رای شماره 1626 هیات عمومی دیوان عدالت اداری
یک نسـخه از رأی ھیأت عمـومی دیوان عـدالت اداری به شماره دادنـامه ٩٧٠٩٩٧٠٩٠5٨١١6٢6 مورخ ١٣٩٧ ٧ ١٧ جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد
آرای ھیات عمومی دیوان عدالت اداری
مرجع تصویب: ھیات عمومی دیوان عدالت اداری
شماره ویژه نامھ: ١١4٣
سھ شنبھ،٢٠ فروردین ١٣٩٨
سال ھفتاد و پنج شماره ٢١5٧٣
رأی شماره ١6٢6 ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
١5/١١/١٣٩٧ ٩6٠٠٩١٣ شماره
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسـخه از رأی ھیأت عمـومی دیوان عـدالت اداری به شماره دادنـامه ٩٧٠٩٩٧٠٩٠5٨١١6٢6 مورخ ١٣٩٧/٧/١٧ جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه: ١٧ / ٧ / ١٣٩٧ شماره دادنامه: ١6٢6 شماره پرونده: ٩6 / ٩١٣
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای بھروزان قارویی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال نامه شماره ١٠6 / ٣٩544ـ ٢5 / 6 / ١٣٩6 اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران و ابطال مصوبه ھفتصد و ھشتاد و ھشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ١ / ٢ / ١٣٨٨ موضوع «آیین نامه توسعه مشارکتھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس» ابلاغی به شماره ١6٨45 / ١٢٠ ـ ١٨ / 5 / ١٣٨٨ مصوب شورای عالی آموزش و پرورش
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال نامه شماره ١٠6 / ٣٩544ـ ٢5 / 6 / ١٣٩6 اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران و ابطال مصوبه ھفتصد و ھشتاد و ھشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ١ / ٢ / ١٣٨٨ موضوع «آیین نامه توسعه مشارکتھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس» ابلاغی به شماره ١6٨45 / ١٢٠ ـ ١٨ / 5 / ١٣٨٨ مصوب شورای عالی آموزش و پرورش را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« رئیس محترم دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام، ضمن جلب توجه آن مقام ارجمند به تصویر درخواست مورخ ١١ / ٩ / ١٣٩١( با عنوان رئیس کمیسیون اصل ٩٠ مجلس شورای اسلامی) و تقاضای مورخ ٢5 / ٩ / ١٣٩١( خطاب به استاندار مازندران) به استحضار می رساند: از آنجا که توضیحات ذکر شده در نامه شماره ١٠6 / ٣٩544ـ ٢5 / 6 / ١٣٩٢ مدیرکل آموزش و پرورش استان مازندران با بند ٣ اصل ٣ و اصل ٣٠ قانون اساسی مغایرت دارد، بنابراین تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر ابطال نامه شماره ١٠6 / ٣٩544ـ ٢5 / 6 / ١٣٩٢ اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران و ابطال دستورالعمل شماره ١6٨45 / ١٢٠ ـ ١٨ / 5 / ١٣٨٨ شورای عالی آموزش و پرورش مربوط به تبدیل مدارس دولتی به مدارس ھیأت امنایی و الزام وزارت آموزش و پرورش به رعایت بند ٣ اصل ٣ و اصل ٣٠ قانون اساسی را از آن قسمت دارم. ضمناً تصویر درخواست مورخ ١5 / 5 / ١٣٩6 اینجانب خطاب به مدیرکل بازرسی مدیریت عملکرد و امور حقوقی استانداری مازندران جھت ملاحظه آن مقام ضمیمه می باشد. از بذل عنایت شما پیشاپیش کمال سپاسگزاری می شود، البته از آنجا که طرف شکایت دستورالعمل مورد اشاره را در اختیار بنده قرار نمی دھد خواھشمند است نسبت به استعلام آن مطابق تبصره ماده ٢٠ دیوان عدالت اداری اقدام نمایید. »
در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر ھیأت عمومی برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ای که به شماره ٢٧٣6 ـ 5/4 / ١٣٩٧ ثبت دفتر اداره کل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری شده اعلام کرده است که:
« رئیس و اعضای محترم ھیأت تخصصی، پژوھشی و فرھنگی دیوان عدالت اداری
با اھداء سلام و عرض دعای خیر موضوع پرونده شماره ٩6٠٩٩٨٠٩٠5٨٠٠٧٩٩(شماره بایگانی ٩6١١4٧) اینجانب بھروزان قارویی به استحضار عالی می رساند:
منظور و ھدف بنده ابطال کل بخشنامه مورد بحث، مربوط به وزارت آموزش و پرورش کشور نبوده بلکه ابطال آن قسمت، بند، ماده یا تبصره ای از بخشنامه وزارت آموزش و پرورش کشور است که اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران با استناد به آن قسمت، بند، تبصره یا ماده، دبیرستانھای دولتی را تبدیل به دبیرستانھای ھیأت امنایی کرده و بدین وسیله از والدین دانش آموزان (از جمله خود بنده) شھریه اخذ می کنند و متاسفانه برخلاف قانون اساسی این شیوه مدیریت را کاملاً قانونی اعلام می دارند. بنا به مراتب معروض، با عنایت به مفاد دادخواست تقدیمی و توضیح داده شده خواھشمند است اتخاذ تصمیم شایسته مبذول گردد.»
