×

اثر پذیری نظام عدالت کیفری از الگوی معماری ابنیه ی مراجع انتظامی و قضایی و الگوی پوششی این مراجع

اثر پذیری نظام عدالت کیفری از الگوی معماری ابنیه ی مراجع انتظامی و قضایی و الگوی پوششی این مراجع

اصولاً در نظام عدالت کیفری ، توجّه به مقوله ی رنگ و تأثیرات فضایی آن بر اشخاص درگیر در دعوای کیفری (متهم ، مجرمین ) کمتر مورد توجه قرار می گیرد بر اساس یک تفکر سیستمی سازمان یافته ، در صورت استفاده از این عامل در ساختار نظام عدالت کیفری ، از مقیاس خرد آن گرفته تا مقیاس کلان می توانیم با برنامه ریزی اصولی وعلمی در ایجاد تمرکز ذهنی و افزایش احساس آرامش خاطر زندانیان مؤثرتر عمل نماییم و موجبات بازگشت آن ها به زندگی سالم اجتماعی را فراهم نماییم

اثر-پذیری-نظام-عدالت-کیفری-از-الگوی-معماری-ابنیه-ی-مراجع-انتظامی-و-قضایی-و-الگوی-پوششی-این-مراجع وکیل 

نویسنده : زهرا عبدلی طغرالجردی

چکیده :

اصولاً در نظام عدالت کیفری ، توجّه به مقوله ی رنگ و تأثیرات فضایی آن بر اشخاص درگیر در دعوای کیفری (متهم ، مجرمین ) کمتر مورد توجه قرار می گیرد. بر اساس یک تفکر سیستمی سازمان یافته ، در صورت استفاده از این عامل در ساختار نظام عدالت کیفری ، از مقیاس خرد آن گرفته تا مقیاس کلان می توانیم با برنامه ریزی اصولی وعلمی در ایجاد تمرکز ذهنی و افزایش احساس آرامش خاطر زندانیان مؤثرتر عمل نماییم و موجبات بازگشت آن ها به زندگی سالم اجتماعی را فراهم نماییم. از سوی دیگر در رابطه با فرم لباس زندانیان و همچنین پوشش پرسنل مراجع انتظامی و قضایی نیز،توجه به رنگ وتأثیر آن در روحیه و عملکرد زندانیان کمتر پژوهش هایی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.در این مقاله به دنبال کاربست یافته های" دانش روانشناسی رنگ "در الگوی معماری و الگوی پوششی پرسنل مراجع انتظامی و قضایی هستیم.در این مقاله که با روش مروری - کتابخانه ای است به رنگ های تأثیرگذار و نقش آن ها در افزایش روحیه،آرامش خاطر،کاهش عصبانیت و پرخاشگری و در نهایت تأثیر رنگ ها بر کاهش جرم و جنایت در جامعه پرداخته شده و رنگ های مورد استفاده در زندان ها و بازداشتگاه های ایران با دیگر کشورهای پیشرفته در دانش روانشناسی رنگ ،مورد تطبیق قرار می گیرد و راه حل هایی در این زمینه ارائه می شود.

عدالت کیفری از دادگاه تا کلانتری - جایگاه پژوهش های فقهی در نظام عدالت کیفری - روابط میان عدالت کیفری رسمی با سازوکارهای محلی عدالت ترمیمی در قتل های ناموسی 

واژگان کلیدی :

عدالت کیفری، الگوی پوششی ، الگوی معماری ، مراجع انتظامی ، مراجع قضایی ، روانشناسی ، رنگ

مقدمه :

رنگ، یکی از عوامل اصلی تعیین کننده ی سبک و سیاقی است که بدان طریق با محیط پیرامون خود ارتباط برقرار می کنیم.این محیط چگونه به نظر می رسد و چه احساسی را به فرد القاء می کند ؟ در این میان ،رنگ ،بیش از هر عامل مستقل دیگر می تواند فضای کسالت بار و یکنواخت اطراف را به مکانی روح بخش و مطلوب مبدل سازد.

رنگ ها می توانند به شیوه های مختلف ، تأثیراتی بنیادین بر زندگی ما برجای گذارند که از جمله مهمترین آن ها می توان به تأثیر آن ها بر احساساتمان اشاره نمود. طبق تحقیقات جامعه شناسی ، در نهایت رنگ ها نه تنها افراد را تحت تأثیر خود قرار می دهند، بلکه منجر به پیشرفت یا رکود یک جامعه می شوند.با انتخاب ناصحیح رنگ در مکان زندان و در پوشش زندانیان و پرسنل نیروی انتظامی ،صدمات روحی شدیدی به آن ها وارد می آید.به نظر می رسد که نظام عدالت کیفری ایران ، تحت تأثیر معماری و الگوی پوششی پرسنل مراجع انتظامی و قضایی است.هریک از رنگ ها ، از لحاظ روحی و عصبی و حتی زیستی و حیاتی آثار کیفی مخصوص به خود را دارند، به طوری که امروزه با توجه به آثار مختلف رنگ ها در عالم پزشکی و بهداشت و صنعت و حتی در زندگی روز مره از جمله کسالت ،یأس ، غم و اندوه ، خستگی ، افسردگی کاربرد وسیعی پیدا کرده اند.به خصوص در کشورهای پیشرفته از آثار گوناگون رنگ ها در زمینه های مختلف ، به ویژه از اثرات روانی رنگ ها ، بهره برداری های فراوانی به عمل آمده است.

در ایران و به خصوص در اکثر زندان های ایران ، رنگ به کار رفته در زندان ها ، برگرفته از الگوی رنگ های خنثی است. خاکستری ، طوسی . برای نمونه رنگ استفاده شده در (درب اصلی زندان ها ، درب بندهای زندان ، دیوارهای سرد و طوسی رنگ حاکم در فضای اطاق ، فضای مکان زندان ، اطاق ها با دیوار طوسی رنگ ) . تحقیقات نشان داده است که استفاده ی دراز مدت از رنگ های سرد و خنثی نامناسب است ؛ چرا که این رنگ ها با گذشت زمان ، کسالت های روحی و روانی خود را به همراه داشته یا تقویت خواهد کرد.این قبیل رنگ ها ، فشار خون را پایین آورده و نشاط را از دیدگان دور می کند. در رابطه با پوشش پرسنل مراجع انتظامی و قضایی نیز بحث های فراوانی صورت گرفته است از جمله این که رنگ لباس این مراجع ، جدای از این که این رنگ (سبز) نشانه ی قدرت و ابهت است ، از جمله رنگ های سرد و پر تنش محسوب شده و احساس خشونت و عصبانیت را در فرد افزایش می دهد.

میانجیگری جلوه ای نوین از عدالت کیفری - ایجاد یک نظام عدالت کیفری برای مبارزه با بزهکاران بین المللی 

رنگ در برانگیختن احساسات بیننده یعنی واکنش های ذهنی او مؤثر است . رنگ توانایی زیاد و منحصر به فردی در تهییج ، مضطرب ساختن و آرامش بخشیدن به بیننده را دارد .رنگ می تواند احساس دلهره ، نگرانی و بی خیالی را به بیننده منتقل سازد. توانایی کنترل رنگ برای برانگیختن احساسات و رفتارهای مناسب از سوی بیننده برای ایجاد مؤثر فضای خارجی اهمیت بسیاری دارد.

