کارگروه تخصصی حقوق بیمه

کارگروه تخصصی حقوق بیمه

• 1390-03-20
• وکالت آنلاین

                             

 

 

تعریف عقد بیمه:

عقد بیمه بر اساس ماده 1 قانون بیمه مصوب سال 1316 عبارت است از:

" عقدی که یک طرف تعهد می کند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر، در صورت وقوع یا بروز حادثه،خسارت وارد بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد.

متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گذار، وجهی را که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد حق بیمه، و آنچه را که بیمه می شود موضوع بیمه می نامند."

تعریف فوق صرفاً به عناصر تشکیل دهنده عقد بیمه پرداخته است و در آن توجهی به مکانیسم فنی این عقد نشده است. لذا در تعریفی جامع از بیمه می توان گفت که "بیمه عملیاتی است که در آن بیمه گر افرادی را که در معرض حادثه و ریسک خاصی قرار دارند، سازماندهی می کند و از محل مبالغی که از جمع حق بیمه های دریافتی فراهم شده از بیمه گذارانی که این حادثه عملاً برای آنها تحقق می یابد رفع خسارت می نماید."

موضوع بیمه می تواند مال باشد اعم از آن که عین  باشد یا منفعت یا هر حق مالی یا هر نوع مسئولیت حقوقی مشــروط بر اینکه بیمه‌گذار نسبت به بقاء آنچه بیمه می کند ذینفع باشد و همچنین ممکن است موضوع بیمه حادثه یا خطری باشد که بیمه‌گذار از وقوع آن متضرر می‌گردد.

عناصر اساسی عقد بیمه، ریسک، حق بیمه و وقوع حادثه می باشند که در این میان ریسک نقشی حائز اهمیت و تعیین کننده دارد، چرا که محاسبه حق بیمه و پوشش بیمه ای( موضوع تعهدات بیمه گذار و بیمه گر) بر اساس ریسک تعیین می شود.

الف) ریسک مفهومی است که در معانی مختلف به کار گرفته می شود که اهم آنها عبارتند از: 

1- ریسک  مورد توجه بیمه:احتمال وقوع یک حادثه 

2- ریسک به عنوان خسارت: بدین معنا که در صورتی که حادثه ای رخ داده باشد ولی وقوع خسارت ناشی از آن مشکوک و احتمالی باشد، به علت وجود عنصر تردید، اخذ پوشش بیمه ممکن است.

 

3- ریسک به عنوان موضوع عقد بیمه: ریسک در این معنا  به خطر تحقق حادثه  اشاره دارد که

می تواند شامل حاثه پوشش داده شده، فعالیت پوشش داده شده و یا خسارت موضوع پوشش باشد. 

دامنه ریسک موضوع بیمه به طرق مختلفی محدود می شود. برخی از استثنائات  قانونی ریسک موضوع بیمه در زمره مقولاتی می باشند گه طرفین می توانند بر خلاف آن توافق نمایند که از آن جمله می توان به خطر جنگ و شورش اشاره کرد. در مقابل پوشش خساراتی که نشات گرفته از عمد ذینفع بیمه باشد نیز با منطق بیمه در تعارض می باشد و اثبات تحقق استثنای پوشش بیمه طبق قواعد کلی بر عهده بیمه گذار می باشد. 

لذا ایراد خسارات عمدی توسط بیمه گذار به موجب ماده 14 قانون بیمه از زمره

ریسک های قابل بیمه خارج گردیده است. بر این اساس ارتکاب تقصیر عمدی در صورتی که قصد ایراد خسارت وجود نداشته باشد، مشمول ماده 14 نیست و مانع پوشش بیمه نخواهد بود. بدین نحو خسارت وارده غیر عمدی توسط بیمه گذار که ناشی از خطا و تقصیر وی می باشد تحت پوشش بیمه های مسئولیت قابل جبران می باشد. نکته حائز اهمیت آن است که در بیمه های خسارت در مواردی که بیمه گذار مسئول خسارت ناشی از فعل کارگران و کارمندان یا نمایندگان خود می باشد، و همچنین در مواردی که کارکنان یا نمایندگان خسارتی به بیمه گذار وارد می نمایند، منعی برای پوشش بیمه وجود ندارد، هر چند که کارکنان در ایراد خسارت عمد داشته باشند. 

ب) حق بیمه: حق بیمه تعهدی است که در ازای خدمات و پوشش های بیمه ای توسط

بیمه گذار پرداخت می گردد. در مورد ضمانت اجرای عدم پرداخت به علت سکوت قوانین بیمه باید به اصول کلی عدم انجام تعهدات قراردادی مقرر در قانون مدنی رجوع کرد که با توجه به معوض بودن عقد بیمه احکام مندرج در مفاد 237 و 239 قانون مدنی در مورد بیمه راه حل مناسبی قلمداد نمی گردد. لذا در عمل غالب شرکت های بیمه 2 راه حل را در پیش می گیرند: 

-از طرفی تا زمانی که حق بیمه پرداخت نشده است قرارداد  بیمه را  به بیمه گذار تحویل

نمی دهند و لذا موجبی برای آغاز قرارداد وجود ندارد. 

-از سوی دیگر در مواردی که پرداخت ها به صورت اقساطی می باشد در قرارداد شرط تعلیق یا فسخ پیش بینی می شود.

ج)وقوع حادثه برای موضوع بیمه: در پی وقوع حادثه وظایفی برای بیمه گذار و تعهداتی برای بیمه گر ایجاد می گردد. بیمه گذار پیش از هر چیز مکلف است اقدامات لازم  را جهت جلوگیری از توسعه و افزایش خسارت اتخاذ نماید و سپس وقوع حادثه خسارت بار را به بیمه گر اعلام نماید که در این مورد عدم اعلام به موقع موجب منتفی شدن تعهد بیمه گر به پرداخت و جبران خسارت خواهد بود.(ماده 15 قانون بیمه)؛اگرچه در این مورد تفسیر متکی بر قانون ناعالانه بوده و  نفع بیمه گذار اقتضای آن دارد که  در صورت ورود خسارت به بیمه گر در اثر تاخیر در اعلام، بیمه گذار از عهده جبران خسارات مزبور برآید. علاوه بر این، شرایط مندرج قراردادهای بیمه نیز می تواند وظایف دیگری را برای بیمه گذار تعیین نمایند.

مهم ترین وظیفه بیمه گر در صورت وقوع حادثه مورد بیمه پرداخت تضمینی است که برابر عقد بیمه بر عهده گرفته است. علاوه بر این ممکن است که در عقد بیمه تعهدات خاصی از نوع تعهد به فعل خاص نیز برای بیمه گر در نظر گرفته شده باشد.

تاریخچه بیمه:

الف)پیدایش بیمه:

پیشامدهای زیان بار و گرفتار کننده در  عرصه جهان خطر نام دارند که بشر جهت مقابله با این پیشامدهای زیان بار همواره می کوشد تا خسارات و مضرات ناشی از آنها را به حداقل برساند و در صورت امکان از بروز این موارد پیشگیری نماید.در این میان "نهاد بیمه" نقشی کارساز در ایجاد تعادل و آرامش اقتصادی و مالی زندگی انسان دارد.

واژهٔ بیمه که در زبان فرانسهassurance و در زبان انگلیسىinsurance نامیده مى‌شود، ظاهراً به کلام فارسى شباهت دارد ولى معلوم نیست از چه تاریخى مصطلح شده و غرض از استعمال آن چه بوده است. لغت‌شناسان معتقد هستند که واژه‌هاى انگلیسى و فرانسه از ریشهٔ لاتینىsecures که به معناى اطمینان است گرفته‌شده و علاوه بر عقد بیمه در معانى تضمین، تأمین، اعتماد یا اطمینان به‌کار رفته است. واژهٔ بیمه در اغلب زبان‌هاى دیگر نیز از همین ریشه‌ مشتق شده است. به‌نظر مى‌رسد که ریشهٔ اصلى  بیمه در زبان فارسی همان ”بیم“ است زیرا عامل اساسى انعقاد عقد بیمه، ترس و گریز از  همین خطرات است.

بیمه در قرون وسطی حدود سال 1498 میلادی در یکی از قهوه خانه ای معروف لندن به نام لویدز آغاز گردید،اگرچه پیش از آن نیز قراردادهایی وجود داشته اند که می توان آنها را در زمره اشکال ابتدایی بیمه دانست.

ب)بیمه در ایران:

بیمه به شکل حرفه‌ای و امروزی آن برای اولین بار در سال 1269 هجری شمسی در کشور ما مطرح گردیده است.در این سال مذاکراتی بین دولت ایران و سفارت روس بعمل آمد و متعاقب آن امتیاز فعالیت انحصاری در زمینه بیمه و حمل و نقل برای مدت 75 سال به یک تبعه روس بنام لازارپلیاکف واگذار شد. با این وجود نامبرده ظرف مهلت سه سالی که جهت آغاز فعالیت بیمه‌ای برای وی در نظر گرفته شده بود قادر به تأسیس شرکت بیمه مورد نظر نگردید و به همین جهت این امتیاز از وی سلب شد. متعاقباً در سال 1289 هجری شمسی دو شرکت بیمه روسی به نامهای نادژدا و کافکازمرکوری اقدام به تأسیس نمایندگی بیمه جهت بازدید و پرداخت خسارت در ایران نمودند. در سال 1310خورشیدی، فعالیت جدى ایران در زمینهٔ بیمه آغاز شد. در این سال بود که قانون و نظامنامهٔ ثبت شرکت‌ها در ایران به تصویب رسید و متعاقب آن بسیارى از شرکت‌هاى بیمهٔ خارجى به تأسیس شعبه یا نمایندگى در ایران پرداختند.

گسترش فعالیت شرکت‌هاى بیمهٔ خارجی، مسئولان کشور را متوجه ضرورت تأسیس یک شرکت بیمهٔ ایرانى کرد و دولت در شانزدهم شهریور 1314شرکت سهامى بیمهٔ ایران را با سرمایهٔ 20میلیون ریال تأسیس نمود. فعالیت رسمى شرکت سهامى بیمهٔ ایران از اواسط آبان ماه همان سال آغاز شد. تأسیس شرکت سهامى بیمهٔ ایران، نقطهٔ عطفى در تاریخ فعالیت بیمه‌اى کشور به‌شمار مى‌رود زیرا از آن پس دولت با در اختیار داشتن تشکیلات اجرائى مناسب، قادر به کنترل بازار و نظارت بر فعالیت مؤسسات بیمهٔ خارجى شد. دو سال پس از تأسیس شرکت سهامى بیمه ایران یعنى در سال 1316، ”قانون بیمه“ در 36ماده تدوین شد و به تصویب مجلس شوراى ملى رسید. چراکه پیش از قانون 1316 قانون منسجم و  جامعی در این حوزه مطرح نبود و این قانون که اساس روابط بیمه گر و بیمه گذار را ترسیم می نماید توانست تا حدی خلاء های قانونی این عرصه را پر کند. پس از آن نیز مقررات دیگرى در جهت کنترل و نظارت بر فعالیت مؤسسات بیمه از طریق الزام آنها به واگذارى 25درصد بیمه‌نامه‌هاى صادره به‌صورت اتکائى اجبارى به شرکت سهامى بیمهٔ ایران وضع شد؛ در این رهگذر، الزام به بیمه‌کردن کالاهاى وارداتى و صادراتى و اموال موجود در ایران و ایرانیان مقیم خارج از کشور نزد یکى از مؤسسات بیمه که در ایران به ثبت رسیده‌اند، بر استحکام شرکت‌هاى بیمه افزود.

دومین قانون در این عرصه، قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در برابر شخص ثالث که در تاریخ 26/9/1347 به تصویب رسید. و آئین نامه اجرایی این قانون که مصوب اسفند 1347 می باشد.