متن نامه و دستورالعمل مورد اعتراض به قرار زیر است:
الف) نامه شماره ١٠6 / ٣٩544ـ ٢5 / 6 / ١٣٩٢ اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران:
« به: استانداری محترم استان مازندران
از: اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران
موضوع: آقای بھروزان قارویی، دبیرستان ھیأت امنایی امیرکبیر شھرستان بابل
سلام علیکم
با احترام و آرزوی توفیق، عطف به نامه شماره ١٠46٨6 / ١٢ / ٨6 ـ ٢٩ / ٩ / ١٣٩١ موضوع درخواست آقای بھروزان قارویی در خصوص تبدیل دبیرستان دولتی امیرکبیر شھرستان بابل به دبیرستان ھیأت امنایی به استحضار می رساند:
به استناد دستورالعمل شماره ١6٨45 / ١٢٠ ـ ١٨ / 5 / ١٣٨٨ شورای عالی آموزش و پرورش مصوبه جلسه ٧٨٨ ـ ١ / ٢ / ١٣٨٨ با عنوان آیین نامه توسعه مشارکتھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس، در راستای کمک به اجرای ماده ١٣ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ١44 قانون برنامه چھارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرھنگی کشور و قانون تشکیل شوراھای آموزش و پرورش در استانھا و شھرستانھا (مصوب مجلس شورای اسلامی) و سیاست مدرسه محوری و به منظور ارتقای کیفیت برنامه ھای آموزشی و تربیتی، جلب و توسعه مشارکتھای مردمی و خیرین و تقویت نظام مدیریتی، مالی و اجرایی، تعدادی از مدارس پس از تصویب شورای آموزش و پرورش شھرستانھا، به صورت ھیأت امنایی اداره می شوند و دبیرستان ھیأت امنایی امیرکبیر شھرستان بابل نیز با این فرآیند کاملاً قانونی تشکیل شده است. ضمناً بسیاری از دبیرستانھای دولتی دیگر در شھرستان بابل غیر ھیأت امنایی ھستند، لذا متقاضی می تواند در صورت علاقمندی به یکی از این دبیرستانھا جھت ثبت نام مراجعه نمایند. ـ مدیرکل آموزش و پرورش استان مازندران »
ب) دستورالعمل شماره ١6٨45 / ١٢٠ ـ ١٨ / 5 / ١٣٨٨ شورای عالی آموزش و پرورش:
مشارکت ھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس « مصوبه ھفتصد و ھشتاد و ھشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ١ / ٢ / ١٣٨٨موضوع: آیین نامه توسعه مقدمه: شورای عالی آموزش و پرورش در راستای کمک به اجرای ماده ١٣ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ١44 قانون برنامه چھارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرھنگی کشور و قانون تشکیل شوراھای آموزش و پرورش در استانھا و شھرستانھا و سیاست مدرسه محوری و به منظور ارتقای کیفیت برنامه ھای آموزشی و تربیتی مدارس، جلب و توسعه مشارکتھای مردمی و خیرین در احداث و اداره امور مدارس، تقویت نظام مدیریتی، مالی و اجرائی مدارس مبتنی بر گسترش عدالت آموزشی و پیمان سپاری مدیریت مدارس، آیین نامه توسعه مشارکت ھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس را به شرح زیر تصویب می نماید:
ماده١ـ مدارس دولتی و خیرساز واجد شرایط به درخواست شورای مدرسه و تأیید شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه به صورت ھیأت امنایی اداره می شوند.
تبصره١ـ مجوز ھیأت امنایی شدن مدارس، به صورت موافقت اصولی موقت و برای مدت یک سال صادر می شود و در صورت احراز استانداردھای لازم، به موافقت قطعی تبدیل می شود.
تبصره٢ـ در مرکز استانھایی که بیش از یک منطقه یا ناحیه آموزشی وجود دارد، شورای آموزش و پرورش شھرستان در چارچوب این آیین نامه و بر اساس سیاستھای راھبردی خود می تواند تصمیم ھیأت امنایی شدن مدارس را به ادارات آموزش و پرورش مناطق یا نواحی ذیربط واگذار نماید.
تبصره٣ـ در مدارسی که به صورت مجتمع آموزشی (شامل دوره ھای مختلف تحصیلی) اداره می شوند، صرفاً یک ھیأت امنا به عنوان «ھیأت امنای مجتمع» تشکیل میشود. از آنجا که برنامه ھا و فعالیت ھای آموزشی و تربیتی در درازمدت اثربخشی بیشتری خواھد داشت و مجتمع ھای آموزشی سنوات بیشتری را برای ارائه خدمات تربیتی و آموزشی در اختیار دارند، لذا شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه می تواند، اختیارات بیشتری را به ھیأت امنای مجتمع تفویض نماید.
تبصره4ـ مدرسه خیرساز، مدرسه ای است که حداقل نیمی از ھزینه ھای احداث و تجھیز آن توسط خیر یا خیرین تامین شده باشد و خیر یا خیرین تمایل به مشارکت در اداره امور مدرسه و استمرار حمایت مالی را داشته باشند. این مدرسه به پیشنھاد کتبی خیر و تصویب شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه زیر نظر ھیأت امنا اداره می شود. خیرینی که با تامین حداقل معادل نیمی از قیمت مدرسه دولتی موجود، تمایل به مشارکت در بازسازی، توسعه، تجھیز و اداره مدرسه را دارند، نیز مشمول این آیین نامه می شوند.
