×

نقدی بر کتاب نفت بی خطر

نقدی بر کتاب نفت بی خطر

قرارداد حکم قانون میان طرفین را دارد قرارداد برآیند کنش­های داوطلبانه و مبتنی بر ارادۀ طرفین آن است اینها جملات کلیدی در دادوستدهای روزانه انسان­ها و به طور خاص از جمله مباحث حقوق قراردادها است

نقدی-بر-کتاب-نفت-بی-خطر

فرشید فرحناکیان وکیل دادگستری

قرارداد حکم قانون میان طرفین را دارد. قرارداد برآیند کنش­های داوطلبانه و مبتنی بر ارادۀ طرفین آن است. اینها جملات کلیدی در دادوستدهای روزانه انسان­ها و به طور خاص از جمله مباحث حقوق قراردادها است.

واژۀ قرارداد در بر گیرندۀ قراردادهای ساده و پیچیده است؛ قراردادهایی که نیازمند دقت بسیار در نوشتن و تقسیم ریسک­ میان طرفین آن است. قراردادهای صنعت نفت از جمله قراردادهای پیچیده­ای هستند که نگارش آنها نیازمند دانش میان­رشته­ای و آشنایی با ریسک­های متعدد این صنعت است. اهمیت و جایگاه نفت در زندگی ما ایرانیان و بطورکلی کشورهای خاورمیانه امری انکارنشدنی است. بررسی تاریخ پر فراز و نشیب صنعت نفت هر یک از این کشورها اثبات­کنندۀ این مدعاست. در فرآیند اکتشاف میادین نفتی، استخراج و بهره­برداری نفت خام، ریسک­های متعددی از گذشته­های دور تا به امروز با وجود گسترش فناوری و دانش بشر حاکم بوده است.

موضوعی که در این میان مغفول مانده بررسی ریسک­های این صنعت از نظرگاه حقوقی است. بر اساس یک تعریف، مدیریت ریسک فرآیندی است که با کمک آن، ریسک­های یک پروژه را مشخص و ضمن تحلیل آنها، طرح پاسخگویی به ریسک­ها فراهم می­شود. بنابراین انتظار می­رود با استفاده از مدیریت ریسک احتمال وقوع ریسک یا تأثیر ریسک بر یک پروژه کاهش یابد. با وجود این توضیحات، ممکن است این پرسش به ذهن متبادر شود که ارتباط میان مدیریت ریسک و حقوق به ویژه در پیوند با صنعت نفت چیست؟ به عبارت دیگر ممکن است عده­ای استفاده از عبارت مدیریت ریسک و حقوق در کنار یکدیگر را قدری عجیب بدانند و بر این اعتقاد باشند که مدیریت ریسک امری غیرحقوقی و بیشتر دارای سویه­های مدیریتی و فنی است اما در «کتاب نفت بی­خطر» آمده است که: «ریسک­ها واجد آثار حقوقی هستند و به تبع آن، روش­های حقوقی ظرفیت بالایی برای مدیریت ریسک­ها دارند.»

به باور نویسنده این کتاب: «رویکرد حقوقی مدیریت ریسک در صنعت نفت را می­توان به دو بخش عمده قراردادی و حقوقی تقسیم کرد. روش­های حقوقی به آن دسته از روش­های مدیریت ریسک گفته می­شود که شرکت­های نفتی داخلی و خارجی و دولت­های طرف قرارداد، می­توانند برای کاهش ریسک­های حقوقی از آنها استفاده کنند. ریسک­های پروژه ممکن است جنبه مالی یا فنی داشته باشد؛ اما با درج حقوق و تعهدات طرفین به صورت دقیق و پیش­­بینی مسائل مالی و فنی پیرامون عملیات پروژه، می­توان راه­حل­های آنها را نیز پیش­بینی کرد و با این کار، ضمن مدیریت ریسک­های پروژه، به حقوقدانان فرصت داد تا با تفسیر حقوقی قرارداد، اختلافات را حل­وفصل کنند. به عبارت دیگر روش­های حقوقی می­توانند در زمینه ریسک­های مالی، فنی، بلایای طبیعی و… نیز کاربرد داشته باشند و اینگونه نیست که ریسک­های غیرحقوقی، از دایره گره­گشایی­های روش حقوقی مدیریت ریسک خارج باشند… مدیران و بنگاه­ها به کمک روش قراردادی مدیریت ریسک و با لحاظ کردن شرایط حاکم بر منطقه عملیات، میزان ریسک­های موجود در حین اکتشاف و بهره­برداری میادین نفتی، سرمایه برای پروژه، قوانین دولت میزبان و توانایی­های شرکت نفتی داخلی یا خارجی شکل قراردادی را بر می­گزینند تا ضمن کارآیی بیشتر، سود طرفین قرارداد را نیز حداکثر کنند.»

