وقف - فروش وقف وتبدیل آن
وقف - فروش وقف وتبدیل آن
وقف - فروش وقف وتبدیل آن
س 2088: شخصى قطعهاى از زمین‌هاى خود را براى ساخت حسینیه وقف کرده و ساخت حسینیه مذکور در آنها به پایان رسیده است، ولى بعضى از اهالى قسمتى از حسینیه را تبدیل به مسجد کردهاند و درحال حاضر در آن به عنوان مسجد، نماز جماعت مىخوانند، آیا تبدیل حسینیه به مسجد توسط آنان صحیح است؟ و آیا احکام مسجد بر آن قسمت مترتّب مىشود؟
ج: واقف و غیر او حق تبدیل حسینیهاى را که به عنوان حسینیه وقف شده به مسجد ندارند و با این کار، تبدیل به مسجد نمىشود و احکام و آثار مسجد هم بر آن مترتب نمىگردد، ولى برپایى نماز جماعت در آن اشکال ندارد.
س 2089: اگر شخصى چند سال قبل زمینى را که از طریق ارث به او رسیده به‌صورت بیع لازم بفروشد و سپس معلوم شود که آن زمین وقف بوده، آیا این بیع باطل است؟ و درصورتى که باطل باشد، آیا باید قیمت کنونى آن را به مشترى بپردازد یا پولى را که هنگام فروش از او گرفته است؟
ج: بعد از آنکه معلوم شد زمین فروخته شده در واقع وقف بوده و فروشنده حق فروش آن را نداشته، بیع باطل است و واجب است به همان حالت وقف عودت داده شود و فروشنده باید پولى را که از مشترى در برابر فروش زمین دریافت کرده است، به او برگرداند. و راجع به تنزل ارزش پول بنا بر احتیاط واجب با هم مصالحه نمایند.
س 2090: شخصى در حدود صد سال است که ملک خود را بر اولاد ذکورش وقف کرده و در وقفنامه ذکر نموده که اگر یکى از اولاد ذکور او فقیر شود، شرعاً حق دارد سهم خود را به ورثه دیگر بفروشد و بعضى از فرزندان او چند سال پیش مبادرت به فروش سهم خود به بعضى از موقوف علیهم نمودند و اخیراً گفته مىشود که چون کلمه وقف درمیان است، بنا بر این شروطى که واقف ذکر کرده صحیح نبوده و خرید و فروش آن
ملک هم باطل است، حال با توجّه به اینکه، این زمین وقف خاص است نه وقف عام، آیا خرید و فروش آن بر طبق آنچه که واقف در ضمن وقفنامه ذکر کرده، جایز است؟
ج: اگر ثابت شود که واقف در ضمن عقد وقف شرط کرده که اگر یکى از موقوف علیهم فقیر و نیازمند شد، بتواند سهم خود را به یکى دیگر از موقوف علیهم بفروشد، بیع کسى که سهم خود از وقف را بر اثر فقر و احتیاج فروخته اشکال ندارد و بیع او در این صورت محکوم به صحّت است.
س 2091: زمینى را به آموزش و پرورش براى ساختن مدرسه هدیه کردم، ولى بعد از مشورت و اطلاع از اینکه با پول آن زمین مىتوان چندین مدرسه در محلههاى دیگر شهر ساخت، براى فروش زمین تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش و مصرف
پول آن براى ساختن چند مدرسه در جنوب شهر یا در مناطق محروم، به آن وزارتخانه مراجعه کردم، آیا انجام این کار براى من جایز است؟
ج: اگر وقف زمین مدرسه با انشاء وقف و تحویل آن به آموزش و پرورش به اعتبار اینکه مسئول و متولّى این امر است، تمام شده باشد، بعد از آن حق رجوع و دخالت و تصرّف در آن زمین را ندارید، ولى اگر وقف هرچند به زبان فارسى انشاء نشده باشد و یا زمین به عنوان قبضِ وقف تحویل وزارت آموزش و پرورش نشده باشد، در این صورت زمین بر ملکیّت شما باقى است و اختیار آن در دست شماست.
