رای شماره 1215 هیات عمومی دیوان عدالت اداری
رأی شماره 1215 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال بند 2 ماده 24 تعرفه ورود به محدوده و حریم شهر سرعین در سال 1384 مصوب شورای اسلامی شهر سرعین
رأی شماره 1215 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع: ابطال بند 2 ماده 24 تعرفه ورود به محدوده و حریم شهر سرعین در سال 1384 مصوب شورای اسلامی شهر سرعین
شماره 1208/94 1397/5/3
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 1215 مورخ 1397/4/19 با موضوع:
«ابطال بند 2 ماده 24 تعرفه ورود به محدوده و حریم شهر سرعین در سال 1384 مصوب شورای اسلامی شهر سرعین جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین
تاریخ دادنامه: 1397/4/19 شماره دادنامه: 1215 کلاسه پرونده: 1208/94
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: شرکت تفریحی، توریستی و آب درمانی سرعین ایرانیان
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 2 ماده 24 تعرفه ورود به محدوده و حریم شهر سرعین در سال 1384 مصوب شورای اسلامی شهر سرعین
گردش کار: آقای یحیی عیوضی هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت تفریحی و توریستی و آب درمانی سرعین ایرانیان به موجب دادخواستی ابطال بند 2 ماده 24 تعرفه ورود به محدوده و حریم شهر سرعین در سال 1384 مصوب شورای اسلامی شهر سرعین را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«احتراماً شرح دادخواست این است که ششدانگ پلاک ثبتی شماره 106 فرعی از 309 اصلی واقع در بخش 3 اردبیل (شهرستان سرعین) متعلق به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و شرکت تفریحی توریستی و آبدرمانی سرعین ایرانیان بوده که در سال 1384 قسمتی از ملک مزبور به مساحت 18980 مترمربع که خارج از محدوده شهر واقع گردیده بود به دلیل افزایش محدوده شهر به داخل محدوده شهر وارد شده و کاربری گردشگری مورد تصویب کمیسیون ماده 5 قرار گرفته است که شهرداری سرعین به استناد بند 2 ماده 24 تعرفه عوارض شهرداری سرعین مصوب سـال 1384 به شرح ذیل مبادرت بـه اخذ وجه مبلغ 10/600/000/000 ریال می نماید کـه اخذ
وجه در قبال ورود به محدوده شهر و آن هم با تصویب شورای شهر به عنوان عوارض ورود به محدوده و تغییر کاربری و آن هم با فرمول خاص اجحاف در حق ستاد و شرکت بوده و اخذ عوارض غیراز آنچه در قانون تجمیع عوارض آمده عوارض تلقی نمی شود و وجاهت قانونی ندارد و با توجه به ارزش افزوده که اخیراً از سوی دولت «امور اقتصاد و دارایی مطالبه می شود وصول وجه دیگر از سوی شهرداری جایگاه قانونی ندارد و خارج از صلاحیت اختیار و وظایف قانونی می باشد و در هیچ جای قانون قید نشده که اگر ملکی به محدوده شهر وارد شود و کاربری آن تعیین شود وجهی به شهرداری پرداخت نماید چون تغییر کاربری و ورود به محدوده شهر در صلاحیت کمیسیون ماده 5 بوده و چنین رخصتی به کمیسیون ماده5 اعطاء نشده تا این موضوع به شورای شهر یا شهرداریها تفویض گردد.
ثانیاً: با عنایت به وظایف شورای عالی شهرسازی و معماری ایران که در کمیسیون ماده 5 آن مواد 2 و 5 قانون تاسیس شورای مزبور سال 1351 تصریح شده است حاوی ایجاد و مجوز در مورد تفویض اختیارات این مقامات به اشخاص دیگر از جمله شهرداری نمی باشد تا شهرداری بتواند در این خصوص و به هر عنوان از بابت ورود به محدوده و تغییر کاربری وجهی دریافت نماید و وضع قواعد آمره مبنی بر سلب مالکیت مشروع و قانونی اشخاص از طریق التزام به پرداخت وجه در مقام ورود به محدوده شهر و تغییر کاربری نمی باشد لذا مصوبه که به درخواست شهرداری و شورای شهر صورت گرفته مغایر با اصول اساسی و موارد قانون مدنی در باب اعتبار تسلیط اشخاص به اموال مشروع خود بوده و لزوم رعایت حقوقی آنان می باشد و استناد شهرداری به مصوبه سال 1384 و آن هم زمانی که فاقد اعتبار قانونی که زمان اجرای آن یک سال بوده وجه قانونی نداشته و ندارد.