در حال حاضر 5 شرکت دولتی بیمه ایران، آسیا، البرز، دانا و بیمه صادرات و سرمایه‌گذاری و شرکت‌های خصوصی بیمه ملت، توسعه،کارآفرین، پارسیان، سینا، رازی، امید، نوین، پاسارگاد، اتکایی امین،دی و حافظ در زمینه بیمه فعالیت دارند.

شرایط عقد بیمه:

به موجب ماده 190 قانون مدنی تمامی عقود و قراردادها باید شرایط عمومی مندرج در این ماده را رعایت کنند.از این رو توجه به شرایط اساسی صحت قراردادها در عقد بیمه نیز مانند سایر عقود ضروری است.شرایط مزبور عبارتند از: 

1-قصدطرفین ورضای آنها

2-اهلیت

3-موضوع معین که موردمعامله باشد

4-مشروعیت جهت معامله 

در مورد اهلیت انعقاد نکته  لازم به ذکر این است که برای انعقاد عقد بیمه تنها اهلیت تمتع و استیفا کافی نیست و  در این قسمت نفع بیمه گذار ضروری است.بدین معنا که تنها افرادی می توانند ذینفع قرارداد بیمه قرار گیرند که دارای نفع بیمه ای باشند.منظور از نفع بیمه ای آن است که نفع شخص در آن باشد که حادثه موضوع بیمه تحقق نیابد و در صورت تحقق حادثه ضرری متوجه او شود.

از سوی دیگر برای عقد بیمه 3 نوع شرط را در نظر می گیرند:

1) شرایط عمومی: شرایطی‌ است‌ که‌ برای‌ تمام‌ بیمه‌گذاران‌ یک‌ رشته ‌یکسان‌ است‌ و در پشت‌ بیمه‌ نامه‌چاپ‌ می‌شود.

2) شرایط خصوصی‌: مخصوص‌ یک بیمه‌گذارمعین‌ است‌ ومواردی چون مشخصات‌ بیمه‌گذار،موضوع‌ بیمه‌، حق‌ بیمه‌، خطرهای ‌بیمه ‌شده‌، مدت‌ قرارداد (شروع‌ و خاتمه‌) و میزان ‌تعهد بیمه‌گر در آن‌ قید می‌شود.

3) شرایط ویژه‌: این شرایط اختصاص به ‌موارد خاصی‌ دارد‌ که‌ بین‌ بیمه‌گر و بیمه‌گذار توافق‌ می‌شود(مانند بیمه‌ بودن‌ یکی‌ از خطرهای‌ استثناشده[1]‌).

اوصاف عقد بیمه:

بیمه در زمره عقود معین قراردارد و بنابراین علاوه بر اصول کلی قراردادها، دارای احکام و مقرراتی خاص نیز می باشد. اوصاف بارز این عقد عبارتند از:

1. بیمه عقدی رضایی می باشد که به محض ایجاب و قبول منعقد می شود و مقررات مربوط به کتبی بودن عقد مندرج در ماده 2 قانون بیمه تنها وسیله ای برای تسهیل اثبات انعقاد و شرایط عقد محسوب می گردد..

2. بیمه عقدی لازم می باشد بدین معنا که هیچیک از طرفین عقد حق فسخ آن را ندارند، مگر در موارد معین. در این میان به نظر می رسد که قرارداد بیمه عمر استثنایی بر  سایر عقود بیمه باشد چراکه این عقد جنبه سرمایه گذاری دارد و افراد مکلف نیستند به پس انداز و سرمایه گذاری خود ادامه دهند. جایز بودن این بیمه صرفا از جانب بیمه گذار می باشد و بیمه گر حق توقف عقد و امتناع از انجام تعهدات قراردادی را ندارد و عقد از جانب وی لازم می باشد.

3. بیمه عقدی معوض می باشد بدین نحو که هر یک از طرفین عقد بیمه تعهداتی را در قبال تعهدات طرف دیگر می پذیرند. بر این اساس آثاری چون رهایی بیمه گر از تعهدات در صورت اعلام خلاف واقع ریسک توسط بیمه گذار، عدم اعلام به موقع وقوع حادثه و عدم پرداخت حق بیمه نشات گرفته از این طبیعت عقد بیمه می باشند. تنها استثنای این مورد بیمه عمر می باشد که بیشتر طبیعت سرمایه گذاری دارد و بیمه گذار می تواند هر زمان که مایل باشد به سرمایه گذاری خود پایان دهد.

4. بیمه عقدی غیر مجانی می باشد که هر یک از طرفها به دنبال کسب منفعت خود می باشند.

 

5. بیمه عقدی استمراری است که روابط حقوقی  را برای مدتی معین بین طرفین ایجاد

می نماید و آثار خود را در طول زمان می گستراند.

 

6. بیمه عقدی اتفاقی است. تعریف ماده 1 قانون بیمه نیز موید آن است که اتفاقی و احتمالی بودن موضوع بیمه لحاظ شده است.جنبه اتفاقی بودن ریسک موضوع بیمه اساس اعتبار عقد بیمه را تشکیل می دهد و لذا اگر ریسک قبل از انعقاد عقد بیمه محقق شده باشد از موجبات بطلان عقد خواهد بود.

 

7. بیمه عقدی مبتنی بر حسن نیت می باشد بدین معنا که بر خلاف سایر عقود، در بیمه حسن نیت یکی از عناصر اصلی اعتبار قرارداد می باشد. چرا که بیمه گر به اعلام

بیمه گذار اعتماد کرده و آن را اساس محاسبات حق بیمه قرار می دهد و در صورت اثبات خلاف واقع بودن، ضمانت اجراهای سنگینی اعمال می گردد. 

8. بیمه عقدی الحاقی(تحمیلی) است چراکه قرارداد بیمه از پیش توسط بیمه گر تهیه شده است و بیمه گذار با تکمیل شرایط اختصاصی فرم، به آن ملحق می شود.

اصول بیمه:

قوانینی که بیمه بر آن استوار است را اصول بیمه می نامند. اصول مزبور عبارتند از:

1. اصل (حد اعلای) حسن نیت: همان گونه که پیش تر نیز آمد حسن نیت از جمله اصول بنیادین بیمه می باشد.از این رو قانون بیمه (در جهت اجرای اصل حسن نیت) وظایفی به شرح ذیل برای طرفین قرارداد در نظر گرفته است:

الف) اصل حسن نیت در مورد بیمه‌گذار : بیمه‌گذار موظف است که در هنگام عقد قرارداد بیمه و در جریان آن کلیه اطلاعاتی که در خصوص مورد بیمه دارد (که مؤثر در ارزیابی خطر است) با کمال درستی و صداقت اظهار کند (اعم از اینکه بیمه‌گر این اطلاعات را خواسته باشد یا نخواسته باشد)، به طوری‌که بیمه‌گر با بهره‌گیری از این اطلاعات بتواند اهمیت خطری را که مورد پوشش قرار می‌دهد تشخیص دهد. بنابراین به تصریح ماده 16 قانون بیمه، بیمه گذار مکلف است تغییراتی را که موجب تشدید خطر موضوع بیمه شده است را به بیمه گر اعلام نماید چراکه تغییرات موثر در میزان ریسک و احتمال وقوع حادثه موضوع بیمه موجب آثار و احکامی در عقد بیمه خواهد شد.

ب ) اصل حسن نیت در مورد بیمه‌گر ؛ بیمه‌گر موظف است که در بیمه‌نامه هر آنچه نشان‌دهنده تعهدات اوست، چه از لحاظ کیفی و چه از نظر کمی، به وضوح ذکر کند و مواردی را که به نحوی در صورت بروز حادثه می‌تواند مؤثر در پرداخت خسارت باشد در بیمه‌نامه قید نماید، به‌طوری‌که تعهدات بیمه‌گر از هر جهت برای بیمه‌گذار معین و مشخص باشد.

2. اصل غرامت یا اصل زیان : به موجب اصل غرامت، بیمه نباید هرگز به صورت منبع استفاده برای بیمه‌گذار درآید. بیمه‌گر متعهد جبران خسارت و رفع بی‌تعادلی است که در پی حادثه برای مورد بیمه در وضع مالی بیمه‌گذار پدیدار می‌شود. بنابراین، جبران خسارت نباید بیمه‌گذار را در وضعی مساعدتر از قبل از وقوع حادثه قرار دهد. در بیمه‌های خسارت، بیمه‌گذار برای دریافت خسارت باید:

Ø اولاً، ثابت کند که حادثه مورد بیمه اتفاق افتاده است.

Ø ثانیاً، ثابت کند که حادثه موضوع بیمه برای وی ایجاد خسارت کرده است.

Ø ثالثاً، بیمه‌گذار باید ثابت کند که بین وقوع حادثه و خسارت وارده رابطه علیت وجود داشته و خسارت، معلول حادثه موضوع بیمه بوده است.

Ø رابعاً، بیمه‌گذار باید موجودیت و ارزش مورد بیمه را در لحظه حادثه اثبات کند.

3. اصل نفع بیمه‌پذیر : در بیمه‌های غرامتی براساس نفع بیمه‌پذیر، تصور این است که بیمه شده یا استفاده‌کننده علاقه‌مند است که خطر بیمه شده بروز نکند. در واقع نفع بیمه‌شده در عدم وقوع حادثه موضوع تعهد بیمه‌گر است. بیمه‌گذار برای اثبات خسارت خود باید ثابت کند که با از بین رفتن اموال یا کالای مورد بیمه دچار خسارت و زیان شده و برای اثبات این امر بیمه‌گذار باید در خصوص مورد بیمه نفع بیمه‌پذیر داشته باشد. شایان ذکر است که نفع بیمه‌پذیر تنها به مالکان منحصر نیست و در موارد زیر نیز اشخاص دارای نفع بیمه‌پذیر هستند : مالکیت، مالکیت محدود، راهن و مرتهن، موجر و مستأجر، مسؤولیت قانونی، امین و وصی و قیم، طلبکار، کارفرما و زن و شوهر                                                                                                                                       *اصل نفع بیمه‌پذیر در رشته‌های مختلف بیمه : در بیمه حمل‌و‌نقل، بیمه‌نامه باربری دریایی را می توان حتی بدون ذکر نام یعنی به نام حامل تنظیم کرد. در این صورت اگر اشخاص ذی‌نفع، خواه به شکل مالک و خواه تحت هر عنوان دیگری، هنگام صدور بیمه‌نامه یا در فاصله بین صدور بیمه‌نامه و وقوع حادثه در مورد حفظ کالای بیمه شده نفع شخصی پیدا کنند، می‌توانند بیمه شوند و از بیمه‌نامه استفاده کنند. هر کس که در مورد حفظ و مراقبت شیئی ذی‌نفع باشد می‌تواند آن را بیمه کند. نفع بیمه‌پذیر معادل ارزش مادی شیئی است که بر اثر حادثه در معرض تلف است و موضوع قرارداد قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، ارزش مادی شیء زیانی است که با بروز حادثه به دارایی بیمه شده یا استفاده‌کننده وارد می‌شود. برای آنکه منفعتی بیمه‌پذیر باشد باید نفع مالی قابل تقویم به پول باشد. نفع بیمه‌پذیر به اشکال مختلف وجود دارد. غالب اوقات نفع بیمه‌پذیر ناشی از حق مالکیت و علاقه‌ مالک به حفظ شیء بیمه شده است. گاهی نفع بیمه‌پذیر ناشی از حق منتفع نسبت به مورد حق انتفاع و حق موقوف علیه نسبت به موقوفه است. یعنی منتفع و موقوف‌علیه می‌توانند مورد انتفاع و موقوفه را در مقابل مخاطراتی که عین یا منفعت را تهدید می‌کند بیمه نمایند. ولی و قیم موظفند اموال و دارایی اشخاص تحت ولایت یا قیمویت خود را به نحوی که صلاح بدانند اداره کنند. این حق و وظیفه آنها موجب نفع بیمه‌پذیر هم هست و می‌توانند اموال و دارایی صغیر و محجور را بیمه کنند. 