س 2092: یکى از اولاد ائمه(علیهم‌السلام) زیارتگاهى دارد و بالاى گنبد مبارک آن، سه کیلوگرم طلا به‌صورت سه قبّه متصل به هم وجود دارد، این طلا تا به حال دوبار به سرقت رفته و کشف شده و به مکان خود برگردانده شده است، با توجّه به اینکه طلاى مذکور در معرض خطر و سرقت است، آیا فروش آن و مصرف پول آن براى توسعه و تعمیر زیارتگاه جایز است؟
ج: مجرّد خوف تلف و خطر سرقت آن، مجوّز فروش و تبدیل آن نیست، ولى اگر متولّى شرعى از قرائن و شواهد احتمال قابل توجهى بدهد که آن طلا براى مصرف در تعمیر و تأمین نیازمندیهاى زیارتگاه ذخیره شده و یا آنکه بقعه مبارکه نیاز ضرورى به تعمیر و اصلاح دارد و تأمین بودجه آن از راه دیگر هم ممکن نیست، در این صورت فروش طلا و مصرف پول آن براى اصلاح و تعمیرات ضرورى آن بقعه مبارکه اشکال ندارد و شایسته است که اداره اوقاف بر این امر نظارت کند.
س 2093: شخصى مقدارى آب و زمین زراعى را وقف پسران خود نموده، ولى به علت کثرت اولاد و سنگینى کارهاى کشاورزى و کمى محصول، کسى تمایلى به زراعت در زمین ندارد و به همین دلیل وقف در آینده نزدیک، خراب و از قابلیت انتفاع خارج خواهد شد، آیا جایز است به همین دلیل، زمین و آب مذکور فروخته شوند و پول آنها در کارهاى خیر مصرف شود؟
ج: تا زمانى که وقف، قابلیت انتفاع و استفاده در جهت وقف را دارد، هرچند با اجاره دادن آن به بعضى از موقوف علیهم یا به شخص دیگر و مصرف اجاره آن در جهت وقف باشد و یا نوع استفاده از آن تغییر کند، فروش و تبدیل آن جایز نیست، و در صورتى که به هیچ وجه قابل انتفاع نباشد، فروش آن جایز است، ولى در این صورت واجب است با پول آن ملک دیگرى خریده شود تا منافع آن در جهت وقف به مصرف برسد.
س 2094: منبرى براى مسجد وقف شده است ولى به علت ارتفاع زیاد عملاً قابل استفاده نیست، آیا تبدیل آن به منبر مناسب دیگرى جایز است؟
ج: اگر با شکل خاص فعلى آن در این مسجد و یا مساجد دیگر قابل استفاده نیست، تغییر شکل آن اشکال ندارد.
س 2095: آیا فروش زمین‌هایى که وقف خاص بوده و واقف بر اثر اجراى قانون اصلاحات ارضى آنها را بدست آورده، جایز است؟
اگر واقف در هنگام وقف، مالک شرعى چیزى باشد که وقف کرده است و وقف هم بر وجه شرعى توسط او محقق شده باشد، خرید و فروش و تغییر و تبدیل آن توسط او یا دیگرى صحیح نیست هرچند وقف خاص باشد، مگر در موارد خاص استثنایى که شرعاً در آن موارد فروش و تبدیل آن جایز است.
س 2096: پدرم قطعه زمینى را که تعدادى درخت خرما در آن وجود دارد براى اطعام در ایّام عاشورا و شبهاى قدر وقف کرده است و اکنون حدود صد سال از عمر درختهاى موجود در آن مىگذرد و از قابلیت انتفاع خارج شدهاند، با توجّه به اینکه اینجانب پسربزرگ و وکیل و وصى پدرم هستم، آیا جایز است این زمین را فروخته و با پول آن مدرسه و حسینیهاى بسازم تا صدقه جاریهاى براى پدرم باشد؟
ج: اگر زمین هم وقف باشد، به مجرّد خروج درختان وقفى موجود در آن از قابلیت انتفاع، فروش و تبدیل آن جایز نمىشود، بلکه واجب است در صورت امکان به جاى آنها هرچند با صرف پول درختانى که از قابلیّت انتفاع، خارج شدهاند درختان جدید خرما، کاشته شود تا منافع آنها در جهت وقف مصرف شود و در غیر این صورت باید از زمین موقوفه بصورت دیگرى استفاده شود هرچند با اجاره دادن آن براى زراعت یا ساخت خانه و مانند آن و مصرف درآمد آن در جهت وقف باشد و به‌طور کلى تا زمانى که به نحوى از انحاء، استفاده از زمین موقوفه امکان دارد، خرید و فروش و تبدیل آن جایز نیست، ولى فروش نخلهاى موقوفه در صورتى که ثمره ندهند اشکال ندارد و در صورت امکان باید پول آنها براى کاشت درختهاى جدید مورد استفاده قرار گیرد و در صورتى که امکان نداشته باشد، باید در همان جهت وقف مصرف گردد.
