×

نقش تعدیل کننده تعلیق مراقبتی به عنوان کیفر جایگزین زندان-قسمت سوم

نقش تعدیل کننده تعلیق مراقبتی به عنوان کیفر جایگزین زندان-قسمت سوم

این تاسیس حقوقی عبارت است از دادن آزادی به مجرم تحت سرپرستی و نظارت مددکاران اجتماعی به جای کیفر زندان در مدت معینی به منظور آماده ساختن او برای بازگشت به زندگی اجتماعی

نقش-تعدیل-کننده-تعلیق-مراقبتی-به-عنوان-کیفر-جایگزین-زندان-قسمت-سوم وکیل 

نقش تعدیل کننده تعلیق مراقبتی به عنوان کیفر جایگزین زندان - قسمت دوم

نقش تعدیل کننده تعلیق مراقبتی به عنوان کیفر جایگزین زندان - قسمت اول

فصل دوم : تعلیق توام با آزادی با مراقبت PROBATION

مقدمه :

این تاسیس حقوقی عبارت است از دادن آزادی به مجرم تحت سرپرستی و نظارت مددکاران اجتماعی به جای کیفر زندان در مدت معینی به منظور آماده ساختن او برای بازگشت به زندگی اجتماعی.

زندانی بیمار، امنیت زندان را به مخاطره می اندازد - زندانی هم شهروند است - زندان ، بایدها و نبایدها - زندانیان نباید پس از حبس از جامعه جدا شوند - بالا بودن سطح سواد مانع از بروز جرم می شود 

بعد از جنگ جهانی دوم تحت تاثیر نظریات جرم شناسان مبنی بر اینکه جرم یک بیماری قابل درمان می باشد, و همین طور توصیه نامه سازمان ملل متحد ابتدا در سال 1951 م (تعلیق مراقبتی و معیارهای مربوط به آن ) در زمینه دادرسی مجرمین بزرگسال توسط کمیسیون اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل متحد مورد توجه قرار گرفت و متعاقب آن این کمیسیون در سال 1954 .م . اجرای تعلیق توام با مراقبت را درباره مجرمین بزرگسالان با استفاده از نحوه دادرسی دادگاههای اطفال بزهکار به عنوان بزرگترین پیشرفت علم کیفر شناسی قرن بیستم مورد توجه و تایید قرارداد و بدین ترتیب در سطح بین الملل زمینه استقرار و استفاده از تعلیق مجازات با روش نوین در بسیاری از کشورها به طور روز افزون پذیرفته شد و بتدریج نیز در کشورهایی چون استرالیا , کانادا و نیوزلند در سالهای 1960 تا1970 م . تعلیق مراقبتی به شیوه نوین, به عنوان یک رهیافت علمی مناسب برای مقابله با جرایم جوانان و بزرگسالان شناخته شد.

در اروپا در کشورهای فنلاند و آلمان به سال 1975 م . با استفاده از سرپرستی و نظارت یک مرکز سرپرستی و استفاده از مامورین تعلیق مراقبتی تعلیق مراقبتی برای مقابله با مجرمین خطرناک به منظور حمایت از جامعه و ارفاق به مجرم, متداول شد در کشور سوئد نیز در سال1992 م این امر به صورت تعلیقی از نظام اداره زندان شکل گرفت و بدین سان, تعلیق به مفهوم نوین آن در نظامهای کیفری اغلب کشورهای اروپایی و آمریکایی رسما به مورد اجرا گذاشته شد. به طوری که امروزه در بیشتر نقاط دنیا اعطای آزادی به مجرم تحت سرپرستی و نظارت مددکاران اجتماعی به عنوان یک راه حل جدید برخورد و کارساز با مجرمین به منظور مبارزه با جرایم و تقلیل تعداد زندانیان از طریق کنترل با جرایم و تقلیل تعداد زندانیان از طریق کنترل رفتار اجتماعی و تقلیل تعداد زندانیان از طریق کنترل رفتار اجتماعی مجرمینی که مشمول حکم این نوع تعلیق قرار می گیرند, به مورد اجرا گذاشته می شود.