متأسفانه در کشور ما ایران که جزء کشورهای در حال توسعه محسوب می شود ، هنوز دست اندرکاران نظام عدالت کیفری به رنگ و نقش آن در زندگی متهمین و مجرمین و خود پرسنل مراجع انتظامی و قضایی ، پی نبرده اند.با توجه به هزینه های زیادی که استفاده از این دانش و کاربست یافته های " روانشناسی رنگ " در خصوص مکان زندان ها ، لباس فرم زندانیان و پرسنل نیروی انتظامی دارد ، از استفاده ی عملی از این دانش خودداری می شود ولی می توان نظام عدالت کیفری را موظف نمود که در دستگاه خود از متخصصان علم " روانشناسی " خصوصاً " روانشناسی رنگ " بهره ببرند. هرچند که در ایران ، امکان آزمایش عملی بنا به دلایلی وجود ندارد ، اما می توان از تجربه ی کشورهای پیشرفته که از این دانش به طور تخصصی در نظام عدالت کیفری خود استفاده کرده اند بهره برد. کشورهایی همچون برزیل ، ژاپن ،سوئیس ، آمریکا و... که از رنگ های ملایم و آرامش بخشی در مکان زندان و حتی باز داشتگاه ها استفاده کرده اند.

حتی کشوری نظیر توکیو قصد دارد رنگ فرم لباس زندانیان را نیز تغییر دهد . با توجه به این که حتی در علم تجارت و صنعت به اهمیت رنگ و نقش آن در تبلیغات برای فروش بیشتر و بهتر محصولات خود پی برده اند . شایسته است که نظام عدالت کیفری ما هم به این سمت پیش رود ، چرا که امروزه رنگ و تأثیر آن را در زندگی نمی توان نادیده گرفت.

" مروری بر پیشینه ی موضوع "

پژوهش ها و تحقیقات فراوانی پیرامون موضوع مورد بحث در روانشناسی رنگ ، صورت گرفته است اما بررسی ها نشان می دهد که تاکنون پژوهشی در زمینه ی کاربست یافته های دانش " روانشناسی رنگ " در الگوی معماری و پوششی پرسنل مراجع انتظامی و قضایی صورت نگرفته است به جز مقاله ی " نقش و کارکرد روانشناختی رنگ در تزئینات معماری اسلامی در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی " اثر مؤلفان : ( نیره السادات سلیمان زاده ، دکتر اصغر منتظرالقائم ، فرشید دانش ) و پیش از آن " روانشناسی رنگ ها در آرمان شهر اسلامی " که کجباف در 1387 ارائه داده است.

با این اوصاف ضرورت بررسی این موضوع بیش از پیش آشکار می شود چرا که کارکرد هر مکانی به معماری به کار رفته در آن و به خصوص " رنگ " آن وابسته است. در زمینه ی الگوی پوششی این مراجع نیز تحقیق خاصی ارائه نشده است به جز این که چند کتاب و مقاله در زمینه ی رنگ لباس وجود دارد از جمله " رنگ شناسی تخصصی لباس " اثر عفت حاجیان نژاد و... در این مقاله از دو مبحث برای پرداختن به این موضوع استفاده شده ، در مبحث اول آشنایی مختصر و کوتاهی با منشأ رنگ های مهم ، دانش روانشناسی رنگ ، تعریف رنگ و درجه بندی آن ارائه می شود در ادامه در مبحث دوم به تحلیل تأثیرات روانی رنگ ها اشاره می شود.

لازم به یادآوری است که مقاله ی حاضر عمدتاً درصدد بررسی خلأها و نواقصی بوده که در خصوص عدم به کار گیری یا به کارگیری نامناسب این دانش در نظام عدالت کیفری موجود است است و ضمن مطالعه ی این نواقص ، سعی کرده است در این خصوص راه حل هایی ارائه دهد.

مبحث اول

الف – منشأ رنگ های مهم

قبل از هر چیزی ، ریشه ی توجه ی انسان به رنگ را باید در انسان ماقبل تاریخ و دوران او مشاهده کرد . انسان ماقبل تاریخ با مشاهده ی دگرگونی رنگ های طبیعت ، خیلی زود به اهمیت رنگ ها پی برد : در چرخه ی شبانه روز ، به هنگام غروب خورشید ، افق قرمز رنگ ، پایان فعالیت روزانه را نشان می داد و نیاز برای فرورفتن در امنیت غارها را به منظور دور بودن از خطرات تاریکی – شب سیاه – اعلام می کرد. قرمز و سیاه نیز همواره به عنوان رنگ های نمادین حیات و مرگ به شمار می آمدند.( محمودی ، شکیبا منش ، 1388 ، ص 1 ).

روز برای انسان ماقبل تاریخ زمان فعالیت بود ، در جستجوی غذا بییرون می رفت و به اندوخته ی غذایی خود می افزود . شب با خود سکون و انفعال و در نتیجه افت عمومی فعالیت های سوخت وساز بدن را به همراه داشت . شب زمان ذخیره کردن انرژی بود ، رنگی که با شب تداعی می شد آبی تیره ، رنگی که با روز به ذهن می رسد ، زرد روشن است. پس رنگ آبی تیره ، سکون ، استراحت و رنگ انفعالی است و زرد روشن رنگ امید و فعالیت و در واقع این ها عواملی هستند که انسان را کنترل می کنند بی آن که انسان بتواندگذر شب و روز را مهار کند. پس این رنگ ها که از خارج تنظیم شده و بر انسان تأثیر می گذارند ، رنگ های وابسته ( پیرو ) نامیده می شوند. شب ( آبی تیره ) فعالیت را متوقف می کند ، سکون و بی حرکتی می آورد ، روز ( زرد روشن ) به فعالیت ها میدان می دهد .برای انسان اولیه فعالیت ها دو شکل عمده داشت : یاشکارپی بود و حمله می کرد و یا مورد حمله قرار می گرفت . اعمال او ، حمله ( سرخ) و یا دفاع ( سبز ) تا حدودی تحت کنترل خودش بود. پس این عوامل و رنگ هایی را که نمایانگر این اعمال هستند ، رنگ های مستقل و یا رنگ های خودکار می نامند. ( لوشر، 1372 ، صص 14 و 15 ) .

ب) تعریف رنگ و درجه بندی رنگ ها

" رنگ ، یک نیاز اساسی انسان است ؛ مثل آتش و آب . یک ماده ی اولیه که برای زندگی فرد ضروری است ." فرناند لژه ( نقاش ).

در سال 1666، اسحاق نیوتن دانشمند نامدار انگلیسی کشف کرد که چنان چه نور خالص سفید از یک منشور عبور داده شود به رنگ های قابل رؤیت تجزیه می شود ، نیوتن همچنین کشف کرد که هر رنگ از یک طول موج منحصر به فرد تشکیل شده و قابل تجزیه به رنگ های دیگر نیست.رنگ عبارتست از ارتعاش نسبی انرژی و ضبط آن به وسیله ی سلول های محیطی .رنگ حاصل بازتاب فیزیکی نور از سطح اشیاست که توسط چشم دریافت می شود و تأثیرات حسی گوناگونی را در افراد به وجود می آورد. چنان چه رنگ های روشن و پررنگ ، نشاط آور سرزنده و روح بخش هستند اما رنگ های تیره و کم رنگ ، عاری از نشاط ، سرزندگی و روح بخشی قلمداد می شوند. در واقعیت رنگ وجود ندارد ، رنگ بازتابی از نور است که به شکل های متفاوتی در می آید و این بازتاب مجموعه ی وسیعی را شامل می شود. ( پوریا ترکفر، 1391).

هر رنگ دارای سه صفت مستقلاً تغییر پذیر است ( فام ، درخشندگی ، اشباع ) . به طور کلی رنگ ها را می توان به دو دسته ی کلی تقسیم بندی کرد : تقسیم بندی اول ، دستخه بندی رنگ ها به بیفام (سیاه ، سفید و خاکستری )و فام دار ( قرمز ، زرد و سبز ) یا به عبارت دیگر رنگ های اصلی و درجه اول ، رنگ های درجه دوم و رنگ های درجه سوم که هر کدام در ادامه به اختصار بیان می شوند. دومین دسته بندی ای که برای رنگ ها وجود دارد ، تقسیم بندی آن ها به رنگ های گرم و سرد و خنثی است 

نقش کارشناسان در تحقق عدالت در پرونده های قضایی - عدالت ترمیمی 

دسته بندی اوّل

1- رنگ های اصلی و درجه اول : قرمز ، زرد و آبی را فام های اولیه می نامند و چون مبنای سایر فام ها هستند ، رنگ های اصلی نیز نام گرفته اند . اگر سه رنگ با هم مخلوط شوند، نتیجه ی کار ، رنگ خاکستری تیره یا به قولی دیگر سیاه یا قهوه ای است.