4.اصل جانشینی (حق رجوع بیمه‌گر به مسئول خسارت)؛ در بسیاری از موارد، خسارت وارده بر اثر غفلت، کوتاهی و قصور اشخاص به وجود می‌آید. معمولاً بیمه‌گذاران تمایل ندارند که از دریافت خسارت خود از بیمه‌گر صرف نظر و به مسئول حادثه رجوع کنند. بدین لحاظ، در قراردادهای بیمه بین طرفین توافق می‌شود که در چنین مواردی بیمه‌گر خسارت وارده را بپردازد و از حق بیمه‌گذار نسبت به رجوع به مسئول خسارت استفاده کند. بنابراین، با پرداخت خسارت حق رجوع به بیمه‌گر منتقل می‌شود و بیمه‌گر می‌تواند اقدامهای قضایی لازم را به عمل آورد. باید به این نکته توجه شود که اگر بیمه‌گذار قبل از دریافت خسارت از بیمه‌گر خسارت را از مقصر حادثه دریافت کند بیمه‌گر از پرداخت خسارت مبراست. ماده‌ 30 قانون بیمه ایران به شرح زیر اشاره به اصل جانشینی دارد:

" بیمه‌گر در حدودی که خسارت وارده را قبول یا پرداخت می‌کند، در مقابل اشخاصی که مسئول وقوع حادثه یا خسارات هستند قائم‌مقام بیمه‌گذار خواهد بود و اگر بیمه‌گذار اقدامی کند که منافی با حق مزبور باشد در مقابل بیمه‌گر مسئول شناخته می‌شود."

انتقال حق مراجعه به مسئول خسارت از بیمه‌شده (زیان‌دیده) به بیمه‌گر از اصول مسلم در بیمه‌های غرامت (بیمه‌های اشیا و بیمه‌های مسئولیت) به شمار می‌رود. بدیهی است این حق زمانی تحقق می‌یابد که علت وقوع خسارت، عمل ناشی از انسان غیر از شخص بیمه شده باشد و الا در مواردی که علت وقوع حادثه عوامل طبیعی و موارد قهریه باشند، بیمه‌گر ناگزیر غرامت را به تنهایی خواهد پرداخت. اصل جانشینی در مورد بیمه های اشخاص  اجرا نمی شود؛. زیرا در این نوع بیمه موضوع اموال و دارایی مطرح نیست تا به تبع آن بحث افزایش دارایی مطرح گردد. چرا که در بیمه اموال بر خلاف بیمه های اشخاص اصل جبران خسارت حاکم می باشد. 

5. اصل تعدد بیمه ؛ تعدد بیمه عبارت است از اینکه برای بیمه یک شیء چند قرارداد بیمه وجود داشته باشد. تعدد بیمه لزوماً موجب بطلان قراردادهای بیمه نیست. ممکن است همه قراردادها معتبر باشد. در صورتی‌که سه شرط زیر وجود داشته باشد، تعدد بیمه می‌تواند برخلاف اصل غرامت باشد:

- جمع مبالغ بیمه‌شده از ارزش واقعی شیء بیمه‌شده تجاوز کند.

- منتفع از همه بیمه‌نامه‌ها یک شخص باشد.

- خطرهای بیمه شده در همه بیمه‌نامه‌ها یکسان باشد.

ممکن است بیمه‌های متعدد، همگی در پوشش شیء بیمه‌شده به‌طور یکسان مؤثر شناخته شوند. این وضع در دو حالت پیش می‌آید:

1) قراردادهای بیمه در یک زمان منعقد شده باشند

2) هر قارداد متعاقب دیگری امضاء شود و این امر با موافقت همه بیمه‌گران صورت گیرد. در دو فرض بالا قراردادهایی که منعقد شده‌اند همگی معتبرند، لکن در صورت وقوع خطر، خسارت باید به نحوی بین بیمه‌گران سرشکن شود که مجموع مبالغی که پرداخت می‌شود از ارزش واقعی شیء بیمه‌شده تجاوز نکند.دلیل اینکه در دو مورد یاد شده، بیمه‌های متعدد معتبرند این است که در مورد نخست چون بیمه‌نامه‌ها در یک زمان صادر می‌شوند، قاعدتاً بیمه‌گذار از سایر بیمه‌ها جز بیمه‌ای که شخصاً در خواست می‌کند بی اطلاع است و از این رو در انعقاد قراردادهای متعدد بیمه سوء نیت و قصد بهره‌برداری وجود ندارد. همچنین در مورد دوم با توجه به اینکه بیمه‌گذار در هنگام

در خواست بیمه از هر بیمه‌گر وجود قرارداد قبلی را به او اعلام می‌کند معلوم می‌شود که نظر ندارد از بیمه‌های متعدد سوء‌استفاده کند و در صورت تحقق خطر مبلغی اضافه بر ارزش شیء بیمه‌شده دریافت دارد. 

*بیمه مشترک : بیمه مشترک مشخص یا معلوم که بدان بیمه مشترک با نسبت معین هم می‌گویند، از انواع بسیار رایج بیمه است. در این نوع بیمه، چندین بیمه‌گر خطر واحدی را بیمه می‌کنند و تعهد هر کدام با نسبت معلومی (در صد یا کسر و نسبت معین) مشخص شده است. این نوع بیمه مشترک همان‌طور که اشاره شد، در عمل بسیار معمول است. چنانچه هر وقت خطر بسیار بزرگ و تعهد آن از طرف یک شرکت و بیش از توانایی شرکت باشد، بیمه‌گر یا بیمه‌گذار با پیشنهاد قبول قسمتی از تعهد به وسیله بیمه‌گر یا بیمه‌گران دیگر بیمه مشترک انجام می‌دهند. از طریق بیمه مشترک، تقسیم خطر و هماهنگی و تجانس بین تعهدات مؤسسه بیمه بهتر تأمین می شود.

6. اصل داوری ؛ هر گونه اختلاف بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار، ترجیحاً در مرحله نخست از طریق توافق و سازش انجام می‌گیرد.اگر اختلاف و عدم توافق طرفین در شمول یا عدم شمول قرارداد یا میزان خسارت از طریق سازش امکان‌پذیر نباشد موضوع به داوری ارجاع می‌گردد. شرایط داوری در شرایط بیمه‌نامه درج می‌شود. اگر طرفین توافق کنند موضوع به یک داور واحد ارجاع می‌شود در غیر این‌صورت هر یک از طرفین اختلاف، یک داور انتخاب می‌کند که مشترکاً به موضوع اختلاف رسیدگی نماید. در این مرحله نیز اگر موضوع اختلاف حل نشود یا داوران در مورد نکته خاصی هم‌رأیی نداشته باشند سرداور انتخاب می‌شود که به موضوع رسیدگی می‌کند و رأی هیئت داوران به طرفین برای اجرا ابلاغ می‌شود.

7. اصل علت نزدیک: بیمه‌گذار برای دریافت خسارت از بیمه‌گر باید نشان دهد که بین وقوع حادثه و خسارت وارد شده رابطه علت و معلولی نزدیک و مستقیم وجود دارد. علت نزدیک خسارت وارده باید حادثه بیمه‌شده باشد تا بیمه‌گر آن را بپردازد. خسارت وارده ممکن است ناشی از مجموعه علتهای به هم پیوسته باشد که هر یک در پی دیگری و از نتیجه آن ناشی شود. امکان دارد این پیوستگی را علتی مستقل و بی‌ارتباط با دلایل پیش‌گفته، از هم بگسلد.

8. اصل اتکایی: از اصول اولیه بیمه در کلیه رشته‌ها این است که ریسک بیمه شده تا جایی که ممکن است در سطح وسیعی پخش شود. بیمه اتکایی راه حل این اصل است. بیمه اتکایی نظامی است که بیمه‌گر صادرکننده بیمه‌نامه را قادر می‌سازد که با توجه به سرمایه و ذخایر خود بخشی از ریسکهای صادره را به حساب خود نگه دارد و مازاد بر توان خود را بین بیمه‌گران اتکایی مختلف تقسیم کند. به بیان دیگر، بیمه اتکایی را می‌توان توزیع جهانی ریسک نامید. در نظام بیمه اتکایی شرکتی که بخشی از بیمه نامه های صادره‌ خود را به بیمه‌گر اتکایی واگذار می‌کند "شرکت واگذارنده" نامیده می‌شود. قرارداد اتکایی که بیمه‌گر واگذارنده با بیمه‌گر اتکایی منعقد می‌کند قرارداد مستقلی است که هیچ ارتباطی با قرارداد بیمه بین بیمه‌گر واگذارنده با بیمه‌گذار ندارد.

انواع قراردادهای بیمه:

بیمه خسارت شامل دو زیر گروه بیمه اموال و بیمه مسئولیت می باشد که هریک ویژگی هایی مختص خود و بعضا مشترک با یکدیگر دارند. بیمه های مزبور همگی در صدد جبران خسارات ناشی از حوادث می باشند. معمولا  این بیمه ها محدود به رابطه میان بیمه گر و بیمه گذار نمی شوند و افراد ثالث نیز به انحای مختلف در ارتباط با روابط قراردادی و خسارات موضوع حادثه قرار می گیرند. این اصل داری جنبه اثباتی و نفی می باشد بدین نحو که مطابق آن خسارات وارده باید به نحو مطلوب و کانل جبران شود در حالیکه جبران خسارت بر دارایی زیان دیده نخواهد افزود.

1. بیمه اموال:

ü بیمه باربری: باربری کالا پوششی است که بیمه گر در قبال دریافت حق بیمه متناسب با پوشش بیمه ای از بیمه گذار تعهد می کند که چنانچه کالای مورد بیمه در جریان حمل و جابجایی از مبدا به مقصد مندرج در بیمه نامه و به علت وقوع یکی از خطرات مندرج در بیمه نامه دچار خسارت شود یا بیمه گذار بر اساس قوانین و مقررات بین الملل متحمل پرداخت هزینه هایی گردد ، زیان وارده به کالا را جبران کند و هزینه ها را هم بپردازد.

الف)انواع بیمه نامه های باربری: از یک دیدگاه کلی می توان بیمه حمل ونقل کالا را به انواع  دریایی ، زمینی و هوایی تقسیم بندی کرد .از یک نگاه جامع تر می توان بیمه های باربری را به چهار نوع زیر تقسیم کرد:

§ باربری داخلی: به حمل و نقلی گفته می شود که در داخل مرز های ایران انجام می گیرد.

§ باربری صادراتی: به حمل و نقلی گفته می شود که از ایران به یک کشور دیگر انجام گیرد

§ باربری وارداتی: : به حمل و نقلی گفته می شود که از یک کشور خارجی به ایران انجام گیرد.

§ ترانزیت: به حمل و نقلی گفته می شود که بین ایران و یک کشور دیگر به صورت رفت و برگشت انجام گیرد .در واقع ترانزیت یک نوع باربری صادراتی-وارداتی می باشد.

ب)خطرات اصلی مورد پوشش :در بیمه باربری به محض منعقد شدن یک قرارداد بیمه باربری درصورت خسارت به مورد بیمه در اثر بروز یکی از حوادث آتش سوزی ، انفجار و یا  صاعقه برای وسیله حمل مورد نظر بیمه گر حداقل پوشش های بالا را تضمین می کند.

