زایل شدن هدف ارعاب در مجازات اعدام
مجازات هرچه سنگین و دهشتناک هم که باشد پس از اجرای بی رویه آن برای عامه مردم عادی و طبیعی جلوه می‌کند
حمید رضا علی قزوینی
مجازات هرچه سنگین و دهشتناک هم که باشد پس از اجرای بی رویه آن برای عامه مردم عادی و طبیعی جلوه می‌کند.
اعدام به عنوان یکی از مجازات‌هایی است که در قانون مجازات ایران برای جرائم متعددی وضع شده است. معتقدان به این مجازات گرایش به یکی از اهداف مجازات در نظام‌های کیفری داشته که هدف از مجازات را مرعوب کردن و درس عبرت دادن به مجرم می دانند تا بدین وسیله امنیت اجتماعی و نظم و انضباط جامعه حفظ شود. زیرا اعتقاد بر آن است که اعمال مجازات بزهکار باعث می‌شود که مجرم از بیم تحمل مجازات دیگر به دنبال بزه نرود و خود را آلوده اعمال ضد اجتماعی نسازد. از سوی دیگر به‌قبح عمل خود واقف شود و احساس کند که تحمل مجازات به‌علت آن بوده است که گامی برخلاف شئون اجتماعی برداشته است. البته در خصوص مجازات اعدام به‌دلیل از بین رفتن مجرم این هدف متصور نیست. ولی هدف مهم‌تری نیز در اجرای مجازات‌ها نهفته است و آن ایجاد ارعاب در اجتماع و بیم و هراس در نهاد افرادی است که امکان دارد در دام بزهکاری دچار شوند. حال سوال اینجاست که آیا اجرای اعدام در سطح وسیع ولو طبق قانون و مقررات و با رعایت تناسب جرم و مجازات، آن هدف پیش گفته از مجازات اعدام را زائل نمی‌کند.
در بین عوام یا حتی در لابه‌لای مقالات از کنترل سرقت یا مواد مخدر در نظام کیفری عربستان خبر داده می‌شود و علت آن اجرای مقررات سخت‌گیرانه از جمله اعدام یا قطع عضو به دلیل کوچک‌ترین استفاده یا حمل مواد مخدر یا سرقتی ناچیز شمرده می‌شود و این‌چنین، کارکرد مجازات اعدام و موفقیت ارعاب حاصل از آن در جامعه عربستان مثال زده می‌شود.
صرف نظر از تفاوت‌های فقه حنبلی و قرائت‌های خاص از آن در نظام کیفری عربستان با فقه شیعی و شرایط خاص جامعه عربستان که جرائم بزرگ و اساسی به‌واسطه نوع حکومت در میان هیأت حاکمه آن قرار داشته و اصولا به‌دلیل نوع توزیع قدرت و ثروت در این کشور مردم عادی قادر به انجام جرائم بزرگ نیستند باید به این نکته هم توجه داشت که مجازات اعدام در این کشور برای همه مستحقان و محکومان به آن اجرایی نمی‌شود. طبق آنچه گفته شده اعدام یا قطع عضو در سال در کشور عربستان بسیار محدود است زیرا جرم شناسان این کشور پی برده‌اند که با اجرای تام و تمام مجازات اعدام یا قطع عضو پس از مدتی این مجازات سنگین برای اعضای آن جامعه عادی و طبیعی جلوه کرده و خاصیت ارعابی خود را از دست می‌دهد. معنای این مسئله آن است که مجازات هرچه سنگین و دهشتناک هم که باشد پس از اجرای بی رویه آن برای عامه مردم عادی و طبیعی جلوه می‌کند.
مثال نغز این ماجرا قانون تشدید مجازات مرتکبان جرائم مواد مخدر در سال 1359 است که به مدت 8 سال به شدت اجرا شد اما در نهایت در سال 67 قانونگذار مجبور شد که آن را تعدیل کند همچنین 9 سال بعد مجددا قانونگذار مجبور شد که مجازات اعدام را در جرائم مواد مخدر تعدیل کند چرا که در عمل مشخص شد آن مجازات‌ها و اعدام‌ها لزوما به کاهش جرائم مواد مخدر منجر نمی‌شود چرا که صرف نظر از مسائل اقتصادی و سودهای موجود در این جرم به دلیل تکرار و اجرای بی‌محابای این مجازات، مجرم حاضر بود ریسک این جرم را بپذیرد که این تلقی ناشی از زایل شدن جنبه ارعابی مجازات اعدام بود.
*پژوهشگر مسائل حقوقی و اجتماعی
منبع : پایگاه خبری رسانه قانون
حق شرط در معاهدت - Reservation in the conventions داستان فرار از پادگان و روزهای خدمتی که بر باد رفت، حبس و اضافه خدمت در انتظار فراری ها
