بخشیدن مهریه در ازای حضانت دائم فرزند
آیا میتوان در ازای حضانت دائم فرزند مهریه را بخشید؟ و آیا امکان اخذ حضانت دائمی فرزند وجود دارد؟
آیا میتوان در ازای حضانت دائم فرزند مهریه را بخشید؟ و آیا امکان اخذ حضانت دائمی فرزند وجود دارد؟
طبق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف پدر و مادر است. یعنی در عین حال که هر کدام از پدر و مادر حق دارند حضانت دائم فرزند را داشته باشند، تکلیف قانونی و شرعی هم در این خصوص دارند.
بر اساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، حضانت فرزند دختر و پسر تا پایان ۷ سالگی با مادر است و پس از این سن تا بلوغ قانونی یعنی دختر ۹ سال و پسر ۱۵ سال، حضانت با پدر است.
اما با وجود این فرضها ملاک حضانت برای دادگاه بر طبق تبصره همان ماده مصلحت طفل است. یعنی به تشخیص دادگاه با رعایت مصلحت طفل است که فرزند مشترک نزد کدام یک از ابوین باشد و دیگری فقط حق ملاقات داشته باشد.
با توجه به این توضیحات، در حقوق خانواده نظر غالب بر این است که هیچ کدام از ابوین نمیتواند از خود در زمینه حضانت فرزند اسقاط حق کند.
اگرچه رویه قضایی در طلاقهای توافقی میپذیرد که هر یک از زوجین، با توافق حضانت را به دیگری واگذار کند زیرا همانطور که گفته شد حضانت هم جنبه حق و هم جنبه تکلیف دارد و با قبول حضانت پدر یا مادر و موافقت دیگری، حتی حضانت دائم فرزند با توافق تفویض می‌شود و اگر مخالفت مصلحت طفل نباشد، دادگاه هم ممانعتی ندارد. اما در خصوص بخشش مهریه در قبال حضانت دائم فرزند، رویه قضایی خاصی وجود ندارد و بین حقوقدانها اختلاف نظر است. در طلاق خلع زن چیزی از مهریه یا غیر آن را در قبال طلاق بذل میکند که این مطلقا ارتباطی به حضانت فرزندان ندارد. حال اگر قرارداد صلحی منعقد شود که زن مهریه را در قبال گرفتن حضانت دائم فرزند مشترک صلح کند، به این معنا که مرد نتواند مطلقا حتی در صورت از بین رفتن صلاحیت مادر یا اثبات به صلاح فرزند نبودن حضانت با مادر، حضانت دائم فرزند را پس بگیرد، به نظر میرسد با قاعده آمره ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی که حضانت را تکلیف کرده و ملاک حضانت دائم فرزند را برای دادگاه مصلحت طفل قرار داده، در تعارض است. بنابراین حضانت طفل و رعایت مصلحت او نمیتواند وجهالمصالحه قرار گیرد.
به دو نشست قضایی متفاوت در این خصوص استناد می‌شود:
بذل مهر در قبال اخذ حق حضانت دائم فرزند
نظر به اینکه حسب مدلول ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی (نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است) در مدتی که حضانت با پدر است، اگر زوجه در قبال انتقال حضانت از ناحیه زوج، مهرش را به زوج بذل کند، در این فرض؛ اولا آیا مهر بذلشده محسوب می‌شود؟ و ثانیا آیا طلاق خلع است یا رجعی؟
نظر اکثریت: حق حضانت بنا به دلایل زیر قابل اسقاط و معامله نیست:
از ماده راجع به حضانت متوجه می‌شویم که حق حضانت پدر قابل اسقاط نیست. چون ولایت است و اصلا حق ولایت قابل اسقاط نیست، ولو اینکه قرارداد ببندند.
ولایت یک اصل ذاتی و قائم به شخص پدر و جد پدری است و قانونگذار در مدت کوتاهی حق حضانت را به مادر داده و چون تکلیف است، قابل اسقاط نیست.
در حضانت، حق و تکلیف، چنان به هم آمیخته است که از نظر قانون مدنی این حق قابل اسقاط نیست و در فرض سوال، بذلی که از سوی زوجه صورت پذیرفته، یک شرط باطل و خلاف شرع و قانون است.
نظر اقلیت: در حضانت آنجا که حق است، قابل اسقاط است و آنجا که تکلیف است، قابل اسقاط نیست. دلیل این امر، آن است که حق قابل اسقاط است ولی پذیرفتن مسئولیت طفل تکلیف است. نگهداری تا جایی که مرز حق است، صد درصد قابل اسقاط است و در فرض سوال چون بذل در مقابل حق حضانت است، طلاق رجعی است.
نظر کمیسیون: در مورد سوال مطروحه، نظر به اینکه زوجه مهر خود را در قبال انتقال حضانت فرزندان مشترک، به زوج میدهد، موضوع منصرف از بذل مهر بوده و مهر بذلشده، محسوب نیست و با توجه به اینکه حسب مقررات ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی که میگوید: «طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقال مالی که به شوهر میدهد، طلاق بگیرد، اعم از اینکه مال مزبور عین مهر یا معادل آن یا بیشتر یا کمتر از مهر باشد.» چون در فرض سوال موضوع کراهت از شوهر مطرح نیست، چنین طلاقی به فرض وقوع، طلاق خلعی نیست بلکه رجعی محسوب می‌شود.
توافق زوجین هنگام طلاق در خصوص حضانت دائم فرزند و صلح مهر
سوال: چنانچه در حین رسیدگی به درخواست طلاق توافقی زوجین این شرط قرار گیرد که زوجه در مقابل تحصیل حق حضانت فرزندان (حتی بیش از سن ۷ سالگی) مهر خویش را صلح کند، آیا این شرط صحیح است و قابلیت اجرایی دارد؟
اتفاق نظر: برای معتبر شناختن این نوع توافق، باید ابتدا به ساکن بررسی شود که آیا حضانت قابل انتقال و تفویض به فردی غیر از شخصی که وظیفه و حق این امر را دارد، است؟ در این ارتباط میتوان به قانون واگذاری حضانت فرزندان صغیر یا محجور به مادران آنها مصوب سال 1364 اشاره کرد که طبق آن اگرچه جد پدری (ولی قهری) زنده باشد، اما امکان تفویض حضانت فرزندان به مادر وجود دارد.
علاوه بر آن، ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی نیز چنین امری را پیشبینی کرده و در آن قید سن را نیز بیان نکرده است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت برخلاف حق ولایت، حق حضانت قابلیت تفوض را دارد و در حین طلاق چنانچه صلح مهر بر مبنای تفویض حق حضانت فرزندان (حتی بیش از ۷ سال سن) به مادر داده شود، این صلح صحیح و لازم تلقی خواهد شد.
در نهایت اینکه مطابق ماده ۴۱ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ حتی اگر زوجین در طلاق توافقی بر حضانت دائم یکی از والدین یا حضانت تا سن خاص توافق کرده باشند، اگر دادگاه در آینده تشخیص دهد که این حضانت به مصلحت طفل نیست، میتواند تصمیم لازم در خصوص سلب حضانت یا تعیین ناظر را اتخاذ کند.
توجه داشته باشید که توافق زوجین برای حضانت در طلاق توافقی و غیر آن معتبر و لازمالاجراست ولی در آینده اگر بتوان برای دادگاه ثابت کرد که مصلحت طفل، سلامت یا تربیت او در معرض خطر است و برای دادگاه ثابت شود، حتی اگر قبلا توافقی بوده باشد ملاک برای دادگاه رعایت مصلحت طفل است.
منبع : روزنامه حمایت