در بیمه باربری می توان برخی از استثنائات مانند جنگ ، جنگ داخلی ، انقلاب ، شورش ، قیام و یا زد و خوردهای داخلی ناشی از این امور یا هرگونه عمل خصمانه توسط یا برعلیه یکی از دو قدرت متخاصم، اعتصاب، تعطیل محل کار، درگیری کارگری، آشوبها و یا اغتشاشات داخلی را که در شرایط خصوصی  آمده است به عنوان خطرات اضافی مورد پوشش با اضافه کردن نرخ های بیشتر بیمه کرد.  

 

ü بیمه آتش سوزی: قرارداد بیمه آتش سوزی ، توافقی است بین بیمه گذار از یکسو و بیمه گر از سوی دیگر که بر اساس آن بیمه گر متعهد می گردد در قبال دریافت حق بیمه ، خسارت وارد به مورد بیمه را در صورت وقوع خطرات مورد پوشش در بیمه نامه آتش سوزی که منجر به وارد آمدن خسارت به مورد بیمه شود ، در حدود تعهدات خودو برای دوره زمانی معین جبران نماید.  در این حالت سرمایه بیمه قابل پرداخت به بیمه گذار و یا شخص ثالث ( توافق شده در بیمه نامه ) می باشد .در بیمه آتش سوزی ، ساختمان و کلیه کالاها و لوازم موجود در آن در مقابل خطر آتش سوزی و انفجار و صاعقه بیمه می شود . همچنین خسارت های وارده ناشی از آتش سوزی و همچنین هزینه های پیشگیری از توسعه آتش در این بیمه نامه قابل جبران می باشد . البته لازم به ذکر است که غیر از خطر آتش سوزی ، خطرات دیگری نظیر زلزله ، سیل ، توفان ، ترکیدگی لوله آب ، ضایعات برف و باران ، سقوط هواپیما و

هلی کوپتر ، شکست شیشه و سرقت از منزل نیز در بیمه آتش سوزی و با عنوان خطرات اضافی قابل پوشش است که در بخش پوششهای اضافی به تفصیل شرح داده خواهند شد

الف) خطراتی که در بیمه آتش سوزی تحت پوشش قرار می گیرد عبارتند از:

- خطرات مستقیم ناشی از آتش سوزی

- خطرات غیر مستقیم ناشی از نشت حرارت ، دود ، خاکستر ، آب ، مواد شیمیایی ، آتش نشانی و خراب شدن مورد بیمه

ب) خطرات اضافی مورد پوشش 

خطرات اضافی ، خطرات تبعی و پیرو آتش سوزی هستند . خطرات اضافی آن دسته از خطراتی هستند که شرکتهای بیمه از پذیرفتن ریسک آنها بطور مجزا اجتناب

می ورزند و لذا اینگونه خطرات تحت بیمه آتش سوزی پذیرفته شده و تحت پوشش قرار می گیرند . بعبارت دیگر خطرهای تبعی بطور مجزا و بدون وجود بیمه آتش سوزی بیمه نمی گردند ، بلکه مورد بیمه ابتدا بایستی در مقابل آتش سوزی بیمه شود تا بتوان به تبع آن ، تعهد خسارات وارد به مورد بیمه را ناشی از خطرات تبعی و اضافی تحت پوشش قرار داد.

 

*معمولاً خطرات تبعی طی الحاقیه ای که دارای شرایط خاص می باشد تحت پوشش قرار می گیرد . همچنین اغلب خطرات اضافی دارای فرانشیز هستند بدین معنی که بیمه گر معمولا بر طبق شرایط عمومی بیمه آتش سوزی این خطرات را تحت پوشش قرار نمی دهد مگر اینکه با تعیین یک نرخ حق بیمه اضافی و فرانشیز ، بیمه گر مجاب به پوشش خطرات فوق گردد . در صورت پوشش هر یک از این خطرات ، نرخ حق بیمه خالص آن به نرخ اولیه اضافه شده و مبلغ حق بیمه به تناسب افزایش خواهد یافت.

خطرات اضافی بیمه آتش سوزی عبارتند از : زلزله ، سیل ، توفان ، سقوط هواپیما و هلی کوپتر ، ترکیدن لوله آب و ضایعات آب و برف و باران ، دزدی با شکست حرز ، شکست شیشه ، آشوب و بلوا و اقدامات احتیاطی نیروهای نظامی و انتظامی ، انفجار ظروف تحت فشار صنعتی

ج )انواع بیمه های آتش سوزی: این نوع بیمه را می توان به 3 زیر شاخه تفکیک نمود:

- آتش سوزی اماکن مسکونی

- آتش سوزی اماکن اداری - تجاری

- آتش سوزی اماکن صنعتی

- علاوه بر دسته بندی فوق ، از لحاظ سرمایه ، بیمه های آتش سوزی به 3 دسته زیر تقسیم می شود: 

- بیمه نامه آتش سوزی با سرمایه ثابت: در این نوع از بیمه نامه آتش سوزی،

بیمه گر خسارات وارده به اموال مورد بیمه ناشی از آتش سوزی را تا حداکثر سرمایه مندرج در بیمه نامه و به میزان زیان وارد شده جبران می کند . لذا بیمه گذار در زمان اخذ پوشش  بیمه ای باید دقت کند که اموال خود را به قیمت واقعی آن بیمه کند چون اگر مالی به کمتر از ارزش واقعی خود بیمه شده باشد ، بیمه گر فقط به تناسب مبلغی که بیمه کرده به قیمت واقعی مال مسئول جبران خسارت بیمه گذار خواهد بود.  

- بیمه نامه آتش سوزی عمومی یا اظهارنامه ای: در زمان صدور بیمه نامه های آتش سوزی، سرمایه معینی را برای ماشین آلات و یا مواد اولیه و یا در جریان ساخت بعنوان حداکثر سرمایه برای پرداخت خسارت در بیمه نامه ها قید می کنند . این حداکثر سرمایه معمولاً از طرف بیمه گذار تعیین می شود . امروزه با توجه به پیچیدگیهای واحدهای تولیدی ، صنعتی و حجم مبادلات و کالا که هر روز به انبارها وارد و یا از آن خارج

می شود و در نظر گرفتن تورم و افزایش قیمت ها در مدت کوتاه ، باعث شده که صاحبان صنعت و تولید کنندگان ، پوشش بیمه ای مورد نیاز خود را به نحوی دریافت کنند که در صورت بروز حادثه حریق ، سرمایه های تحت پوشش بیمه ای به ارزش روز بوده و در زمان وجود نوسانات شدید در قیمت یا در میزان موجودی ، نیاز به کاهش آن از طریق صدور الحاقیه نباشد. 

* در اینجا بیمه گذار در فواصل زمانی معین میزان موجودی و سرمایه خود را برای قرارگیری تحت پوشش بیمه آتش سوزی به بیمه گر اعلام نموده تا در زمان وقوع خسارت برای مورد بیمه ، برآورد خسارت با سهولت و دقت بیشتری صورت پذیرد . در اینجا باید دقت شود که این میزان موجودی و سرمایه از سقف تعهدات بیمه گر برای جبران خسارت مندرج در بیمه نامه تجاوز ننماید.

- بیمه نامه آتش سوزی با شرایط جایگزینی و بازسازی: وجود تورم و افزایش روز افزون قیمت ها موجب گردیده است که اگر خسارتی به اموال بیمه شده بیمه گذاری در اثر آتش سوزی و یا هر خطر دیگری وارد آید ، بیمه گذار قادر نباشد تا با مبلغ خسارت دریافتی از شرکت بیمه ، اقلام و اموال از بین رفته خود را جایگزین نماید .در این نوع از بیمه آتش سوزی ، در صورتیکه اموال مورد بیمه در اثر آتش سوزی از بین برود ، قیمت جایگزین و تجدید نمودن کهنه با نو به بیمه گذار پرداخت می گردد . این پوشش مخصوص ساختمانها ، کارخانجات و ماشین آلات آنها می باشد . اساس پرداخت برای ساختمانها ارزش تجدید و برای ماشین آلات جایگزینی ماشین با همان شرایط ، مارک و یا ماشین مشابه است.

با خرید بیمه نامه آتش سوزی ، خود به خود سه خطر آتش ، صاعقه و انفجار با یک نرخ حق بیمه تحت پوشش قرار می گیرد.

ü بیمه اتومبیل: به طور  کلی بیمه اتومبیل جبران کننده خسارتهای ناشی از حوادث رانندگی وارد به اتومبیل و نیز سرنشینان آن و اشخاص ثالث می باشد. بنابراین پوششهای اتومبیل را می توان به سه گروه تقسیم کرد:

1) بیمه نامه شخص ثالث: همانگونه که از نام آن مشخص می گردد، خسارتهایی را که رانندگان اتومبیل به اشخاص ثالث وارد می کنند را پوشش می دهد. طبق ماده 1 قانون شخص ثالث همه کسانی که اقدام به رانندگی می نمایند ملزم به خرید بیمه شخص ثالث می باشند. (بموجب قانون مصوب 26/9/1347 بیمه مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث در ایران اجباری شد و پس از تهیه و تدوین آئین نامه اجرایی مربوط ( مصوب 28/12/1347 ) از فروردین 1348 قانون فوق مشتمل بر چهارده ماده و سه تبصره به اجرا در آمد. مطابق ماده یک قانون مزبور، کلیه دارندگان وسائط نقلیه موتوری زمینی و انواع یدک و تریلر متصل به وسایل مزبور و قطارهای راه آهن اعم از اینکه اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند مسئوول جبران خسارت بدنی و مالی هستند که در اثر حوادث وسایل نقلیه مزبور و یا محمولات آنها به اشخاص ثالث وارد شود و مکلفند خود را از این جهت نزد یکی از شرکتهای بیمه داخلی بیمه نمایند.)

الف)تعریف شخص ثالث: کلیه اشخاصی که به سبب حوادث وسایل نقلیه موضوع قانون شخص ثالث دچار زیانهای بدنی و مالی می شوند. از لحاظ این قانون شخص ثالث تلقی می شوند به استثنا اشخاص زیر:

مالک ، بیمه گذار ، راننده و وابستگان درجه اولیه، پدر ، مادر ، همسر، فرزند و فرزندان آنها و اجداد تحت تکفل بیمه گذار در صورتی که سرنشین وسیله نقلیه ای باشند که راننده یا بیمه گذار آن مسئول حادثه باشد.

ب)حوادث و خطرهای تحت پوشش بیمه شخص ثالث : بطور کلی دو نوع خسارت در این بیمه پرداخت می شود:

§ مالی: خسارتهای وارد به اموال افراد ثالث و خسارت وارده به وسائل منقول و غیرمنقولی است که اتومبیل بیمه شده با آنها برخورد نموده و آسیب دیده است

§ جانی: خسارتهای وارد به جان افراد ثالث شامل فوت ، نقص عضو و هزینه های پزشکی ناشی از حادثه را در بر می گیرد. 

2) بیمه نامه سرنشین: طبق قانون، بیمه شخص ثالث خسارت وارد به سرنشینان اتومبیل بیمه شده را در صورتیکه جز استثنائات بیمه شخص ثالث باشد، پرداخت نمی کند بنابراین لازمست برای اینگونه خسارتها بیمه نامه جداگانه ای خریداری شود. افرادی  از قبیل بیمه گذار، مالک، و یا راننده وسیله نقلیه مسئول حادثه و همسر ، پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد و اجداد تحت نکفل بیمه گذار و یا راننده ( وسیله نقلیه مقصر حادثه در صورتیکه افراد یاد شده سرنشین وسیله نقلیه مذکور باشد ) شخص ثالث محسوب نمی گردند.عمدتاً بیمه سرنشین همراه با بیمه نامه شخص ثالث در یک کارت بیمه صادر می شود و نیازی به خرید بیمه نامه جداگانه

نمی باشد مگر در موارد خاص. 

