با قدیمی ترین نشریات حقوقی ایران آشنا شوید
با قدیمی ترین نشریات حقوقی ایران آشنا شوید
مقاله زیر، نوشته علی اصغر شریف، وکیل دادگستری است که در سال 1356 و با عنوان «سیر و تحول مجلات حقوقی و اقتصادی»در مجله مهنامه قضایی به چاپ رسیده است.
نشریه کانون حقوق:
اولین جلد نشریه کانون حقوق که متأسفانه تاریخ انتشار ندارد و صاحب امتیاز و محل ادارهاش نیز روی جلد معرفی نشده در شصت صفحه و بقطع مجله مهنامه قضائی در شرکت سهامی چاپ بطبع رسیده به بهای پنج ریال منتشر گردیده روی جلد آن نقش ترازو و زیر آن نوشته شده «کانون حقوق:نشریه کانون حقوق مجموعهای است از مقالات حقوقی،اجتماعی و اقتصادی». با توجه به اینکه بجای شماره اول نوشته شده جلد اول معلوم میشود که نظر نویسندگان نشریه این بوده است که مجلات دیگری هم بدنبال داشته باشد ولی مثل این است که بهمین جلد تنها اکتفاء شده است.
از مندرجات مقدمه مقالهای که بعنوان کانون حقوق و بامضای اسداله موثقی میباشد چنین برمیآید:که نشریه مزبور در زمان وزارت معارف آقای علی اصغر حکمت پا بدائره مطبوعات گذارده چه آنکه نامبرده مینویسد
«….جناب آقای حکمت وزیر معارف در دو سال قبل اجازه رسمی افتتاح جامعه محصلین حقوق را صادر و از هر جهت تشکیل این اجتماع را تشویق میکردند، در تمام این مدت نیز فکر تنظیم و تهیه یک نشریه بصورت مجله علمی که مفید بحال دانش و معرفت در این کشور[باشد] در سینهها جوشش میکرد. قدمهای اولی که در این راه برداشته شد هم چنانکه طبیعت هر اقدام ابتدائی، سست و بیمایه بود و اجتماعاتی که در اثر آن در خود دانشکده پیش آمد حقا تاب و توانائی بسیار نداشت ولی درعینحال زمینه را برای کارهای اساسیتر در انگارههای بزرگتر فراهم میکرد. جدیتهای خالصانه محصلین و حسن نیت و نیکی نظر اولیای امور ممد حیات این جمعیت گشت و بالاخره کانون حقوق را که در قلب هریک از اعضاء آن تشکیل شده بود از قوه بفعل آورد، کمکهای مادی اعضاء جمعیت باعث وجود عایداتی شد که بکارکنان کانون اجازه داد که محل مناسبتر با وسعت و تمکن بیشتر در خارج از دانشکده تهیه کنند. این محل برای اولینبار در مهمانخانه داریوش ترتیب داده شد و مرکز اصلی کانون قرار گرفت.»
در خاتمه مینویسد:«بالاخره انتشار نشریه که از آرزوهای دیرینه بود با کمک مادی و معنوی اعضاء نیز آسان گشت و آقای علی شهیدزاده که از فارغ التحصیلهای سال 4131 دانشکده میباشد زحمت جمع مقالات و طبع و اداره نشریه مزبور را تقبل کرد…»
از این مقدمه معلوم میشود که آقای علی شهیدزاده علاوه بر انتشار مجله، اندیشه مدیریت داخلی نشریه حقوق را نیز تقبل نموده بود.
مقالات نشریه مزبور عبارت است از؛
تاریخ پول از صدر اسلام تا پایان خلافت بامضاء مسعود همایونی
حق و قانون بقلم علی اصغر مدرسی قاموسی
قانون و تطور آن بقلم مسنن شمس
آیا قوانین اجتماعی وجود دارد؟ بقلم اسمعیل عرفانی
کثرت نفوس بقلم کاظم نیامیر
عدالت در حکمت قدیم بقلم دکتر سمیعی
روحیات ملل بقلم حسینقلی کاتبی.