تبصره5 ـ در صورتی که عملکرد مدرسه ھیأت امنایی از نظر شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه اثربخش باشد، اداره مدرسه به صورت غیردولتی با رعایت مقررات واگذاری مدارس و حفظ حقوق دولت جمھوری اسلامی ایران بلامانع است.
ماده٢ـ اعضای ھیأت امنای مدرسه
١ـ مدیر مدرسه (دبیر ھیأت امنا)
٢ـ یکی از معاونان آموزشی مدرسه به انتخاب مدیر مدرسه
٣ـ یک نفر از کارکنان آموزشی و یک نفر از کارکنان پرورشی مدرسه به انتخاب شورای معلمان
4ـ رئیس انجمن اولیا و مربیان مدرسه
5 ـ یک نفر از اولیای دانش آموزان به انتخاب انجمن اولیا و مربیان مدرسه
6 ـ دو نفر از صاحب نظران و کارشناسان آموزشی یا فرھنگی ترجیحاً از استادان حوزه، دانشگاه یا مدرسان مراکز
تربیت معلم و آموزشکده ھای فنی و حرفه ای (در مدارس خیرساز، یک نفر به پیشنھاد خیر و یک نفر با معرفی مدیر و تائید سایر اعضای ھیأت امنا)
٧ ـ یک نفر از خیرین و یا معتمدان محل (در مدارس خیرساز، خیر یا نماینده خیر)
٨ ـ یک نفر از اعضای شورایاری محله یا موسسات و مراکز فرھنگی، ورزشی و مذھبی محل (مانند مسجد)
٩ ـ یک نفراز مدیران یا اعضای ھیأت مدیره مراکز و موسسات تولیدی و خدماتی
تبصره١ـ در ھنرستان ھای فنی و حرفه ای و کاردانش، فرد مذکور در بند ٩ متناسب با رشته و فعالیت ھنرستان حتی الامکان از بین صاحبان حرف و شاغل مرتبط انتخاب می شود.
تبصره٢ـ افراد مندرج در بندھای 6 و ٧ و ٨ و ٩ به پیشنھاد حداقل یک نفر و تائید اکثریت نسبی اعضای ھیأت امنا انتخاب می شوند.
تبصره٣ـ در مجتمع ھای آموزشی، مدیر مجتمع جایگزین مدیر مدرسه مندرج در بندھای ١ و ٢ می شود و اعضای بندھای ٣ و 4 و 5 متناظر با واحدھای مشابه در مجتمع تعیین می شوند.
تبصره4ـ رئیس ھیأت امنا از بین اعضا (به استثنای مدیر مدرسه) و با رأی اکثریت نسبی برای مدت ٢ سال انتخاب و با ابلاغ رئیس اداره آموزش و پرورش منصوب می شود.
تبصره5 ـ ابلاغ اعضای ھیأت امنا (به استثنای بندھای 4 و 5 که یک ساله صادر میشود) توسط رئیس آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه یا ناحیه برای مدت سه سال صادر می شود و تمدید آن با رعایت ضوابط این آیین نامه بلامانع است. در صورت انصراف، فوت و یا تغییر و اتمام مدت عضویت ھر یک از اعضا، عضو جدید با رعایت مفاد این آیین نامه جایگزین می شود.
تبصره6 ـ ھرگونه عزل یا تغییر اعضا (به استثنا مدیر مدرسه و اعضای حقوقی) با تصویب حداقل دو سوم اعضای ھیأت امنا و تائید رئیس اداره آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه یا ناحیه صورت می گیرد.
تبصره٧ـ مدارس شاھد و ایثارگران براساس این آیین نامه می توانند به صورت ھیأت امنایی اداره شوند. در ترکیب ھیأت امنا چھار نفر با معرفی بنیاد شھید استان یا شھرستان جایگزین ردیف ھای 6 و ٧ و ٨ ماده ٢ می شوند. دستورالعمل اجرائی این مدارس با ھمکاری بنیاد شھید و سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت ھای مردمی (ظرف مدت دو ماه) تدوین و پس از تأیید شورای طرح و برنامه شاھد مطابق بند ٣ ماده ١5 این آیین نامه ابلاغ و اجرا می شود.
تبصره٨ ـ موسسات و بنیادھای خیریه و نیکوکاری که در احداث مدرسه مشارکت داشته و یا تمایل به اداره مدارس دارند می توانند براساس مفاد این آیین نامه در ھیأت امنای مدارس شرکت نمایند، در این صورت ٣ نفر موضوع بندھای ٧ و ٨ و ٩ ماده ٢ با معرفی موسسات مذکور تعیین می شوند.
ماده ٣ـ وظایف و اختیارات ھیأت امنا:
ھیأت امنای این مدارس در چارچوب ضوابط و مقررات و برمبنای سیاستھا و برنامه ھای کلان آموزش و پرورش، وظایف و اختیارات زیر را عھده دار است:
١ـ بررسی و تصویب برنامه سالانه مدرسه (از قبیل فعالیت ھای مربوط به بھبود کیفیت برنامه ھای رسمی مدرسه، فعالیت ھای آموزشی و تربیتی و فوق برنامه، برگزاری دوره ھای آموزشی مناسب برای کارکنان، امور رفاھی و بھداشتی کارکنان و دانش آموزان مدرسه، خدمات راھنمایی و مشاوره به اولیا و دانش آموزان، استفاده از فرصتھا و فضای مدرسه) به پیشنھاد مدیر مدرسه.