3) بیمه نامه بدنه اتومبیل: جبران کننده خسارات ناشی از حوادثی است که برای اتومبیل شما اتفاق می افتد و بطور معمول و در بیمه نامه های عادی شامل سه خطر حادثه، آتش سوزی و دزدی کلی می باشد.

2. بیمه مسئولیت: در این بیمه بر خلاف سایر بیمه ها امری عینی و محدود مورد پوشش قرار نمی گیرد و تعیین شرایط آن بستگی به نظام حقوقی دارد. موضوع بیمه مسئولیت بدهی ناشی از مسئولیت مدنی بیمه گذار در مقابل ثالث است.بیمه گذاری که در پی پوشش خطر مسئولیت است باید در مورد تعیین فعالیت زیانبار، ماهیت مسئولیت،تعیین افرادی که مسئولیت آنها پوشش داده می شود و شرایط تضمین دقت کافی را مبذول نماید.در بیمه های مسئولیت معمولا شروطی چون منع بیمه گذار از پذیرش مسئولیت،منع بیمه گذار از مصالحه با زیان دیده در مورد مسئولیت،اداره دعوی مسئولیت و تحویل اسناد و مدارک دعوی به بیمه گر، تعهد بیمه گر به پرداخت محکوم به دعوی مسئولیت درج می گردد.

ü بیمه‌ مسئولیت‌ حرفه‌ای‌ پزشکان : موضوع‌ این‌ بیمه‌، جبران‌ مسئولیت‌ حرفه‌ای‌ پزشک‌ که‌ ناشی‌ از قصور، خطا، اشتباه‌ یا غفلت‌ وی‌ در انجام‌ امور پزشکی‌ است‌ که‌ منجر به‌ ورود صدمات‌ جسمانی‌ یا فوت‌ اشخاص‌تحت مداوا، معالجه- یا عمل‌ جراحی‌ گردد. همچنین‌ خسارات ناشی‌ از اعمال‌ انجام‌ شده‌ در مدت‌ بیمه‌ نامه‌ در صورت‌ احراز انتساب‌ مسئولیت آن‌ به‌ اعمال‌ مذکور، ظ‌رف‌ مدت‌ سه‌ سال‌ پس از تاریخ‌ انقضاء بیمه نامه نیز تحت‌ پوشش‌ می‌باشد.

ü بیمه‌ مسئولیت‌ مدنی‌ کارفرمایان‌ در قبال‌ کارکنان‌ :کلیه‌ کارفرمایان‌ نسبت‌ به‌ جبران‌ خسارات‌ وارده‌ به‌ کارکنان‌ خود که‌ ناشی‌ از حوادث‌ حین‌ کار باشد و منجر به‌ صدمات‌ جسمی‌ و جانی‌ آنان شود ، مسئول‌ میباشند.رعایت‌ اصول‌ حفاظ‌تی‌ جهت‌ پیشگیری‌ از وقوع‌ حوادث‌ کار برای‌ کلیه‌ کارفرمایان‌ الزامی‌ است‌ ، اما قصور در اجرای‌ صحیح‌ این‌ اصول‌، منشاء بروز صدمات‌ و زیان‌ به‌ کارکنان‌ میگردد. ‌ غرامت‌ فوت‌ و نقص‌ عضو ناشی‌ از حوادث‌ کار با بیمه‌ مسئولیت‌ مدنی‌ کارفرما قابل‌ جبران است‌. کلیه‌ کارکنان‌ شاغل‌ در محدوده‌ کارگاه‌ تحت‌ پوشش‌ این‌ بیمه‌ خواهند بود مگر آنکه‌ ط‌بق‌ قانون‌ به‌ عنوان‌ کارگر ط‌رف‌ قرارداد کارفرما تلقی‌ نگردند.

ü بیمه‌ مسئولیت‌ مدنی‌ در قبال‌ اشخاص‌ ثالث‌: گاهی اوقات‌ در ط‌ول‌ انجام‌ عملیات‌ کاری، صدمات‌ جانی یا مالی‌ به‌ اشخاص‌ ثالث‌ وارد می‌آید که صاحبکار، پیمانکار و یا کارکنان‌ آنها مسئول‌ جبران‌ غرامت‌ وارده‌ خواهند بود با اخذ این‌ بیمه‌ نامه‌، مسئولیت‌ صاحبکار و کلیه‌ عوامل‌ اجرائی‌ به‌ ط‌ور مشترک‌ در قبال‌ اشخاص‌ ثالث‌ تحت‌ پوشش‌ قرار می گیرد.

ü بیمه‌ مسئولیت‌ مدنی‌ دارندگان‌ ماشین‌ آلات‌ ساختمانی، راهسازی‌ و کارگاهی: انواع مختلف ماشین‌ آلات‌ ساختمانی‌، راهسازی و کارگاهی‌ مانند لودر، بولدوزر، بیل‌ مکانیکی‌، گریدر، جرثقیل‌، تاور کرین‌، غلطک و لیفتراک‌ به‌ ط‌ور وسیعی‌ در اجرای‌ عملیات های‌ مختلف مورد استفاده‌ قرار می گیرند. وسعت‌ کارگاهها و تردد ماشین‌ آلات‌ در آنها،می تواند وقوع‌ حوادث‌ جانی و یا مالی‌ را برای‌ اشخاص‌ ثالث‌ به‌ دنبال‌ داشته باشد. دارندگان‌ و رانندگان‌ ماشین‌ آلات‌ ، پیمانکاران‌ اصلی‌ و فرعی‌ که‌ ماشین‌ آلات‌ در اختیار یا تحت‌ اجاره‌ دارند ، مسئول‌ جبران‌ غرامت‌ ‌اشخاص‌ ثالث‌ خواهند بود و می‌ توانند نسبت‌ به‌ تهیه‌ این‌ بیمه‌ نامه‌ اقدام‌ نمایند.

ü بیمه‌ مسئولیت‌ مدنی‌ مالکین‌ آسانسور: امروزه‌ آسانسورها در ساختمان‌ های‌ تجاری‌ و مسکونی‌، جزء تاسیسات‌ اساسی‌ به‌ شمار می‌ روند. هر چند که‌ تعمیر و نگهداری‌ دوره‌ ای‌ آسانسورها از ط‌رف‌ مالکین‌ انجام‌ می‌ شود ولیکن‌ بروز حوادث‌ ناشی‌ از سهل‌ انگاری‌ در نگهداری‌ آنها سبب ورود صدمات‌ جانی‌ به‌ استفاده‌ کنندگان‌ از آسانسور می‌ گردد. بیمه‌ مسئولیت مدنی مالکین‌ آسانسور غرامت‌ فوت‌ و نقص‌ عضو سرنشینان‌ آسانسور را در صورت‌ وقوع‌ حوادث‌ جبران‌ می‌ نماید.

ü بیمه‌ مسئولیت‌ مدنی‌ صاحبان‌ مجموعه های‌ ورزشی: ‌بروز حوادث‌ متنوع‌ و پر مخاط‌ره‌ برای‌ کلیه‌ مراجعین‌ به‌ مجموعه‌ های‌ ورزشی‌ مشکلات‌ عدیده‌ای‌ برای‌ صاحبان‌ و دست‌ اندرکاران‌ این‌ مجموعه‌ ها پدید می‌ آورد. صاحبان‌ اماکن‌ ورزشی‌ همچون‌ استخرها، سالن‌ های‌ ورزشی‌ و بدنسازی‌ ضمن‌ رعایت‌ اصول‌ ایمنی‌ و حفاظ‌تی‌، گاهی‌ با حوادثی‌ که‌ منجر به‌ نقص‌ عضو و فوت‌ و هزینه‌ های‌ پزشکی‌ مراجعین‌ می‌ شود، مواجه‌ میگردند که‌ مناسبترین‌ راه‌ برای‌ جبران‌ غرامت‌ حوادث‌ پیش‌ بینی‌ نشده‌، تهیه بیمه‌ نامه مسئولیت‌ مدنی‌ مجموعه‌ های‌ ورزشی‌ است.

ü بیمه‌ مسئولیت‌ مدنی‌ ناشی‌ از آتش‌ سوزی در قبال اشخاص ثالث :گسترش‌ دامنه‌ آتش‌ سوزی‌ و انفجار به‌ مجاورت‌ محل‌ وقوع‌ حادثه‌، سبب‌ ورود خسارات‌ مالی‌ و جانی‌ به‌ اشخاص‌ ثالث‌ میگردد که غرامت‌ وارده‌ به اشخاص ثالث در چارچوب‌ بیمه های‌ آتش‌ سوزی‌ قابل‌ پرداخت‌ نیست‌ ولیکن‌ ‌ بیمه‌ نامه‌ مسئولیت مدنی ناشی از آتش سوزی کلیه‌ زیان‌ های‌ ناشی‌ از خط‌راتی‌ همچون‌ آتش‌ سوزی‌، انفجار، ترکیدگی‌ لوله‌ های‌ آب‌ و ضایعات‌ آب‌ و به‌ اشخاص‌ ثالث‌ را جبران‌ خواهد نمود.

ü بیمه‌ مسئولیت مدنی‌ متصدیان‌ حمل‌ و نقل‌ داخلی‌ :بر اساس‌ مقررات‌ و قوانین‌ حمل‌ و نقل، از زمان‌ تحویل کالا به موسسه حمل و نقل کننده در مبدا‌ تا زمان‌ تحویل نمودن کالا به صاحب آن در مقصد، مسئولیت امر به عهده این نوع موسسات می باشد که درصورت احراز مسئولیت آنان بایستی خسارات مربوطه را جبران نمایند.عمده خطرات تحت پوشش این گونه بیمه نامه ها عبارتند از: آتش‌ سوزی‌، صاعقه‌، انفجار، تصادف‌ ، تصادم‌، واژگون شدن.

ü بیمه مسئولیت جامع : این بیمه نامه برای پیمانکاران پروژه های ساختمانی و تاسیساتی ارائه می شود ، مطابق شرایط این بیمه نامه مسئولیت مدنی پیمانکار در اجرای پروژه بصورت جامع در برابر کارکنان و اشخاص ثالث تحت پوشش بیمه ای قرار می گیرد. تفاوت این بیمه نامه با بیمه نامه مسئولیت حرفه ای مهندسین در شخصیت و موقعیت کاری بیمه گذار است که در بیمه مسئولیت حرفه ای مهندسین،طراحان،محاسبها و ناظرین ، مسئولیت ساخت و اجرای پروژه تحت پوشش می باشد ؛ ولی در این بیمه مسئولیت پیمانکاران در مقابل کارکنان و افراد ثالث تحت پوشش قرار می گیرد.

ü بیمه مسئولیت تولید کنندگان و فروشندگان محصول: براساس این طرح مسئولیت مدنی تولیدکنندگان و فروشندگان در دو بخش زیر تحت پوشش بیمه ای قرار می گیرد:

- خطرات تبعی ناشی از محصول

- تضمین کیفیت محصول در برابر مصرف کنندگان و اشخاص ثالث.

در این بیمه چنانچه محصول کیفیت مورد انتظار در عرف مصرف را نداشته باشد یا بهره برداری از محصول مشکلات جانی و مالی برای سایر افراد ایجاد نماید،شرکت بیمه ضرر و زیان ناشی از آن را جبران خواهد نمود.

