واکنش نظام کیفری به مزاحمت تلفنی
واکنش نظام کیفری به مزاحمت تلفنی
در گفت و گوی حمایت با کارشناسان بررسی شد، واکنش نظام کیفری به مزاحمت تلفنی
گروه قضایی- هر گامی که بشر در عرصه تکنولوژی رو به جلو برمیدارد، در کنار تسهیلات زیادی که برای او به وجود میآید، برخی گرفتاریها و مشکلات هم پدیدار میشود. تا زمانی که این مشکلات جنبه استثنایی داشته باشد، قابل کنترل و مهار شدن خواهد بود.
نمونه آن سوءاستفادههایی است که از تلفن در سراسر دنیا میشود. وقتی گراهامبل این وسیله ارتباطی رااختراع میکرد، شاید به فکر وی نیز خطور نمیکرد که برخی از این وسیله برای مزاحمت استفاده کنند. اما به تدریج با توسعه این وسیله ارتباطی و البته در کنار تمام مزایایی که برای بشر به همراه آورد، مشکلات آن هم به تدریج پدیدار شد. سوءاستفاده از تلفن، مانند هر پدیده مجرمانه دیگری که نظم اجتماع را برهم میزند، کمکم وارد قوانین جزایی شد و برای آن مجازاتهایی پیشبینی شد. در این گزارش به بررسی جرایمی که از طریق تلفن همراه واقع میشود، خواهیم پرداخت.
یک مدرس دانشگاه در خصوص جرایم ارتکابی به وسیله تلفن به «حمایت» میگوید: در خصوص جرایم ارتکابی توسط اشخاص، مقنن خواه در جرایم عمدی و خواه در جرایم غیرعمدی، اعمالی را مورد توجه قرار داده که تشکیل دهنده رکن مادی جرم است.
دکتر علی نجفیتوانا با بیان اینکه رکن مادی جرم در هر جرمی نسبت به جرم دیگر متفاوت است، ادامه میدهد: با توجه به اختراع و توسعه وسایل جدید به ویژه تلفن، رایانه، اینترنت و ... یا پدیدههایی مانند برق، سالها این موضوع مطرح بود که به عنوان مثال اگر فردی با اتصال سیم برق به کابل عمومی برق از انرژی رایگان استفاده کند، مرتکب جرم شده است یا خیر و اگر مرتکب جرم شده این یک نوع کلاهبرداری محسوب میشود یا سرقت یا عنوان مجرمانه دیگری دارد؟
این حقوقدان میافزاید: به عنوان مثال این سوال در عالم حقوق برای حقوقدانان مطرح بوده که هنگامی که فردی با تلفن بدون اینکه شخص حضور داشته باشد، به فرد توهین کند یا او را مورد تهدید قرار دهد، مرتکب جرم شده است، آیا این جرم تابع قوانین عمومی جرایم است یا قوانین خاص؟ که البته در این خصوص بحثهای فراوانی صورت پذیرفت.
نجفیتوانا اظهار میدارد: ابتدا از طریق سازوکارهای جانبی مانند رویه قضایی و یا بخشنامه، بخشی از این خلاءها برطرف شد. اما به تدریج کشورها به ضرورت قانونگذاری در این زمینه پی بردند و در نتیجه قوانینی در این موارد وضع شد. وی تصریح میکند: به عنوان مثال در خصوص استفاده غیرمجاز از برق، ابتدا با توجه به رویه قضایی در فرانسه، در ایران آن را به عنوان سرقت شناختند و با تقویت قانون در این زمینه، این اقدام، به صراحت جرم و قابل تعقیب عنوان شد که در قانون مجازات اسلامی بعد از انقلاب، این امر به صراحت قید شده است.
عنوان قانونی مزاحمت تلفنی
این حقوقدان ضمن بیان اینکه ارتکاب جرم توسط تلفن، از 3 منظر میتواند مد نظر قرار گیرد، بیان میدارد: ایجاد تماسهای بیدلیل که موجب به هم خوردن آرامش اشخاص به عنوان مزاحمت میشود، مشمول مجازات است.
نجفیتوانا ادامه میدهد: از منظر دیگر اگر فردی از طریق تلفن تهدید شود و یا مورد توهین قرار گیرد، این فرد میتواند به عنوان توهین و تهدید، فاعل را مورد تعقیب قرار دهد. چراکه در این مقوله، تلفن وسیله ارتکاب به جرم است و بنابراین برای تحقق توهین یا تهدید، ضرورتی به نظر نمیرسد که این اعمال حضوری صورت پذیرد.
وی با اشاره به اینکه در جرایمی مانند قتل و ضربوجرح، میتوان تلفن را نیز عامل ارتکاب جرم تلقی کرد، تصریح میکند: به عنوان مثال اگر فردی با تلفن، فرد دیگری را به حدی تهدید کند که سلامت وی به خطر افتد و یا دچار سکته شود، میتوان قتل و یا صدمات را عمدی تلقی و فاعل را مجازات کرد.
این استاد دانشگاه توضیح میدهد: بر اساس رویه قضایی در رابطه آلات قتاله، وسیله در ارتکاب جرم قتل معمولا طریقیت دارد نه موضوعیت. بنابراین حتی با آب یا گرما و سرما نیز میتوان کسی را به قتل رساند و بنابراین به نظر می رسد تلفن نیز میتواند با توجه به کیفیت استعمال، آلت قتاله تلقی شود.
تلفن، وسیله ارتکاب جرم
محمود واحدی کارشناس حقوق جزا نیز بیان اینکه هرگونه رفتار، گفتار و حرکت یا سکون میتواند عنصر ارتکاب جرایم را شکل دهد، میگوید: به عنوان مثال ایستادن و حرکت نکردن در مقابل در آپارتمان توسط همسایه یا هرکس دیگر، میتواند مصداقی از مزاحمت برای خانواده به خصوص زنان خانواده تلقی شود.