2- رنگ های درجه دوم : فام های ثانویه عبارتند از : نارنجی ، سبز و بنفش .

3- رنگ های درجه سوم : فام های ثالثه از اختلاط فام های اولیه و ثانویه به دست می آیند مانند زرد و نارنجی ( پرتقالی ) ، قرمز و بنفش ( ارغوانی ) ، آبی و سبز ( فیروزه ای ) .

دسته بندی دوم

1- رنگ های گرم : در چرخه ی رنگ ها ، رنگ هایی که احساس گرما را به انسان منتقل می کنند مانند قرمز و نارنجی و زرد به نام رنگ های گرم خوانده می شود . رنگ های گرم در طراحی جلو می آیند و قبل از رنگ های دیگر به چشم می خورند و نزدیکتر از فاصله ی حقیقی شان به نظر می رسند. استفاده از رنگ های گرم، محیط را کوچکتر نشان می دهد.

2- رنگ های سرد : رنگ هی آبی ، سبز ، بنفش نیز که احساس سرما را منتقل می کنند رنگ های سرد نامیده می شوند. رنگ های سرد در منظر عقب می نشینند و دورتر از فاصله ی حقیقی شان به چشم می آیند. استفاده از این رنگ در هر محوطه ای ، فضا را بزرگتر نشان می دهد . رنگ های سرد مختصر کاهش در دمای بدن نگرنده ایجاد می کنند و رنگ های گرم باعث مختصر افزایش دمای بدن می شوند.

3- رنگ های خنثی : سیاه ، سفید ، خاکستری ، بژ و قهوه ای. رنگ های خنثی، رنگ هایی هستند که در طیف رنگی وجود نداشته و از ترکیب رنگ های دیگر به وجود می آیند و می توانند اثرات مثبت یا منفی داشته باشند. سفید واقعاً یک رنگ نیست بلکه عدم حضور یک رنگ به شمار می رود.

ج- علم روانشناسی رنگ و کاربرد آن در زندگی

روانشناسی رنگ ، علمی است که تأثیر رنگ های مختلف روی " مغز " انسان را بررسی و فاش می کند. در روانشناسی نوین رنگ و رنگ ها یکی از معیارهای سنجش شخصیت می باشد. چرا که رنگ نشان گر وضعیت روانی و جسمی باشد. در زمینه ی شناسایی شخصیت و ویژگی های انسان از روی " علم رنگ ها " دو آزمایش معروف توسط دو روانشناس صورت گرفته است .1- آزمایش رنگ لوشر 2- آزمایش معروف رور شاخ از طریق لکه های رنگین جوهر .

به کار بردن عنوان روانشناسی رنگ ها زیاد درست به نظر نمی آید، چرا که رنگ ها روان ندارند تا ما بخواهیم روانشناسی آن ها را به دست آوریم ، بلکه غرض آن است که ما بتوانیم از طریق رنگ ها ، به تأثیرات و هنجار آن ها در ذهن و روان خودمان آگاه شویم.( موسوی امین ، 1388).
استادان این فن از جمله یوهانس آیتن و فیبر برن ، ایده های مطرح شده توسط آیزاک نیوتن را گسترش دادند. این محققان ، تحقیقات زیادی انجام دادند و تفاسیر خود در مورد چرخه ی رنگ ها و تأثیر آن بر عکس العمل انسان را مورد توجه قرار دادند. عناصر این پژوهش ها که شامل آزمون های ترجیح رنگ بود به طراحان تبلیغات ثابت کرد که استفاده از بعضی رنگ ها در تبلیغات ، منجر به فروش بهتر محصولات می شود. در واقع رنگ به شدت بر نقطه نظرات ما تأثیر می گذارد ، حتی اگر خود ما متوجه این تأثیر نشویم.( کاپستیک ، لوید ، 1385 ، ص 5).

با وجودی که اثر رنگ ها تا حدودی ذهنی است و در مورد اشخاص مختلف فرق می کند اما برخی از تأثیرات رنگ ها ، دارای معنی یگانه ای در سراسر جهان هستند. در برخی از فرهنگ های قدیمی ، از جمله مصر وچین ، از رنگ ها برای درمان استفاده می شد.این کا ر که گاهی به آن نور درمانی یا رنگ شناسی نیز گفته می شود، هنوز هم به عنوان روش درمان جایگزین مورد استفاده قرار می گیرد.

انسان به صرف دیدن رنگ ها مجذوب رنگ ها می شود بی آن که در این کار تأمل و فکری کند.

رنگ یکی از شگفت انگیز ترین صفات هستی است و یکی از اساسی ترین مواهب الهی است. خالق بی همتا رنگ را آفرید و آن را وسیله ای قرار دادا برای تمایز میان اشیاء ( موسوی امین ، 1388). زندگی در محیطی یک رنگ و خالی از تنوع رنگ ها ، برای انسان خسته کننده و یکنواخت است و روح را کسل و بی تفاوت می کند. با توجه به خاصیت های مختلف رنگ هایی که انسان در طول زندگی از ان استفاده می کند ، مثلاً یکی مهیج و دیگری آرام بخش یا مفرح ، خود می تواند تعدیل روحی روانی ، شادابی و نشاط را بررای انسان ایجاد کند.( محمد امین حجتی ، 1383 ، ص 14 ).
جهان همه رنگ است و زندگی بدون رنگ معنایی ندارد . چه بخواهیم و چه نخواهیم ، رنگ ها تأثیر خود را بر حالات روانی و فیزیولوژیکی ما می گذارند .فرض کنید بوی خورشت قرمه سبزی همه جا را فرا گرفته است ، انتظار دارید که با رنگ سبز متمایل به آبی تیره روبرو شوید اما ناگهان با رنگ آبی یا زرد مواجه شوید یا تکه ای از گوشت در حالی که بوی خوبی دارد اما سیاهرنگ شده باشد ، آیا احساس شما نسبت به آن فرق نمی کند ؟

در قرآن مجید نیز به رنگ و نقش آن در زندگی اشاره شده است .آیات مختلفی به این موضوع اشاره دارد از جمله آیه ی 187 سوره ی بقره ، آیه ی 32 سوره ی قصص ، آیه ی 22 سوره ی طه ، آیه ی 12 سوره ی نمل ، دوازده مرتبه قرآن در این آیات کلمه ی سفید را به کار برده است.

در دین اسلام و حتی قبل از اسلام نیز به برخی از خواص رنگ ها پی برده بودند و چه بسا برای درمان بیماری ها به کار می بردند. امروزه پزشکان ، جامعه شناسان ، روانشناسان ، معماران، تاجران در دنیای تجارت ، به رنگ و تأثیر آن بر روحیه پی برده اند ؛ چرا که پزشکان از رنگ برای درمان بیماران ، جامعه شناسان برای تحلیل رفتارهای درست یا غلط اجتماعی ، روانشناسان برای درمان اختلالات روانی ، معماران برای طراحی و دکوراسیون فضای منازل و چه بسا شهرها ، تاجران برای جذب بیشتر مشتری و درنهایت فروش بیشتر و بهتر محصولاتشان استفاده می کنند.