ü بیمه مسئولیت حرفه ای مهندسین طراح ، محاسب و ناظر ساختمان: طرح بیمه نامه مسئولیت حرفه ای مهندسین جهت برقراری تامین حرفه ای برای مهندسین طراح ، محاسب و ناظر ساختمان که در عضویت سازمانهای نظام مهندسی استانها ، دارای پروانه اشتغال از وزارت مسکن و شهرسازی و شماره امضاء شهرسازی از شهرداری می باشند تهیه و عرضه شده است .براساس این بیمه نامه مسئولیت حرفه ای اشخاص یاد شده در رابطه با طراحی ، محاسبه و نظارت ساختمانی مطابق بیمه و مسئولیت ، قانون نظام مهندسی ساختمان و قانون شهرداری و آئین نامه های اجرایی مربوطه در برابر مالکین ساختمانها ، اشخاص ثالث (شامل همسایگان ، عابرین و...) کارکنان اجرایی پروژه ساختمانی تحت پوشش بیمه ای قرار می گیرد .تعهدات بیمه ای برای خسارت بدنی تا مبلغ دیه قانونی برای هر نفر و برای خسارت مالی مطابق تقاضای مهندس طرح ، محاسب و ناظر خواهد بود .مدت بیمه برای هر پروانه ساخت از تاریخ صدور پروانه (شامل دوره اجرای عملیات ساختمانی و پس از آن ) شروع می گردد. در این بیمه نامه همانگونه که مشخص گردیده 2 نوع تعهد و جبران خسارت تضمین می گردد:

o جبران خدمات مالی پروژه.

o جبران غرامت جانی ناشی از حوادث مربوط به عدم کیفیت و محاسبات پروژه.

ü بیمه مسئولیت مدنی مدیران مسئول فنی کلینیکها، درمانگاهها و بیمارستانها: موضوع بیمه نامه مسئولیت مدنی مسئول فنی عبارت از جبران خسارات بدنی وارد به بیماران، ذوی الحقوق آنها و سایر اشخاص ثالث در محدوده بیمارستان ناشی از مسئولیت وی مطابق با شرح وظایف مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می باشد. ادعاهای حقوقی علیه مراکز درمانی به علل عدم کارآیی، فقدان، نقائص در امکانات پزشکی، تجهیزات فنی، تاسیساتی، تغذیه نادرست در مدت معالجه، مداوا، جراحی و دوران بستری بیمار که منجر به خسارت بدنی بیماران و اشخاص ثالث (مراجعین ، عیادت کنندگان و...) گردد تحت پوشش این بیمه نامه می باشد.

ü بیمه پول: عنوان پول در قرار داد بیمه ، حفظ و نگهداری پول تحویلی به کارکنان برای نگهداری و حمل پول است . پول مفهوم گسترده ای دارد، از جمله پول نقد و اوراق بهادار بانکی ، انواع چک ، حواله های پولی توسط پست ، چک های مسافرتی و بن های پولی . بیمه نامه پول به دو صورت زیر ارائه می گردد.

o پول در صندوق :در این نوع بیمه ، پول ( اسکناس و مسکوکات ، وجوه ارزی،  چک پول ، تراول و یا سایر وجوه رایج مملکتی )، موجود در صندوق و خزانه بانکها ، موسسات اعتباری و شرکتها تا زمانی که در خزانه یا صندوق نگهداری می شود و در مقابل خطرات سرقت یا شکست قفل ، آتش سوزی ، انفجار و صاعقه تحت پوشش بیمه قرار می گیرد.

o بیمه پول وجوه در گردش :در این بیمه ، تمامی وجوهات اشاره شده در بند وجوه در صندوق در زمان نقل و انتقال بیمه گذار از یک نقطه به نقاط دیگر در برابر خطر سرقت اعم از مسلحانه و همراه با جبر و عنف تحت پوشش بیمه قرار می گیرد

3. بیمه مهندسی 

بیمه های مهندسی از جمله رشته های مهم ونوین در بازار جهانی بیمه محسوب می شوند که با توجه به کاربردهای مختلف، از تنوع زیادی برخوردار می باشند. در این زمینه

بیمه نامه های مختلفی صادر می گردد که اهم آنها درحال حاضر به شرح ذیل

می باشند: 

ü بیمه تمام خطر پیمانکاران:

الف) موضوع مورد بیمه : کلیه پروژه های بخش ساختمان مانند راهسازی ، ساختمان کارخانجات ، سیلوها ، خطوط و ایستگاه راه آهن ، باند و ترمینال فرودگاهها ، ساختمانهای مسکونی ، اداری ، تجاری ، پزشکی ، آموزشی ، ورزشی ، انواع موج شکن ها ، آب شکن در داخل دریا، پلها، سدها، تونلها، سیستمهای آبیاری و زهکشی و خطوط انتقال آب ، کانالها ، بندرگاهها و ... تحت پوشش این بیمه نامه قرار می گیرد.

ب) حدود پوشش بیمه ای ارائه شده در این بیمه نامه عبارتست از هر گونه زیان یا خسارت فیزیکی ناگهانی و غیرقابل پیش بینی که در محل اجرای پروژه به اموال بیمه شده وارد آید. بطور کلی خسارتهای ناشی از وقوع حوادث زیر تحت پوشش است:

سیل ، طغیان آب ، برف ، باران ، بهمن ، آتشفشان ، طوفان ، زمین لرزه ، نشست ، لغزش زمین و صخره ، سرقت با شکست حرز ، اجرای ناصحیح کار ، سهل انگاری ، اعمال توام با سوءنیت و همچنین خسارت وارد به مصالح ساختمانی، ماشین آلات ساختمانی و لوازم و تجهیزات ساختمانی در حین حمل و نقل در محدوده اجرای پروژه ، انبارداری ، در طول مدت بیمه نامه ، پیاده و سوار نمودن ماشین آلات.

ü بیمه تمام خطر نصب: بیمه نامه تمام خطر نصب جنبه های مشترک بسیار زیادی با بیمه نامه تمام خطر مقاطعه کاری دارد در واقع شرایط هر دو بیمه نامه تقریبا مشترک می باشد و تنها در موارد اندکی اختلاف دارند. هدف اصلی این بیمه نامه ارائه تامین جامع و کامل در مقابل خطرات مربوط به نصب ماشین آلات و تجهیزات و همچنین نصب هر گونه سازه با اسکلت فلزی می­باشد.

الف)موضوع مورد بیمه : نصب ماشین آلات ، دستگاهها و قطعات منفصله از قبیل توربینها ، ژنراتورها ، دیگهای بخار ، کمپرسورهای درون سوز ، موتورهای الکتریکی ، ترانسفورماتورها ، مبدلها ، کلیدهای اتوماتیک ، ماشین های ابزار ، پمپ ها، جرثقیلها ، تسمه ها و کابلهای نقاله ، دستگاههای چاپ ، نصب کارخانجات کاغذ سازی و نساجی ، خطوط هوایی انتقال نیرو ، خطوط لوله ، مخازن و پلهای فلزی نیروگاهها ، کارخانجات فولادسازی و تهیه مواد شیمیایی و .....لازم به توضیح است که در بسیاری از موارد اجرای پروژه نصب ، نیاز به انجام برخی علمیات ساختمانی دارد ، در اینگونه موارد بخش ساختمان نیز تحت پوشش قرار می گیرد. بیمه نامه های پیمانکاری و نصب دارای دو بخش می باشد که بخش 1 آن مربوط به خسارت مالی وارد به پروژه در حال اجرا می باشد و بخش 2 آن خسارت های وارد به اشخاص ثالث را تحت پوشش قرار می دهد.

ب)حدود پوشش بیمه ای : به دلیل ماهیت بیمه نامه تمام خطر نصب علاوه بر پوشش های ذکر شده در بیمه نامه تمام خطر پیمانکاری خسارت های ناشی از خطرهای : آتش سوزی ، انفجار ، صاعقه ، سقوط اجسام ، اتصال کوتاه ، جرقه زدن ، ولتاژ بیش از حد ، فشار یا خلاء بیش از حد ، از هم گسیختن در اثـر نیــروی گریز از مــرکـــز تحت پوشش بیمه قرار دارد.

ü بیمه نامه ماشین آلات پیمانکاری: این نوع بیمه نامه ، ماشین آلات ساختمانی را در طول مدت به کارگیری آنها در اجرای پروژه های عمرانی و صنعتی پوشش می دهد. مدت این بیمه بطور معمول یک ساله می باشد مگر همراه با بیمه نامه مقاطعه کاری و نصب تحت پوشش قرار گرفته باشد که در این صورت مدت برای هر دو بیمه نامه یکی است. مورد بیمه در این بیمه نامه عبارتست از : ماشین آلات سنگین راه سازی مانند بلدوز، گریدر، غلطک، جرثقیل اعم از ثابت و متحرک و ... دستگاه های ساکن و متحرک مانند : تجهیزات ساختمانی متحرک ، چه خودکار و چه غیرخودکار، دستگاه آماده سازی بتن و تسمه های نقاله ، تجهیزات و ماشین آلات تولید نیروی بــرق و هـوای فشرد.

ü بیمه فساد کالا در انبار سردخانه؛این بیمه نامه خسارتهای  وارد به کلیه کالاهای قابل نگهداری در سردخانه ها از قبیل مواد پروتئینی ، میوه جات ، فراورده های لبنی و نیز مواد شیمیائی و داروئی را تحت پوشش قرار می دهد. بیمه فساد کالا در سردخانه خطرات ناشی از عدم رعایت مسائل فنی، نوسانات درجه برودت، نشست ناگهانی و پیش بینی نشده عوامل خنک کننده از مدار داخل سردخانه ، نوسانات برق سراسری ، تغییر در برودت هوای داخل و بطور کلی هر نوع اخلال در سیستم سرمایش را تحت پوشش قرار می دهد.

ü بیمه نامه شکست ماشین آلات: بیمه ماشین آلات برای کلیه موسسات بزرگ ، متوسط و کوچک صنعتی که بروز نقصی در ماشین آلات تولیدی آنها ممکن است عواقب سوءمالی و اقتصادی و بسیار شدیدی را برای موسسه به بار آورد ، دارای اهمیت زیادی می باشد.

موضوع مورد بیمه در این بیمه نامه عبارتست از : انواع دستگاهها و تجهیزات مکانیکی ، ادوات و ماشین آلات مولد نیروی برق (بویلرها ، توربین ها و ژنراتورها) ، تاسیسات شبکه های برق رسانی (ترانسفورماتورها ، تجهیزات برق فشار قوی و ضعیف ) ماشین آلات تولیدی و تجهیزات کمکی (ماشین های ابزار و ماشین های بافندگی ، ماشین آلات کاغذسازی ، پمپ ها ، کمپرسورها ، مخازن ، لوله ها ، تیوپها و ... ) و ... در این بیمه نامه خسارتهای ناشی از وقوع حوادث زیر تحت پوشش قرار دارد. اشتباه در طراحی (محاسبات ، نقشه ها ، ترسیمات ، مشخصات فنی ) خطاهایی که در هنگام ساخت یا نصب ماشین آلات صورت می پذیرد معایب موجود در ریخته گری و مواد اولیه اشتباه در نحوه کارکردن با دستگاه ، عدم مهارت ، سهل انگاری ، اعمال  توام با سوء نیت ، از هم گسیختگی در اثر نیروی گریز از مرکز ، اتصال کوتاه و سایر علل الکتریکی ، کمبود آب در بویلرها ، انفجار فیزیکــی ، طوفــان و یخبنــدان ، یــخ شنـــاور الکتریکی ، کمبود آب در بویلرها ، انفجار فیزیکی ، طوفان و یخبندان ، یخ شناور.