بدین ترتیب تعلیق مراقبتی به مفهوم نوین آن امروزه در اکثر نظامهای کیفری به عنوان یکی از مجازاتهای جانشین زندان؛ نهادی است که با داشتن سازمان مستقل در چارچوب نظامی قضایی از طریق اعمال سرپرستی و نظارت بر مجرم زمینه آماده سازی مجرم را به منظور اجتماعی شدن و و بازگشت به جامعه فراهم سازد.

آزادی بیان در زندان - چرا کسی به زندانی آزاد شده شغل نمی دهد - آزادی مشروط زندانیان 

اما متاسفانه در کشور ما به جز مقررات حاکم بر تعلیق ساده سنتی هنوز چنین نهادی برای این منظور تاسیس نشده و در نتیجه معدود کسانی که مشمول تعلیق ساده قرار می گیرند هیچ گونه سرپرستی و نظارتی بر رفتار آنها در زمان تعلیق به منظور آماده ساختن برای بازگشت به اجتماع صورت نمی گیرد و اصولا هیچ سازمانی به طور رسمی یا غیر رسمی متکفل این وظیفه خطیر و کارساز نمی باشد.
بدین لحاظ امیدواریم که در این مقاله با عنایت به موضوع گستردگی نحوه استفاد از این نهاد جانشین مجازات زندان در سایر نظامهای کیفری با طرح و تبیین ویژگی ها سازمان و ساختار این نهاد با استفاده از تجارب کشورهای دیگر, رهیافتی شفاف و روشن برای جلب نظر مسئولین و سیاستگذاران کیفری در نظام جمهوری اسلامی ایران متناسب با ساختار فرهنگی و اجتماعی و دادرسی اسلامی کشورمان وهمچنین برای تجدیدنظر و اصلاح مقررات جزائی فعلی حاکم بر تعلیق در قانون مجازات اسلامی سال 1370 به شیوه تعلیق توام با مراقبت متداول در سایر نظامهای کیفری و نیز تاسیس سازمان تعلیق مراقبتی برای نظارت و کنترل رفتار مجرمینی که از طرف دادگاه مشمول این حکم قرار می گیرند و به منظور کاهش تعداد جرایم مواد مخدر و تقلیل زندانیان در طول مدت تعلیق و استفاده ویژه از این تاسیس حقوقی برای بازسازی شخصیت مجرمین و در نهایت رهایی از نظام سنتی تعلیق ساده موجود مطالبی ارائه خواهد شد.

مبحث اول : شناخت تعلیق توام با مراقبت و مفهوم آن

بخش اول؛

شناخت موضوع و اهمیت آن:

همانگونه که اشاره شد در نیمه دوم قرن بیستم مفهوم سنتی تعلیق ساده اجرای مجازات در نتیجه رشد جرم شناسی بین المللی در ارتباط با عدالت کیفری و نیز عدم کارایی اجرای مجازات حبس در زندان و به منظور اصلاح و تهذیب اخلاقی مجرمین و افزایش تعداد جرایم و شمار زندانیان و همچنین تاثیر سو معاشرتها و مصابحتهای مجرمین با زندانیان حرفه ای درزندان و برای مبارزه با جرایم و کاستن تعداد آن جلوگیری از ازدحام زندانیان در زندان و کلا فراهم نمودن زمینه بازپروری اجتماعی شخص مجرم؛ توجه اندیشمندان و صاحبنظران و نهادهای سازمان ملل متحد به جایگزینی مجازاتی به جای مجازات زندان معطوف شده بود و تلاشهایی نیز از سوی کنوانسیون های حقوق بشر و سازمانهای بین المللی برای پیشگیری از وقوع جرایم و اتخاذ روش مناسب برای کنترل رفتار مجرمین در آینده زمینه نگرشی نوین درباره تعلیق اجرای مجازاتی که متناسب با ساختار فرهنگی و اجتماعی مجرم باشد در بیشتر نقاط دنیا برای کنترل رفتار اجتماعی آتی مجرم تعلیقی به نام تعلیق مراقبتی به صورت اعطای آزادی به مجرم تحت سرپرستی و ارشاد مددکاران اجتماعی به جای مجازات زندان منظور گردیده است در این نگرش آزادی مراقبتی عبارت است از اتخاذ روش خاص اعمال مجازات در برخورد با مجرمین جوان و افراد فاقد پیشینه کیفری توسط مدد کاران اجتماعی که متضمن نوعی سرپرستی و نظارت بر رفتار مجرم خواهد بود و با توجه به شخصیت اجتماعی مجرم به صورت فردی به شخصیت اجتماعی مجرم به صورت فردی فرصت راهنمایی و کنترل رفتار آتی مجرم و آماده سازی وی برای بازگشت به زندگی عادی را فراهم خواهد نمود.

