×

جعل در بستر فناوری های اطلاعات و ارتباطات

جعل در بستر فناوری های اطلاعات و ارتباطات

جرم جعل تنها در صورتی محقق می‌شود که داده پیام تولید شده دارای ارزش مالی و اثباتی بوده و به عنوان داده پیام ظاهراً معتبر، قابل استناد در مراجع مختلف اداری، قضایی و… باشد

جعل-در-بستر-فناوری-های-اطلاعات-و-ارتباطات

فاطمه قناد استادیار دانشگاه علم و فرهنگ بخش ششم و پایانی

جعل در بستر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات بخش نخست

جعل در بستر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات بخش دوم

جعل در بستر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات بخش سوم

جعل در بستر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات بخش چهارم

جعل در بستر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات بخش پنجم

2- لزوم وجود ارزش مالی و اثباتی داده پیام

جرم جعل تنها در صورتی محقق می‌شود که داده پیام تولید شده دارای ارزش مالی و اثباتی بوده و به عنوان داده پیام ظاهراً معتبر، قابل استناد در مراجع مختلف اداری، قضایی و… باشد و بتواند در تضییع حق و اثبات ناحقی موثر واقع شود. در غیر این صورت، ایجاد داده پیامی که قابلیت به کارگیری به عنوان داده پیام معتبر و تأیید شده را ندارد و یا بدون ارزش مادی و اثباتی است و مرتکب یا شخص ثالث با استفاده از آن منتفع نمی‌شود، جعل تلقی نمی‌شود و ایجاد‌کننده چنین داده پیامی مسئولیت کیفری نخواهد داشت.

3- اضرار به غیر

از قید لزوم وجود ارزش مالی یا اثباتی در داده پیام تولید شده، می‌توان نتیجه گرفت که قلب حقیقت باید متضمن ایراد ضرر به غیر باشد. اعم از اینکه ضرر به منافع خصوصی اشخاص یا منافع عمومی جامعه وارد شود. از این رو صرف قلب و تحریف حقیقت، بدون امکان اضرار به غیر، جعل تلقی نمی‌شود. ولی در عین حال باید توجه داشت که تحقق عملی اضرار به غیر، شرط ضروری تحقق عنصرمادی جرم جعل نیست و صرف انجام یکی از مصادیق طرح شده و ارتکاب عنصر مادی این جرم برای تعقیب کیفری کافی است. به عبارت دیگر، این جرم آنی است و به محض انجام اعمال مجرمانة اضرارآمیز تمام می‌شود و مرتکب قابل تعقیب است، هر چند در لحظه ارتکاب، قصد فریب شخص خاصی را نداشته باشد(میرمحمدصادقی، 1385: 298). از این رو گرچه احتمال ورود ضرر بالقوه برای جرم دانستن عمل ضروری است، تحقق ضرر آنی، شرط اعمال مسئولیت کیفری نیست و عمل مرتکب، در هر صورت قابل مجازات است، هر چند ضرر یا خسارت بالفعلی وارد نیامده باشد. در چنین شرایطی، ضرر مطلق ناشی از ایجاد داده پیام‌های مجعول، برای تحقق جرم کافی است و مفهوم ضرر در عنصر مادی این جرم نهفته است و تصور نهایی مرتکب از انجام جرم، بخشی از عنصر روانی است که در جای خود مورد بررسی قرار می‌گیرد.

4- احراز عنصر روانی

جعل رایانه‌ای همانند نوع سنتی آن، جرمی عمدی است و علاوه بر سوء نیت عام و آگاهی مرتکب از ارتکاب اعمال مجرمانه، سوء نیت خاص اضرار به غیر، اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی نیز لازم است. به عبارت دیگر، اولاً باید سوء نیت عام مرتکب به تولید و پردازش داده پیام‌های مجعول احراز و مشخص شود که با علم و آگاهی کامل و عمداً (همان: 312) مبادرت به قلب حقیقت و تحریف حقایق کرده است و ثانیاً باید قصد خاص فریب دادن دیگران را داشته و آگاه باشد که اعمال وی اضرارآمیز بوده و تولیدات مجرمانة وی، قابلیت اضرار به غیر را دارد و ممکن است به منافع کل جامعه یا افراد آن لطمه وارد کند. به عبارت دیگر، مرتکب باید قصد ایراد ضرر مادی یا معنوی به غیر را داشته باشد (همان: 313).

از این رو در مواردی که مرتکب با اعتقاد به این که حق ورود اطلاعات یا تغییر مندرجات داده پیام را دارد و یا مجاز به مداخله در سیستم یا پردازش داده پیام است، اقداماتی را انجام دهد و در نتیجة آن، داده پیامی خلاف حقیقت ایجاد کند که اتفاقاً قابلیت استفاده به عنوان داده پیام معتبر را هم داراست عمل مرتکب، مشمول عنوان مجرمانة جعل قرار نمی‌گیرد. مانند موردی که کاربر مجاز که حق ورود به سیستم و پردازش اطلاعات را دارد، با اعتقاد به این که حق تغییر مندرجات داده پیام را دارد، بخشی از داده پیام را حذف و محو کندو آن را مجدداً مورد پردازش قرار دهد و در نتیجه، داده پیام کاملاً معتبری برخلاف حقیقت ایجاد کند. در چنین موردی، ایجادکنندة داده پیام، به واسطة عدم آگاهی از این که مرتکب قلب و تحریف واقعیت شده است، بزهکار تلقی نمی‌شود. همچنین در مواردی که مرتکب، با علم به این که عمل وی قلب و تحریف حقیقت است، در داده پیام‌های شخصی متعلق به خود، تغییراتی ایجاد و با ورود برخی اطلاعات یا حذف و محو بخشی از آن، داده پیام جدیدی را به ضرر خود ایجاد کند، از آنجا که سوء نیت خاص اضرار به غیر، به سوء نیت عام قلب و تحریف حقیقت ملحق نشده است، عمل وی مشمول مجازات نخواهد بود.