ü بیمه نامه عدم النفع ناشی از شکست ماشین آلات :موضوع بیمه عدم النفع ناشی از شکست ماشین آلات عبارتست از پوشش بیمه ای سود از دست رفته ناشی از وقفه در کار که در اثر حادثه قابل جبران تحت بیمه شکست ماشین آلات رخ داده باشد. اصطلاح حادثه ، هر خسارت فیزیکی ناگهانی غیرقابل پیش بینی وارد به ماشین آلات ذکر شده در جدول مشخصات است که لازمه اش تعمیر یا تعویض باشد. علل ممکن برای چنین حوادثی می تواند عیب در ریخته گری و مواد ، طراحی غلط ، خطا در ساخت یا نصب ، اجرای ناصحیح  کار ، عدم مهارت ، سهل انگاری ، خرابکاری ، کمبود آب در بویلرها، انفجار فیزیکی ، پارگی در اثر نیروی گریز از مرکز ، اتصال کوتاه یخ زدگی و یا هر علت استثنــاء نشــده دیگر.

ü بیمه تجهیزات الکترونیکی: این بیمه نامه خطرات وارد به انواع تجهیزات الکترونیکی مورد استفاده در کارگاههای صنعتی، صنایع، لوازم پزشکی و آزمایشگاهی، لوازم اداری ، سیستم های هشدار دهنده، تجهیزات بیمارستانی، دستگاههای کنترلی ،‌تجهیزات مربوط به سینما و فیلمبرداری، دستگاه های تست مواد، تجهیزات گیرنده و فرستنده کامپیوتر و مانند آنها را تحت پوشش قرار می دهد.

عوامل زیادی از جمله خطرات ناشی از تمیز کردن دستگاه، بازدید دستگاه در حین کار تصادم،‌ نوسانات برق، سرقت، سقوط، جابجائی،‌آتش سوزی ، زلزله و طوفان، سیل، انواع تجهیزات را تهدید می نماید که تحت پوشش این بیمه نامه قرار می گیرد . این بیمه نامه دارای سه بخش می باشد:

1- سخت افزار

2-نرم افزار

3- هزینه های جانبی را تحت پوشش قرار می دهد

ü بیمه سازه های تکمیل شده: این بیمه نامه خسارتهای وارد به انواع سازه های احداث شده را در زمان بهره برداری از قبیل ساختمانها ، برجها ، جاده ها ، راه آهن ، فرودگاه ، کانالهای آبیاری ، پلها ، تونلها ، سدها ، موج شکن و اسکله ، خطوط لوله آب ، نفت ، گاز ، فاضلاب و نیز انبارها و معادن را تحت پوشش قرار می دهد .بیمه سازه های تکمیل شده از نوع خطرات معین بوده و خسارتهای ناشی از سیل ، طغیان آب، طوفان، زلزله، آتش سوزی و انفجار، خرابکاری، برخورد وسائط نقلیه زمینی، دریائی و هوائی، نشست، حرکت زمین و صاعقه را تحت پوشش قرار می دهد.

4. بیمه های اعتباری:

الف)بیمه های اعتبار داخلی:

1) بیمه بازپرداخت تسهیلات اعطایی بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری: اساس این طرح تسهیلات بانکها و مطالبات شرکتهایی که کالا و محصولات خود را بصورت اقساطی به فروش می رسانند در برابر خطر عدم وصول مطالبات تحت پوشش بیمه ای قرار می گیرد .کلیه بانکها و موسسات مالی و اعتباری و شرکتهایی که براساس قرارداد فروش تنظیمی ، عملیات فروشهای اعتباری انجام می دهند م یتوانند برای اطمینان از وصول مطالبات و تضمین سرمایه خود از پوشش بیمه ای یاد شده استفاده نمایند

2) بیمه اعتبار فروش های اقساطی: در این بیمه اعتباری ، خسارات وارده به تولید کنندگان و یا شرکتهای مجری طرح های فروش اقساطی تحت پوشش بیمه قرار گرفته و عدم انجام تعهدات خریداران کالا در قالب بیمه نامه اعتباری گروهی بیمه می شود.بیمه فروشهای غیر نقدی جهت شرکتهای تولیدی و عمده فروشانی که بر مبنای شرایط اعتباری اقدام به فروش کالای خود می کنند صادر گردیده و قصور خریداران را در پرداخت بهای کالای فروخته شده تحت پوشش قرار می دهد.ریسکهای تحت پوشش این بیمه نامه شامل موارد ذیل می گردد:

ـ ورشکستگی خریدار

ـ تأخیر یا قصور در پرداخت بهای کالا بعد از سررسید پرداخت بده

ب) بیمه های اعتبار صادرات و سرمایه گذاری:

1) بیمه اعتبار صادرات کالا به منظور ایجاد آرامش خاطر در خصوص دریافت مطالبات صادرکنندگان کالا و خدمات از خریداران و کارفرمایان خارجی، پوششهای بیمه اعتبار صادرات ارائه گردیده است و عدم دریافت مطالبات صادرکنندگان از خریداران در نتیجه تحقق خطرات سیاسی و اقتصادی را جبران می نماید.

نرخ حق بیمه پوششهای بیمه اعتبار صادرات کالا با توجه به میزان ریسک سیاسی و اقتصادی کشور خریدار و همچنین روش پرداخت مطالبات صادرکنندگان از سوی خریداران از 2/0 درصد تا 7 درصد متغیر بوده و پرداخت مطالبات از طریق سیستم بانکی در چهارچوب اعتبارات اسنادی(L/C)، پرداخت وصولی دیداری و مدت دار(D/A وD/P) و  اسناد در برابر پرداخت(CAD) قابل بیمه می باشد.

تعهدات بیمه گر در بیمه اعتبار صادرات کالا جبران خسارت ناشی از خطرات ذیل می باشد:

§ ورشکستگی یا اعسار خریدار.

§ استنکاف خریدار از قبول کالای صادر شده مشروط بر اینکه کالای مذکور طبق پروفرما و یا استانداردهای مورد توافق صادر شده باشد.

§ خودداری خریدار از پرداخت برات در سررسید.

§ عدم پرداخت بهای کالا در سررسید مربوطه.

§ تیره شدن یا قطع رابطه سیاسی با کشور خریدار بنحوی که صادرکننده موفق به دریافت مطالبات خود در سررسید نشود.

§ اعمال سیاستهای اقتصادی و محدودیتهای وارداتی و یا ارزی در کشور خریدار که موجب عدم دریافت مطالبات بیمه گذار گردد.

§ سلب مالکیت از خریدار کالا بر اثر ملی شدن و یا مصادره اموال بنحویکه بیمه گذار موفق به دریافت مطالبات خود نشود.

§ خسارت ناشی از وقوع جنگ یا حالت جنگ و یا هر گونه عملیاتی که به جنگ شباهت دارد در کشور خریدار اعم از اینکه جنگ اعلام شده یا نشده باشد.

§ خسارات ناشی از اعتصاب، شورش و بلوا در کشور خریدار.

v بیمه اعتبار صادرات کالا قبل از حمل: این پوشش بیمه اعتباری برای صادر کنندگانی که طبق استانداردهای خاص و سفارش خریدار خارجی به تولید و صادرات کالا می پردازند مناسب بوده و بیمه گذار از زمان عقد قرارداد فروش تحت پوشش بیمه قرار خواهد داشت.

v بیمه اعتبار صادرات کالا بعد از حمل: در این نوع بیمه نامه صادرکنندگان ایرانی با اطمینان بیشتری نسبت به فروش کالاهای خود به خریداران خارج از کشور اقدام می نماید زیرا اگر صادرکننده به جهت تحقق خطرات اقتصادی و سیاسی درکشور خریدار نتواند بهای کالاهای فروخته شده را در سررسید مقرر از خریدار خارجی وصول نماید شرکت بیمه صادرات و سرمایه گذاری خسارت را براساس شرایط عمومی بیمه نامه پرداخت می کند.

2) بیمه اعتبار خدمات فنی و مهندسی : در این نوع بیمه، شرکتهای مهندسی مشاور و پیمانکار اگر در اثر وقوع خطرات اقتصادی و سیاسی در کشور خریدار فوق نتوانند بهای آنها را از کارفرمای خود وصول نمایند شرکت بیمه خسارت آنها را پرداخت می کند در این نوع پوشش بیمه ای بیمه گر متعهد است آن قسمت از خساراتی را که بعلت عدم وصول مطالبات بیمه گذار از کارفرما متوجه وی شده است جبران نماید مشروط بر اینکه ناشی از خطرات زیر بوده باشد.

§ ورشکستگی یا اعسار کارفرما.

§ عدم پرداخت بهای خدمات انجام شده در سررسید مربوط، مشروط بر اینکه خدمات مذکور طبق قرارداد و استانداردهای مورد توافق طرفین انجام شده باشد.

§ تیره شدن یا قطع رابطه سیاسی با کشور خریدار بنحوی که بیمه گذار موفق به دریافت مطالبات خود در سررسید نشود.

§ اعمال سیاستهای اقتصادی و محدودیت های ارزی در کشور کارفرما به نحوی که موجب عدم در یافت مطالبات بیمه گذار گردد.

§ سلب مالکیت از کارفرما بر اثر ملی شدن و یا مصادره اموال به نحوی که بیمه گذار موفق به دریافت مطالبات خود نشود.

§ وقوع جنگ یا حالت جنگ و یا هر گونه عملیاتی که به جنگ شباهت دارد در کشور کارفرما اعم از اینکه جنگ اعلام شده باشد و یا نشده باشد.

§ خسارت ناشی از اعتصاب ، شورش و بلوا در کشور کارفرما

3) بیمه سرمایه گذاری

در این نوع بیمه، سرمایه گذاری مؤسسات و شرکتهای ایرانی در خارج از کشور و یا سرمایه گذاری مؤسسات و شرکتهای خارجی در ایران تحت پوشش بیمه ای شرکت بیمه صادرات وسرمایه گذاری قرار می گیرد و در صورتیکه به علت تحقق خطرات سیاسی, انتقال اصل سرمایه و منافع آن ممنوع گردد, شرکت بیمه بیمه صادرات وسرمایه گذاری خسارت را براساس بیمه نامه پرداخت می نماید. ریسک هایی که می تواند تحت پوشش این بیمه نامه قرار گیرد عبارتند از:

§ محدودیت انتقال ارز

§ مصادره سرمایه گذاری انجام شده توسط کشور میزبان

§ جنگ و آشوبهای داخلی

§ لغو قرارداد سرمایه گذاری

5. بیمه اتکایی:

بیمه اتکایی اختیاری: این نوع بیمه اتکائى قدیمى‌ترین شکل قرارداد اتکائى است که هنوز در تمام رشته‌ها به‌ویژه درموارد زیر متداول است:

§ زمانى‌که ظرفیت قراردادهاى اتوماتیک تکمیل شده است.

§ ریسک از قراردادهاى اتکائى اجبارى استثناء شده باشد.

بیمه‌گر اتکائى ترجیح دهد که ریسک‌هاى سنگین و بزرگ را جزءِ قراردادهاى اتکائى موجود به‌حساب نیاورد. بیمه‌گر در بعضى رشته‌ها که تعداد بیمه‌نامه‌ها اندک است ترجیحاً پوشش اتوماتیک تهیه نمى‌کند.در بیمهٔ اتکائى اختیاری، موردى تصمیم‌گیرى مى‌شود به همین دلیل این نوع اتکائى براى بیمه‌گر واگذارنده پر هزینه است. بیمه‌گر واگذارنده باید اطلاعات کافى از ریسک‌ پیشنهادى خود را به بیمه‌گر اتکائى ارائه کند تا وى با آگاهى کامل از کم و کیف ریسک در موقعیتى قرار گیرد که تصمیم خود دال بر قبولى یا رد پیشنهاد را هرچه سریع‌تر اعلام کند.