اصلی ترین نقش و هدف این نهاد عبارت است از جایگزین کردن آزادی با مراقبت مجرم به جای مجازات زندان منتها اعمال این روش که نوعی عکس العمل جامعه در قبال جرم محسوب می شود وسیله ای است برای دستیابی به یک سرانجام سازنده برای مجرم و جلوگیری از تکرار جرم توسط وی.

راهکارهای کاهش جمعیت کیفری - زندان تنها راه مجازات مجرمان نیست 

بخش دوم؛

تعریف تعلیق توام با مراقبت:

همان گونه که اشاره شد تعلیق اجرای مجازات به مفهوم نوین آن عبارت است از معلق کردن مشروط مجازات مجرم و اعطای آزادی به وی در مدت زمانی که اعمال رفتار او تحت نظارت و کنترل مامورین تعلیق قرار گرفته و به صورت فردی زمینه ارشاد و اصلاح تربیت او فراهم گردد.

نکته حائز اهمیت این تعریف در مقایسه با مفهوم تعلیق ساده این است که در روش نوین مجرم در تمام مدت زمانی که دادگاه معین می کند باید تحت مراقبت و نظارت شخصی که لزوماً مددکار اجتماعی است قرار گیرد وهمین امر مانع موثری برای جلوگیری از بزهکاری جدید مجرم در ایام تعلیق مجازات خواهد شد.

این مفهوم مورد نظر سازمان ملل متحد در خصوص تعلیق مجازات به عنوان یک راه حل کارساز و مجازات جانشین زندان (که برای کنترل رفتار مجرمین و کاهش آمار جرایم و جلوگیری از ازدحام مجرمین در زندانها و به عنوان روش مناسبی که متضمن تلفیق اقدامات تامینی و مجازات در جهت بازپروری مجرمین است در بیشتر نظامهای کیفری راه حل مناسبی برای اصلاح و درمان مجرمین شناخته شده و بتدریج در غالب قوانین جزائی به عنوان یک نظام تعلیق توام با مراقبت شکل گرفت و تاثیر مناسبی در توسعه این روش در نظام حقوقی کامن لو و حقوق موضوعه مکتوب بجای گذاشته امروزه مفهوم دقیق تری پیدا کرده است که در ذیل به آن اشاره می کنیم.

در واقع تعلیق توام با مراقبت عبارت است از اتخاذ نوعی راه حل (یا عکس العمل آزمایشی) به جای محکوم کردن مجرم به زندان در مدتی معین؛ که دادگاه برای اصلاح تربیت, اجتماعی شدن و آماده سازی برخی از مجرمین برای بازگشت به زندگی عادی به+ صورت انفرادی توسط مددکاران اجتماعی مورد حکم قرار می دهد و چنانچه مجرم این دوران را با موفقیت به پایان برساند مجرمیت او کامن لم یکن تلقی خواهد شد.

امروزه در نظامهای کیفری, نهادینه شدن تعلیق توام با مراقبت له عنوان یک مجازات جانشین وسیله قابل انعطافی است که به دادگاه اختیار می دهد تا بتواند اجرای حکم محکومیت به مجازات را برای مدتی در مورد مجرمین معلق نموده به تاخیر اندازد.