تبصره ـ برنامه ھای آموزشی و پرورشی مصوب ھیأت امنا باید به نحو مقتضی به اطلاع اولیای دانش آموزان، اداره و شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه مربوط برسد.
٢ـ بررسی و تصویب بودجه و اعتبارات سالانه (به پیشنھاد مدیر مدرسه) و تامین منابع و اعتبارات مورد نیاز مدرسه.
٣ـ بررسی مسائل پرورشی مدرسه و پیش بینی راھبردھا و راھکارھای فرھنگی و تربیتی لازم برای تحقق اھداف تربیتی در ساحت ھای مختلف و ارتقای آداب و مھارت ھای زندگی دانش آموزان.
4ـ بررسی و تصویب پیشنھادھا، طرح ھا و برنامه ھای شوراھا و انجمن ھای مرتبط با مدرسه.
5 ـ بررسی و تصویب برنامه توسعه، تجھیز، تعمیر، نگھداری و تامین اعتبارات مورد نیاز مدرسه.
6 ـ فراھم آوردن زمینه تعامل نھادھای فرھنگی و اجتماعی پیرامون مدرسه، موثر در فرایند تربیتی دانش آموزان.
٧ ـ بررسی و صدور مجوز تشکیل انجمن ھا و کارگروه ھای مورد نیاز مدرسه.
٨ ـ تولید کتاب و مواد آموزشی و کمک آموزشی مبتنی بر راھنمای برنامه درسی مصوب آموزش و پرورش و براساس سیاست ھا و ضوابط وزارت متبوع و استفاده از آنھا در مدرسه پس از تأیید سازمان پژوھش و برنامه ریزی آموزشی.
٩ ـ پیشنھاد انتصاب مدیر مدرسه مطابق ماده 4 این آیین نامه.
١٠ ـ درخواست تامین معلمان موظف مورد نیاز مدرسه براساس ساختار رسمی ابلاغ شده از سوی اداره آموزش و پرورش متناسب با درجه مدرسه.
١١ـ تصمیم گیری درباره چگونگی استفاده از ھمکاری منابع انسانی غیررسمی با رعایت قوانین و ضوابط مربوط به صورت پاره وقت یا تمام وقت، بدون ایجاد ھرگونه تعھد استخدامی برای دولت.
تبصره ـ منابع انسانی مورد نیاز این بند پس از عقد قرارداد ھمکاری با ھیأت امنا (تا یک ساله و قابل تمدید) به کارگرفته خواھند شد. این افراد صرفاً از بین داوطلبان صلاحیت داری انتخاب می شوند که وضعیت بیمه و بازنشستگی آنھا از طریق یکی از صندوق ھای بیمه و بازنشستگی قبلاً مشخص شده باشد.
١٢ـ بررسی و تصویب ضوابط پرداخت کارانه، پاداش و حق الزحمه کارکنان و عوامل مدرسه ( به ویژه عوامل کارآمد) جھت ارتقای کیفیت خدمات آنھا در چارچوب ضوابط شورای آموزش و پرورش.
تبصره ـ ھیأت امنا می تواند از محل مابه التفاوت درآمدھای مدرسه با ھزینه ھای جاری، برای پرداخت ھای فوق و نیز تجھیزات مدرسه استفاده نماید.
١٣ـ جذب و قبول کمک ھا و ھدایا از اشخاص حقیقی و حقوقی به صورت نقدی و غیرنقدی.
١4ـ نظارت بر نحوه ھزینه ھا و تصویب تراز مالی مدرسه.
تبصره ـ ھیأت امنا در قبال تصمیمات خود مسئول بوده و در بررسی و تصویب برنامه ھا و اعتبارات باید تدابیری اتخاذ نماید که مدرسه با کسری اعتبار روبرو نشود. در ھر صورت، تامین کسری اعتبارات مذکور از محل اعتبارات دولتی مجاز نمی باشد.
١5ـ انجام وظایف واگذار شده از سوی وزارت آموزش و پرورش یا شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه براساس اختیارات قانونی خود به ھیأت امنا.
١6ـ نظارت بر اجرای مصوبات ھیأت امنا و ارزیابی عملکرد سالانه مدرسه.
تبصره ـ گزارش عملکرد ھیأت امنا توسط دبیر به اولیای دانش آموزان و آموزش و پرورش شھرستان، منطقه یا ناحیه ارائه می شود.
ماده4ـ برای انتصاب مدیر مدرسه ھیأت امنایی، سه نفر از افراد واجد شرایط احراز مدیریت مدارس (مصوب شورای عالی آموزش و پرورش) توسط کمیته ای مرکب از نماینده رئیس آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه یا ناحیه، نماینده معلمان مدرسه و رئیس ھیأت امنای مدرسه به اداره آموزش و پرورش محل پیشنھاد و یک نفر از آنھا توسط مدیر آموزش و پرورش انتخاب و منصوب می شود.
تبصره١ـ در مدارس خیرساز، فرد خیر یا نماینده وی جایگزین نماینده معلمان در این کمیته می شود.