ثالثاً: طبق نظریه مورخ 1380/4/20 فقهای شورای نگهبان اخذ هرگونه وجه در قبال تغییر کاربری را طی نامه شماره 80/41/1756 خلاف شرع شناخته و همچنین نظریه شماره 840 و 569 شورای نگهبان وصول هرگونه وجهی از اشخاص باید مستند به قانون باشد و در مانحن فیه قانونی وجود ندارد علیهذا اخذ وجه در قبال تغییر کاربری و ورود به محدوده خلاف قانون بوده و مالاً باطل است و با توجه به اصل تسلیط و اینکه جهت شرع مطهر و آیه شریف الناس مسلطون علی اموالهم و با نگرش به اصل تسلیط و رعایت و احترام به حقوق اشخاص و اینکه مصوبه مزبور موجب تضییع حقوق حقه قانونی این ستاد و شرکت گردیده وجه قانونی ندارد.
رابعاً: ضوابط مقرر در تبصره 4 ماده واحده قانون تعیین وضعیت املاک مصوب سال 1367 در مصوبه ماده تعرفه عوارض محلی سال 1384 مصوب شورای اسلامی شهر سرعین رعایت نشده و به همین دلیل مصوبه مزبور مغایر با قانون می باشد.
خامساً: طبق ماده 5 قانون تأمین شورای عالی شهرسازی و معماری ایران بررسی و تصویب طرحهای تفصیلی شهری و تغییرات آنها در هر استان به وسیله کمیسیون به ریاست استاندار و به عضویت رئیس شورای شهرستان و شهرداری و نمایندگان فرهنگ و آموزش عالی، مسکن و شهرسازی انجام می شود و شهرداری تنها از حق پیشنهاد در جهت تغییر کاربری در صلاحیت شهرداری و شورای شهر نیست، شورای مذکور نمی تواند مبادرت به وضع قاعده و اخذ عوارض و بهای خدمات کند، تغییر کاربری در ماده 71 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال 1375 پیش بینی نشده و مطابق ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، اخذ هرگونه وجه، کالا و خدمات توسط دستگاههای اجرایی به تجویز قانونگذار موکول شده است هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب آراء متعدد و از جمله آراء شماره 1958 ـ 1393/12/11 و 391ـ 1394/4/6 مصوبات بعضی از شوراهای اسلامی را در خصوص وضع عوارض ورود به محدوده شهر ابطال کرده است، بنابراین مصوبه مذکور مبنی بر اخذ عوارض تغییر کاربری مغایر حکم قانونگذار بوده و از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر سرعین خارج است و با عنایت به بند 3 ماده 1 قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی مصوب سال 1353 طرح تفصیلی و هادی و جامع عبارت است از طرحی که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع شهر و نحوه استفاده از زمینهای شهری در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آنها تعیین می شود و بـه موجب ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایـران مصوب سـال 1351 و بررسی و تصویب طرحهای تفصیلی هادی شهر و تغییرات آنها در هر استان به کمیسیون خاص محول شده نظر به وظایف شورای اسلامی شهر به شرح مقرر در شقوق ماده 71 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال 1375 و عدم صلاحیت شورای اسلامی شهر در تغییر کاربری املاک و ورود به محدوده شهر و ضوابط در این رابطه تعرفه شماره بند 2 ماده 24 تعرفه عوارض ورود به محدوده و حریم شهر سرعین سال 1384 مصوبه شورای اسلامی شهر سرعین در خصوص تعیین عوارض ورود به محدوده شهر خارج از حدود اختیارات قانونی می باشد. علیهذا با عنایت به موارد مطروحه فوق تقاضای ابطال مصوبه فوق الذکر از محضر دیوان مورد استدعاست.