نتایجی که می­توان از این مطالب بالا گرفت این است که عوامل قراردادی و قانونی نیز در جذب سرمایه­گذاران مؤثر است. به عبارت دیگر سرمایه­گذاران با در نظر گرفتن ریسک­های «زمین­شناسی»، «مسائل مالی» و «عوامل قراردادی و قانونی» تمایل خود را به حضور در پروژه­های اکتشاف و بهره­برداری نشان می­دهند. یکی از رویکردهای مدیریت ریسک استفاده از روش­های حقوقی است. مدیریت قرارداد، مهم­ترین بخش فرآیند انعقاد و اجرای قرارداد است. با استفاده از مدیریت قرارداد طرفین بالقوه­ یک قرارداد یا مذاکره­کنندگان ضمن انتخاب روش قراردادی مناسب، قادر می­شوند تا ریسک­های پروژه را به درستی تخصیص دهند.

بسیاری از خوانندگان این نوشتار تأیید می­کنند که با وجود قدمت صنعت نفت در ایران، جذابیت سرمایه­گذاری در آن و پیوند نفت با زندگی مردم، هنوز پژوهش های حقوقی همه­جانبه­ای درباره آن انجام نشده است.

با توجه به این نقصان و روشن­شدن اهمیت و جایگاه دانش حقوق در مدیریت ریسک قراردادهای نفتی، سیاست­گذاران حوزه آموزش عالی را بر آن داشت تا رشته حقوق نفت ­و گاز را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه های مهم کشور راه­اندازی کنند.

متین پدرام، وکیل پایه یک دادگستری و فارغ التحصیل دانشکده حقوق دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی ارشد حقوق تجاری اقتصادی بین­الملل، در «کتاب نفت بی­خطر» که چاپ اول آن در خرداد ماه 1392 در 181 صفحه توسط انتشارات دنیای اقتصاد منتشر شد، به بررسی مدیریت ریسک در قراردادهای نفتی از نظرگاه حقوقی پرداخته است.

این کتاب که در اصل پایان نامه دانشگاهی ایشان و تحت نظر آقای دکتر فرهاد ایرانپور (استاد راهنما) و دکتر سید نصر الله ابراهیمی (اسناد مشاور) نگاشته شده، دارای دو بخش و چهار فصل است که طی آن نویسنده تلاش کرده است ریسک در قراردادهای نفتی را تحلیل کرده و راهکارهای مدیریت آنها را از نظرگاه یک حقوقدان بررسی کند.

در بخش نخست کتاب به مفاهیمی چون مدیریت قرارداد، مدیریت ریسک و تعریف ریسک پرداخته شده و در پایان ضمن بر شمردن مهم­ترین قراردادهای استفاده­شده در صنعت، از نظرگاه ریسک­های حقوقی طبقه­بنده گردیده شده اند.

در بخش دوم به عمده­ترین ریسک­هایی اشاره شده که به احتمال زیاد و حسب تجربه گریبانگیر طرفین یک قرارداد اکتشاف و بهره­برداری می­شود و نویسنده تلاش کرده است راهکارهای حقوقی و قراردادی مدیریت آنها را پیشنهاد دهد.

جان کلام «کتاب نفت بی­خطر» این است که روش­های حقوقی و قراردادی در بخش بالادستی صنعت نفت به طرفین قرارداد کمک می­کند تا حقوق و تعهدات خود را بشناسند و آنها را به روشنی در قرارداد بیان کنند. همچنین دولت میزبان نیز با مدیریت حقوقی ریسک قادر خواهد بود تا ریسک­های قانونی و رویه­های خود را بشناسد و تلاش کند توسط ابزارهای خود آنها را مدیریت نماید. همچنین روش­های حل و فصل اختلافات نیز از دیگر جنبه­های حقوقی مدیریت ریسک در قراردادهای نفتی است. انتخاب روشی کارآمد متناسب با نوع اختلاف می­تواند کمک زیادی به حل و فصل کارآمد اختلافات و حفظ رابطه بلندمدت طرفین بکند.

در پایان خواندن این کتاب روان و ساده ولی با ارزش به علاقه­مندان قرارداد های نفت و گاز  به خصوص دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای حقوق نفت و گاز  پیشنهاد می­شود.

منبع : اسکودا

    

پست های مرتبط

افزودن نظر

مشترک شدن در خبرنامه!

برای دریافت آخرین به روز رسانی ها و اطلاعات ، مشترک شوید.