دسترسی غیرمجاز به داده های الکترونیک
دسترسی غیرمجاز به دادههای الکترونیک عبارت است از رخنه غیرقانونی به سامانه کامپیوتری حفاظت‌شده توسط شخص یا اشخاصی که مجاز به استفاده از آن نیستند
دسترسی غیرمجاز به دادههای الکترونیک عبارت است از رخنه غیرقانونی به سامانه کامپیوتری حفاظت‌شده توسط شخص یا اشخاصی که مجاز به استفاده از آن نیستند.
دسترسی غیرمجاز به دادههای الکترونیک عبارت از رخنه غیرقانونی به سامانه کامپیوتری حفاظت‌شده توسط شخص یا اشخاصی است که مجاز به استفاده از آن نیستند. این عمل گاهی در زبان فنی، هک یا رخنهگری هم نامیده میشود. با این حال هک دقیقا به معنای دسترسی غیرمجاز نیست.
هک به شیوهای رخنه در سامانه رایانهای است که در نفس خود بزه نیست و در میان متخصصان علوم رایانه به هنر هک معروف است. در هر حال چنانچه دسترسی از طرق غیرقانونی باشد، بزه دسترسی غیرقانونی محقق شده است.
جرم دسترسی غیرمجاز به دادهها میتواند به نوعی مادر اغلب جرایم رایانهای باشد. با این وجود اگر بتوان شکستن حریم اطلاعات و حفاظتشدگی آنها را به جبر و قهر دانست، میتوان این جرم را در حقوق سنتی با جرم هتک حرمت منازل غیر یا ورود به عنف به ملک دیگری مشابه دانست.
مبنای جرمانگاری جرم دسترسی غیرمجاز به دادههای الکترونیک
مبنای جرمانگاری جرم دسترسی غیرمجاز به دادهها، ابتدا مبنای اخلاقی است. به این معنا که حقوق، احترام به حریم اشخاص را ضروری میداند و از این رو، گرچه ورود به دادههای افراد بدون ضرر باشد، اما به جهت نقض حریم خصوصی اشخاص، جرمانگاری شده است.
علاوه بر این ارزش سامانههای رایانهای به جهت دادههای درون آن است و ورود به این سامانهها، ارزش محرمانگی را از بین می‌برد.
ماهیت جرم دسترسی غیرمجاز به دادههای الکترونیک
گفتیم که دسترسی غیرمجاز، میتواند مادر بیشتر جرایم رایانهای باشد. در قیاس با جرایمی مانند کلاهبرداری اینترنتی یا تروریسم سایبری، دسترسی غیرمجاز یک عمل مقدماتی و در راستای انجام جرم اصلی محسوب میشود. حال پرسش آنجاست که آیا دسترسی غیرمجاز و کلاهبرداری اینترنتی، دو جرم جداگانه با مجازات جداگانه هستند؟
به نظر میرسد که پاسخ این پرسش، مثبت باشد و اگرچه ورود غیرمجاز در راستای جرم کلاهبرداری بوده، اما شامل مقررات تعدد جرم است و مجازات دو جرم اعلام میشود.
مجازات جرم دسترسی غیرمجاز به دادهها
بر اساس ماده یک قانون جرایم رایانهای، هر کس بهطور غیرمجاز به دادهها یا سامانههای رایانه ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است، دسترسی یابد، به حبس از 91 روز تا یک سال یا جزای نقدی از 5 میلیون تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
این ماده در برگیرنده مجازات جرم دسترسی غیرمجاز عام است. چون در همین قانون نوع خاصی از دسترسی غیرمجاز پیشبینی شده است که به دادههای سری ارتباط دارد. بر اساس ماده 4 قانون جرایم رایانهای، هر کس به قصد دسترسی به دادههای سری موضوع ماده 3 این قانون، تدابیر امنیتی سامانههای مخابراتی یا رایانهای را نقض کند، به حبس از 6 ماه تا دو سال یا جزای نقدی از 10 میلیون تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. گرچه این ماده در بخش جاسوسی رایانهای آمده، اما از جهت ارکان جرم با بزه دسترسی غیرمجاز تفاوتی ندارد.
مرتکب جرم دسترسی غیرمجاز به دادهها چه فردی است؟
مرتکب بزه غیرمجاز، هر فردی میتواند باشد. اما به صورت حرفهای، تنها افرادی قادر به انجام این بزه هستند که تسلط مناسبی بر رایانه و هک داشته باشند. بنابراین مرتکبان این جرم عموماً افرادی باهوش و توانا محسوب میشوند.
موضوع جرم دسترسی غیرمجاز به دادههای الکترونیک
موضوع این جرم، داده یا سامانههای کامپیوتری و مخابراتی است. بزهدیده این جرم میتواند شخص حقیقی یا حقوقی یا خصوصی یا عمومی باشد.
اما اگر موضوع جرم، از دادهها و اطلاعات سری باشد، مرتکب به مجازات ماده 4 قانون جرایم رایانهای محکوم خواهد شد.
ذکر این نکته ضروری است که موضوع این جرم، دادههای سری نیست، بلکه سامانههایی است که در آنها دادههای سری وجود دارد.
بنابراین اگر شخصی به قصد دسترسی وارد سامانههایی شود که دادههای سری را نگهداری میکنند، اگرچه به داده سری دست پیدا نکند، اما مجازات دسترسی به دادههای سری را خواهد داشت.
بنابراین قصد دسترسی غیرمجاز به دادههای سری برای ارتکاب جرم مزبور کفایت کرده و لزومی ندارد که مرتکب حتما به دادههای سری دست پیدا کند.
جرم دسترسی به دادههای سری، نیازمند وجود سوءنیت است. یعنی اگر دسترسی شخص به دادهها مجاز بوده یا او از سری بودن آنها بیاطلاع باشد، بزه دسترسی به اطلاعات سری تحقق پیدا نکرده است.
رکن مادی جرم دسترسی غیرمجاز به دادههای الکترونیک
رکن مادی یا رفتار مادی جرم دسترسی غیرمجاز، دسترسی یا توانایی بهرهگیری یا دسترسی از سامانه یا داده و مفهومی کلیتر از رخنهگری است. رخنهگری یا هک تنها در مواردی محقق میشود که به اطلاعات حفاظت‌شده دسترسی پیدا شود، اما جرم دسترسی به دادهها ممکن است در مورد سامانههای حفاظت‌شده یا نشده باشد.
نحوه شکایت از جرم دسترسی غیرمجاز به دادهها
برای شکایت از این جرم باید ادله اثبات وجود داشته باشد. معمولا ادله اثبات جرم دسترسی غیرمجاز توسط کارشناسان مربوطه احراز شده یا توسط نهادهای مرتبط یا امنیتی کشف میشود.
مرجع رسیدگی به جرم دسترسی غیرمجاز، دادسرای ویژه رسیدگی به جرایم رایانهای بوده و ضابط مربوطه، پلیس فضای تبادل اطلاعات یا فتاست.
منبع : روزنامه حمایت