تبصره٢ـ اداره آموزش و پرورش موظف است در اولین فرصت نسبت به تشکیل کمیته فوق اقدام نماید. در صورتی که کمیته مذکور حداکثر ظرف مدت یک ماه نسبت به معرفی افراد واجد شرایط مدیریت اقدام ننماید، اداره آموزش و پرورش رأساً نسبت به استمرار فعالیت مدیر فعلی و یا انتصاب مدیر واجد شرایط تصمیم گیری می نماید.
ماده5 ـ مدیر مدرسه علاوه بر شرح وظایف مصوب، در چارچوب قرارداد پیمان مدیریت با آموزش و پرورش، مسئول اجرای مصوبات ھیأت امنا می باشد و در برابر ھیأت امنا و آموزش و پرورش پاسخگو است.
ماده6 ـ مدیر مدرسه موظف است در تابستان ھر سال برنامه سال تحصیلی آینده (شامل رئوس برنامه و دلایل توجیھی، برآورد اعتبارات، محل تامین اعتبارات) را تھیه و جھت تصویب به ھیأت امنای مدرسه ارائه دھد و پس از تامین منابع مورد نیاز آن را اجرا کند و ضمن ھمکاری و ھماھنگی مستمر با ھیأت امنا در پایان سال تحصیلی گزارش عملکرد مدرسه را به تائید ھیأت امنا برساند.
ماده٧ـ ارکان مدرسه (مندرج در آیین نامه اجرائی مدارس) در چارچوب وظایف خود با ھیأت امنا ھمکاری خواھندکرد و از توانمندی و ظرفیت ھیأت امنا برای بھبود و ارتقای کیفیت فعالیت ھای آموزشی و تربیتی استفاده مطلوب را به عمل خواھند آورد.
ماده٨ ـ در صورت بروز ناھماھنگی در اجرای مصوبات ھیأت امنا و ھمچنین اختلاف نظر میان اعضای ھیأت امنا که منجر به اختلال در انجام فعالیت ھای آموزشی و تربیتی مدرسه شود، موضوع در اولین فرصت توسط اداره آموزش و پرورش محل، بررسی و اتخاذ تصمیم خواھد شد و در صورت نیاز، موضوع به شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه ارجاع می شود.
ماده٩ـ تخصیص نیروی انسانی مدارس ھیأت امنایی براساس درخواست ھیأت امنا و مقدورات اداره آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه با تأکید بر حفظ کیفیت و عدالت آموزشی در سایر مدارس انجام می شود.
تبصره١ـ تخصیص نیروی انسانی به این مدارس سالیانه و حداقل برای مدت ٣ سال خواھد بود و قابل تمدید نیز می باشد. در صورت ضرورت، اداره آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه یا ناحیه با تامین نظر ھیأت امنا برای تغییر یا جایگزینی نیروی انسانی، اقدام لازم را به عمل خواھد آورد. در صورت واگذاری این مدارس به ھیأت امنا، تخصیص نیروی انسانی شاغل دولتی به صورت انتقال یا مرخصی بدون حقوق یا بازخریدی یا بازنشستگی انجام می شود.
تبصره٢ـ واگذاری مدارس خیرساز به ھیأت امناء و یا بخش غیردولتی صرفاً با رضایت خیر سازنده مدرسه و برابر ضوابط انجام می شود.
ماده١٠ـ منابع مالی مدارس ھیأت امنایی عبارتند از:
١ـ اعتبارات دولت که در قالب بخشی از سرانه ھزینه تمام شده با توجه به مقررات آموزش و پرورش و در قالب قرارداد فیمابین پرداخت می شود. این اعتبارات مطابق تبصره٢ ماده ١4 قانون شوراھای آموزش و پرورش مصوب مجلس شورای اسلامی، به صورت کمک تلقی می شود.
٢ـ ھدایا و کمک ھای مردمی داوطلبانه که در خارج از فصل (موعد) ثبت نام دانش آموزان در چارچوب مقررات ابلاغی آموزش و پرورش دریافت می شود.
٣ـ وجوھی که از طریق شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه با توجه به عملکرد موفق مدرسه به صورت تشویقی در اختیار مدرسه قرار می گیرد.
4ـ وجوھی که از ارائه خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه (اضافه بر برنامه ھای رسمی آموزش و پرورش) دریافت می شود.
5 ـ ھدایا و کمک ھای نقدی و غیرنقدی که از خیر یا خیرین دریافت می شود.
6 ـ سایر درآمدھای قانونی
تبصره١ـ تمامی وجوه فوق پس از واریز به حساب مدرسه در چارچوب سیاست ھا و ضوابط ابلاغی وزارت آموزش و پرورش به مصرف خواھد رسید (کمک ھای بند ٣ با رعایت ضوابط مصوب شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه ھزینه می شود).
تبصره٢ـ حق التدریس، حق الزحمه و اعطای پاداش به کارکنان و سایر پرداخت ھا و ھزینه ھای این گونه مدارس کـه از محل ھای مـذکور در بندھـای ٢ تا 6 تامین اعتبار خـواھد شد، در چـارچوب ضوابط خاص ابلاغی آموزش و پرورش به پیشنھاد مدیر و تصویب ھیأت امنا تعیین می شود.
ماده١١ـ مدارس ھیأت امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت نام از دانش آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیائی خود می باشند و برگزاری آزمون ورودی و تعیین شرط معدل برای گزینش و ثبت نام دانش آموزان غیرمحلی در مدارس مشمول این آیین نامه مجاز می باشد.
