در دنیای امروز که شهرها روز به روز در حال گسترش هستند، محافظت از فضای سبز و جلوگیری از قطع درختان به یک ضرورت مهم تبدیل شده است و اهمیت حفظ فضای سبز به دلیل رشد سریع شهرنشینی در شهرهای بزرگی مانند تهران، مشهد، تبریز و سایر مناطق آذربایجان شرقی، دوچندان شده است. در این راستا، کمیسیون 7 شهرداری که به کمیسیون تشخیص باغات نیز معروف است، نقش حیاتی در نظارت بر قانون حفظ و گسترش فضای سبز ایفا می‌کند. این کمیسیون با توجه به اهمیتی که حفظ درختان و فضای سبز در بهبود کیفیت زندگی شهری دارد، از قطع بی‌رویه درختان جلوگیری می‌کند و دستورالعمل‌های خاصی را برای محافظت از این ثروت‌های طبیعی تنظیم می‌نماید.
کمیسیون 7 چیست؟
کمیسیون باغات یا کمیسیون ماده 7، به کمیسیون‌هایی گفته می‌شود که بر اساس ماده ۷ قانون اصلاح قانون حفظ و گسترش فضای سبز، برای شناسایی باغات اراضی شهری تشکیل شده‌اند. هدف این کمیسیون‌ها، حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از قطع بی‌رویه درختان است. طبق این قانون، هرگونه اقدام به قطع یا تخریب درختان در معابر، میادین، بزرگراه‌ها، پارک‌ها، بوستان‌ها، باغات و مناطقی که توسط شورای اسلامی شهر به عنوان باغ شناخته شوند، ممنوع است، مگر اینکه کمیسیون تشخیص باغات شرایط خاصی را برای این کار تأیید کند.
با توجه به رشد شهرنشینی و افزایش ساخت‌وساز، اهمیت حفاظت از درختان و محیط زیست بیشتر از گذشته احساس می‌شود. در این راستا، آیین‌نامه حفظ و گسترش فضای سبز به ماده ۷ اشاره کرده که نظارت بر اجرای اصول قانون و تشخیص باغات را به عهده کمیسیون ماده 7 می‌گذارد. طبق این آیین‌نامه، هیچ مالک یا سازنده‌ای نباید به درختانی که در نزدیکی ملک آنها قرار دارند آسیبی وارد کند و از تخلیه مصالح ساختمانی در مناطقی که درختان و درختچه‌ها قرار دارند باید جلوگیری شود.
علاوه بر این، کمیسیون ماده 7 بر اساس ماده 1 قانون اصلاح لایحه حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، تشکیل شده است تا از قطع درختان در معابر و سایر مکان‌های شهری جلوگیری کند. این کمیسیون برای تشخیص باغات و اعمال ضوابط مربوط به قطع درختان و حفظ فضای سبز در شهرداری‌ها تشکیل می‌شود.
اعضای کمیسیون ماده 7 چه کسانی هستند؟
اعضا کمیسیون ماده 7 شامل یک نماینده از شورای اسلامی شهر، یک نفر به انتخاب شهردار (ترجیحاً معاون شهرسازی یا خدمات شهری) و مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری هستند. این کمیسیون همچنین مسئول تصمیم‌گیری در مورد درخواست‌های هرس و قطع درختان است و برای صدور پروانه ساختمانی در اراضی با مساحت بیش از 500 مترمربع باید نظر این کمیسیون اخذ شود.
در صورتی که مالک یا ذینفع با تصمیمات کمیسیون ماده 7 مخالفت داشته باشد، می‌تواند اعتراض خود را ظرف دو ماه به شهرداری اعلام کند و در نهایت، نظر شورای اسلامی شهر در این خصوص قطعی خواهد بود.
وظایف کمیسیون ماده 7 چیست؟
وظایف کمیسیون ماده 7 شهرداری طبق آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها و اصلاحات آن به شرح زیر است:
• نظارت بر اجرای قانون و آیین‌نامه‌ها: کمیسیون ماده 7 مسئول نظارت بر اجرای قانون و آیین‌نامه‌های مربوط به حفظ فضای سبز شهری و تشخیص باغات در محدوده‌های شهری است.
• بررسی درخواست‌های قطع درختان: هرگونه درخواست برای قطع، جابجایی، یا سربرداری درختان در معابر و مکان‌های شهری خصوصی و دولتی باید به کمیسیون ارجاع شود تا بررسی و مجوز لازم صادر گردد. بدون مجوز کمیسیون، هرگونه اقدام به قطع درختان موجب مسئولیت کیفری و جبران خسارت می‌شود.
