اتانازی مرگ شیرین یا قتلی تلخ؟
همزمان با پیشرفت جوامع بشری و دست آوردهای مهمی که در زمینه های مختلف علمی به وجود آمده است، بیماریهای جدید و نوظوری هم گریبان بشریت را گرفته است
هادی مومنی
کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی
همزمان با پیشرفت جوامع بشری و دست آوردهای مهمی که در زمینه های مختلف علمی به وجود آمده است، بیماریهای جدید و نوظوری هم گریبان بشریت را گرفته است. بیمهاریهای مهلکی که بعضا درد و مشقت بسیار زیادی را متوجه میزبان خود میکنند تا آنجا که در بسیاری از مواقع، بیمار از شدت رنج ، به مرگ خود راضی میشود تا از درد و محنتی که دارد رهایی یابد. اینجاست که با یک پدیده پزشکی- حقوقی مواجه میشویم و آن اصطلاحی است به نام "اتانازی" یا مرگ شیرین . "اتانازی" یعنی ایجاد مرگ بدون درد برای بیماری که از یک بیماری مهلک و بدون علاج رنج میبرد. هر چند این عمل مصداق کامل قتل می باشد ولی انگیزه مرتکب در این عمل، انسانی و همنوع دوستانه میباشد. عمل اتانازی میتواند با تقاضای بیمار و به صورت داوطلبانه و یا به دست خود بیمار انجام شود که در این صورت مصداق خودکشی خواهد بود. اما در نوع غیرداوطلبانه ، بیمار از لحاظ روانی قادر به تصمیم گیری در این زمینه نیست( مثل حالتی که فرد در کما می باشد) و پزشک و پرستار و یا هر شخص دیگر، با نیت پایان دادن به رنج بیمار به صورت عامدانه اقدام به قتل وی میکند.
بررسی مرگ شیرین یا اتانازی ( Euthanasia ) در قوانین کیفری بین المللی - اوتانازی ( قتل از روی ترحم )
از نظر حقوقی این عمل در بعضی کشورهای غربی مثل هلند پذیرفته شده است. در دهم آوریل 2001 مجلس هلند قانون اوتانازیا را تصویب کرد . اما در قوانین کشور ما چیزی به عنوان قتل از روی ترحم به عنوان یک عمل مباح شرعی و قانونی وجود ندارد. در قانون مجازات اسلامی، قتل حتی با اجازه فرد، جرم محسوب می شود.
در این قانون در هر حالتی که پزشک باعث مرگ بیمار شود قتل صورت گرفته است چه در حالتی که پزشک راسا و از روی اراده خود و بدون کسب رضایت بیمار اقدام به این عمل کند و چه اینکه با رضایت بیمار این عمل را انجام دهد. البته در مورد اول، قتل از نوع عمدی محسوب می شود و مجازات آن قصاص خواهد بود ولی در موردی که بعد از تزریق دارو یا بعد از انجام عمل منجر به مرگ توسط پزشک و قبل از فوت ، بیمار اعلام رضایت کند می توان عمل انجام شده را در زمره حکم ماده 365 قانون مجازات اسلامی قرار داد که در آن به دلیل رضایت مجنی علیه قبل از فوت، قصاص یا دیه منتفی می گردد.
اتانازی و حق بر خویش چالشی در ماهیت حقوق بشر - قتل ترحم آمیز
اما نظر شرع در این باره چیست؟ در ادیان الهی از جمله مسیحیت این عمل به هیچ عنوان پذیرفته نشده است و واتیکان به عنوان اصلی ترین قطب مذهبی مسیحیت، "اتانازی" را مذموم و نکوهش شده میداند.
در شرع مقدس اسلام، با توجه به نص صریح قرآن مجید و روایات متعددی که از بزرگان دین وجود دارد، عمل خود کشی و یا قتل با هر برچسب و انگیزه ای، مردود می باشد.
خداوند در آیه 29 سوره نساء میفرماید: «ولا تقتلوا انفسکم ان الله کان بکم رحیما» «خودتان را نکشید، به درستی که خداوند نسبت به شما مهربان است». و همچنین در آیه 33 سوره اسراء میفرماید :«ولاتقتلوا النفس التی حرم الله الا بالحق» «هرگز نفس محترمی را که خداوند آن را محترم داشته و قتلش را حرام کرده نکشید، مگر به حق»
امام صادق(ع) هم فرموده‌اند که کسی که عمدا خود را بکشد، برای همیشه در آتش جهنم خواهد بود.
از آنچه گفته شد بر می آید که هر چند از دید حقوقی و از منظر مجامع مذهبی، قتل از روی ترحم ، همانند سایر قتلها ، مذمت شده و نکوهیده است ولی در واقعیت میتوان مثالهایی را مشاهده کرد که در آنها بیمار و یا اطرافیان وی در جستجوی بهانه یا دستاویزی شرعی یا قضایی برای پایان دادن به رنج ناشی از بیماری علاج نشدنی هستند. بهانه ای که به نظر میرسد به دلیل نگاه فقهی قانونگزار به مبحث اخلاق و پزشکی و همچنین نگرش مذهبی اجتماع ، دست یافتن به آن غیرممکن باشد .زیرا همانطور که ذکر شد شرع مقدس به صراحت با این عمل مخالفت کرده است. ولی آنچه که مسلم است "اتانازی" هر چند از دیگاه قوانین و مقررات خشک حقوقی، عملی در ردیف سایر قتلها می باشد ولی ممکن است از دید بیماری که سالیان سال با محنت و درد ناشی از بیماری دست و پنجه نرم کرده است عملی به غایت شیرین بنماید.
استانداردهای درمان ناباروری در ایران همانند کشورهای پیشرفته است مجازات روزه خواری از شلاق قانونی تا اعدام فقهی
.webp "اوتانازی (قتل از روی ترحم)")