اما متاسفانه باید گفت از انتشار نشریههای بعدی اطلاعی در دست نیست و با آنکه اغلب نویسندگان نشریه مزبور مثل آقایان دکتر سمیعی،دکتر حسینقلی کاتبی، دکتر مسعود همایونی،شهیدزاده در دادگستری مشغول خدمت شدند و هریک در مقامات مختلف قضائی،حتی وکالت مراتبی را طی نموده،علاوه در نوشتن مقالات قضائی در کانون وکلا و مجموعه حقوقی وزارت دادگستری و «حقوق مردم» کتب متعددی هم منتشر ساختهاند: از جمله آقای دکتر سمیعی «حقوق جزا»؛آقای دکتر کاتبی وکیل دادگستری «فرهنگ حقوق»،«حقوق بازرگانی»،آقای دکتر مسعود همایونی «مکتب عرفانی ایران برمبنای مجموعه سخنرانی در مورد تئوزوفی یا عرفان الحق». در هر حال چنانچه مجموعه مزبور و مجلدات دیگر نشریه حقوق انتشار پیدا میکرد مسلما یکی از مجلات وزین قضائی جای خود را باز میکرد.
مجله استبداد:
مجله استبداد که بصورت جزءجزء منتشر میشد شماره اول آن پنجم جمادی الثانیه 5231 . در پشت جلد آن چنین نوشته شده:
«جزء اول از مجله استبداد حاصل افکار آن فرقه از انجمنهای سرّی بقلم یکی از دانشمندان به نکات و وقایعی که در نظر هوشمندان مقبول افتد. در همهجا جزوی دهشاهی بفروش میرسد و هرکس ده جلد خرید یک جلد مجانی باو خواهد رسید.»
این مجله در دو قطع بنظر رسیده از جزء اول الی جزء 81 بقطع 51*02 و از جزو 81 تا 33 بتاریخ ربیع الاول 6231(که در کتابخانه اینجانب است)بقطع کوچکتر و به همان قیمت دهشاهی بوده و در پشت جلدش نوشته شده است:
«عنوان مراسلات و تلگرافات تهران شیخ الممالک»
معلوم میشود مدیر و نگارنده شیخ الممالک یا شیخ المشایخ بوده و نامبرده قاضی دادگستری و مدتی در کرمان ریاست دادگستری آنجا را داشته است.
این مجله مصادف با زمانی است که جراید ذیل منتشر میشد:
مساوات،صور اسرافیل،روح القدس،تیاتر،قانون، انجمن ملی اصفهان،خورشید خراسان،اتحاد تبریز، تدین،ندای وطن.
این مجله در روی مجلدات آن چنین نوشته شده:
«این مجله از زبان مستبدین سخن میگوید-حاصل افکار مستبدین و انجمنهای سری. این مجله از لسان اهل استبداد سخن میراند و گاهی مطالب علمی را نیز درج مینماید.»
و حال آنکه مندرجات مجله حکایت از طرفداری از قانون اساسی بالجمله حقوق اساسی دارد کما اینکه بخوشحسابانی که آبونمان مجله را در موقع پرداخت مینمودند یک جلد متمم قانون اساسی برای هریک مجانا میفرستاد.
آنچه از مباحث گوناگونی که در طی نمرات مجله بطور وضوح گفتگو شده، بحث بین اعضاء انجمنهای سری استبداد قلمداد گردیده عبارت از بحث بین: مدیر انجمن، شیخ،شاهزاده،محقق،فکلی میباشد.
اشخاص فوق بنمایندگی از طرف همگنان خود در اساس مشروطیت و اتفاقات روزمره تاریخی مملکت گفتگو میکردند و بسا اوقات بحثها متضمن طعنهها و طنزها هم بوده است: چنانکه در اولین شماره چنین عنوان شده:
«ای مستبدین گول نخورید و از خیالات عالیه خویش دست برندارید و از استبداد منحرف و منصرف نشوید: هوشیار باشید که مشروطهطلبان میخواهند ما را از نان خوردن بیاندازند و نام نامی ما را از صفحه روزگار براندازند.»