برای اثبات اهمیت رنگ ها توضیح چندانی لازم نیست ، رنگ ها در ذات وجودی مخلوقات قرار گرفته و جدایی ناپذیرند. همان گونه که نمی توان جنسیت را از اشیاء گرفت ، رنگ ها را نیز نمی توان از آن جدا کرد. همه ی رنگ ها با ما سخن می گویند ، ما را در خود فرو برده اند و تأثیرات گوناکون می گذارند ، از جمله تأثیر آن بر خلق و خوی فردی و اخلاق ، چرا که تکرار یک رنگ ، حتی به صورت مثبت می تواند به شدت کسالت آور باشد.همان گونه که صدا بر اعصاب وروان انسان و همچنین در رفتارهای اجتماعی او مؤثر است. انتخاب رنگ اطاق ، کفش ، جوراب ، لباس و وسایل منزل همواره مورد توجه ی افراد بوده و در این بین ، اختلاف سلیقه در انتخاب رنگ ، حتی در میان اعضای یک خانواده محسوس است. یکی رنگ سفید دیگری رنگ آبی ، سومی سبز و... را می پسندد. این ها نشانگر تأثیر رنگ در زندگی انسان می باشد و هر فرد با توجه به خصوصیات درونی ، با رنگی انس داشته و آن را می پسندد.( محمد امین حجتی ، 1383 ، صص 8 و 9 ) .

در جامعه ی ما افسردگی با ضرایب گوناگون ، نه تنها درصد قابل توجهی از جوانان و مردم ما را در بر گرفته ، بلکه مجرمان و متهمانی که بنا به دلایل گوناگون در بازداشتگاه ها و زندان ، از افسردگی بیشتری نسبت به مجرمان عادی برخوردارند ، یکی از دلایل این افسردگی می تواند استفاده ی نامناسب از رنگ ها در در محیط پیرامونی افراد ( محل زندگی ) و در بازداشتگاه ها و زندان باشد.

همچنین برای مسئولان و دست اندرکاران نظام عدالت کیفری ، بسیار مفید و مؤثر خواهد بود اگر نسبت به ویژگی های زیست شناختی و روان شناختی رنگ ها اطلاعات کامل داشته و در تزیین محیط زندان ها و مخصوصاً در انتخاب رنگ پوشش لباس زندانیان و پرسنل مراجع انتظامی دقت بیشتری داشته باشند تا در محیطی سالم و آرامش بخش ، موجبات بازگشت آن ها به زندگی سالم اجتماعی را فراهم کنند.

مبحث دوم : تحلیل تأثیرات روانی رنگ ها

" رنگ های مناسب، موسیقی سکوت هستند، رنگ های نامناسب آزاردهنده و ناراحت کننده اند." " لوییز چسکین"

رنگ مانند غذای بدن است. وجود رنگ ها در دنیای اطراف ما برای سلامت جسم و روح ما لازم و ضروری است . استفاده کردن از یک رنگ مناسب می تواند همان رفتار مناسب را باعث گردد و انسان را به هدف و مقصود برساند و استفاده ی نامناسب از رنگ باعث ناکارآمدی انسان می گردد. برای مثال رنگ انتخاب شده در اطاق خواب می تواند باعث خواب آلودگی ، رخوت و سستی گردد. به همین ترتیب رنگ استفاده شده در معماری ابنیه و الگوی پوششی پرسنل مراجع انتظامی و قضایی تأثیر بسزایی بر روحیه و عملکرد آنان می گذارد . اگر رنگ به کار گرفته شده در الگوی معماری و پوششی مراجع انتظامی و قضایی مناسب و در زمره ی رنگ هایی باشد که احساس آرامش را به انسان منتقل می کند و پرخاشگری و خستگی را از آن ها دور کند ، قطعا در بالا بردن روحیه ی آن ها و افزایش اطمینان خاطر به عملکرد مسئولان عدالت قضایی عدالت قضایی ، بیش تر خواهد شد و می تواند به باز اجتماعی کردن آن ها و بازگشت به زندگی سالم اجتماعی گام برداشت.

همان طور که در مبحث اول اشاره شد ، پایه گذاران روانشناسی رنگ ، آیزاک نیوتن ، یوهانس آیتن و ماکس لوشر می باشد. از مجموع تحقیقات و آزمایشات این محققان در مورد رنگ ها وتأثیرات آن ها بر سلامت روان ، نتایج زیر را می توان استنباط کرد :

" روانشناسی رنگ های مختلف "

1- رنگ سیاه

- سیاه تیره ترین رنگ است و در واقع خود را نفی می کند.

- نمایانگر مرز مطلقی است که در فراسوی آن زندگی متوقف می گردد و لذا بیانگر پوچی و نابودی است .

- سیاه نقطه ی پایانی است که در فراسوی آن هیچ چیز وجود ندارد.

- نشان گر ترک علاقه ، تسلیم یا انصراف نهایی است.

- سیاه تمام نورها در طیف رنگ ها را جذب می کند.

- معمولاً به عنوان نماد ترس یا شیطان مورد استفاده قرار می گیرد.

- از این رنگ برای نشان دادن شخصیت های خطرناک نیز استفاده می شود.

- این رنگ تأثیر خوبی بر مزاج ندارد و در افراد اثرات منفی دارد.

- رنگ سیاه رنگ افسردگی و غم ، ترس ، رازداری ،ابهام و متأثر کننده است.

- معمولاً در مراسم عزاداری و سوگواری از این رنگ استفاده می شود. یعنی شخص با پوشیدن لباس سیاه ، اعلام عدم آمادگی روحی و روانی و برخورد سرد و خشک را می دهد.

سیاه رنگ شب و عزاست و به جادو و شیطان منتسب می‌شود. ظاهر وزین رنگ سایه آنرا بین سیاستمداران و هنرپیشه‌ها محبوب کرده است. این رنگ همچنین با ثروت و زیبایی نیز مرتبط است. مثلاً اشیاء خانگی کاملاً سیاه، اشرافی‌تر به نظر می‌رسد.(شی‌جی‌وا،1377).

برخی از ویژگی‌های عمده‌ی شخصی که رنگ سیاه را در اولویت رنگهای انتخابی خود قرار می‌دهد:

نوعی اعتراض به وضع موجودی است که در آن وی احساس می‌کند هیچ چیز آنطور که باید و شاید نیست. در برابر سرنوشت خود قد علم می‌کند و یک رفتار عجولانه غیر عاقلانه بروز می‌دهد. بی علاقگی به زندگی، نفی هر چیز، بدبینی، ناباوری و لجاجت از دیگر خصوصیت اوست. (لوشر،1372).

استفاده از این رنگ چه در معماری ابنیه ی مراجع انتظامی و قضایی و چه در پوشش لباس زندانیان و پرسنل مراجع انتظامی و قضایی ، به هیچ وجه توصیه نمی شود ، چرا که عرف جامعه نیز این لباس را فقط مخصوص مراسم سوگواری و عزا دانسته اند . یکی از ویژگی های این رنگ ، به وجود آوردن حس ناامیدی ، پوچی ، خستگی ، افسردگی و کسالت است. فلذا استفاده از این رنگ به هیج وجه مناسب به نظر نمی رسد. با توجه به خصوصیاتی که برای این رنگ برشمرده شد ، رنگ سیاه حتی در عرف جامعه هم به طور استثنایی و در مراسم عزاداری و برای پوشش بانوان به دلیل این که رنگی صامت و غیر متحرک است و عکس العمل حاد و مبهمی در بیننده ایجاد نمی کند و وسیله ای برای جلب توجه ی دیگران نمی شود ، استفاده می شود.

2- رنگ سفید

- نماد معصومیت و پاکی ، صلح و دوستی است.

- می تواند در انسان ، احساس فضای بیشتری به وجود آورد.

- رنگ سفید معمولاً نشان گر سرما ، پاکیزگی و آرامش است.

- اطاقی که کاملاً به رنگ سفید نقاشی شده باشد ، ممکن است جادار و بزرگ به نظر آید اما خالی و سرد است.

- بیمارستان ها و کادر پزشکی از رنگ سفید برای ایجاد حس پاکیزگی استفاده می کنند.

- سفید رنگ خنثی است و در واقع عدم حضور یک رنگ به شمار می رود.

