ما و حقوق بشر
دریک جامعه مبتنی بر حکومت دینی حتی یک مورد نقض حقوق بشر نیز زیاد است
دریک جامعه مبتنی بر حکومت دینی حتی یک مورد نقض حقوق بشر نیز زیاد است.
مسئله حقوق بشراز مواردی است که ازسالیان دور وجود داشته و همواره ادیان الهی بر آن تاکید کردند.حقوق بشر از مواردی است که باید توسط دولتها رعایت شود و نقض این حقوق مشکلات بسیاری برای جوامع به دنبال خواهد داشت. البته حقوق بشر مبتنی بر آموزههای دین و قانون اساسی کشور ماست. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در فصل سوم یعنی اصول 19 تا42 به جنبههای مختلف حقوق بشر اشاره کرده است و در قرآن مجید نیز بر این نکته تاکید شده است که بنیآدم کرامت ذاتی دارند و این موضوع در مقدمه اعلامیه جهانی حقوق بشر هم آمده است. از طرف دیگر در آموزههای دین و قرآن اصول دیگری هم بر برابری همه انسانها اشاره میکند. در قرآن آمده است ما شما را از زن و مرد آفریدیم و شما را به شکل قبایل و گروهای مختلف قرار دادیم فقط برای اینکه قابل شناسایی باشید.یا روایاتی که بر آزاد بودن تمام بشر تاکید دارد و کنوانسیونها ومعاهدات مختلف بینالمللی و در راس آنها اعلامیه جهانی حقوق بشر در زمانهای مختلف بر آزادی انسانها تاکید دارند. در زمان تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشردر سازمان ملل فقط دو دولت شوروی سابق و کشور عربستان سعودی با آن به مخالفت پرداختند..
نکته مهم در اعلامیه جهانی حقوق بشر این است که این اعلامیه از نسل اول به نسلهای بعدی تحول پیدا کرده است پس اگر نسل اول حقوق بشر، به حقوق سیاسی ومدنی اشاره میکرد نسل دوم به حقوق اجتماعی واقتصادی و فرهنگی و نسل سوم به حقوق جمعی توجه دارد. مواردی مثل توسعه، ارتباطات، محیط زیست، بهداشت در نسل سوم حقوق بشر مطرح است که در رابطه با هر کدام از این مواردکنوانسیونها و معاهدات بینالمللی مختلفی (مثل میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی و میثاق بینالمللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که هردو در سال 1966تصویب شدند هم وجود ندارد) بنابراین حقوق بشر مقولهای است که همواره به آن توجه شده است ولی متاسفانه در کنار آن مواردنقض حقوق بشر هم مشاهده شده که باید برای این موارد کارهای اساسی صورت گیرد. در اصول 19 تا42 قانون اساسی مواردی در باره رفتار کارکنان وکارگزاران دولت ذکر شده که اگر این افراد این اصول (مثلا نامههای افراد را ضبط یا بازرسی کنند یا تلفنهای افراد استراق سمع شود) را رعایت نکنند مجازات کیفری بر اساس قوانین عادی برای آنها در نظر گرفته شده است.
نقض حقوق بشر در کشورهای عقب مانده و توسعه یافته را باید از دوجهت بررسی کنیم: اولا در تمام کشورها مواردی از نقض حقوق بشر مشاهده میشود و مجامع بینالمللی هم خیلی نسبت به این مسئله حساس نیستند زیرا در کشوری با جمعیت و کارگزاران دولتی زیاد موارد نقض حقوق بشر اتفاق میافتد و این مسئله تقریبا گریز ناپذیر است. در مجامع حقوق بشری نهادینه شدن نقض حقوق بشر در یک کشور مهم بوده و دولتها باید مکانیسمها وسازوکارهایی برای جلوگیری ازنقض حقوق بشر بهوجود آورند وبرای کسانی که ناقض حقوق بشر هستند مجازات پیش بینی میکنند. بنابراین همه کشورها باید نسبت به این نهادینه شدن نقض حقوقبشر حساس باشند و بدانند این که این سازو کار باید در قوانین و سیستم اجرایی وجود داشته باشد.
البته ممکن است برخی از کشورها با اقداماتی حقوق کشورهای دیگر را نقض کنند. مثلا کشورهای قدرتمند به اعتبار قدرت خود، حقوق کشورهای ضعیفتر را نادیده بگیرند،یا با استفاده از اهرم حقوق بشر دست به سرکوبی مخالفان خود بزنند که البته برای این مسئله سازو کارهایی نیز مطرح است. موضوع مهم این است که حقوق بشر حقوق انسانهاست نه حقوق دولتها. حقوق بشریعنی انسانها از حقوقی برخوردارندکه نقض این حقوق ضمانت اجرا داشته و ناقضان در برابر قانون ومحاکم بایدپاسخگو باشند
به طور کلی در تمام کشورها حقوق بشر به طور کامل رعایت نمیشود. کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست. طبیعی است که در ابعاد مختلف مواردی از نقض حقوق بشر (مثل حق داشتن مسکن مناسب ،حق داشتن محیط زیست مناسب یا حق داشتن کار مناسب و...) در کشور مشاهده و مردم ما در این زمینهها با مشکلات جدی روبهرو باشند وامکانات موجود در حد شایستگی مردم ایران نباشد. همواره باید بدانیم در یک کشور دینی ومذهبی باید بیشترین حد احترام به حقوق بشر صورت گیرد. بنابراین دریک جامعه مبتنی بر حکومت دینی حتی یک مورد نقض حقوق بشر نیز زیاد است.مثلا حق برخورداری از زندگی معنوی سالم که این حق هم در قانون اساسی کشور ما و هم درآموزههای دینی مامنطبق با حقوق بشر است. البته ما معتقدیم خلأهایی در قانون و نظارت بر نقض حقوق افراد وجود دارد که این خلأها باید برطرف وسازوکارهای لازم در این زمینه اندیشیده شود و به دنیا نشان دهیم اگر موارد نقض حقوق بشر در کشور اتفاق میافتد مربوط به نظام نبوده و نظام حداکثر تلاش خودرا برای مبارزه با این موارد انجام میدهد.
حسین میر محمد صادقی استاد دانشگاه منبع: سایت حقوق بشر