در جای دیگری مینویسد:
«چرا جمع نمیشوید و بیک همت مردانه بساط عدالت را برچینیم زیرا که عدالت برای ما جز ضرر نتیجهای ندارد….ما مسلمانیم و مشروطه بدعت در دین است. امروز بحمد اله همه نوع اسباب دفاع از برای ما جمع است:حضرت والا داریم،از ایل جلیل قاجار داریم،پول که حلال مشکلات است داریم فقط یک چیز نداریم و از ازل هم نداشتیم و آن(غیرت)است. باز در جای دیگر تحت عنوان برادران:من طفلی هستم چهارده ماهه اگر مرا نمیشناسید بگویم تا بشناسید:پدرم عدالت الدوله و مادرم ایران- الملوک است،پدرم در هر ولایتی رفت یک زن گرفت اول زنی که گرفت در انگلیس گرفت پدرم مسلمان است و مسلمان میتواند زن عیسوی بگیرد؟در انگلیس وقتیکه پسرش بدنیا آمد بزرگش کردند حالا مردی شده محترم متشخص،مقتدر،هم او خوب بدرد انگلیسها میخورد هم انگلیسها قدر او را میدانند.برادرم با اینکه در انگلیس است باطنا مسلمان است اما تقیه میکند.پدرم اصلا ایرانی بود از ظلم فرار کرد هروقت خواست بوطن برگردد نگذاشتند تا زمان سلطنت پادشاه مغفور مظفر الدین شاه مبرور عین الدوله صدراعظم بود،خیلی شلوغ شد و پدرم فهمید کسی متعرض او نمیشود زیرا که همه خود مشغول بودند خودی بایران انداخت و مرا کاشت و رفت من در چهارده ماه قبل بدنیا آمدم…الخ»
از جمله مندرجات مجله مزبور نشر خلاصه رساله مجدیه است که تحت عنوان حقوق ارباب قلم چنین متذکر شده:
ایامی که نویسندگان باخبر، در خطر بودند سه نفر بودند که محرمانه بعضی از مقالهها و رسالههای مفیدی مینوشتند:
1-مرحوم میرزا محمدخان مجد الملک طاب سراه
2-مرحوم میرزا یوسف خان مستشار الدوله
3-جناب میرزا ملکم خان ناظم الدوله
در هر حال مجله استبداد مجلهای بوده است سیاسی طرفدار قانون اساسی و بحث آن بیشتر در اطراف مشروطیت و محاسن مشروطیت دور میزد منتها بصورت طنز و ضمن مصاحبه نظریات مشروطهخواهان را تشریح و بیان میکرد.
مجله کانون وکلا:
مجله کانون وکلا که تاکنون 831 شماره آن با قطع یکنواخت از طرف کانون وکلای مرکز منتشر شده اولین شمارهاش در 84 صفحه در خرداد 7052 پا بعرصه مطبوعات گذارد و بعضی از نمرات آن بتفاوت تا 300 صفحه هم رسید و بنیان آن در هیئت مدیره اول کانون گذاشته شد.
الف-رویه و روش مجله بقلم آقای محمد فرنیا وکیل دادگستری در شماره اول بطور خلاصه چنین توضیح داده شده:
«1-تحولات حاصل از جنگ دوم جهانی و ایجاد رابطه دائم التزاید با افراد ملل عالم،بسط افکار نو و مترقیانه در میان ملل که موجب تجدیدنظر در قوانین اصلی و فرعی آنان گشته ما را بر آن میدارد تا به تناسب ترقی سطح فرهنگ و دانش عمومی و احساس احتیاج بایجاد طرح قوانین تازه و تغییر و نسخ قوانین و نظامات کهنه و مضر بحال اجتماع همت بگماریم.
2-چون انطباق قوانین با موارد مخصوص بوسیله قضات دادگاهها بعمل میآید، در عمل مشاهده میشود که در تفسیر این قوانین و اعمال آنها بر موارد خاصه اشتباهات زیاد حاصل میشود و احکام متغایر و متضاد نسبت بموارد واحد از دادگاهها اتخاذ گردد و چون وکلاء دادگستری در درجه اول باین نحو اشتباه آگاهی حاصل مینمایند شایسته آن است که نظریات خود را درباره این قبیل احکام مورد بحث قرار دهند.
3-آگاهی بقوانین سایر ملل برای قضات و وکلاء دادگستری کشور ما و اطلاع بر آن قوانین از واجبات است. تاکنون وسیله برای انجام مقصود در دست نبود. اینک که مجله کانون وکلا شروع بانتشار کرده است بر دانشمندان این طبقه فرض است که برای آگاهی و ترقی سطح فرهنگ بترجمه و نشر قوانین ممالک راقیه بپردازند.