تبصره ـ در مواردی که ظرفیت مدارس با تعداد متقاضیان متناسب نباشد، اداره آموزش و پرورش شھرستان، منطقه یا ناحیه ضمن تلاش برای گسترش مدارس واجد شرایط، محدوده جغرافیائی ثبت نام دانش آموزان را تعیین می کند.
ماده١٢ـ عملکرد ھیأت امنا، توسط اداره آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه بررسی، ارزیابی و به شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه مربوط گزارش می شود. چنانچه نتایج این ارزیابی برای شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه رضایت بخش بود، اقدامات لازم برای تشویق و تداوم فعالیت آن معمول می دارد و در صورت رضایت بخش نبودن، شورای مذکور می تواند نسبت به انحلال آن اقدام کند، در این صورت وظایف ھیأت امنا تا پایان سال تحصیلی به شورای مدرسه واگذار می شود.
تبصره١ـ تشکیل ھیأت امنای جدید با رعایت مفاد این آیین نامه صورت می گیرد.
تبصره٢ـ در مدارس خیرساز تصمیم گیری در این زمینه با ھماھنگی و توافق خیر انجام می شود.
ماده١٣ـ اختیارات و مسئولیت ھای ھیأت امنا در چارچوب این آیین نامه است و ھیچ یک از مصوبات آن نباید مغایر با مقررات عمومی آموزش و پرورش باشد.
ماده١4ـ مسئولیت سیاست گذاری برای اجرا، مدیریت و نظارت کلان بر مدارس ھیأت امنایی با سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت ھای مردمی می باشد که با ھمکاری سایر معاونت ھا و واحدھای ستادی آموزش و پرورش و جامعه خیرین مدرسه ساز و از طریق سازمان آموزش و پرورش استانھا و ادارات آموزش و پرورش شھرستانھا یا مناطق و نواحی ایفای مسئولیت خواھد کرد. سازمان مذکور موظف به ارائه گزارش مستند و پژوھشی از عملکرد دوسالانه این مدارس، در چارچوب ضوابط دبیرخانه شورای عالی، به شورای عالی آموزش و پرورش خواھد بود.
ماده١5ـ وزارت آموزش و پرورش موظف است ضمن فراھم نمودن زمینه ھای لازم برای اجرای مطلوب این آیین نامه:
١ـ دوره ھای آموزشی و تربیتی موردنیاز برای ارتقای صلاحیت حرفه ای مدیران، معلمان و مربیان پرورشی این مدارس را برنامه ریزی و اجرا نماید. در اجرای این برنامه ھا باید از مشارکت ھیأت امنا برای نیازسنجی و تامین ھزینه ھای آموزشی حداکثر استفاده به عمل آید.
٢ـ اختیارات لازم برای ایفای وظایف ھیأت امنا و مدیران این مدارس در زمینه ھای برنامه ریزی مالی، اداری و منابع انسانی را در چارچوب قرارداد فی مابین مدرسه و آموزش و پرورش تفویض نماید.
٣ـ سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت ھای مردمی دستورالعمل ھای اجرائی یا مالی یا اداری و شرایط و استانداردھای مورد نیاز تبدیل مدارس عادی به ھیأت امنایی و ھمچنین شاخص ھای نظارت، ارزشیابی، آموزشی، پرورشی، پذیرش دانش آموز و سیاستھا و برنامه ھای اجرائی و ساختار تشکیلاتی اداری توسعه این مدارس را حداکثر ظرف مدت دو ماه با امضای وزیر ابلاغ نماید.
تبصره ـ دستورالعمل نحوه تشکیل، چگونگی تصمیم گیری، پیگیری مصوبات، آیین نامه داخلی و ھمچنین شرح وظایف دبیر ھیأت امنا به تصویب ھیأت امنای مدرسه خواھد رسید. یک نسخه از دستورالعمل مذکور جھت اطلاع به اداره آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه یا ناحیه ارسال می شود. سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکتھای مردمی جھت تسھیل تصمیم گیری و ایجاد ھماھنگی، نمونه دستورالعمل ھا، آیین نامه ھا و شرح وظایف را در اختیار اعضای ھیأت امنای مدارس قرار خواھد داد.
4ـ اصلاح ساختارھا و تشکیلات اداری توسط سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت ھای مردمی، سازمان نوسازی، توسعه و تجھیز مدارس و جامعه خیرین مدرسه ساز و نیز تدوین قوانین و مقررات لازم برای افزایش کارایی و اثربخشی این مدارس انجام خواھد شد.
ماده١٧ـ با تصویب این آیین نامه، کلیه مصوبات مغایر لغو و مفاد این آیین نامه جایگزین آنھا خواھد شد.
موضوع: آیین نامه توسعه مشارکت ھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس در ھفتصد و ھشتاد و ھشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ١ / ٢ / ١٣٨٨ به تصویب رسید.»
