به موضوع به این شعبه محول که گزارش به شرح فوق تهیه و لوایح تجدیدنظر و اوراق پرونده به هنگام شور قرائت خواهد شد0
هیئت شعبه در تاریخ 24/10/70 تشکیل گردید0 پس از قرائت گزارش تنظیمی و اوراق پرونده و لوایح تجدیدنظر مشاوره نموده و چنین رای می دهد0
(بسمه تعالی 0 اعتراض وکیل تجدیدنظرخواه نسبت به دادنامه مورد درخواست تجدیدنظر در خصوص اینکه مربوط به اعلام عدم توجه دعوی تقابل به آقای (ب ) و رد تقاضای تهاتر بوده مالا وارداست زیرا: اولا به طوری که ضمن دادنامه شماره 8678/10/69 صادره از این شعبه قید گردیده است شرکت 000 به موجب مرقومه مورخ 21 بهمن 1364 کلیه مطالبات و ادعاهای خود را علیه شرکت بازرگانی 000 به آقای (ب ) منتقل می نماید به نحوی که از هر جهت و هر بابت قائم مقام قانونی این شرکت به طرفیت شرکت بازرگانی دولتی ایران بشود که به همین لحاظ در قبال دعوی طرح شده از ناحیه آقای (ب ) شرکت بازرگانی 000 نیز دعوی تقابل علیه نامبرده و شرکت 000 طرح نموده است ثانیا طبق محتویات پرونده در اجرای قرارداد و تعهدات منعقده بین دو شرکت فوق الذکر اختلاف حساب بین آن دو حاصل شده و دادگاه پس از رسیدگی به موجب دادنامه صادره هر یک از طرفین را به پرداخت وجوه مقرر در آن محکوم نموده است و در واقع طرفین قرارداد به مقدار محکوم به مدیون همدیگر گردیده اند و نتیجتا به تجویز مواد 294 و 295 قانون مدنی بین دیون ناشی از قرارداد تهاتر حاصل می شود و انجام تهاتر نیز قهری است و بدون اینکه طرفین در این موضوع تراضی نمایند حاصل می گردد و به مقدار معامله شده در مقابل یکدیگر بری می شوند0 نظر بر اینکه رای دادگاه بدوی توجه به مراتب مزبور تنظیم گردیده است لذا دادنامه تجدید نظر خواسته را نقض و پرونده را جهت رسیدگی به شعبه دیگر دادگاه حقوقی یک 000 ارسال می دارد0
مرجع :
کتاب آرای دیوان عالی کشور درامورحقوقی 1
صلاحیت ، داوری ، خسارات ، امورحسبی ، وقف ، معامله فضولی ، تهاتروغصب
تالیف یدالله بازگیر، ازانتشارات ققنوس ، چاپ اول ، سال 1377
102
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 859
تاریخ تصویب : 1370/10/26
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
انتقال ملکی که مستحق للغیر بوده وجهه قانونی نداشته است غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان ، اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است