نتیجه‌گیری

بسیاری از اعمال مجرمانه‌ای که در فضای فیزیکی و ملموس قابل تحقق هستند، فضای مجازی نیز امکان فعلیت دارند. تحقق جرائم در فضای مجازی با تکیه بر ابزارهای ناشی از پیشرفت علوم و فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات امکان‌پذیر است و شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای نظیر اینترنت یا شبکه‌های محلی تلفن همراه، بستر مناسبی را برای بسیاری از فعالیت‌های مجرمانه، به ویژه انواع سازمان‌یافتة آن فراهم کرده است. ارتکاب جرائم در این فضا، از برخی جهات آسان‌تر و فرار از پیامدهای فضایی آن به مراتب امکان‌پذیرتر است. هر قدر استفاده از ابزارهای فناورانه در ارتکاب جرائم افزایش یابد، کشف و اثبات جرائم و تحصیل ادلة قانونی دشوارتر می‌شود به گونه‌ای که در برخی موارد عملاً امکان استماع دعوای بزه دیده منتفی شده یا به موردی نادر تبدیل می‌شد.البته علی‌رغم تفاوت‌هایی که در روش‌های ارتکاب عنصر مادی میان جعل سنتی و جعل مبتنی بر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات وجود دارد، شباهت‌هایی نیز میان جعل مرتبط با رایانه و جعل در مفهوم سنتی آن وجود دارد که یکی از آنها قلب حقیقت و مخدوش کردن و تغییر دادن واقعیت است. بررسی مقررات قانونی نشان می‌دهد که روش ارتکاب جرم جعل در فضای سنتی با فضای الکترونیکی متفاوت است.

بستر ارتکاب این جرم، مبادلات الکترونیکی است که با بهره‌گیری از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و ابزارهای متنوع آن محقق می‌شود. به علاوه روش‌های ارتکاب این جرم نیز همچون زمینة ارتکاب آن الکترونیکی است و با ارتکاب افعالی نظیر ورود، تغییر، محو و توقف داده پیام و سیستم‌های رایانه‌ای یا استفاده از وسایل کاربردی سیستم‌های رمزنگاری تولید، امضا و… که همگی بر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات مبتنی هستند، عملی می‌شود. قلب حقیقت، در هر دو بعد مادی و معنوی، اصلی‌ترین جزء عنصر مادی این جرم است. منظور از آن، دگرگون کردن و تحریف واقعیت به گونه‌ای است که حقی را تضییع یا ناحقی را اثبات کند. این عمل به شیوه‌های گوناگون نظیر ورود، تغییر، محو و توقف داده پیام، مداخله در پردازش داده پیام و سیستم رایانه‌ای، صدور و تولید جعلی امضای اشخاص، اخد گواهی صحت و اصالت امضای الکترونیکی از راه‌های مجعول صورت می‌پذیرد.تولید چنین داده پیامی در صورتی جرم است که دارای ارزش مالی و اثباتی باشد و نیز این قابلیت را داشته باشد که در مراجع مختلف اداری، قضایی و… به عنوان داده پیام معتبر به کار گرفته شود و در تضییع حق و اثبات ناحقی مؤثر باشد. در غیر این صورت، ایجاد داده پیامی که قابلیت به کارگیری به عنوان داده پیام معتبر و تأیید شده را ندارد و یا فاقد ارزش مادی و اثباتی است و مرتکب یا شخص ثالث با استفاده از آن منتفع نمی‌شود، جعل به شمار نمی‌رود و ایجادکنندة چنین داده پیامی مسئولیت کیفری نخواهد داشت. قلب حقیقت باید متضمن ایراد ضرر به غیر باشد؛ اعم از این که ضرر به منافع خصوصی اشخاص یا منافع عمومی جامعه وارد شود. از این رو صرف قلب و تحریف حقیقت بدون امکان اضرار به غیر، جعل به شمار نمی‌رود. این جرم از جرائم مادی صرف نبوده و نیازمند اثبات عنصر روانی است. در نتیجه باید سوء نیت عام مرتکب به تولید و پردازش داده پیام‌های مجعول احراز و مشخص شود که با علم و آگاهی کامل و عمداً

(همان: 312) مبادرت به قلب حقیقت و تحریف حقایق کرده است. به علاوه باید قصد خاص فریب دادن دیگران را داشته و آگاه باشد که اعمال وی اضرارآمیز بوده و تولیدات مجرمانة وی، قابلیت اضرار به غیر را دارد و ممکن است به منافع کل جامعه یا افراد تشکیل‌دهندة آن لطمه وارد کند. همانند جعل در فضای سنتی، در این جرم نیز انگیزه اثری در تحقق آن ندارد و حداکثر ممکن است از اسباب تخفیف مجازات تلقی شود.

منبع : اطلاعات

    

پست های مرتبط

افزودن نظر

مشترک شدن در خبرنامه!

برای دریافت آخرین به روز رسانی ها و اطلاعات ، مشترک شوید.