پیشگیری از انتحار واجب شرعی است
یکی از خوانندگان اهل نقد و نظر (جناب آقای فیضعلی مدّاح)، نکاتی را درباره مقالات جناب آقای خضارتی که پیشتر در همین صفحه با عنوان «بررسی انتحار از دیدگاه فقهی و حقوقی» چاپ شده بود یادآوری کرده‌اند که ملاحظه می‌فرمایید
یکی از خوانندگان اهل نقد و نظر (جناب آقای فیضعلی مدّاح)، نکاتی را درباره مقالات جناب آقای خضارتی که پیشتر در همین صفحه با عنوان «بررسی انتحار از دیدگاه فقهی و حقوقی» چاپ شده بود یادآوری کرده‌اند که ملاحظه می‌فرمایید:
عطف به قسمت اول مقاله جناب آقای خضارتی، مدرس و وکیل دانشگاه، که در صفحه 11 نشریه شماره 25736 مورخ 20ر8ر92 چاپ شده بود، توضیحاتی را که لازم می‌دانم به شرح ذیل ارائه می‌کنم. این قلم با مراجعه به متون انگلیسی و فارسی (بیش از بیست متن و منبع) شرح مفصلی را نوشته‌ام که ملاحظه می‌کنید.
الف ـ در کشورهای غربی انتحار (خودکشی)
Self-destruction یا Suicide در انواع و اقسام دیده می‌شود. از جمله خودکشی به علت
ـ احساس مسئولیت Moral Responsibility
ـ خودکشی قانونی Legal Suicide
ـ خودکشی به علت ارتکاب اشتباه و یا غفلت Suicide for Mistaue
ب ـ انتقاد از مقاله آقای خضارتی:
1ـ آیات اشاره شده در قرآن کریم مربوط به قاتل و مجنی‌له و مجنی‌علیه است و ارتباطی به «خودکشی» ندارد!
2ـ خودکشی دارای ابعاد مختلفی است و آقای خضارتی در مقدمه این ابعاد را شرح نداده است.
شاید مقاله اینجانب بتواند برای خوانندگان شما مفید واقع شود.
در جهت تنویر افکار عمومی و جلب توجه مسئولین محترم قوه قضائیه و سایر ارگان‌ها و نهادهای وابسته باید گفت: خودکشی (Suicide) از ریشه لاتین «sui» به معنی خود و «cide» پسوند به معنی کشتن است و رفتار خودکشی (Suicidal hehavior) یک عبارت جا افتاده در علم روانشناسی است.
به طور کلی، هر انسانی متناسب با وضعیت جسمی و روحی و روانی و نیز برحسب اوضاع و احوال معیشت، سختی روزگار، نوع تعلیم و تربیت و نوع حکومتی که در سایة آن زندگی می‌کند، رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهد.
قرآن کریم و سایر کتب آسمانی، انسان را به تحمل انواع «فشارها» و «نابسامانی‌ها» و «ناهمواری‌ها»، دعوت به بردباری (tolerance) و «سازش» (compromise) کرده است. انسان در مقابل پذیرش مسئولیت و وفاداری به عهد و پیمان و اعتقاد و ایمان راسخ نسبت به ذات پروردگار تبارک و تعالی، شکل و فعل و انفعالات طبیعی به رفتار خود داده و اعمال و رفتار خود را مورد تجزیه و تحلیل و تعقل قرار می‌دهد. در سوره شورا آیه 23 می‌خوانیم:
قل لا اسئلکم علیه اجراً الا المودّه فی القربی ـ یعنی ای پیامبر به مردم بگو من برای زحمات رسالتم پاداشی غیر از دوستی با اهل بیتم از شما مطالبه نمی‌کنم.
بنابراین کسانی که دین اسلام را اختیار کرده‌اند به خوبی می‌دانند که قرآن کتاب هدایت و راهنمایی و صراط مستقیم در جهت شکوفایی استعدادها و عقلانیت و تلاش و کوشش در راه رستگاری و سعادت دنیا و آخرت است.
خودکشی یک رفتار نابهنجار (abnormal) و نادرست و نامیمون و ناشایست از نظر اسلام و قرآن و سایر ادیان الهی است. کسانی که دست به خودکشی یا «انتحار» می‌زنند از درک مفاهیم قرآنی غافل‌اند. البته گاهی اوقات خودکشی دارای جنبه دفاعی، عقیدتی، و «گذشت» و «فداکاری» در حق دیگران و نیز با انگیزة نجات جان انسان‌های در بند و یا در جبهه‌های جنگ است.
مانند آنکه در طول هشت سال دفاع مقدس، کودک 12 ساله‌ای به نام «حسین فهمیده» نارنجک به کمر خود می‌بندد و زیر تانک می‌رود و تانک و خود را متلاشی می‌کند تا دشمن را زمین‌گیر و هموطنان خود را از اسارت و «کشتن» نجات دهد. و یا «آتش‌نشان» شجاع از یک ساختمان ده طبقه بالا می‌رود تا دختربچه‌ای را از دود و آتش نجات دهد و خودش در این راه جان را فدا می‌کند. این نوع خودکشی را نمی‌توان جزو خودکشی‌های عادی تلقی کرد. اما هدف این قلم، خودکشی‌های غیرعقلانی و غیرمرسوم و غیرعادی است که بر اثر فشارهای روانی و هیجانی صورت گرفته و آثار آن در جامعه سالم قابل پذیرش نیست.
«خودکشی» بنا به تعریف شاعر رومی: «خشم و دیوانگی کوتاه مدتی است که عقل را از مسیر طبیعی خارج می‌سازد».