س 2097: شخصى مقدارى آهن و لوازم جوشکارى را براى ساخت مسجد در مکانى هدیه کرده و بعد از پایان کار مقدارى از آنها زیاد آمده است و با توجّهبه اینکه ساختمان مسجد به علت هزینههاى دیگر بدهى دارد، آیا فروش آن مقدار اضافى و مصرف پول آن براى پرداخت بدهیهاى مسجد و رفع سایر نیازهاى آن جایز است؟
ج: اگر شخص متبرّع، آن ابزار و لوازم را براى ساخت مسجد داده باشد و آنها را براى انجام این کار از ملک خود خارج کرده باشد، در این صورت هر کدام که قابل استفاده باشد، هرچند در مساجد دیگر، فروش آن جایز نیست بلکه باید براى تعمیر مساجد دیگر بکار رود، ولى اگر متبرع فقط اجازه استفاده از آنها را در مسجد داده باشد، دراین صورت مقدار اضافى مال خود اوست و اختیار آن هم در دست او مىباشد.
س 2098: شخصى کتابخانه خود را بر اولاد ذکورش وقف کرده است، ولى هیچ‌یک از اولاد و نوههاى او موفق به تحصیل علوم دینیه نشدهاند و در نتیجه استفادهاى از کتابخانه نمىکنند و موریانه مقدارى از کتابهاى آن را از بین برده و بقیه هم در معرض تلفشدن هستند، آیا جایز است آن را بفروشد؟
ج: اگر وقف کتابخانه بر اولاد او مشروط و معلّق به این امر باشد که آنها اشتغال به تحصیل علوم دینیه داشته باشند و داخل در سلک علماى دین شوند، این وقف به علت وجود تعلیق در آن از اصل باطل است و اگر وقف آنان کرده تا از آن استفاده کنند، ولى در حال حاضر کسى که بتواند از آن کتابخانه استفاده کند در بین آنها وجود ندارد و امیدى به تحقق این صلاحیت در آینده نیست، در این صورت وقف مزبور صحیح است و جایز است که آنان کتابخانه را در معرض استفاده کسانى قرار دهند که قابلیت استفاده از آن را دارند و همچنین اگر کتابخانه براى استفاده کسانى وقف شده باشد که صلاحیت آن را دارند، و تولیت وقف با اولاد او باشد، واجب است آن را در معرض استفاده افراد مذکور قرار دهند، و به هر حال حق فروش آن را ندارند و بر متولّى شرعى واجب است به نحو مناسبى، مانع آسیب دیدن و از بین رفتن موقوفه گردد.
س 2099: زمین زراعى وجود دارد که وقفى بوده و سطح آن بالاتر از زمین‌هاى اطراف آن است و به همین دلیل رساندن آب به آن ممکن نیست و مدّتى است که کار مساوى کردن آن با زمین‌هاى دیگر به پایان رسیده و خاکهاى اضافى در وسط آن جمع شده و مانع زراعت در آن است، آیا فروش این خاکها و مصرف پول آن براى حرم یکى از اولاد ائمه(علیهم‌السلام) که نزدیک زمین مزبور قرار دارد جایز است؟
ج: اگر خاک اضافى مانع استفاده از زمین‌هاى موقوفه است، انتقال آن از زمین و فروش آن و مصرف پول آن در جهت وقف اشکال ندارد.
س 2100: تعدادى مکان تجارى وقفى وجود دارد که در زمین وقفى ساخته شدهاند و بدون فروش سرقفلى آنها به مستأجرین، اجاره داده شدهاند، آیا جایز است مستأجرهاى آنها سرقفلى مغازهها را به دیگرى بفروشند و پول آن را بگیرند؟ و بر فرض جواز آن، آیا پول سرقفلى مال مستأجر است یا آنکه از درآمدهاى وقف محسوب مىشود و باید در جهت وقف مصرف شود؟
ج: اگر متولّى وقف فروش سرقفلى را با رعایت مصلحت وقف اجازه دهد، مالى که در برابر آن گرفته مىشود جزو درآمدهاى وقف محسوب مىشود و واجب است که در جهت وقف مصرف شود، ولى اگر معامله را اجازه ندهد، بیع باطل است و فروشنده باید مبلغى را که از خریدار گرفته به او برگرداند، و به هر حال مستأجرى که حق سرقفلى ندارد ولى درعین حال آن را به مستأجر بعدى فروخته است، حقى در آن مال ندارد.
نظام حقوق زن در اسلام تصویب لایحه جامع وکالت رسمی استقلال کانون وکلا را متزلزل می کند