متن تعرفه در قسمت مورد اعتراض به قرار زیر است:
ماده 24
عوارض ورود به محدوده و حریم شهر:
1ـ ....
«2ـ در رابطه با عرصه:
اراضی ورود به محدوده شهر اراضی واقع در محدوده شهر که برای آنها تقاضای تغییر کاربری و یا تفکیک به صورت مسکونی و تجاری، محله ای می شود در صورت موافقت مراجع ذیربط عوارض سهم خدمات شهری به شرح زیر تأیید و تثبیت می شود:
الف ـ در رابطه با اراضی بایر بالای 1000 مترمربع و مزروعی با هر مساحتی معادل 55 % عرصه (قیمت روز زمین) زیر هزار مترمربع معادل 40 % عرصه (قیمت روز زمین)
ب ـ در رابطه با باغات معادل 73 % عرصه (قیمت روز زمین)
تبصره1ـ در اجرای تبصره 4 ماده واحده در خصوص تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی سهم شهرداری حدوداً نصف 20 درصد از سهم مالک در نظر گرفته شده و به درصدهای سهم خدمات شهری اضافه گردیده است و هر یک از درصد مندرج در بند (الف) فوق الذکر معادل بندهای سه گانه ذیل اند:
الف ـ دستورالعمل ماده 14 زمین شهری
ب ـ تبصره 4 ماده واحده در خصوص تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی
ج ـ دستورالعمل سهم خدمات شهری مصوب شورای عالی شهرسازی است.
تبصره2:
1ـ این سهم به اراضی تعلق می گیرد که زمین به قطعات مسکونی و آپارتمان تفکیک شوند.
2ـ چنانچه از این زمینها برای استفاده غیرمسکونی (طبق کاربری مربوطه و پروانه ساختمانی مورد درخواست) به عمل آید، عوارض این اراضی به عنوان سهم خدمات شهری معادل 50% سهم خدمات شهری اراضی مسکونی موضوع بند (الف) فوق الذکر تعیین می شود.
3ـ املاکی که اعیانی بدون پروانه ساختمانی آنها توسط کمیسیونهای ماده 100 و یا 99 ابقاء می گردند، مشمول این ماده نیز هستند.
در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیأت عمومی برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه شماره 95/02/116 ـ 1395/12/3 اعلام کرده است که:
«ریاست محترم دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام و دعای خیر احتراماً عطف به اخطاریه شماره 1208/95 ـ 1395/11/5 در خصوص پرونده شماره 9509980905800000766 در رابطه با بیان حکم شرعی و خلاف شرع بودن مصوبه شورای شهر سرعین بند 2 ماده 24 تعرفه عوارض ورود به محدوده و حریم شهر سرعین مصوب سال 1384 لایحه دفاعیه جهت امعان نظر به
شرح آتی الذکر به استحضار عالی می رساند:
اولاً: نظر بر اینکه وصول هرگونه وجهی از اشخاص باید مستند به قانون باشد که در مانحن فیه قانون برای اعمال ماده 24 بند 2 و اخذ وجوه و یا زمین از شهروندان وجود ندارد و مصوبه مزبور مغایر با ماده 22 و 70 قانون نیست و مواد 30، 31، 25، 38، 143، 144 و مواد 209 و 22 قانون مدنی و مغایر با اصول 4، 22، 31، 46، 47 و همچنین بند 12 اصل 3 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است.