تهدید به مجازات حبس مؤثرتر از اعمال حبس است - حبس تعزیری - زندانیان نباید پس از حبس از جامعه جدا شوند 

بخش سوم؛

ویژگیهای مفهوم تعلیق توام با مراقبت :

با توجه به تعریف ویژگی های این نهاد را می توان به ترتیب زیر مطرح کرده مورد بحث و بررسی قرار داد:

1 _ تعلیق توام با مراقبت کیفر جانشین مجازات زندان است؛

بی تردید صدور قرار تعلیق توام با مراقبت از طرف دادگاه به معنی اعطای آزادی مطلق به مجرم برای زندگی در خارج از زندان نیست بلکه این اقدام رافت آمیز در اختیار قرار دادن فرصت محدودی است که تحت نظارت و راهنمایی مددکاران اجتماعی به طور موقت و به صورت آزمایشی برای ترغیب مجرم (به استفاده از این فرصت ) به منظور اصلاح بازگشت به زندگی عادی داده می شود و در عین حال چنانچه مجرم در مدت آزمایش مرتکب جرم جدیدی گردد یا اینکه به راهنمایی و ارشاد مامور نظارت توجه ننماید؛ یا به عبارت دیگر عوامل دیگر عوامل نظارت با نقض قانون یا قصور مجرم مواجه شوند حکم تعلیق کان لم یکن خواهد شد.

2 _ انتخاب مجرم در چارچوب قانون:

امروزه در نظامهای کیفری نهادینه شدن تعلیق توام با مراقبت به عنوان یکی مجازات جانشین وسیله قابل انعطافی است که به دادگاه اختیار می دهد تا بتواند اجرای حکم محکومیت به مجازت را برای مدتی در مورد مجرمین معلق نموده به تاخیر اندازد و در نتجه با اتخاذ این سیاست کیفری نظام کیفری نیز قادر خواهد بود تا در مقابل تغییرات رفتار مجرم واکنش مناسبی نشان دهد با این وجود دادگاه به طور قانونی نمی تواند همه مجازاتها را معلق نماید بلکه اعطای تعلیق توام با مراقبت نیز بستگی به شدت و ضعف و خامت جرم و همچنین خصوصیت مجرم از نظر شرایط سنی و سابقه کیفری دارد.

بدین لحاظ انتخاب مجرم برای اعطای این ارفاق قانونی مبتنی بر شایستگی های او نوع جرم شرایط معین و شخصیت اجتماعی او دارد از این رو یکی دیگر از ارکان تعلیق توام با مراقبت انتخاب مجرم در چارچوب قانون است منتها این ارفاق قانونی که در ابتدا مختص جرایم کم اهمیت بوده و تنها نسبت به مجرمین جوان اعمال می گردیده است بتدریج در مورد برخی از مجرمین بزرگسال و جرایم مهمترین از قبیل هتک ناموس به عنف و جرایم مواد مخدر, و صدمات بدنی شدید سرقت اتومبیل و نظایر اینها اعمال گردیده که در جای خود به آنها اشاره می کنیم.

توقیف و حبس غیرقانونی - مجازات های جایگزین چیست و شامل حال چه کسانی می شود ؟ 

3 _ این نوع تعلیق به معنی به تاخیر انداختن مشروط مجازات است:

همانگونه که در تعریف آمده است سومین رکن تشکیل دهنده تعلیق توام با مراقبت معلق کردن مشروط مجازات مجرم در مدت زمانی است که دادگاه برای آزمایش متابعت و پیروی مجرم از راهنمایی و دستورات مامور تعلیق در نظر می گیرد.