4-بحث درباره وظیفه وکلا، تاریخچه تحول شغل وکالت در ایران؛چون تاریخچه قضائی ایران و مخصوصا شغل وکالت تدوین نشده یکی از موضوعاتی که شایسته تحقیق و تدوین است تاریخچه قضائی ایران است.
5-شرح و بسط محاکمات تاریخی و اصول تشکیلات محاکم راقیه در ادوار مختلفه تاریخی و نیز تشکیلات فعلی دادگاههای آن کشورها بوسیله نشر مقالات
6-یکی از وظائف ضمیمه مجله، انتشار گزارش کار و اقدامات کانون و شعب مختلفه آن از معاضدت قضائی و راهنمائی و کتابخانه و غیره است
7-بحث و تحقیق در موضوعات حقوق تطبیقی، ترجمه مسائل حقوقی و جزائی، موضوعات فقهی و اصولی و پاسخ پرسشهای مهم قضائی»
ب-مجله کانون وکلا بین سال اول و سال دوم درست یکسال فاصله پیدا کرد. توضیح آنکه بعلت توقیف مطبعهای که مجله مزبور در آن چاپ میشد و بعلت الغاء امتیاز روزنامهها و مجلات، بلاتکلیف ماند و با انتخاب هیئت مدیره جدید، شماره نهم آن در بهمن 8052 انتشار پیدا کرد و رویه خود را برای آینده سوای هفت عنوانی که در بالا ذکر شد، اشاره بایجاد و حفظ ارتباط با مجامع بین المللی وکلاء دادگستری بمنظور کمک بوحدت و یکینمودن اصول قضائی عالم بشریت و سازمانهای آن و شرکت در دفاع از هرگونه تجاوزی که ممکن است نسبت بحقوق بشریت و انسانیت صورت گیرد،نیز شده است.
ج-باز بین سال دوم و چهارم یکسال وقفه پیدا کرد یعنی شماره 32 مجله در امرداد 1152 منتشر شد و علت وقفه را تعلیق دسته جمعی چهارده نفر از آقایان وکلاء دادگستری توسط وزارت دادگستری در اردیبهشت 0152 ضمن اعمال ماده 74 قانون وکالت مصوب 52 بهمن 5942 بود که هیئت مدیره را باستعفا واداشت و بعدا با ارجاع کار آقایان وکلاء معلق بدادگاه انتظامی وکلا و تجدید انتخاب هیئت تحریریه مجله مجددا انتشار پیدا کرد و سال چهارم آن در امرداد 1152 بود.
د-صاحب امتیاز و مدیر و سردبیر مجله آقای میرزا قوام الدین مجیدی وکیل دادگستری و هیات تحریریه آقایان محمود سرشار،دکتر محمد شاهکار و علی شهیدزاده بود و از شماره 23 آقای سید هاشم وکیل رئیس کانون وکلاء هم جزو هیئت تحریریه معرفی شد و از شماره 73 فقط هیئت تحریریه مجله بنام دو نفر(آقایان کانون وکلاء)بود تا اینکه آقای محمود سرشار در فروردین ماه 3252 فوت کرد و دیگر اسمی از هیئت تحریریه در میان نبود و در آبان 5252 آقای میرزا قوام الدین مجیدی فوت کرد و شماره 401 سال نوزدهم فروردین، اردیبهشت و خرداد 6252 زیر نظر شورای نویسندگان قرار گرفت تا آنکه هیئت مدیره عوض شد و آقای دکتر احمد هومن رئیس کانون گردید.
در بهار 8252 آقای دکتر هومن صاحب امتیاز و آقای دکتر تقی لطفی دبیر مجله معرفی شدند.
از شماره 611 و 711 در بهار و تابستان 0352 صاحب امتیاز و مدیر مسئول آقای سید محمد رضا جلالی نائینی رئیس کانون وکلاء و هیئت تحریریه عبارت بودند از آقایان دکتر جعفر بوشهری،دکتر تقی لطفی،دکتر غلامحسین نعمتی،دکتر حسینقلی کاتبی،محمود حکیمی، علی اکبر درخشانی،دکتر محمد دیلمقانی موحد،دکتر جاوید صلاحی.
از شماره 421 هیئت تحریریه عبارت شدند از آقایان دکتر جعفر بوشهری،دکتر تقی لطفی،دکتر کاتبی، علی اکبر درخشانی،دکتر غلامحسین نعمتی،جهانگیر میرحسینی،محمد علی معزی،محمود معینی عراقی.