• صدور مجوز پروانه ساختمانی: کمیسیون ماده 7 باید پیش از صدور پروانه ساختمانی برای عرصه‌های با مساحت بیش از 500 مترمربع واقع در محدوده شهری، نظر خود را اعلام کند. در کلان‌شهرها، برای عرصه‌های با مساحت بین 500 تا 2000 مترمربع، صدور پروانه ساختمانی منوط به تایید کمیسیونی متشکل از نمایندگان مختلف است.
• تشخیص باغات: کمیسیون ماده 7 مسئول تشخیص باغات در محدوده شهری است. برای اینکه یک مکان به عنوان باغ شناخته شود، باید یکی از ویژگی‌های خاصی مانند مساحت بیش از 500 مترمربع، داشتن سند مالکیت یا سابقه دایر باغ و یا تایید وزارت جهاد کشاورزی را داشته باشد.
• بررسی پرونده‌ها و نظر کارشناسی: در صورتی که شورای اسلامی شهر قصد تشخیص باغ بودن ملکی را داشته باشد، شهرداری موظف است پرونده‌ها را به همراه نظر کارشناسی کمیسیون به شورا ارسال کند.
کمیسیون ماده 7 به عنوان واحدی مستقل از شهرداری، تمامی این وظایف را برای حفظ فضای سبز و حفاظت از درختان و باغات در محدوده شهری انجام می‌دهد.
در چه شرایطی آیین نامه کمیسیون ماده 7 شهرداری قطع درختان را تصویب می‌کند؟
طبق ماده 5 آیین‌نامه اجرایی لایحه اصلاح قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، شرایطی وجود دارد که تحت آنها کمیسیون تشخیص باغات قطع درختان را تصویب می‌کند:
• درخت غیر مثمری که به سن بهره‌برداری رسیده باشد و مالک درخواست قطع آن به قصد استفاده از چوب درخت را داشته باشد. در این حالت، باید درخت جدیدی به جای آن کاشته شود. اگر شهرداری بخواهد درخت را حفظ کند، باید بهای عادله چوب آن را با توافق مالک پرداخت کند. در صورت اختلاف در قیمت، قیمت آن طبق نظر کارشناس رسمی دادگستری تعیین می‌شود.
• درختی که به علت آفت‌زدگی، بیماری، انگل یا دلایل غیر عمد خشک شده باشد یا احتمال سرایت آفات و بیماری‌ها از آن به دیگر درختان وجود داشته باشد. در این صورت، باید به جای آن نهال به میزان دو برابر محیط بن درخت غرس شود.
• درختی که در محل احداث ساختمان یا مسیر راه، کانال، مجاری آب، خطوط انتقال برق، لوله‌کشی نفت، گاز، تلفن و نظایر آن قرار گرفته باشد یا به هر نوعی مانع اجرای طرح‌های عمرانی و عمومی باشد.
• درختی که در معابر یا میادین قرار دارد و مانع عبور و مرور طبیعی شود یا برای مالکین و ساکنین آن منطقه مزاحمت ایجاد کرده باشد.
اعتراض به رای کمیسیون ماده 7 چگونه است؟
اعتراض به آرا کمیسیون ماده 7 به شرح زیر است:
• مهلت اعتراض به نظر کمیسیون: ذینفع می‌تواند اعتراض خود را ظرف مدت دو ماه پس از ابلاغ نظر کمیسیون به شهرداری اعلام کند. سپس شهرداری این اعتراض را به شورای شهر ارجاع می‌دهد و نظر شورای شهر قطعی و غیر قابل اعتراض خواهد بود.
• رای قطعی کمیسیون: اگر ذینفع به نظر کمیسیون اعتراض نکند یا اعتراض خود را پس از مهلت دو ماهه اعلام کند، رای کمیسیون به طور قطعی و لازم‌الاجرا خواهد بود.
• اعتراض به رای کمیسیون تجدیدنظر: در صورتی که ذینفع ظرف 15 روز از تاریخ ابلاغ رای به آن اعتراض کند، کمیسیون تجدیدنظر تشخیص باغات مجدداً به موضوع رسیدگی خواهد کرد. آراء کمیسیون تجدیدنظر نیز ظرف دو ماه قابل اعتراض و رسیدگی مجدد در شورای اسلامی شهر تهران است.