استفاده از این رنگ نیز در معماری ابنیه ی مراجع انتظامی و قضایی و الگوی پوششی پرسنل این مراجع نیز مناسب به نظر نمی آید. چرا که همان طور که خصوصیات این رنگ نیز بیان شد، سفید رنگ سرد و بی روحی است و احساس سرما را به افراد منتقل می کند و از آن جا که پرسنل مراجع انتظامی و قضایی ، وظیفه های مهم و خطیری بر عهده دارند از جمله تعقیب متهم ، انجام وظیفه به عنوان ضابط بودن و از سوی دیگر ، به طور مداوم نیز در جامعه حضور دارند ، لذا این رنگ برای پرسنل مراجع انتظامی و قضایی مناسب نیست چرا که باید رنگی انتخاب شود که مناسب با وظیفه ی این نهاد باشد ( نیروی انتظامی حافظ صلح و امنیت در سطح جامعه است و این نیازمند حضور مکرر پلیس در سطح جامعه است ) فلذا چون این نهاد در اکثر فعالیت های اجتماعی حضور دارد باعث آلودگی سریع آن ها می شود که این با وظیفه ی این نهاد که رسیدگی به مشکلات در سطح جامعه است تفاوت دارد.

3- رنگ قرمز

- رنگ گرمی است که برانگیزاننده ی هیجانات قوی است.

- نشان گر عشق ، حرارت و صمیمیت است.

- به وجود آورنده ی احساس شور و هیجان است.

- تحریک کننده ی احساس خشم و عصبانیت است.

- در روانشناسی، رنگ قرمز به معنای " اعتماد به نفس" است، از این رو برای درمان ترس از این رنگ بهره می گیرند.

- در بعضی از فرهنگ ها ، این رنگ را ، رنگ مرگ نیز نامیده اند.

- تأثیر روانی رنگ سرخ نشان می دهد که این رنگ بر سیستم عصبی ، اثر تحریک کننده دارد . فشار خون را بالا می برد و میزان تنفس و ضربان قلب را افزایش می دهد، رنگ سرخ بر سیستم عصبی ،به خصوص بر اعصاب سمپاتیک اثر تهییج کننده دارد . فلذا استفاده از این رنگ چه در مکان زندان ها و چه در جهت استفاده در رنگ فرم لباس زندانیان و پرسنل این مراجع به هیچ وجه پیشنهاد نمی شود.

- رنگ قرمز دارای قدرت و کشش زیادی است. افراد عصبی نباید در معرض این رنگ قرار بگیرند ، زیرا موجب تشدید ناراحتی شان خواهد شد. قرمز فشار خون را بالا می برد و موجب می شود که کشش عضلانی بدن افزایش یابد.( محمد امین حجتی ، 1383، ص 93).

- از کاربرد های مناسب این رنگ می توان به عنوان استفاده از آن در تابلوهای قرمز رنگ خطر و چراغ های قرمز راهنمایی و رانندگی نام برد که این به دلیل خاصیت هشدار دهندگی و اعلام خطر بودن این رنگ است.

- قرمز رنگ پرشوری است. رنگ قلب و رنگ زبانه‌های آتش. قرمز نگاه را به خود می‌کشاند و به گردش خون سرعت می‌بخشد. اگر قرمز را با سفید ترکیب کنیم رنگ صورتی خواهیم داشت که رنگ احساس و رنگ شعر است و اگر به میزان معینی با مشکی مخلوط کنیم، رنگ خرمایی اشرافی ویژه‌ای به دست خواهیم آورد.(شی‌جی‌وا،1377).

رنگ قرمز در معماری زندان، کاربردی ندارد . زیرا دیوارهای قرمز ، زندانیان را آشفته حال و بد خلق می کند و به علت روح و هیجانی که در این رنگ نهفته است ، زندانی را از حالت آرام خارج کرده و به جنب و جوش و نا آرامی ، می کشاند و از تمرکز آن ها جلو گیری می کند. لذا از این رنگ بهتر است در فضای زندان استفاده نشود اما می توان از این رنگ در محیط ورزش زندانیان استفاده کرد.

4- رنگ آبی

- آبی ، رنگ مورد علاقه ی بسیاری از مردم و محبوب ترین رنگ در بین مردان است.

- رنگ آبی ، احساس آرامش را به ذهن می آورد و معمولاً نشان گر صلح ، امنیت و نظم است.

- رنگ آبی می تواند احساس غم ، درون گرایی ، یا گوشه گیری را در بعضی افراد به وجود آورد.

- این رنگ سبب کاهش نبض و فشار خون می شود.

- نمایانگر آرامش کامل است.

- ذهنیت و مفهوم این رنگ ، اثر آرام کننده بر سیستم مرکزی اعصاب دارد . فشار خون و میزان بازدم کاهش می یابد.

- رنگ آبی از نظر روانی بر سیستم عصبی اثر عکس می گذارد، فشار خون پایین می آید و تنفس و ضربان قلب هر دو کم می شود و رنگ آبی تیره اثر آرام کننده برسیستم پارا سمپاتیک انسان دارد.

- آبی رنگ آسمان و دریاست و مانند سبز آرام بخش است. آبی قدرتمند است و از این جهت پی از قرمز قرار می‌گیرد. آبی روشن، جوان و پرانرژی است و به همین دلیل برای تجسم ورزش مناسب است، اما آبی سیر و آبی سلطنتی نشانه وقار و تمول است. آبی همچنین رنگ نظافت و پاکیزگی است.(شی‌جی‌وا،1377).

- در رنگ درمانی بیماران در «بیمارستانهای روانی غرب» بیماران تبذیر کننده‌ی نیروی انسانی خویش را تحت تأثیر مداوم «آبی» قرار می‌دهند. از آبی نیلی و تیره به سوی آبی روشن و آسمانی و برعکس، بیماران بسیار آرام، خودگرا، گوشه‌گیر و بی‌حال را با تأثیر مداوم زرد فعال میکنند. وان‌گوگ که هنرمندی با مایه‌های بیماری روانی بود، هیجانهای درونی خود را با تبذیر نیروها و به کاربردن رنگهای زرد شدید ابراز می‌کرد و در برابر «زردی» مزارع به افق رسیده‌ی گندم بود که تبذیر نیروهایش به منتها درجه‌ی خود رسیده و با خالی کردن گلوله‌ای در مغز خود به فرجامش رساند.

آیت‌الهی،1384).

به نظر می رسد که در مورد رنگ فرم لباس زندانیان ، رویه ی واحدی وجود ندارد و در بعضی از مناطق و در خصوص بعضی از زندانیان ، از رنگ آبی و در مناطقی دیگر از رنگ خاکستری ، و در منطقه ای دیگر از رنگ لیمویی ( زرد تیره ) استفاده می شود.

با توجه به اثرات روانی رنگ آبی که در مواجهه با آن ، انسان احساس آرامش مطبوعی می کند ، تماس مداوم با این رنگ ها حتی اگر در سطح وسیعی باشد ایجاد خستگی یا آثار سوء دیگری نمی کند. و لذا استفاده از این رنگ چه در محیط زندان و چه در فرم لباس زندانیان ایجاد مشکل نمی کند. اما در مورد رنگ پیشنهادی برای پرسنل مراجع انتظامی و قضایی، از نظر روانی استفاده از این رنگ مناسب است اما این رنگ در عرف جامعه ی نیروی انتظامی و از سوی مردم چه بسا مورد پذیرش قرار نگیرد.پوشیدن لباس آبی، مجرمی را که در آستانه ی خشم و اضطراب قرار داشته ، آرامش و هماهنگی ذهن او را افزایش داده ف باعث بالا رفتن قدرت تفکر وی می شود. بالأخره توانایی آرام کردن روح مشوش را داشته و آرامش حیال او را فراهم می کند. از آن جایی که رنگ آبی ، کیفیت سرد ورسمی دارد ، فضا را به آرامش می کشاند و البته از حالت دوستانه و گرمی بخش دور می کند . لذا بهتر است در فضای زندان ، این رنگ را با تلفیق رنگ های دیگر استفاده کرد.