در پاسخ به شکایت مذکور، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره ٨46١٧ / ١٢٠ ـ ٢٧ / ٧ / ١٣٩6 توضیح داده است که:
«دفتر محترم ھیات عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
بدین وسیله لایحه دفاعیه شورای عالی آموزش و پرورش در خصوص رد شکایت خواھان آقای بھروزان قارویی به شماره کلاسه ٩6/٩/١٣ و پرونده شماره ٩6٠٩٩٨٠٩٠5٨٠٠٧٩٩ ـ ٢6 / ٧ / ١٣٩6 که در تاریخ٩ / ٨ / ١٣٩6 به این دبیرخانه واصل شده است به شرح زیر تقدیم می شود:
١ـ با استناد به ماده١ قانون تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش مصوب مجلس شورای اسلامی، شورای عالی آموزش و پرورش مرجع سیاست گذاری در حوزه وظایف آموزش عمومی و متوسطه کشور در چارچوب سیاست ھای کلی نظام و قوانین و مقررات موضوعه است.
٢ـ به استناد ماده ١١ قانون تشکیل شوراھای آموزش و پرورش در استانھا، شھرستانھا و مناطق کشور، مدیران مدارس موظفند مدارس تحت مدیریت خود را بر اساس بودجه تخصیص یافته از محل منابع زیر و در چارچوب ضوابط آموزش و پرورش و خط مشی ھا و سیاست ھای شوراھای مناطق و با ھمکاری انجمن اولیا و مربیان با کیفیت مناسب اداره نمایند.
ـ اعتبارات دولت که به صورت سرانه دانش آموزی پرداخت می شود
ـ کمک ھای مردمی
ـ سھمی که از طریق شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه از عوارض اخذ شده در اختیار مدرسه قرار می گیرد.
ـ وجوه حاصل از ارائه خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه
٣ـ آیین نامه توسعه مشارکت ھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس به منظور ارتقای کیفیت برنامه ھای آموزشی و تربیتی، جلب و توسعه مشارکت ھای مردمی و تقویت نظام مدیریتی مدارس، به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید.
4ـ بر اساس این آیین نامه، مدارس دولتی واجد شرایط به درخواست شورای مدرسه (که نماینده انجمن اولیا و مربیان مدرسه نیز عضو آن می باشد) و تایید شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه به صورت ھیئت امنایی اداره می شوند.
در تبدیل مدارس عادی به ھیأت امنایی، شرایطی به شرح زیر لحاظ می شود:
ـ مدرسه به صورت مستقل و یک نوبته دایر باشد.
ـ مدرسه در فعالیت ھای تربیتی و آموزشی فعال باشد.
ـ امکان تامین نیروی انسانی متخصص، مجرب و واجد شرایط برای اجرای فعالیت ھای رسمی و فوق برنامه داشته باشد.
ـ مدیر مدرسه، انجمن اولیا و مربیان و شورای مدرسه از روحیه و باور مشارکت پذیری برخوردار باشند.
ـ ساکنان منطقه از نظر اقتصادی، فرھنگی و اجتماعی یذیرای راه اندازی مدرسه ھیأت امنایی باشند.
ـ مدرسه دارای تجھیزات آموزشی و کمک آموزشی در حد مناسب برای اجرای برنامه ھای آموزشی و پرورشی باشد.
ـ مدرسه دارای فضای فیزیکی مناسب باشد.
در تبدیل مدارس عادی به ھیأت امنایی، ھیچگونه تغییری که مخالف بـا بند ٣ از اصل ٣ و اصل٣٠ قانون اساسی باشد مشاھده نمی شود.
5 ـ یکی از وظایف ھیأت امنای مدارس، بررسی و تصویب برنامه سالانه پیشنھادی مدیر مدرسه (از قبیل فعالیتھای مربوط به بھبود کیفیت برنامه ھای رسمی، فعالیتھای آموزشی و پرورشی فوق برنامه و...) است. بر اساس ماده 6 این آیین نامه، مدیر مدرسه موظف است در تابستان، برنامه سال تحصیلی آینده را شامل رئوس برنامه و دلایل توجیھی، برآورد اعتبارات و محل تامین اعتبارات را تھیه و جھت تصویب به ھیأت امنای مدرسه ارائه کند. در تھیه و تصویب برنامه سالانه مدرسه، توجه به مفاد ماده ١٠ آیین نامه مذکور که مستند به قانون شوراھای آموزش و پرورش می باشد ضروری است. بر این اساس، برنامه ھای رسمی مدرسه از محل اعتبارات دولتی (بندھای ١ و ٣ ) ماده١١ قانون شوراھا و ماده١٠ آیین نامه موصوف و مطابق اصل ٣٠ قانون اساسی تنظیم و اجرا می شود.
6 ـ بر اساس آیین نامه نحوه ارایه خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه در مدارس، مصوب جلسه 6٢٠ شورای عالی آموزش و پرورش خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه به مجموعه فعالیت ھایی اطلاق می شود که علاوه بر برنامه ھا و ساعات مصوب ھفتگی، در مدارس طراحی و اجرا می شود. این خدمات برای اداره مناسب تر مدارس و افزایش کیفیت فعالیت ھای آن ارائه می شود و ھزینه ھای آن از محل کمک ھای مردمی و وجوه حاصل از ارائه خدمات فوق، تامین می شود. ضمنا مدیر مدرسه اجازه دارد که ٣٠ / ٠ دانش آموزان بی بضاعت را از پرداخت ھزینه معاف کند.