• اعتراض در دیوان عدالت اداری: آراء کمیسیون‌های تشخیص باغات و شورای شهر در صورت درخواست ذینفع و در صورت وجود شرایط خاص، قابل ابطال در دیوان عدالت اداری هستند.
• اعتراض به رای کمیسیون ماده 7 در دیوان عدالت اداری: پس از صدور رای قطعی کمیسیون ماده 7، افراد مقیم ایران می‌توانند تا سه ماه و افراد مقیم خارج از کشور تا شش ماه از تاریخ ابلاغ رای، به دیوان عدالت اداری اعتراض کنند.
حالت‌های اعتراض در دیوان عدالت اداری
در دیوان عدالت اداری، دو حالت ممکن است رخ دهد:
رد شکایت: در صورتی که شکایت رد شود، ذینفع تا 20 روز پس از آن می‌تواند درخواست تجدید نظر در شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری کند.
ورود شکایت: در این حالت، دیوان عدالت اداری شکایت را وارد دانسته و پرونده دوباره به کمیسیون جهت رسیدگی ارسال خواهد شد.
در صورتی که ذینفع قصد اعتراض به رأی کمیسیون ماده 7 را داشته باشد، می‌تواند از وکیل حقوقی یا وکیل کیفری مشاوره بگیرد و در دادگستری اقدام نماید. در پرونده‌های مربوط به املاک و باغات، وکیل ملکی و در دعاوی خانوادگی مانند اختلافات ارثی، وکیل خانواده یا وکیل طلاق می‌تواند راهنمایی کند. حضور وکیل پایه یک با سوابق مرتبط در این دعاوی می‌تواند احتمال موفقیت موکل را افزایش دهد. همچنین، برخی از وکلا عضو کانون وکلا بوده و می‌توانند در فرآیند حقوقی کمک شایانی کنند.
نحوه و چگونگی رسیدگی کمیسیون ماده 7 شهرداری تهران
کمیسیون ماده 7 شهرداری تهران به‌منظور تشخیص باغ بودن یا نبودن زمین و ضرورت قطع درختان، وظیفه رسیدگی به درخواست‌های مالکین را بر اساس آیین‌نامه اجرایی برعهده دارد. روند رسیدگی به این‌صورت است:
• ارسال درخواست به کمیسیون: مالک یا ذینفع باید درخواست خود برای قطع درختان یا تشخیص باغ بودن یا نبودن زمین را همراه با مدارک و سوابق مربوطه به کمیسیون ماده 7 ارسال نماید.
• بررسی مدارک و سوابق: کمیسیون ماده 7 با توجه به مدارک و سوابق موجود، به درخواست رسیدگی می‌کند.
• تشکیل جلسه و بررسی درخواست: پس از دریافت درخواست، کمیسیون جلسه‌ای تشکیل می‌دهد تا به‌طور دقیق به درخواست رسیدگی کند و تصمیم‌گیری نماید.
• صدور رای کمیسیون: کمیسیون ماده 7 موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه، نظر خود را در مورد درخواست مالک یا ذینفع صادر کرده و به او ابلاغ کند.
در این فرآیند، مالک یا ذینفع باید دلایل و مستندات لازم برای درخواست خود را به کمیسیون ارائه دهد و کمیسیون پس از بررسی این دلایل، تصمیم‌گیری خواهد کرد.
به چه دلایلی می‌توان درخواست قطع درخت نمود؟
دلایلی که بیشتر برای درخواست قطع درختان در مرجع رسیدگی به شکایت از کمیسیون ماده ۷ شهرداری ارسال می‌شود، شامل موارد زیر است:
• قرار گرفتن درخت در جلوی درب پارکینگ پس از تکمیل ساخت ساختمان.
• درختانی که مانع دیده شدن تابلوهای تبلیغاتی یا بیلبوردها می‌شوند.
• درختانی که به دلیل آفت زدگی یا بیماری دچار مشکل شده‌اند.
• درختانی که احتمال سقوط آنها وجود دارد.
• درختانی که مانع پیشرفت صحیح پروژه‌های عمرانی می‌شوند.