5- رنگ سبز

- رنگ سبز ، رنگ سردی است که نماد طبیعت است.

- نشان گر آرامش ، خوشبختی ، سلامت و حسادت است .

- از رنگ سبز در دکوراسیون به دلیل اثر آرام بخشی آن استفاده می شود.

- این رنگ باعث کاهش استرس می شود.

- رنگ سبز نمایانگر وضعیت فیزیولوژیکی ، کشش و انعطاف پذیری و اضطراب و تنش است و از دیدگاه روانشناختی نمایانگر هدف و اراده در عمل است مثل اصرار و استقامت و سرسختی در رسیدن به هدف.

- سبز ، سمبل استقامت و ثبات و مقاومت در مقابل تغییرات است و همچنین نشان دهنده ی ثبات عقیده و خود آگاهی است .

- استفاده از رنگ سبز برای درمان ناراحتی های عصبی و اختلالات روانی توصیه شده است ؛ این رنگ برای آرام بخشی اعصاب و رفع خستگی مفید است و قدرت تحمل و صبوری افراد را نیز افزایش می دهد.

- نقش اصلی این رنگ ، کمک به ازبین بردن مشکلات مهم روانی یا احساسی است.

- این رنگ در تن های متفاوتی وجود دارد ، از جمله سبز تیره ، سبز یشمی .در هر دو حالت ان نیز آرامش روحی نهفته است و نشان دهنده ی قابلیت اعتماد است.

- رنگ سبز اثر آرام بخش و مفرح دارد که برای محیط زندان و فرم نیروی انتظامی رنگ مناسبی است و تماس مداوم با آن اشکالی ایجاد نمی کند؛ زیرا به علت متعادل بودن خواص آن از جهات مختلف ، نه تولید عکس العمل های پی در پی روانی و عصبی می کند که منتهی به هیجان و عدم اعتدال و آرامش روحی شود و نه اثرات آرام بخش آن چنان زیاد است که از شادابی و فعالیت انسان بکاهد . فلذا استفاده از از این رنگ در مکان زندانیان و فرم لباس نیروی انتظامی درست و به جا به تظر می رسد.

- سبز رنگ تعقل، تفکر و آرامش خردمندانه است. نه آنچنان، چون آبی، سرد و آرامنده است که نیروهای حیاتی و جانبخش را فرونشانده و سرکوب کند و نه آنچنان هیجان آفرین و محرک است که باعث تبذیر نیروها و تندخویی گردد و انسان را از حالت تعادل بیرون آورد. قرآن مجید رنگ سبز را رنگ بهشتی می‌داند و این مطلب از آیات مختلف قرآن که بهشت و فردوس را باغهایی که زیر (درختان) آنها جویها روان است، نامیده و وصف کرده است، می‌توان دریافت؛ زیرا ویژگی «باغ» و «جنت»، درختان فراوان و جویبارهای آن است. چنین است که در آیاتی دیگر که از «جنت» و «باغ»های زمینی سخن می‌فرماید، گونه‌ی درختان آنرا نیز مثال میزند.(آیت‌الهی،1384)

شاید دلیل انتخاب رنگ سبز برای پرسنل مراجع انتظامی و قضایی این باشد که صاحبان این لباس ، شخصیتی قوی و اراده ای بالا دارند ، در تصمیم گیری ها خیلی محکم عمل می کنند و تا حدی خود رأی و مغرورند.این افراد اعتماد به نفس بالایی دارند .لباس نیروی انتظامی به طور عمده سبز رنگ است ، اما طبق تحقیقاتی که اخیراً در مورد رنگ لباس این مراجع صورت گرفته است و ثابت کرده اند که رنگ این لباس باعث خشونت و پرخاشگری می شود ، اخیراً بنا به کارکرد هر واحد لباس هایی با رنگ و مدل در این نیرو به کار گرفته می شود. لباس های جدید انعطاف لازم را برای انجام وظایف خواهند داشت و به اجرای مأموریت نیروی انتظامی کمک خواهند کرد. ضمن این که این لباس ها بیش تر مورد پذیرش جامعه خواهد بود. در طراحی لباس های جدید نیرو ، بسته به نوع فعالیت بخش های مختلف برنامه ریزی شده است تا بیش ترین بازدهی در لباس امکان پذیر باشد؛ زیرا به عنوان نمونه تعقیب یک متهم با لباس فرم بسیار مشکل است.

6- رنگ زرد

- رنگی گرم و شاد است .

- به دلیل مقدار زیاد نوری که منعکس می کند ، بیش تر از بقیه ی رنگ ها ، چشم را خسته می کند.

- می تواند باعث چشم درد یا در حالت های خاص از دست دادن بینایی گردد.

- رنگ زرد می تواند احساس رنجیدگی و خشم را به وجود آورد.

- با وجودی که این رنگ به عنوان رنگ شاد شناخته می شود اما بیش تر مردم در اطاق های زرد رنگ ، هیجانشان را از دست می دهند و بچه ها نیز در اطاق های زرد رنگ بیش تر گریه می کنند.

- این رنگ باعث افزایش سوخت وساز بدن انسان می گردد.

- چون از بقیه ی رنگ ها زودتر دیده می شود ، بیش تر برای جلب توجه دیگران به کار می رود.

- به دلیل این که رنگ زرد ، سیستم عصبی را تحریک می کند ، این رنگ را" خوراک اعصاب " نامیده اند.

- استفاده از این رنگ برای تقویت مغز و اعصاب مفید است .

- زرد ، محرک فکری است و برخی حالات عصبی را آرام می کند.

- زرد رنگ اخطار، توجه و نیز شادمانی است. رنگ آفتاب و گل نرگس است. اما درخشندگی بیش از حد آن موجب خستگی می‌شود. اگر دیوار آپارتمانی را با زرد پررنگ بپوشانید، فضایی بسیار سنگین به وجود می‌آید. اما اگر آنرا تا 50 درصد روشن کنید، لیمویی جذابی به دست می‌آورید که روح‌بخش و صبح‌گونه است.(شی‌جی‌وا،1377).

- از صفات اصلی این رنگ روشنی، بازتاب، کیفیت، درخشانی و شادمانی زودگذر آن است. نشانه‌ی توسعه طلبی بلامانع و تسکین خاطر است. از نظر نمادی شبیه گرمای نور آفتاب، روحیه‌ی‌شاد و خوشبختی است.(لوشر،1372)

استفاده از این رنگ در فرم لباس زندانیان و در مکان زندان باید با احتیاط صورت پذیرد زیرا این رنگ هم برای احساسات خوب و بد تحریک کننده است .زرد رنگ جدایی و سردی است و در صورت کاربرد بیش از حد آن ، ممکن است در فرد احساس انزوا نسبت به مردم و محیط پدید آورد. اگرچه به عنوان رنگ شادی است اما توصیه می شود که از این رنگ برای رنگ آمیزی مکان زندان استفاده نشود ؛ به خاطر حساسیتی که برای چشم ایجاد می کند.

7- رنگ ارغوانی

- نماد وفاداری و ثروت است .

- نشان گر عقل و معنویت است.

- این رنگ ، به صورت محدودی در طبیعت یافت می شود و به همین دلیل ممکن است به عنوان نشانه ی مصنوعی یا غیر عادی بودن در نظر گرفته شود.

- می تواند باعث افزایش خلاقیت گردد.

- به دلیل این که این رنگ به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد فلذا بسیاری از مردم نیز از آن کم استفاده می کنند و با خصوصیات آن آشنا نیستند فلذا طبیعی است که از آن در فضای زندان و لباس زندانیان و پرسنل این مراجع نیز استفاده نشود.

8- رنگ قهوه ای

- برانگیزاننده ی حس قدرت و اطمینان پذیری است.

