بررسی تخلفات پزشکان و تنبیهاتی که قوانین برای آنها در نظر گرفته اند-از توبیخ تا محرومیت
«در برخی از موارد درمان‌هایی که توسط پزشکان صورت می‌گیرد اعم از تجویز دارو یا عمل جراحی یا برخی از کارهای تشخیصی، منجر به عوارضی می‌شود
گروه قضایی- پزشک باید پاکدامن و پرهیزگار باشد و وظایف مربوط به حرفه خود را با وجدان بیدار و آگاه بر طبق موازین قانونی و اخلاقی اجرا کند، به نحوی که رفتار او موجب احترام و اعتماد جامعه نسبت به خود و همکارانش شود. همان‌گونه که بعد از اتمام تحصیل، سوگندنامه‌ای یاد می‌کنند تا در مسیر خدمت به جامعه گام بردارند. در عالم پزشکی میان پزشک و بیمار رابطه‌ای حقوقی برقرار است که بر این اساس پزشک مکلف است در قبال معالجه بیمار از تمامی استعداد و قابلیت‌های خود بهره گرفته و با عنایت به نظامات و مقررات دولتی این وظیفه را به انجام رساند. البته لازم به ذکر است که در میان برخی از پزشکان و کادر پزشکی، تعداد معدودی از پزشکان بنا به دلایل مختلف مرتکب تخلف یا قصور و تقصیری می‌شوند که گاه این تخلف منجر به مرگ و یا حتی نقص عضو بیمار خود می‌شود. در این زمینه دولت برای جلوگیری از تخلفات احتمالی کادر پزشکی، قوانین و مجازات‌هایی را مد نظر قرار داده است. در این زمینه «قانون» در خصوص تخلفات پزشکان به گفت‌وگو با غلامرضا طیرانیان حقوقدان پرداخته است.
جرایم عمومی پزشکان
این حقوقدان در خصوص نحوه مجازات پزشکان متخلف به «قانون» می‌گوید: چنانچه آقا و خانم پزشک مانند هر شهروند معمولی مرتکب جرمی شوند، مانند سایر افراد جامعه مورد مجازات قرار می‌گیرند. مدرس سابق دانشگاه ضمن بیان مطلب فوق می‌افزاید: اما اگر به تناسب حرفه پزشکی بخواهیم ببینیم که در چه مواردی قابل تعقیب هستند، دارای دو حالت است؛ یا تخلفی که مرتکب شدند جنبه انتظامی دارد به این معنا که دستورات وزارت بهداشت و درمان یا نظامات قانون پزشکی را رعایت نکرده باشند، مجازات آنها از نوع مجازات انتظامی است. این کارشناس حقوق با اشاره به این نکته که مجازات پزشکان متخلف در شدیدترین وضعیت، محرومیت از شغل پزشکی است، اظهار می‌دارد: همچنین مجازات‌های دیگری از قبیل توبیخ نیز برای پزشکان متخلف تعیین شده است که البته نحوه انتخاب مجازات‌ها بستگی به نوع جرم ارتکابی آنها دارد.
تخلفات حرفه‌ای پزشکان
غلامرضا طیرانیان به حالت دوم از ارتکاب جرم پزشکان اشاره می‌کند و این گونه ادامه می‌دهد: نوع دیگر مربوط به زمانی است که پزشک، به تناسب حرفه پزشکی خود مرتکب جرم می‌شود. به عبارت دیگر جرم‌هایی که مربوط به حرفه آنان است. به عنوان مثال یکی از وظایف پزشک حفظ اسرار بیمار است، چنانچه اسرار بیمار توسط پزشک معالج وی افشا شود، پزشک متخلف قابل تعقیب و پیگیری است. در این‌گونه از موارد امکان حبس تا یک سال برای پزشک متخلف وجود دارد. این حقوقدان به سایر جرایم پزشکان پرداخته و تصریح می‌کند: از دیگر جرایم پزشکان می‌توان به نحوه درمان بیمار اشاره کرد. به عنوان مثال چنانچه بیماری که باید در بیمارستان و زیر نظر پرستار و با استفاده از تجهیزات تخصصی مورد عمل جراحی قرار گیرد، اگر پزشک معالج عمل جراحی بیمار خود را در مطب انجام دهد، یک تخلف به شمار می‌رود. این مدرس سابق دانشگاه ضمن بیان مطلب فوق خاطرنشان می‌کند: البته تشخیص این‌گونه از تخلفات بر عهده سازمان نظام پزشکی و در برخی از موارد از وظایف اداره پزشکی قانونی کشور است. به طور کلی در خصوص تخلفات پزشکان قوانینی از قبیل قانون نظام پزشکی، قانون مقررات مربوط به دارو و درمان وجود دارد که تا حدودی وظایف پزشکان و همچنین نوع مجازات آنها را مشخص کرده است. این کارشناس حقوق با بیان اینکه پزشک موظف است تا در درمان بیمار آنچه را که عرف پزشکی دنیا و ایران بر عهده دارد را رعایت کند، اشاره می‌کند: اگر این وظیفه از سوی پزشک محقق نشود و مشکلاتی را در درمان بیمار به وجود آورد یا عملی را انجام دهد که عرفا نباید صورت پذیرد، آن پزشک، متخلف تلقی شده و قابل تعقیب و پیگرد قانونی است.