ثانیاً: نظریه شماره 87/21/5621 ـ 1378/8/13 شورای نگهبان مشعر داشته اخذ هرگونه وجهی چنانچه استناد قانونی نداشته باشد خلاف شرع تلقی شده و نیز نظریه 80/21/1756 ـ 1380/4/21 شورای نگهبان نیز اشعار داشته چنانچه صاحبان زمین رأساً متقاضی استفاده از مزایای ورود به محدوده توسعه و عمران شهر نباشند گرفتن هرگونه وجه را خلاف شرع دانسته و این که مسئولیت قانونی کمیسیون موضوع ماده 5 قانون شورای عالی شهرسازی و معماری بررسی و تصویب طرحهای تفصیلی شهری و تغییرات آنها در محدوده تعریف طرح تفصیلی و هادی بوده و کمیسیونهای مربوطه و تنظیم طرح جامع قانوناً حق ندارند مراجعه کنندگان را ملزم به پرداخت وجهی در حق شهرداری نمایند و باتوجه به وظایف شورای عالی شهرسازی و معماری در کمیسیون ماده 5 آن و مواد 2 و 5 قانون تاسیس مزبور مصوب سال 1351 تصریح شده حاوی ایجاد مجوز در مورد تفویض اختیارات این مقامات به اشخاص دیگر از جمله شهرداری و شورای شهر نمی باشد تا شورا بتواند در این خصوص وجهی به عنوان عوارض ورود به محدوده دریافت نماید وضع قواعد آمره مبنی بر سلب مالکیت مشروع و قانونی اشخاص از طریق التزام آن به پرداخت وجه یا بلاعوض در مقام ورود به محدوده نمی باشد مع الوصف مصوبه شورای شهر سرعین مغایر با اصل قانونی اساسی و مواد قانون مدنی می باشد.
ثالثاً: اقدامات شهرداری سرعین و شورای شهر مغایر نص صریح قانون می باشد و معالاً باطل است و با توجه به اصل تسلیط و اینکه حسب شرع مطهر و آیه شریفه الناس مسلطون علی اموالهم و مواد 30 و 31 قانون مدنی که هر مالکی نسبت به مایملک خود همه گونه تصرف و انتفاع را دارد و هیچ مالی را از تصرف صاحبان آن نمی توان بیرون کرد مگر به حکم قانون و در این خصوص مصوبات شورای شهر سرعین و اقدامات شهرداری درخصوص اخذ زمین وجاهت قانونی ندارد.
رابعاً: بند 4 ماده واحده قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی و شهرداریها مصوب سال 1367 و ضوابط های مقرر در قانون مارالذکر در تصویب بند 2 ماده 24 تعرفه عوارض ورود به محدوده و حریم شهر سرعین در مصوبه شورای شهر سرعین سال 1384 رعایت نشده است.
علیهذا با توجه به موارد معنونه و با عنایت به شکواییه تقدیمی نظر به اینکه مصوبه شورای شهر سرعین و اقدامات شهرداری سرعین مخالف قوانین می باشد تقاضای ابطال آن از محضر هیأت عمومی دیوان با توجه به آراء متعددی که در هیأت عمومی دیوان در این خصوص دال بر ابطال آن در شهرهای مختلف صادر شده از جمله آراء شماره 1958 ـ 1393/12/11 و 391ـ 1394/4/6 و ... مورد استدعاست.
شاکی پیرو اخطاریه رفع نقص به شماره 95/02/116 ـ 1395/12/3 به موجب لایحه شماره 96/02/132 ـ 1396/1/30 اعلام کرده است که:
«این شرکت ادعایی از حیث خلاف شرع بودن مورد شکایت ندارد علیهذا با عنایت به شکواییه تقدیمی نظر به اینکه مصوبه شورای شهر سرعین و اقدامات شهرداری سرعین مخالف قوانین می باشد تقاضای ابطال آن از محضر هیأت عمومی دیوان با توجه به آراء متعددی که در هیأت عمومی دیوان در این خصوص دال بر ابطال آن در شهرهای مختلف صادر شده از جمله آراء شماره 1958 ـ 1393/12/11 و شماره 391ـ 1394/4/6 و... مورد استدعاست.
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس شورای اسلامی شهر سرعین به موجب لایحه شماره 96/1479 ـ 1396/12/26 توضیح داده است که:
«احتراماً عطف به نامه شماره 43/ش/96 در خصوص دادخواست شرکت تفریحی توریستی و آبدرمانی سرعین ایرانیان نسبت به خواسته ابطال بند 2 ماده 24 تعرفه عوارض در رابطه با عرصه مصوب 1384 مواردی را به استحضار عالی می رساند.