- این رنگ می تواند احساس غم و انزوا را به وجود آورد.

- رنگ قهوه ای ، حس گرما ، محبت ، آسایش و امنیت را به ذهن می آورد.

- این رنگ معمولاً بیان گر طبیعی بودن ، زمینی بودن و متفاوت بودن است و می تواند نشان گر پیچیدگی نیز باشد.

- در برخی از تحقیقات ثابت شده است که رنگ قهوه ای ، رنگ آوارگی است. ( رنگ مورد علاقه ی آوارگان جنگ جهانی دوم ، قهوه ای است.)

- قهوه‌ای چون خاک غنی و بارور است و افسردگی رنگ‌های پاییز را منتقل می‌کند. قهوه‌ای روشن، خرمایی و بژ به وسایل و اشیاء حالتی روستایی و چوب‌گونه می‌دهد و قهوه‌ای سیر به کار نمایش محصولات چرمی می‌آید. سایه‌های قهوه‌ای بسیار متنوع است و در رنگ‌پردازی کاربرد وسیعی دارد.(شی‌جی‌وا،1377).

- ژاپنی ها قصد دارند برای افزایش روحیه و آرامش خاطر زندانیان ، رنگ لباس و روکش رختخواب های آنان را تغییر دهد. از 50 سال گذسته تاکنون ، رنگ ملحفه ی زندانیان ، نارنجی همراه با خطوط سبز رنگ بوده که روانشناسان معتقدند تندی رنگ نارنجی باعث ایجاد استرس در زندانیان می شود.

به همین دلیل پیشنهاد شده است که از ملحفه هایی که رنگ آن گرم است مانند رنگ قهوه ای استفاده شود . همچنین قرار است رنگ لباس زندانیان که هم اکنون سفید و مشکی است به سبز نعنایی و آبی کم رنگ تغییر یابد.

استفاده از این رنگ برای پوشش لباس زندانیان مناسب به نظر می رسد ، برخی روانشناسان می گویند ، رنگ قهوه ای هر چه تیره تر باشد ، مهر ومحبت صاحبش بیشتر است. در ایران ، با توجه به این که هرسازمان و نهادی با توجه به کارکرد خود رنگ خاص خود را دارد ، استفاده از این رنگ برای پرسنل نیروی انتظامی ممکن است از دید جامعه ی نظامیان مورد پذیرش قرار نگیرد. چرا که نظامیان ارتش از این رنگ استفاده می کند . فلذا برای نیروی انتظامی مناسب به نظر نمی رسد.

9- رنگ نارنجی

- ترکیب زرد و قرمز است و به عنوان رنگ انرژی زا در نظر گرفته می شود.

- این رنگ احساس گرما ، هیجان و شور و شوق را به ذهن می آورد.

- این رنگ را ضد خستگی نامیده اند.

- رنگ نارنجی، رنگی زنده و قوی است و باعث ایجاد تنش در شخص می شود فلذا استفاده از آن چه برای مکان زندان و چه فرم لباس زندانیان و پرسنل مراجع انتظامی به هیچ وجه توصیه نمی شود چرا که این رنگ باعث افزایش اضطراب و استرس می شود.این رنگ همچنین می تواند باعث تحریک شدن آدرنالین و در نتیجه افزایش انرژی و احتمالاً محرک های جنسی می گردد.

10- رنگ صورتی

- رنگ صورتی در واقع همان قرمز کم رنگ است و نشان گر عشق است .

- این رنگ اثر آرام بخشی دارد.

- در ورزشگاه ها معمولاً رختکن تیم حریف را به رنگ صورتی نقاشی می کنند تا بازیکنان آن ها کم انرژی و منفعل شوند.

- با وجودی که اثر آرام بخشی رنگ صورتی مشخص شده است ولی پژوهشگران در یافته اند که این اثر تنها در خلال مواجهه ی اولیه به وجود می آید . هنگامی که از این رنگ در زندان ها استفاده شد ، زندانیان پس از عادت کردن به آن حتی نا آرام تر از قبل شدند.

- رنگ صورتی از اصلی ترین رنگ هایی است که منبع آرامش محسوب می شود.

- این رنگ تمام کینه ها و نفرت ها را از انسان دور می کند و شادی و آرامش را به انسان هدیه می کند.

- بررسی ها نشان می دهد که تمام افراد هرچند وقت یک بار باید لباس به رنگ صورتی بپوشند تا احساس شادی و نشاط کنند.

در کشور سوئیس با استناد به نظر مشاوران روانشناسی از رنگ صورتی در دیوار بازداشتگاه ها و زندان ها استفاده کردند چرا که این رنگ تأثیر مثبتی بر روان انسان دارد. استفاده از رنگ صورتی محدود به زندان ها نمی شود ، بلکه سوئیس تصمیم گرفت حتی دیوار بازداشتگاه ها ی موقت خود را نیز " صورتی رنگ" کنند. پس از این اقدام مشخص شد بازداشت شدگان شرور نیز پس از قرار گرفتن در زندان های صورتی رنگ ، آرام تر شده اند.با وجودی که مطالعات انجام شده در سال 1979 نشان داد که زندانیان سیاتل که رنگ سلول هایشان صورتی روشن بود ، رفتار پرخاشگرانه ی کم تری داشتند اما چند سال بعد مطالعه ی مشابهی چنین نتیجه ای را نشان نداد . هرچند هنوز هم بسیاری از زندان ها در آمریکای شمالی از این رنگ برای سلول هایشان استفاده می کنند.

11- خاکستری

- خاکستری رنگی است نه تیره و نه روشن، بلکه کاملاً آزاد ازهر محرک یا گرایش روانی می باشد.

- خاکستری خنثی است ، نه اضطراب آفرین است و نه آرام بخش.

- خاکستری فاقد حیطه و قلمرو بوده و فقط مانند یک مرز است ، مرزی مانند سرزمین هیچکس.(محمودی، شکیبا منش، 1388، ص 53).

- این رنگ بیشتر مورد استفاده ی کهنسالان می باشد.

- روانشناسان معتقدند که بدترین رنگ ها ؛ قهوه ای ، خاکستری و سرمه ای است.

- برخی از ویژگی‌های عمده‌ی شخصی که این رنگ را در اولویت رنگهای انتخابی خود قرار می‌دهد:

گوشه‌گیری، عدم فعالیت و بی تفاوتی. خودداری از مشارکت در کارها، چنین شخصی هر چیز را در پوشش اراده‌ی خود قرار می‌دهد یعنی مشارکت را رد می‌کند. (لوشر،1372).

- -در اکثر زندان های ایران ، از این رنگ چه برای فضای زندان ( درب اصلی زندان ، رنگ دیوار زندان ) و چه برای فرم لباس زندانیان استفاده می شود.استفاده ی دراز مدت از رنگ های خاکستری نامناسب است چرا که این رنگ ها با گذشت زمان ، کسالت های روحی و روانی با خود به همراه داشته و یا تقویت خواهد کرد. رنگ های سرد و کدر ، فشار خون را پایین آورده و نشاط را از دیدگان دور می کند.

12- رنگ بنفش

- بنفش رنگ روحانیت ، عزت نفس و وقار است.

- این رنگ برای اختلالات روانی مثل شیزوفرنیا و جنون ادواری مناسب است . فلذا برای مجرمینی که دارای جنون هستند و این جنون رافع مسئولیت کیفری نیست ، می توان از این رنگ برای درمان آن ها استفاده کرد.

