اعدام مجدد وجاهت قانونی ندارد
در روزهای اخیر بحث زنده شدن یک محکوم به اعدام، که پس از اجرای حکم و تایید مرگ توسط پزشک به سردخانه منتقل و پس از آن علائم حیاتی در وی آشکار و به بیمارستان منتقل شده است، نقل محافل شده است کار تا بدانجا بالا گرفته که حضرات مراجع تقلید در استفائاتی نظرات متفاوتی را در این خصوص بیان داشته اند
در روزهای اخیر بحث زنده شدن یک محکوم به اعدام، که پس از اجرای حکم و تایید مرگ توسط پزشک به سردخانه منتقل و پس از آن علائم حیاتی در وی آشکار و به بیمارستان منتقل شده است، نقل محافل شده است. کار تا بدانجا بالا گرفته که حضرات مراجع تقلید در استفائاتی نظرات متفاوتی را در این خصوص بیان داشته اند. از جمله اینکه آیت الله صافی گلپایگانی اجرای مجدد حکم اعدام را جائز ندانسته و در مقابل آیت الله مکارم شیرازی موجبی جهت سقوط حکم اعدام نمی بیند. میان علما و اساتید حقوق نیز در این باره بحث های فراوانی شکل گرفته است.
ساده ترین این نوع استدلال ها را تجویز اعدام مجدد محکوم می توان دانست؛ استدلال این نظریه هم صرفاً بر این پایه است که حکم اعدام اجرا نشده است و باید مجدد اجرا شود تا محکوم بمیرد. چنین استدلالی قطعاً استدلالی اصولی و بسیار ساده و به دور از هر نوع پیچیدگی حقوقی است.
در این خصوص حتی دیده شده که افراد بسیاری در سایت ها، روزنامه ها، و تریبون های مختلف در این باب سخن رانده اند و به این موضوع از دیدگاه های مختلف از جمله دیدگاه حقوق بشر، دیدگاه روانشناسانه، دیدگاه جامعه شناختی و ... نگریسته و سخن ها رانده اند. بدیهی است که برخی موافق و برخی مخالفت خود را با اعدام مجدد نامبرده اعلام کرده اند که یقیناً تعداد مخالفین مرگ محکوم بیشتر است.
اینجانب نیز به عنوان عضوی کوچک از جامعه حقوقی که به عنوان یک وکیل پایه یک دادگستری مشغول به فعالیت هستم، به حکم وظیفه، از منظر حقوقی به این داستان می نگرم و نقد کوچکی بر این واقعه می نویسم.
اولین سوال جهت طرح موضوع این است که اعدام چیست؟ هرچند در ادبیات حقوقی ما تعریف مشخصی از اعدام وجود ندارد، اما در ترمینولوژی حقوق و در عرف حقوقی اعدام ازاله حیات بزهکار است. بنابراین اجرای حکم اعدام، نه فرایند آماده نمودن محکوم و حاضر کردن آن در محل اجرای حکم و انداختن طناب بر گردن وی است! که تمامی این اعمال مقدمات اجرای حکم اعدام است و نه اجرای آن! بلکه اجرای حکم اعدام قطعاً ازاله حیات شخص است و به این معنا که با مردن محکوم حکم اعدام اجرا می شود. پس تا این جای امر باید پذیرفت که تا زمانی که محکوم نفس می کشد، حکم اعدام اجرا نشده است!
اما پرسشی که هنوز ندیدم هیچ حقوقدانی آنرا طرح کند این است که آیا زمانی که پزشکی قانونی تایید کرد که محکوم مرده است و علائم حیاتی ندارد، آیا حکم اعدام اجرا نشده است!!! قطعاً در چنین زمانی شخص زنده به حساب نمی آید که بپذیریم حکم اعدام اجرا نشده است. باید پذیرفت که در لحظه ای که محکوم از طناب دار آویزان شد و پزشک قانونی مرگ وی را تایید نمود، نامبرده مرده به حساب می آید و در همین لحظه حکم اعدام اجرا شده است. با همین استدلال، نفس کشیدن مجدد وی نیز می تواند معنی زندگانی دوباره داشته باشد و مردن وی را زیر سوال نمی برد. از نظر پزشکی نیز قطعاً مرگ با نداشتن علائم حیاتی تعریف می گردد. بنابراین چنانچه با تعصبات خشک به قضیه ننگریم، محکوم در لحظه اجرای حکم اعدام مرده و حکم اجرا شده است و قطعاً اجرای مجدد در این مورد معنی ندارد!
اعدام مجدد در حالی معنا پیدا می کند بر فرض مثال شخص در زمان آویزان شدن از طناب دار نمیرد و علائم حیاتی وی زائل نگردد و هر چند ممکن است از دیدگاه روانشناختانه و حقوق بشری رنج و عذاب وی در لحظات مهیا شدن برای اجرای حکم مورد بررسی قرار گیرد اما از دیدگاه حقوقی هنوز حیات وی زائل نشده است! اما قطعاً همانطور که در بند پیش سخن رفت، با مرگ محکوم اعدام اجرا شده تلقی می شود.
موضوع دیگر تفسیر اساتید و علما از بحث زندگانی مجدد وی است. به گفته دکتر گلدوزیان در خبرگذاری ایسنا و همچنین دکتر میر محمد صادقی، تا زمانی که محکوم نمیرد حکم اجرا نشده است! با احترامی که برای این اساتید قائلند باید گفت هر عقل سلیمی می پذیرد که متهم مرده بود و تایید پزشک قانونی نیز دلیل این امر است. و حتی در مورد شبهه دکتر میرمحمدصادقی در خصوص اینکه تصور کنند که محکوم مرده است نیز باید گفت این مورد اتفاق نیفتاده است و تصوری در کار نبوده بلکه محکوم واقعاً مرده بود!! پس چنین انواع استدلالاتی قطعاً از فرض این موضوع خارج است.
نتیجه اینکه اساتید حقوق قطعاً در خاطر نداشته اند که زندگانی مجدد نامبرده پس از مرگ قطعاً معنای نمردن وی در هنگان اجرا نیست و اینکه خداوند وی را دوباره زنده گردانیده مرگ یک روزه وی را خدشه دار نمی کند! علم امروز پزشکی نیز نمی تواند صراحتاً بگوید که وی در این یک روز نمرده بود پس قطعاً حکم اعدام اجرا شده و اجرای دوباره آن با بند بند علم حقوق متعارض است که در فقه نیز جایگاهی ندارد!
امیر طریقی، وکیل پایه یک دادگستری
نحوه صدور حکم حجر متوفی لایحه پلیس قضایی همچنان بلاتکلیف است، افزایش اختیارات رئیس قوه قضا منوط به پیگیری این لایحه