1ـ همان طور که مستحضرید ماهیت حقوقی شهرداریها به عنوان یک مؤسسه عمومی غیردولتی بوده و به صورت خودگردان از طریق درآمد محلی اداره می شود و شهرداری سرعین عوارضی وفق تبصره 1ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده، تحت عنوان بهای خدمات و عوارض محلی در بهمن ماه هر سال پس از طی مراحل قانونی به شورای اسلامی شهر پیشنهاد و پس از تصویب شورای اسلامی شهر سرعین و تأیید فرمانداری که از طرف وزارت کشور به فرمانداریها تفویض شده است اقدام به اخذ عوارض می نماید.
2ـ مساحت کل عرصه مجتمع تفریحی و توریستی و آبدرمانی سرعین ایرانیان مقدار 215372 مترمربع می باشد که مقدار 18980 مترمربع در داخل محدوده با کاربری اداری و مابقی به مساحت 196392 مترمربع در خارج از محدوده قانونی شهر و داخل حریم و شهرداری با نظر کمیسیون ماده 5 پروانه ساختمانی به کل مجموعه صادر نموده است می باشد. عوارض ورود به محدوده برابر لایحه عوارض سال 1384 وفق بند 2 ماده 24 لایحه عوارض 55% (عرصه) قیمت زمین به متراژ 108015/6 سهم شهرداری از متراژ 196392 مترمربع و عوارض تغییر کاربری اداری 20% عرصه به مقدار 3796 مترمربع خواهد بود که می باید به شهرداری تحویل و یا قیمت آن پرداخت می گردید که تا به حال تحویل و پرداخت نگردیده است. موضوع در کمیسیون ماده 77 مطرح و مقرر گردید سهم شهرداری به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع و نتیجه آن مجدداً در کمیسیون مطرح گردد که موضوع به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع و نظریه کارشناسی به شرکت ابلاغ و اعتراضی ننمودند و مبلغ 10/600/000/000 ریال ارزیابی گردید و کمیسیون ماده77 حسب وظیفه قانونی نسبت به صدور حکم وفق نظریه کارشناسی اقدام نموده است و باید شرکت تفریحی و توریستی ایرانیان در وجه شهرداری سرعین پرداخت نماید.
3ـ با توجه به اینکه پروانه ساختمانی در سال 1384 به شرکت تفریحی توریستی ایرانیان صادر شده است شهرداری سرعین نیز برابر همان سال وفق قوانین و مقررات و لایحه عوارض مصوب پس از طی مراحل قانونی اقدام نموده است و اعضای کمیسیون ماده 77 برابر سال 1384 و نظریه کارشناس رسمی دادگستری حکم صادر نموده است.
4ـ باتوجه به اینکه کاربری قسمتی از ملک شرکت تفریحی توریستی به مساحت 18980 مترمربع به صورت کاربری اداری می باشد و سهم شهرداری وفق لایحه عوارض مصوب مشخص و کاربری ملک به کاربری خاص توریستی یعنی کاربری مجاز تغییر کاربری یافته است اخذ عوارض تغییر کاربری وفق رأی کمیسیون ماده 77 کاملاً قانونی و وجاهت قانونی دارد و کلیه عملیات شهرداری برابر مقررات قانونی می باشد، علیهذا باعنایت به مراتب فوق تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر تأیید احکام ماده 77 و الزام شرکت به پرداخت سهم شهرداری از محضر ریاست مورد استدعاست در ضمن کلیه مدارک و مستندات و خواسته آن دبیرخانه به پیوست می باشد.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1397/4/19 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
مطابق تبصره 4 ماده واحده قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی و شهرداریها مصوب سال 1367، عوارض ورود به محدوده حداکثر تا 20 درصد اراضی قابل وصول می باشد ولی در مصوبه مورد اعتراض برای ورود به محدوده و تغییر کاربری اراضی بیش از 20 درصد وصول خواهد شد. در نتیجه بند 2 ماده 24 تعرفه ورود به محدوده و حریم شهر سرعین مصوب شورای اسلامی سرعین مغایر قانون مذکور است و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
منبع : حقوقی و امور مجلس
رای شماره 920 هیات عمومی دیوان عدالت اداری مجازات سرقت مسلحانه