از آن جایی که مجرمین با هر خصوصیت زیستی و روانی در زندان واحدی نگه داری می شوند ، به بیان روشن تر این گونه نیست که مجرمین عصبی و آشفته را در زندان جدا و مجرمین آرام را در زندان مجزای دیگری نگهداری کنند .اتفاقا در همین راستا آیین نامه ی " نحوه ی تفکیک و طبقه بندی زندانیان " در سال 1385 در کشور ما به تصویب رسیده است.گرچه در صدر این آیین نامه و در مقدمه ، اجرای هرچه بهتر روش های اصلاحی – درمانی – تربیتی جزء مهم ترین اهداف این آیین نامه معرفی شده است ودر تبصره ی ماده ی 7 اشاره می کند که: شورای طبقه بندی می تواند مؤلفه هایی مثل تحصیلات ، خصیصه های اخلاقی ، خصوصیات رفتاری و چگونگی شخصیت زندانیان را مبنا قرار دهد .در واقع به طور ضمنی به رنگ و نقش آن هم اشاره دارد. برای مثال شخصی با توجه به خصوصیات زیستی و روانی خود ، رنگی متناسب با شخصیتش است که از زندانی دیگر متفاوت است و چه بسا نادیده گرفتن این صفات روحی و روانی ، تأثیرات سوء بر جای گذارد و حتی شورش هایی را در زندان به وجود آورد.

فلذا نمی توان برای هریک از زندانیان که ویژگی های مختص به خود را دارند از رنگ مخصوص استفاده کرد ، چرا که این کار از نظر عملی نیز مقرون به صرفه نیست ، البته برای مجانین و دیوانگان ، آن جایی که مسئولیت کیفری داشته باشند (جنون بعد از صدور حکم قطعی در جرایم حدی) علاوه بر رنگ بنفش ، می توان آن ها را در مکان هایی با رنگ ابی قرار داد ، زیرا این رنگ را جهت نگاهداری دیوانگان و تسکین آن ها مؤثر می دانند.یا مثلاً برای معالجه ی مجرمینی که بیماری های عصبی و روانی دارند ، می توان از رنگ سبز استفاده کرد که بهجت آور و آرامش و و استراحت بخش و راهنمای شکیبایی است و حتی می توان از رنگ لیمویی نیز برای فروکش کردن عصبانیت و پرخاشگری استفاده کرد.

اما همان طور که توضیح داده شد ، این کار به لحظ عملی امکان پذیر نیست ، فلذا پیشنهاد می شود باید از رنگ هایی در این مکان ( زندان و بازداشتگاه ها ) و پوشش لباس زندانیان و پرسنل نظامی استفاده کرد که نه تنها برای مجرمین عصبی و پرخاشگر مناسب باشد ، بلکه برای مجرمینی که از روحیه ی بهتری نسبت به مجرمین عصبی برخوردارند نیز از اثرات مثبت رنگ استفاده کنند.فلذا توصیه می شود از رنگ های ملایم و آرامش بخشی نظیر آبی ، سبز، آبی متمایل به سبز استفاده شود.

نتیجه گیری

رنگ ، یک زبان جهانی است . احساسات را تحریک می کند ، فرهنگ ها را شکل می دهد و پیش رمینه ی جهان ما را می سازد . رنگ یک بعد انسانی دارد که نمی توان آن را نادیده گرفت. از یررسی های صورت گرفته در معماری ابنیه ی مراجع انتظامی و قضایی و الگوی پوششی پرسنل مراجع انتظامی و قضایی ، روشن می شود که متأسفانه رنگ به کار رفته در معماری ابنیه ی مراجع انتظامی و قضایی بدون توجه به یافته های دانش " روانشناسی رنگ " صورت گرفته است. همان طور که گفته شد در ایران ، امکان استفاده ی عملی و تجربی از یافته های دانش روانشناسی رنگ به صورت آزمایش بنا به دلایلی چون هزینه بر بودن این اقدامات ، وقت گیر بودن و ... مقرون به صرفه نمی باشد. اما همان طور که بیان شد می توان از تجربه ی کشورهای پیشرفته ای چون ژاپن ، سوئیس ، آمریکای شمالی و... که به صورت عملی از یافته های این دانش در دستگاه عدالت کیفری خود استفاده کردده اند بهره برد.
با انتخاب درست و صحیح از رنگ های مناسب در پوشش پرسنل مراجع انتظامی و قضایی و مکان زندان ها و بازداشتگاه ها ، می توان در جهت تحرک و ایجاد روحیه ی امیدواری ، خلاقیت ، آرامش ، افزایش بهره وری از زندانیان در فعالیت های اشتغال زا و مولد ، شکوفایی استعدادهای آنان و... حرکت کرد. فلذا پیشنهاد می شود که نظام عدالت کیفری از دست اندرکاران علم روانشناسی رنگ به طور خاص و ویژه برای تدوین برنامه هایی در زمینه ی رنگ مناسب ابنیه ی مراجع انتظامی و قضایی و الگوی پوششی پرسنل مراجع انتظامی و قضایی استفاده کنند.
فلذا برای افزایش روحیه و آرامش خاطر زندانیان و این که موجبات سریع بازگشت دوباره ی آن ها به زندگی سالم اجتماعی ، از رنگ های آبی ، سبز، آبی متمایل به سبز در مکان زندان ها و الگوی پوششی زندانیان استفاده شود چرا که این رنگ ها می توانند باعث کاهش استرس و تحریک پذیزی شوند ،زیرا رنگ های ملایم باعث آرامش می شوند. از طرف دیگر آبی یا سبز کردن دیوار های محیطی مثل زندان درک وسعت مکان را افزایش دهد.

فهرست منابع و مأخذ
1- لوشر ، ماکس ، " روانشناسی و رنگ ها " ، ترجمه ی منیرو روانی پور ، نشر فتحی ، تهران ، 1368.
2- حجتی ، محمد امین ، " اثرات تربیتی رنگ " ، نشر جمال ، قم 1383.
3- محمودی ، کورش و امیر شکیبا منش ، " اصول و مبانی رنگ شناسی در معماری و شهرسازی" ، نشر هله طحان ، تهران ، 1384.
4- پاولین ، ویلز ، " رنگ درمانی " ، ترجمه ی مرجان فرجی ، نشر درسا ، چاپ اول ، 1374.
5- جوهانز ، آیتن ، " کتاب رنگ " ، تهران ، وزارت ارشاد اسلامی ، 1365.
6- لینچ ، سارا ،" رنگ مدرن " ، نشر هنر و معماری قرن ، تهران ، 1385.
7- کاپستیک ، جوانا و مریل لوید ، " رنگ در دکوراسیون و طراحی داخلی " ، ترجمه ی فرزانه سالمی ، نشر پشوتن ، چاپ اول ، تهران ،1385.
8- ویتگنشتاین ،لودویگ ، " درباره رنگ ها " ، نشر مرکز ، تهران ، 1379.
9- شی جی وا، هی داشی.(1377). "همنشینی رنگها، راهنمای خلاقیت در ترکیب رنگها "،ترجمه فریال دهدشتی شاهرخ و ناصر پورپیرار، تهران، نشر کارنگ.
10- حاجیان نژاد ، عفت ، " رنگ شناسی تخصصی لباس ."
11- منصور ،محود ، " ساخت ،پدید آیی و تحول شخصیت " ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1369.
12- حسین ، پهلوان ، " روانشناسی رنگ ها در قرآن و حدیث " ، مجموعه مقالات.
13- سلیمان زاده ، نیره السادات و دیگران. " نقش و کارکردهای روانشناختی رنگ ها در تزیینات معماری اسلامی در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی " ، مجموعه مقالات.
14- امین ، موسوی ، " روانشناسی مدرن رنگ ها ، 1388.
15- پاکزادیان ، سید محمد ، " روانشناسی رنگ ها " ، مجموعه مقالات ، 1391.
16- تر کفر ، پوریا ، نقش رنگ در معماری ، مجموعه مقالات ، 1391.
17- گوهریان ، حکیمه و حبیب الله ایت اللهی ،" رنگ در قرآن مجید " ، مجموعه مقالات.
18- نشریه ی زیبایی، شماره ی 56.

    

پست های مرتبط

افزودن نظر

مشترک شدن در خبرنامه!

برای دریافت آخرین به روز رسانی ها و اطلاعات ، مشترک شوید.