کودک هنگام ناکامی و شکست در کارهایش خشمگین شده و رفتار پرخاشگرانه از خود بروز می‌دهد. به طور کلی وقتی که فرد نتواند به هدف خود برسد در ذهن او فعل و انفعالات شیمیایی صورت گرفته و از خود عکس‌العمل نشان می‌دهد. یکی از این عکس‌العمل‌ها، «خودکشی» و یا «خودزنی» است. براساس تحقیقات انجام شده توسط روانشناسان هفتاد و پنج درصد (75%) از بیماری‌های روحی و روانی ناشی از استرس (Stress) و ناکامی در زندگی روزمره است.
ماده شیمیایی موجود در غده هیپوفیز (ACTH) اعصاب و روان را برانگیخته و موجب یک سلسله اقدامات ناخوش‌آیند، نظیر دشنام دادن و یا مشت بر سر کوفتن و یا «چاقو» بر بدن فرو بردن و یا به پشت بام بلند رفتن و پرتاب کردن خود بر روی زمین است.
اگر ما تاریخ را ورق بزنیم متوجه می‌شویم که خودکشی فقط شامل یک عده جوان خام نیست، بلکه گاهی اوقات نویسندگان و سیاستمداران دنیا که شهرت کشورگشایی و تعلیم و تربیت دارند، بر اثر فشارهای روحی و روانی دست به خودکشی می‌زنند.
دلیل آن، عدم آشنایی با کلام و ودیعه الهی است. برای مثال، صادق هدایت (1330-1281هـ.ق) در یکی از هتل‌های پاریس (کشور فرانسه) دست به خودکشی زد و نیز هیتلر (1945م) بر اثر شکست و ناتوانی در تسخیر جهان دچار هیجان شدید شد و خود را نابود کرد. همینطور نیچه فیلسوف شهیر آلمانی (1844-1900) چنین کرده و نرون Neron (37-68م) امپراطور روم از فرط کشتار بزرگان و خونریزی پی‌درپی، گرفتار عذاب وجدان شد و دست به خودکشی زد.
در بازار کسب و کار نیز خودکشی دیده شده است. تاجری که همه سرمایه‌اش از دست رفته و یا مرد شرافتمندی که بر اثر آتش‌سوزی، سیل و حوادث و بحران‌های طبیعی همه اموال و دارایی و حتی خانواده‌اش را از دست داده یأس و نومیدی همه وجودش را فرا گرفته و به طور ناگهانی دست به خودکشی و یا «خودزنی» زده است.
زوج جوانی که در انتخاب همسر ایده‌آل دچار اشتباه شده و از روی «عزّت‌نفس» و خویشتن‌داری، آمادگی بازگشت به خانه والدین خود را ندارند، چاره کار را در خودکشی می‌پندارند. گاهی اوقات هم زندانی‌ها، مجرمین، جنایتکاران، به علت فشارهای روانی و یا نومیدی و یأس در سلول‌های زندان دست به خودکشی می‌زنند. از این رو، در کشورهای اروپایی برای پیشگیری از این نوع حوادث، «گشت ویژه» یا «دیده‌بان خودکشی» (Suicide Watch)، مرکب از چند نفر روان‌شناس و مددکار اجتماعی استخدام و مرتباً سلول‌ها را مورد بازدید و بررسی قرار می‌دهند تا مبادا یک یا چند نفر از زندانی‌های خطرناک دست به خودکشی بزنند.
در کشورهای اروپایی، یک رشته تحصیلی دانشگاهی تحت عنوان «علم بررسی و پیشگیری خودکشی» (Suicidology) در دانشگاههای معتبر تحت نظارت سازمان بهداشت جهانی تأسیس شده که کارش آموزش و تعلیم و تربیت روانشناسان مجرّب و خبره در پیشگیری از انواع خودکشی‌هاست.
این روانشناسان خبره با بهره‌گیری از آمار و اطلاعات جامعه‌شناسی و مصاحبه با افراد آسیب‌دیده، سعی می‌کنند شیوه تفکر و اندیشه‌های ذهنی و توهّم افراد منفی‌اندیش را به حالت مثبت و سازنده تبدیل کرده و مانع «خودآزاری» و یا «خودزنی» و یا «خودکشی» شوند. بنابراین نقش روان‌شناس و روانپزشک کارآزموده را در تغییر ذهنیت افراد و فعال‌سازی و مفیدسازی و انرژی‌روانی نمی‌توان نادیده گرفت.
امید است در قوه قضائیه، معاونت پژوهش‌ها و تحقیقات و بررسی‌های کیفری، تمهیداتی اندیشیده شود تا اصل 156 (به‌ویژه بند پنجم این اصل) جامه عمل پوشیده و رشتة جدیدی تحت عنوان «پیشگیری از خودکشی» در دانشکده علوم قضائی کشور تأسیس شود. بسیاری از جرایم سنگین را می‌توان از طریق روش‌ها و تکنیک‌های علمی کاهش داد و زندان‌ها را تبدیل به مدرسه کرد.
والسلام علی من اتّبع الهدی
فیضعلی مداح
عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان
پاورقی
* مشخصات شش منبع فارسی و پانزده منبع انگلیسی در پایان مقالة ناقد محترم ذکر شده که به دلیل طولانی بودن و همچنین فقدان شمارة ارجاع در متن مقاله، حذف شد و در سرویس حقوقی روزنامه محفوظ است.
منبع : اطلاعات
قوه قضاییه مرجع پیشگیری از وقوع جرم است نظام حقوقی جهیزیه در ایران