قتل و جرح عضو بیمار
طیرانیان به مجازات‌های تعیین شده برای قتل غیرعمد و نقص عضو بیمار توسط پزشک اشاره کرده و می‌گوید: اگر بیماری به وسیله پزشک خود فوت شود، قتل عمد محسوب شده و مجازات آن بر اساس قتل غیرعمد خواهد بود. اما اگر منتهی به فوت بیمار نشود و منتهی به نقص عضو شود یا مثلا خانمی که باردار است به دلیل بی‌احتیاطی پزشک، فرزند وی سقط شود، پزشک باید دیه سقط جنین را پرداخت کند. طیرانیان ضمن بیان این مطلب که در حال حاضر مطابق قانون، فرمی توسط پزشکان تهیه شده که بر اساس آن بیمار باید قبل از عمل جراحی رضایت خود را اعلام و آن فرم را امضا کند به آن مضمون که من پزشک خود را برائت می‌کنم، می‌افزاید: اجرای این فرم قانونی است. منتها مشکلی که وجود دارد در این است تا زمانی که بیمار فرم فوق‌الذکر را امضا نکند، عمل جراحی‌اش صورت نخواهد پذیرفت. وی براین باور است که این فرم یک اجبار است که برخلاف اصول قانون اساسی کشور ماست. توصیه ما براین است که فرمی دارای دو محل و دو پرسش که آیا بیمار پزشک خود را برائت می‌کند یا خیر؟ تهیه شود. این‌گونه بیمار در امضای خود آزاد خواهد بود.
تعهد به رازداری
این حقوقدان خاطرنشان می‌کند: قوانین در این زمینه در کشورهای مختلف متفاوت است منتها اکثر کشورها مانند ایران اعمال می‌کنند، به آن معنا که رازپوشی بیماران تقریبا در کشورهای دنیا دو دسته است؛ یک دسته نسبی مانند کشور ما که البته اکثر کشورهای دنیا هم به این شکل هستند یعنی چنانچه قانون و دستگاه دادگستری بخواهد، پزشکان و کادر پزشکی موظفند که اسرار بیمار را در مورد سوالی که دادگستری خواسته افشاء کنند. طیرانیان ضمن بیان این مطلب که برخی از کشورهای معدود هستند که رازپوشی در آن کشور مطلق است، خاطرنشان می‌کند: به هیچ عنوان پزشک مجاز به افشای اسرار بیمار نیست. البته این حالت رازپوشی مطلق امروزه در همان کشورها مورد سوال قرار گرفته است. چراکه موضوع در تمام دنیا به این شکل است که رازپوشی پزشکی روز اول برای حفظ سلامتی بیمار و صلاح جامعه به وجود آمده و بیماران به پزشک خود اعتماد کنند و بیماری خود را به پزشک بگویند و درمان آنها به تعویق نیفتد و باعث گرفتاری در بیماری‌های مسری برای جامعه نشوند. وی براین باور است که در آینده سیستم قضایی کشورهای مختلف به این نتیجه رسیدند که در برخی از موارد حتی بیماری‌های عفونی و مسری هم لازم است که سیستم بهداشتی و درمانی، بیماری افراد را افشا کند تا بتوان از بیماری‌های همه‌گیر و سرایت آن به دیگران در زمان مناسب جلوگیری کرد.
این حقوقدان در ارتباط با اینکه اگر تجویز پزشک منجر به نقص عضو یا حتی مرگ بیمار شود، توضیح می‌دهد: در برخی از موارد درمان‌هایی که توسط پزشکان صورت می‌گیرد اعم از تجویز دارو یا عمل جراحی یا برخی از کارهای تشخیصی، منجر به عوارضی می‌شود. به هر حال بسیاری از داروها و اقدامات پزشکی دارای عوارضی هستند و این عوارض در علم پزشکی شناخته شده و در کتب مرجع پزشکی در هر رشته‌ای راجع به آنها شرح داده شده است. حتی اگر افراد بروشور داروها را هم مطالعه کنند راجع به عوارض هشدارهایی داده شده است. طیرانیان در خاتمه اظهار می‌دارد: پس هر کار پزشکی می‌تواند عارضه خاص خود را داشته باشد. موضوع اصلی این نیست که آیا عارضه به وجود می‌آید یا نه، موضوع این است که در مورد عارضه‌ای که به وجود می‌آید آیا قصور یا تقصیر یا کوتاهی رخ داده یا رخ نداده است؟ بنابراین اگر اقدامات پزشکی روی اصول و موازین علمی انجام شده باشد و پزشک مقررات را رعایت کرده باشد، نمی‌توانیم بگوییم که در مورد عوارض مقصر است مگر اینکه قصور رخ داده باشد که در آن صورت راجع به عوارض دارای مسئولیت خود است و اگر مجازاتی در قانون برای پزشک مقصر تعیین شده باشد، برای وی اعمال خواهد شد. با توجه به آنچه این کارشناس در گفت‌وگو با «قانون»مورد تاکید قرار داد، می‌توان گفت که جرایم پزشکان به دو دسته جرایم عمومی و تخلفات حرفه‌ای تقسیم می‌شود. بنابراین پزشکان علاوه بر رعایت قوانین عام باید مقررات خاص شغلی را هم رعایت کنند در غیر این صورت ضمانت‌اجرای کیفری، حقوقی و انضباطی در انتظار آنها خواهد بود.
یک استاد دانشگاه قراردادهای پیش فروش خودرو یکطرفه و برخلاف قانون مدنی است تکلیف فرزندان حاصل از ازدواج زن ایرانی و مرد خارجی مشخص می شود
