نظریه مشورتی
در رابطه با یکی از استثناهای مجاز در نظام حقوق مالکیت فکری بهطور عام و حقوق مولفان بهطور خاص که در ماده 8 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان آمده است و با توجه به نگرانی از مسئولیتهای ناشی از نقض احتمالی حقوق مولفان و ناشران، سوالاتی به شرح زیر تقدیم میشود آیا کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران میتواند اقدام به ایجاد کتابخانه دیجیتال صرفا برای دانشجویان، اساتید و همکاران دانشگاه تهران کند؟
در رابطه با یکی از استثناهای مجاز در نظام حقوق مالکیت فکری بهطور عام و حقوق مولفان بهطور خاص که در ماده 8 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان آمده است و با توجه به نگرانی از مسئولیتهای ناشی از نقض احتمالی حقوق مولفان و ناشران، سوالاتی به شرح زیر تقدیم میشود: آیا کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران میتواند اقدام به ایجاد کتابخانه دیجیتال صرفا برای دانشجویان، اساتید و همکاران دانشگاه تهران کند؟
آیا تشکیل این کتابخانه از مواردی است که در ماده هشتم قانون مزبور به آن پرداخته شده است؟ معنای کتابخانه دیجیتال در اینجا، فراهم کردن فایل کتابهای چاپی مشمول قانون، آن هم صرفا برای استفاده داخلی دانشگاه شامل دانشجویان، کارمندان و استادان و در یک موسسه آموزشی و علمی است که در قانون مزبور بهعنوان یک مورد مجاز برای عکسبرداری از کتابها برای در اختیار قرار دادن به اعضای رسمی تجویز شده است. درصورتی که پاسخ سوال قبلی منفی باشد، آیا ایجاد دسترسی مزبور ایجاد کتابخانه دیجیتال منحصرا برای دانشجویان و اساتید همکار دانشگاه، مشروط به عدم امکان ذخیره و دانلود و صرفا برای مطالعه آثار، مجاز خواهد بود؟ در این فرض اپلیکیشین ویژه یا دسترسی مجازی منحصرا با استفاده از رمز و ویپیان برای هر یک از اعضای خاص فراهم میشود و آنها نمیتوانند فایل مزبور را برداشته یا آن را در اختیار دیگران قرار دهند. چنان که امکان تکثیر فایل نیز وجود ندارد و تنها امکان مطالعه آنلاین یا آفلاین اثر بدون امکان ذخیرهسازی آن وجود دارد.
اولاً، حکم مقرر در ماده 8 قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان مصوب سال 1348 مبنی بر اختیار کتابخانههای عمومی و مؤسسات جمعآوری نشریات و مؤسسات علمی و آموزشی که به صورت غیرانتفاعی اداره میشوند، در نسخهبرداری از آثار مورد حمایت این قانون از راه عکسبرداری یا دیگر طرق مشابه آن به میزان مورد نیاز و متناسب با فعالیت خود، حکمی خاص است که با لحاظ ماده 11 قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب سال 1352، مشمول ممنوعیت مذکور در ماده 2 این قانون نیست و به اعتبار و قوت خود باقی است. ثانیاً، حکم مقرر در ماده 8 صدرالذکر، از جمله با هدف گسترش دانش، تسهیل دسترسی آزاد به منابع علمی و فرهنگی و کاهش هزینههای این امر و نیز حمایت ویژه از کتابخانههای آموزشی، عمومی و دانشگاهی غیرانتفاعی پیشبینی شده است. ثالثاً، به نظر میرسد این موضوع که در ماده 8 یادشده، کتابخانههای عمومی و مؤسسات علمی وآموزشی غیرانتفاعی که با طیف گستردهتری از مراجعان به نسبت دانشگاهها مواجه هستند، در نسخهبرداری از آثار مورد حمایت این قانون مجاز دانسته شدهاند، به طریق اولی دانشگاههای دولتی از جمله فرض سؤال (کتابخانه مرکزی، مرکز اسناد و تأمین منابع علمی دانشگاه تهران)، در ایجاد کتابخانه دیجیتال از آثار مشمول قانون، از اختیار برخوردارند. رابعاً، با توجه به اینکه در ماده 8 یادشده مقرر شده است که عکسبرداری یا دیگر طرق مشابه آن طبق آییننامهای که به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید، انجام شود، به نظر میرسد ایجاد کتابخانه دیجیتال از آنجایی که مربوط به شیوه اجرای این ماده است، منوط به تصویب آییننامه مذکور است.
منبع : روزنامه حمایت