٧ ـ خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه شامل: دروس جبرانی ، تکمیلی و تقویتی و فعالیت ھای فرھنگی ، ھنری ، ورزشی ، بھداشتی و بازدیدھای علمی ، گروھی دانش آموزی و اردوھا و سایر برنامه ھای اضافی و مکمل می باشد. مدیر مدرسه و ھیأت امنا می توانند به استناد بندھای ٢ و 4 قانون شوراھا و بندھای 5 ،4 ،٢ و 6 این آیین نامه، برنامه ریزی ھای لازم را انجام دھند. بدیھی است برای ارائه خدمات فوق برنامه آموزشی و پرورشی، اضافه بر برنامه ھای رسمی، تامین ھزینه ھا به عھده اولیای دانش آموزان خواھد بود که دریافت آن از اولیای دانش آموزان مطابق قوانین و مقررات بوده و با اصل٣٠ قانون اساسی نیز مغایرتی ندارد.
٨ ـ با توجه به موارد مطروحه، وزارت آموزش و پرورش به ھیچ عنوان از تامین ھزینه ھای آموزش و پرورش رسمی سلب مسئولیت نکرده بلکه برابر ماده ٣٠ قانون اساسی موظف به تامین ھزینه ھای آموزش و پرورش عمومی بوده و ھست، ضمنا در بند 4 ماده ١٠ (منابع مالی مدرسه) آیین نامه مذکور، قید شده وجوھی که از ارائه خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه (اضافه بر برنامه ھای رسمی آموزش و پرورش) دریافت می شود.
ھمانطور که ملاحظه می فرمایید این برنامه ھا، کاملا خارج از برنامه رسمی مدرسه بوده و تامین ھزینه ھای آن توسط اولیا ھیچ ربطی به رایگان بودن آموزش و پرورش وفق اصل ٣٠ قانون اساسی ندارد. لذا با عنایت به جمیع مطالب مطروحه، رد دادخواست فوق الذکر مورد استدعا می باشد.»
مدیرکل آموزش و پرورش استان مازندران نیز به موجب لایحه شماره ١٠4٢ / 5٩6٣5 / ٢٠٠٠ ـ 5 / ٩ / ١٣٩6 توضیح داده است که:
«به: مدیریت محترم دفتر ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع: لایحه دفاعیه
سلام علیکم
احتراماً عطف به ابلاغیه شماره ٩6 / ٩١٣ در خصوص دادخواست آقای بھروزان قارویی پرونده شماره ٩6٠٩٩٨٠٩٠5٨٠٠٧٩٩ به خواسته ابطال نامه، ضمن ابلاغ آمادگی کامل در رعایت مقررات قانونی در قالب بخشنامه ھا و دستورالعمل ھای ابلاغی، توجه ریاست و اعضای آن شعبه را به دلایل ذیل معطوف و در جھت تامین منافع و حقوق حقه دستگاه، تقاضای رسیدگی صائبانه و استدعای صدور حکم بر بی حقی خواھان دارد.
طبق مصوبه ٧٨٨ جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ١ / ٢ / ١٣٨٨ با موضوع آیین نامه توسعه مشارکت مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس شماره ١6٨45 / ١٢٠ ـ ١٨ / 5 / ١٣٨٨ ،مدارس ھیأت امنایی دارای ھمان شرایط و ویژگیھای مدارس دولتی می باشد، فقط اداره مدرسه به صورت ھیأت امنایی می باشد تا از خرد جمعی افراد صاحب نظر در تعلیم و تربیت استفاده گردد.
لذا مدارس ھیأت امنایی ھم دولتی ھستند. طبق ماده ١١ آیین نامه مذکور این مدارس موظف به ثبت نام از دانش آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی خود می باشند.
مشارکت دانش آموزان یا والدین در ھزینه اداره مدرسه اختیاری بوده و ھیچ گونه اجباری در کار نمی باشد. دریافت ھرگونه مشارکت بر اساس تصویب ھیأت امنا تحت عنوان خدمات آموزش و پرورش فوق برنامه برای ساعات غیر رسمی مدرسه می باشد که به صورت داوطلبانه و اجازه والدین صورت میپذیرد. با عنایت به مراتب فوق الذکر از آنجایی که دستگاه وفق قوانین و مقررات اقدام نموده و ھیچ گونه تخلفی مرتکب نشده است از محضر ریاست شعبه رد شکایت خواھان مورد استدعاست.»
ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٧ / ٧ / ١٣٩٧ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی ھیأت عمومی
الف ـ نظر به اینکه نامه شماره ١٠6 / ٣٩544ـ ٢5 / 6 / ١٣٩٢ اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران به استانداری مازندران در پاسخ به نامه استانداری تنظیم شده و در آن شرح وضعیتی گزارش شده است و از مصادیق مقررات بند ١ ماده ١٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری محسوب نمی شود، بنابراین قابل طرح و اتخاذ تصمیم در ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری تشخیص نشد.
ب ـ مفاد آیین نامه توسعه مشارکتھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس مصوب ھفتصد و ھشتاد و ھشتمین جلسه مورخ ١ / ٢ / ١٣٨٨ شورای عالی آموزش و پرورش در حدی که با تغییر اداره مدارس دولتی به ھیأت امنایی شائبه غیر دولتی بودن مدارس را ایجاد می کند و منجر به این می شود که در عمل ھیأت امناء مدارس، اولیاء دانش آموزان را به پرداخت شھریه برای غیر خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه ملزم می کند، مغایر اصل ٣٠ قانون اساسی است و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
منبع : روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران
رای شماره 1962 هیات عمومی دیوان عدالت اداری رای شماره 1626 هیات عمومی دیوان عدالت اداری