قطع درخت چه مقدار جریمه به همراه خواهد داشت؟
مقدار جریمه قطع درخت بستگی به عواملی مانند محل قرارگیری درخت، تورم، محیط دور تنه درخت (که به آن بن درخت گفته می‌شود) و سایر شرایط دارد. طبق یک نمونه دادخواست ابطال رای کمیسیون ماده ۷ در سال 1400، جریمه قطع یک درخت با محیط دور تنه 200 سانتی‌متری معادل 88 میلیون تومان بود که در حال حاضر این مبلغ چندین برابر شده است.
این جریمه‌ها نه تنها شامل درختان موجود در فضاهای عمومی می‌شود، بلکه قطع درختان در ملک شخصی و باغ‌ها نیز مشمول این قوانین و جریمه‌ها است. همچنین، قطع یا خشک کردن درختان به صورت عمدی مجازات‌های سنگینی به همراه دارد. برای جلوگیری از مشکلات قانونی، مهم است که قبل از هر گونه اقدام، مجوزهای لازم از کمیسیون ماده 7 گرفته شود.
جابه‌جایی و انتقال درختان در کمیسیون ماده 7 به چه صورتی است؟
طبق ماده 5 آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، جابجایی و قطع درختان در معابر و اماکن عمومی، دولتی و خصوصی که در محدوده و حریم شهر واقع شده‌اند، باید با درخواست مالکان، متولیان یا اشخاص مسئول این اماکن انجام شود:
• درختان غیر مثمری که به سن بهره‌وری رسیده‌اند و به قصد استفاده از چوب آنها درخواست قطع شده است. در این صورت باید درختی جدید به جای آنها کاشته شود.
• درختانی که به دلیل آفت‌زدگی، بیماری، یا احتمال سرایت آفات و بیماری به دیگر درختان و گیاهان خشک شده‌اند، یا درختانی که احتمال سقوط دارند. برای این موارد باید نهالی به اندازه دو برابر محیط بن درخت کاشته شود.
• درختانی که در محل احداث ساختمان، مسیر راه، کانال‌ها یا مجاری آب، خطوط انتقال برق، لوله‌کشی نفت، گاز، تلفن و موارد مشابه قرار دارند و مانع از اجرای طرح‌های عمرانی و عمومی می‌شوند.
• درختانی که در معابر یا میادین قرار دارند و مانع عبور و مرور طبیعی هستند یا برای ساکنین و مالکین مزاحمت ایجاد می‌کنند.
این ماده دارای سه تبصره است:
• تبصره 1: قبل از انجام عملیات عمرانی که منجر به قطع درختان یا تخریب فضای سبز می‌شود، شهرداری و کلیه دستگاه‌های ارائه‌دهنده خدمات شهری باید علاوه بر دیگر مجوزهای لازم، از کمیسیون ماده 7 مجوز اخذ کنند.
• تبصره 2: در مورد بندهای (ج) و (د)، اولویت با انتقال درختان در فصل مناسب و با نظارت شهرداری است. در صورتی که قطع درخت اجتناب‌ناپذیر باشد، باید به ازای هر درخت قطع‌شده، دو درخت جدید در محل تعیین‌شده توسط شهرداری کاشته شود.
• تبصره 3: عوارض و جرایم قطع درختان طبق تعرفه‌های پیشنهادی شهرداری به تصویب شورای اسلامی شهر خواهد رسید و درآمد حاصل از این عوارض صرف توسعه فضای سبز و تجهیز بوستان‌های عمومی خواهد شد.
جمع‌بندی
کمیسیون 7 شهرداری که به کمیسیون تشخیص باغات نیز معروف است، نقش حیاتی در حفاظت از فضای سبز و جلوگیری از قطع بی‌رویه درختان در محدوده شهری ایفا می‌کند. این کمیسیون طبق قانون حفظ و گسترش فضای سبز، مسئول تشخیص باغات، نظارت بر حفظ درختان و بررسی درخواست‌های قطع یا جابجایی درختان است.
در صورتی که مالک یا ذینفع قصد قطع درختان را داشته باشد، باید درخواست خود را به کمیسیون ارائه داده و مجوز لازم را دریافت کند. کمیسیون می‌تواند قطع درختان را در شرایط خاص مانند بیماری، آفت، یا ایجاد مانع در پروژه‌های عمرانی مجاز اعلام کند. همچنین، قطع درختان بدون مجوز منجر به جریمه‌های سنگین می‌شود. اگر مالک به تصمیم کمیسیون اعتراض داشته باشد، می‌تواند از طریق شورای اسلامی شهر یا دیوان عدالت اداری اقدام کند.