بنابراین این روش تلفیقی است از مجازات ونظارت و این دو عامل به نحوه غیر قابل تفکیکی برای بازپروری اجتماعی شخص مجرم مورد توجه می باشد در حقیقت, تعلیق توام با مراقبت یک ارفاق قانونی موقت است که به عنوان یک فرصت مناسب برای اصلاح به مجرم اعطا می شود ولی در صورت عدم اطاعت مجرم از دستور دادگاه امکان اعمال مجازات در ساختار این نوع تعلیق آشکار خواهد شد.

4 _ تعلیق توام با مراقبت به عنوان یک روش اصلاحی مستلزم نظارت بر رفتار مجرم است؛

صدور قرار تعلیق مراقبتی که به منظور تربیت و بازسازی شخصیت مجرم صورت می گیرد مستلزم اعمال نوعی سرپرستی و ارشاد مجرم توسط متخصصین و مددکاران اجتماعی در دورانی است که مجرم به طور آزمایشی تحت مراقبت قرار می گیرد. در این مدت شخص یا سازمانی که سرپرستی مجرم را عهده دار می شود بایستی با استفاده از مبانی جرم شناسی مجرم را تحت نظارت خویش مورد راهنمایی قرار داده و زمینه اصلاح و سازگاری وی را در جامعه برای بازیافت موقعیت اجتماعی مناسب فراهم نماید از این رو نظارت بر رفتار مجرم در مدت تعلیق یکی از ارکان تشکیل دهنده تعلیق توام با مراقبت محسوب می گردد به علاوه اهمیت ویژه سرپرستی و ارشاد مجرمین در دوران تعلیق که به صورت انفرادی صورت می گیرد نوعی کنترل قضایی محسوب می شود و به عنوان یک واکنش اجتماعی مبتنی بر درمان بالینی, راه را برای اصلاح و بازسازی مجرم هموار می کند اما این تعلیق که متکی بر نظارت و ارشاد و راهنمایی مجرم در مدت معینی است درعین حال نوعی عکس العمل جامعه نیز در جهت تعالی و تربیت مجرم خواهد بود.

یا به عبارت دیگر تعلیق توام با مراقبت, گرچه کیفر جانشین مجازات محسوب می گردد با وجود این صرفا یک مجازات نیست بلکه شیوه ای برای اصلاح و ترتبیت شخص مجرم و یک تاسیس حقوقی قابل انعطاف درحل مشکلات جامعه است.

در حقیقت تعلیق توام با مراقبت یک ارفاق قانونی موقت است که به عنوان یک فرصت مناسب برای اصلاح به مجرم اعطا می شود ولی در صورت عدم اطاعت مجرم از دستور دادگاه امکان اعمال مجازات در ساختار این نوع تعلیق آشکار خواهد شد.

بخش چهارم عوامل موثر در تحول مفهوم سنتی تعلیق:

از جمله عواملی که در نتویر افکار و اندیشه کیفری در خصوص تحول مفهوم تعلیق در کنار سایر عکس العمل های جامعه علیه جرم به عنوان یک وسیله برای بازداری مجرم از ارتکاب جرم به نحوه خاصی موثر بوده است, تحلیل جرم به نحو خاصی موثر بوده است تحلیل جرم به عنوان یک پدیده انسانی و اجتماعی قابل درمان توسط جرم شناسان می باشد و دیگری تعمیم نظام دادرسی اطفال بر جرایم بزرگسالان است در نظامهای کیفری غالب کشورها در اوایل قرن بیستم است که دراینجا باختصار بدنها اشاره می کنیم.

نقش کمرنگ مجازات های اجتماعی جایگزین زندان در قوانین - اعمال مجازات های  جایگزین به جای حبس 

1 _ تحلیل جرم از دیدگاه جرم شناسی:

جرم و تبهکاری از دیدگاه جرم شناسی به عنوان یک پدیده انسانی واجتماعی در محیطی قابل درمان باعث توجه بیشتر به شناخت علل جسمی, روانی و اجتماعی موثر در وقوع جرم گردیده است.