از شماره 821 و 921 پائیز و زمستان 3352 شورای نویسندگان عبارت شدند از آقایان دکتر جعفر بوشهری،حسن حسنی،جاوید صلاحی،فیض مهدوی، دکتر تقی لطفی،دکتر غلامحسین نعمتی و آقای حسینقلی کاتبی دبیر شورا.
و آخرین شماره مجله که بشماره 831 در بهار 6352(سال بیست و نهم)منتشر گردید صاحب امتیاز و مدیر مسئول-سناتور سید محمد رضا جلالی نائینی و شورای نویسندگان آقایان محمدرضا فیض مهدوی، غلامحسین نعمتی،دکتر نورعلی تابنده و دکتر تقی لطفی و دبیر شورا محمدعلی معزی معرفی شدهاند.
مجله کانون وکلاء مطابق مرامی که در شماره اول و شماره 9 و رویهای که برای خود در نظر گرفته است، میتوان گفت الحق قدمهای اساسی برداشته حتی مرحوم سرشار نایب رئیس کانون وکلاء علاقه خاصی بفرهنگ و حقوق و ادب ایران و زبانهای مختلف داشتند و در این راه زحمت فراوان کشیده و برای تأسیس کتابخانه کانون وکلاء همت بسیاری از خود بخرج داد،چنانکه کتابخانه کانون بنام(تالار سرشار)بپاس زحمات مشار الیه نام گزاری شده است از جمله کارهای ارزنده مرحوم سرشار ترجمه قوانین ایران به زبانهای فرانسه و انگلیسی است که در خور توجه میباشد.
اما در خصوص مقالات ارزنده مجله کانون باید به مقالات فقهی و اصولی نویسندگان مثل مرحوم سید علی محمد مدرس اصفهانی و آقا سید جعفر بوشهری اشاره کرد که بسیار شایسته توجه است و ارزش آنرا دارد که مقالات مزبور بصورت کتابی منتشر شود؛ یا مقالات مرحوم سرشار در موضوع جعل؛ و سایر نویسندگانی که در زمینه وکالت دعاوی،معاضدت قضائی،روابط کانون وکلاء دادگستری ایران با مجامع بین المللی وکلای امریکا، فرانسه و بلژیک و غیر آن و مقررات اخلاقی وکالت و سایر خصوصیات وکالت و قانون و آئیننامه وکالت بحثها داشتند؛ و همچنین انتقاداتی که از احکام محاکم و بعضی از رویهها بنظر رسیده؛ و بالاخره موضوعاتی که در خصوص تاریخ قضائی ایران یا وکالت نگاشته شده باید مورد ارج و ارزیابی شایسته قرار گیرد.
در هر حال مجله کانون وکلاء با آنکه نویسندگی در آن افتخاری است یکی از مجلات حقوقی و کیفری و حرفهای است که جای خود را در جامعه مطبوعات کشور باز کرده و بصورت فصلی منتشر میشود،حقوقدانان و قضات و کسانیکه در امر قضا و وکالت و کارآموزی وکالت سر و کار دارند بسیار بدان ارج میگذارند زیرا همواره سعی کارکنان و گردانندگان مجله معطوف باینکه همواره مرام و رویههای وعده داده شده را ضمن نشر عکسها و یادگاریهای نمایندگی و وکالتی حفظ کنند و موقعیت فرهنگی و قضائی آنرا در جامعه مطبوعات استحکام بخشند.
اما این نکته را باید اضافه کرد که چون مجله مزبور مجلهای علمی باید به موضوعات امروزی حقوقی مثل حقوق هوائی و دریائی یا سایر مسائلی که جامعه امروز بیشتر با آن سروکار دارد، به بحث و گفتگو نیازمند است، مثل حفظ محیط زیست،مبارزه علیه آلودگیها،انفجار جمعیت،تعاون و امور مربوط به مدیریت و پیشگیری از جرائم گاهگاهی مثالات و اشاراتی نیز معمول گردد. در پایان توفیق کارکنان مجله کانون وکلاء را از درگاه خداوند متعال مسئلت داریم.
منبع؛ مهنامه قضایی » دی 1356 – شماره 142
آیین نامه اجرایی تبصره 1 ماده 15 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی زورگیران تهرانی فردا به دار مجازات آویخته میشوند