بیمه اتکائى اجباری(قراردادی): واگذارنده موظف مى‌شود که مبلغ ثابتى از اتکائى رشته‌هاى خاصى را به‌ بیمه‌گر اتکائى پیشنهاد کند و در مقابل بیمه‌گر اتکائى ناگزیر است که آن‌را بپذیرد. اگر رابطهٔ بیمه‌گر واگذارنده و بیمه‌گر اتکائى بر مبناء سرمایهٔ بیمه شده باشد، به آن ”قرارداد اتکائى نسبی“ مى‌گویند و اگر بر اساس خسارت استوار باشد به آن ”قرارداد اتکائى مازاد خسارت“ اطلاق مى‌شود. در قرارداد اتکائى اجبارى بیمه‌گر اتکائى ناگزیر است که هر آنچه را بیمه‌گر واگذارنده در چارچوب مفاد قرارداد پیشنهاد مى‌کند تا میزان تعیین‌شده بپذیرد. به‌عبارت دیگر، بیمه‌گر واگذارنده در عملیات صدور خود مختار است و مى‌تواند بیمه‌نامه را به انتخاب خود با نرخ دلخواه صادر کند و خسارت‌هاى مربوط را نیز بپردازد. بیمه‌گر اتکائى نمى‌تواند هیچ‌گونه دخالتى در عملیات صدور واگذارنده داشته باشد، مگر در موارد استثنائى از قبیل قصور و کلاهبردارى واگذارنده. قرارداد براى بیمه‌گر اتکائى این مزیت را دارد که حجم کار بیشترى را نصیب خود مى‌کند.

6. بیمه انرژی:

پروژه های عمرانی و زیر بنائی در دست احداث جهت استخراج نفت و گاز و پالایش و پخش آنها و نیز پتروشیمی و سایر کارخانجات جانبی که در فرآیند استخراج نفت و گاز احداث می گردند، تحت عنوان انرژی در صنعت بیمه مطرح می باشند. در صنعت بیمه بیشتر مواردیکه در ارتباط با نفت ، گاز و پتروشیمی است، چه در هنگام ساخت و چه در زمان بهره برداری تحت عنوان انرژی بیمه می شوند. بیمه پروژه های انرژی بر اساس قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری باید در داخل کشور انجام گیرد.اگر پروژه ای به هر نحوی از انحاء مستقیماً در خارج بیمه گردد خلاف قانون می باشد و مورد بازخواست   بیمه مرکزی ایران قرار خواهد گرفت. بنابراین بیمه نامه باید در داخل کشور توسط یکی از شرکتهای بیمه صادر گردد ولی واگذاری به عنوان اتکائی مجاز می باشد.

بطلان عقد بیمه:

همانگونه که پیشتر نیز آمد ماده 190 قانون مدنی شرایط اساسی صحت عقود را تعیین نموده است که فقدان یا معلول‌بودن یکى از شرایط اساسى عقد، عقد بیمه را محکوم به بطلان خواهد کرد. از نظر حق بیمه هم، همان‌طور که بیمه‌گر حق استرداد خسارتى را که براى عقد باطل پرداخته دارد، مکلف است حق بیمهٔ دریافتى را نیز به بیمه‌گذار برگرداند، طبعاً بدون اینکه حق مطالبهٔ حق بیمهٔ عقب‌مانده را داشته باشد.

سایر مواردی که در قانون بیمه از موجبات بطلان عقد بیمه شناخته می شوند عبارتند از:

 اظهارات کذب عمدى یا کتمان عمدى بیمه‌گذار:

به موجب مادهٔ 12قانون بیمه، هرگاه بیمه‌گذار عمداً از اظهار مطلبى خوددارى کند یا عمداً اظهارات کذب بنماید و مطالب اظهار نشده یا اظهارات کذب طورى باشد که موضوع خطر را تغییر دهد یا از اهمیت آن در نظر بیمه‌گر بکاهد، عقد بیمه باطل خواهد بود. لازم به ذکر است که سکوت یا اعلام خلاف واقع عمدی، صرف نظر از حادثه و وقوع ریسک ارزیابی می شود. در این حالت در صورتیکه اعلام خلاف واقع با سوء نیت همراه نبوده و ناشی از بی توجهی و غفلت بیمه گذار نباشد،تابع ماده 13 قانون بیمه بوده و منجر به بطلان عقد نمی گردد.

کشف اعلام خلاف واقع عمدی، کاشف از بطلان عقد بیمه از ابتدا می باشد. لذا بیمه گر نه تنها تکلیفی به جبران خسارات وارده در گذشته و خسارات احتمالی اینده ندارد، بلکه در مورد خسارات وارده قبلی هم در صورتیکه از بیمه گذار رفع خسارت نموده باشد حق مسترد نمودن مباغ پرداختی را دارا می باشد. از سوی دیگر بر خلاف قواعد عمومی قراردادها و به موجب قسمت اخیر ماده 12 نه تنها وجوهی که بیمه گذار پرداخت نموده است قابل استرداد نیست بلکه بیمه گر حق دارد اقساط بیمه را که تا آن تاریخ به تعویق افتاده است را نیز مطالبه نماید. حال آن که اصول کلی قراردادها بطلان عقد را به منزله منتفی شدن تعهدات طرفین می دانند و این امر ایجاب می کند که بیمه گر وجوه دریافتی را به بیمه گذار مسترد نماید.

 منع بیمه به بالاتر از قیمت واقعی مال:

مادهٔ 11قانون بیمه مقرر مى‌دارد: ”چنانچه بیمه‌گذار یا نمایندهٔ او با قصد تقلب، مالى را اضافه بر قیمت عادله در موقع عقد قرارداد بیمه داده باشد، عقد بیمه باطل است و حق بیمهٔ دریافتى قابل استرداد نیست“. اعلام قیمت بیش از قیمت واقعی برای مال موضوع بیمه از دیگر مواردی است که بر خلاف قواعد خاص بیمه های خسارت بوده و بر دارایی ذینفع بیمه خواهد افزود.

لازم به ذکر است که حکم این ماده با مادهٔ 12تفاوت دارد. با این توضیح که در مادهٔ 12علاوه ‌بر بطلان و عدم استرداد حق بیمه، بیمه‌گر حق مطالبهٔ اقساط عقب‌افتاده را نیز دارد، در حالى‌که در مادهٔ 11، بیمه‌گر دیگر حقى در زمینهٔ مطالبهٔ حق بیمهٔ عقب‌افتاده ندارد.

 بیمه مضاعف

مادهٔ 8قانون بیمه موید آن است که در صورتى‌که مالى بیمه شده باشد، در مدتى‌که بیمه باقى است نمى‌توان همان مال را به ‌نفع همان شخص و از همان خطر مجدداً بیمه نمود. برای تحقق این مورد لازم است که شرایطی چون وحدت زمانی، وحودت مال موضوع بیمه، وحدت ذینفع و وحدت خطر وجود داشته باشد. لذا در صورت تحقق تمامی موارد مزبور، بیمه مضاعف بوده و  اگرچه قانون بیمه صرفا به ممنوعیت بیمه مضاعف اکتفا نموده است، علی الاصول ممنوعیت انعقاد موجبی برای بطلان کلیه عقود بیمه ای است که در تعارض با این حکم منعقد شده باشند.

 بیمهٔ خطرى که قبل از عقد واقع شده است

به موجب مادهٔ 18قانون بیمه هرگاه معلوم شود خطرى که براى آن بیمه به‌ عمل آمده قبل از عقد قرارداد واقع شده است قرارداد بیمه باطل و بى‌اثر خواهد بود و در این‌صورت اگر بیمه‌گر وجهى از بیمه‌گذار گرفته باشد عُشر از مبلغ مزبور را به‌عنوان مخارج کسر و بقیه را باید به بیمه‌گذار مسترد دارد از آنجائیکه موضوع عقد بیمه خطر یا ریسک تحقق حادثه خسارت بار است لذا بر اساس قواعد حقوق بیمه باید امری اتفاقی باشد که این مساله از عدم اطمینان از وقوع حادثه استنتاج می شود.لذا در صورتیکه مشخص شود اتفاق موضوع بیمه پیش از انعقاد قرارداد بیمه محقق شده است(حتی اگر بیمه گذار هم از این امر مطلع نباشد)،عقد بیمه باطل خواهد بود.

لیکن به نظر می رسد که قانونگذار بین موردى که بیمه‌گذار عمداً و با علم و وقوف بر حادثهٔ واقع‌شده اقدام به انعقاد قرارداد مى‌کند و موردی که بیمه گذار نیز از این امر مطلع نیست، تفاوتى قایل نشده است. براى رفع این اشکال با استفاده از مواد دیگر قانون بیمه و به‌ویژه مادهٔ 12مى‌توان استدلال کرد که حکم مادهٔ 18در مورد میزان حق بیمه برگشتى محدود به موردى است که بیمه‌گذار بدون عمد، قرارداد بیمه را منعقد کرده است و عمل عمدى وى را باید تابع مادهٔ 12دانست. زیرا اگر اظهارات کذب بیمه‌گذار یا کتمان عمدى وى مستوجب بطلان قرارداد و عدم قابلیت استرداد حق بیمه و حق مطالبهٔ اقساط عقب افتاده باشد، بیمهٔ عمدى خطرى که قبلاً واقع شده است را نیز می توان مستوجب همان ضمانت اجراء است.

 بیمهٔ عمر یا حادثهٔ جسمانى بدون رضایت کتبى بیمه‌شده:

به موجب قسمت دوم مادهٔ 23قانون بیمه، بیمهٔ عمر یا بیمهٔ نقصان یا شکستن عضو شخص دیگرى درصورتى‌که آن شخص قبلاً رضایت خود را کتباً نداده باشد باطل است.

 تسری بطلان یکی از موارد عقد به سایر موارد

ماده 34 قانون بیمه دلالت بر آن دارد که در یک قرارداد بیمه موضوعات مختلفه بیمه شده باشد در صورت اثبات تقلب از طرف بیمه‌گذار نسبت به یکی از آن موضوعات بطلان نسبت به سایر موضوعات نیز سرایت کرده تمام قرارداد باطل خواهد بود.

حل و فصل اختلافات ناشی از بیمه نامه:

اختلافات مربوط به پوشش بیمه غالبا به واسطه سایر آئین های حل و فصل  اختلافات  پیگیری می شوند. توسل به ساز و کارهایی چون داوری، میانجیگری و سازش، مشاوره و سایر روش های مسالمت آمیز حل و فصل   اختلافات در قراردادهای بیمه نیز همانند سایر اختلافات جاری می باشد. هر گونه اختلاف بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار، ترجیحاً در مرحله نخست از طریق توافق و سازش انجام می‌گیرد. اگر اختلاف و عدم توافق طرفین در شمول یا عدم شمول قرارداد یا میزان خسارت از طریق سازش امکان‌پذیر نباشد موضوع به داوری ارجاع می‌گردد. شرایط داوری در شرایط بیمه‌نامه درج می‌شود و طرفین بر اساس آن به انتخاب داور و آئین حاکم بر داوری می پردازند.

در صورتیکه توسل به داوری منجر به حل و فصل اختلافات نگردد، اقامه دعوا در دادگاه صالح و طی مراحل دادرسی ضروری است.

[1] خطرهای‌ استثنا شده خطرهایی‌هستندکه‌ خسارت‌ ناشی‌ از آنها  در زمره تعهد بیمه‌گرنیست‌. این‌خطرات که‌ استثنائات استاندارد نامیده‌ می‌شوند عبارتند از : خطر جنگ، خطر انرژی‌ هسته‌ای‌ و موادرادیواکتیو، خطر برخورد امواج‌ صوتی‌.

 

این که وکلا کراوات بزنند یا نزنند به کسی مربوط نیست     حقوق شهروندی در 80 ماده به قانون تبدیل می شود

پست های مرتبط