تحت تاثیر داده های جرم شناسی بتدریج کوششهایی برای آگاه کردن مجرمین به نادرستی رفتار مجرمانه ارتکابی از راه علت شناسی نظر مصلحین و قانونگذاران را به خود معطوف نمود و در نتیجه توجه به داده های جرم شناسی که متضمن نگرش به مجرم بمثابه جرم شناسی که متضمن نگرش به مجرم بمثابه یک انسان بیمار و قابل اصلاح و درمان می باشد واز وقوع جرم پیشگیری نموده و به بازسازی شخصیت اجتماعی بزهکار می پردازد؛ باعث تحقق تحولات قابل ملاحظه ای درنظامهای کیفری شده است.

براساس این الگو جدیدی به عنوان شیوه درمان اجتماعی در مورد مجرمین در محدوده قوانین جزائی مشروعیت یافت و با پذیرش مفهوم نوین تعلیق با مراقبت راه را برای فعالیت کارشناسان اصلاح و تربیت و مددکاران اجتماعی برای ارشاد و نیز کنترل رفتار مجرمین در ایام تعلیق در خارج از زندان, فراهم نمود و اکنون بتدریج در نظامهای کیفری قانون تعلیق توام با مراقبت با مجرمین جایگاه قانونی خاصی پیدا کرده است به طوری که در حال حاضر تعلیق توام با مراقبت یکی از ابزارهای کنترل اجتماعی رفتار مجرمین در آینده است که توسط سازمانهای خدمات تعلیقی مراقبتی و کارشناسان اصلاح وتربیت به موضع اجرا گذارده می شود.

2 _ تعمیم نظام دادرسی اطفال به جرایم بزرگسالان :

یکی دیگر از عواملی که در گسترش و توسعه نهاد تعلیق توام با آزادی و مراقبت در مورد مجرمین موثر بوده است استفاده از شیوه دادرسی اطفال است که باعث تعدیل و تلطیف برخورد جامعه با مجرمین بزرگسال شده است.

 عدالت ترمیمی جایگزین مناسبی برای مجازات های حبس - تسریع در کاهش مجازات حبس با اصلاح قوانین -  حبس و ایام قابل احتساب در سوابق محکومیتی 

در دادگاههای اطفال به دستور قاضی دادگاه اطفال درمواردی که خانواده و مدرسه از مراقبت طفل عاجز باشند به شیوه مجزا از راه و روش محاکمه بزرگسالان طفل بزهکار به جای محاکمه و صدور حکم فرستاده شدن به زندان تحت سرپرستی و مراقبت اولیا یا سایر افراد سرپرست قرار می گیرد و ر صورت لزوم به کانون اصلاح و تربیت اعزام می گردد و بدین ترتیب جامعه در قبال بزهکاری اطفال روش دادرسی قابل انعطاف و اغماض را اتخاذ نموده که نتایج مثبت و قابل توجهی نیز ببار آورده است از این رو, در ارتباط با جرایم جوانان نیز نحوه دادرسی خاص دادگاههای اطفال به عنوان یک وسیله متضمن جنبه های تربیتی در قوانین جزائی باعث پذیرفته شدن و اعطای نهاد تعلیق توام با آزادی و مراقبت درباره مجرمین جوان گردیده است و منظور از تعیین سرپرست در زمان تعلیق در خارج از زندان ضرورتاً تشکیل یک سازمان مستقل تعلیق مراقبتی برای حمایت از مجرمین جوان است که همان گونه که اشاره شد در اکثر قوانین جزائی کشورهای مختلف نیز این موضوع پیش بینی شده است.

 حبس الکترونیکی ، از ابداعات قانون جدید مجازات اسلامی - قانون مجازات اسلامی از حذف سنگسار تا مجازات جایگزین حبس

پی نوشت :

دکتر محمد صالح ولیدی
(دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد )

سایت قوانین ایران
معاونت حقوقی و امور مجلس

منبع : موسسه حقوقی هامون

    

پست های مرتبط

افزودن نظر

مشترک شدن در خبرنامه!

برای دریافت آخرین به روز رسانی ها و اطلاعات ، مشترک شوید.