این کارشناس ارشد میگوید: مزاحمت و همچنین تماسهای نابهجا و به کار بردن الفاظ دور از شان یک انسان با ادب به خصوص در زمانی که از طریق تلفن و صحبت یا سکوت، فوت کردن یا سوت زدن یا هر اقدام دیگری که مزاحمت خانواده را فراهم آورد.
وی میافزاید: در کنار این اقسام مزاحمت، البته جرمهای دیگری نیز میتواند صورت پذیرد، به عنوان مثال، چنانچه شخص مزاحم با به کارگیری الفاظ توهینآمیز از طریق تلفن یا سایر دستگاههای مخابراتی اقدام به مزاحمت خانواده کند، از نظر حقوق کیفری مرتکب چند جرم شده است.این کارشناس ارشد حقوق جزا اظهار میدارد: هر چند مزاحمت همچون بسیاری از جرایم دیگر حقوق جزا باید عمدی باشد و بنابراین صرف تکرار یک تلفن اشتباهی که به واسطه شماره ناصحیح که شخص تماس گیرنده به نادرست بودن شماره آگاهی ندارد، مزاحمت تلقی نمیشود و البته اگر این تلفن پس از آنکه عدم صحت شماره تلفن را به تماس گیرنده کرد و وی متوجه شد، باز هم تماس را تکرار نکند.
ضرورت وجود شرایط عمومی ارتکاب جرم
این کارشناس حقوق جزا و جرمشناسی با بیان اینکه سایر شرایط کلی در جرایم همچون بالغ بودن مرتکب ضروری است، بر همین اساس نمیتوان کودک را با فشار دادن دکمههای گوشی تلفن برای یک خانواده ایجاد مزاحمت میکند، مجرم تلقی و وی را مجازات کرد، تصریح میکند: البته اگر این شخص نابالغ، دستمایه یک شخص بزرگسال واقع شود، به طورقطع جرم تحقق یافته و شخص بالغ باید مجازات شود و این مسئله اگرچه در رابطه با این جرم مورد تصریح قانونگذار قرار نگرفته، لیکن با توجه به اینکه فقه امامیه اساس قانونگذاری حقوق موضوعه ایران است، میتوان با استناد به اصل 167 قانون اساسی وی را محکوم کرد.
مجازات مزاحمت تلفنی
کارشناس حقوق جزا و جرمشناسی در خصوص مجازاتهای تعیین شده از سوی قانونگذار بیان میدارد: هرچند با توجه به رویه کنونی قوهقضاییه، زندان و مجازات حبس مورد تجدید نظر واقع شده و در جهت کاهش تورم جمعیت کیفری زندانها، سیاستهای زندانزدایی در پیشرو قرار گرفته است، ولی هنوز مجازات مزاحم تلفنی حبس است و قانونگذار ایرانی مزاحم تلفنی را با مجازات سلب آزادی یعنی زندان از 1 تا 6 ماه حبس تهدید میکند. (بنگرید به ماده 641 قانون مجازات اسلامی). علاوه بر آن، شرکت مخابرات نیز مقررات خاصی را در ارتباط با مرتکبان این جرایم مقرر داشته که به مجازات حبس اضافه میشود.محمود واحدی میافزاید: نوع مجازات نیز بسته به شخصیت متهم، دفعات و نوع مزاحمت بستگی دارد. گاهی جرم یک مزاحمت ساده است در آن توهین، تهدید و فحاشی وجود ندارد، اما گاهی ممکن است مزاحم توهین یا تهدید کند که در این شرایط مجازات مجرم اضافه میشود.
واحدی با اشاره به اینکه قاضی با توجه به شخصیت مجرم و دفعات تکرار جرم و یا سابقهدار بودن، تصمیم میگیرد می گوید: اگر متشاکی حرفهای نباشد، معمولا قضات به جرایم نقدی اکتفا میکنند، ادامه میدهد: این جرایم از 50 هزار تومان به بالاست که ممکن است برای یک فرد پولدار 500 هزار تومان و برای یک فرد بیپول و یک دانشآموز 50 هزار تومان باشد. ممکن است در مواردی قاضی تصمیمی اتخاذ کند تا مجازات را تا 1 سال تعلیق کند که در صورت عدم تکرار جرم، این مجازات منتفی میشود.واحدی با اشاره به ماده 641 قانون مجازات اسلامی خاطرنشان میکند: برای مجازات مزاحمتهای پیامکی و تلفنی، مجرمان به مجازات تعزیری محکوم میشوند. این مجازات ممکن است شامل شلاق، جریمه مالی و حبس باشد. نوع مجازات نیز بسته به شخصیت متهم، دفعات و نوع مزاحمت بستگی دارد.
این کارشناس ارشد حقوق جزا ضمن بیان اینکه مزاحمت تلفنی موضوعی است که علاوه بر امکان پیگیری از سوی شرکت مخابرات، از طریق دادسرا و در قالب شکایت کیفری نیز قابل پیگیری است، اظهار میدارد: برای این اقدام کافی است که به دادسرای محل سکونت یا محل کار خود یعنی در جایی که مزاحمت در آنجا رخ داده است، مراجعه کنید. داشتن نامه از مخابرات میتواند باعث تسریع در کار شود.
اثبات مزاحمت تلفنی
این کارشناس حقوق جزا و جرمشناسی در پاسخ به این سوال که جرم مزاحمت تلفنی به چه ترتیب قابل اثبات است، میگوید: یکی از شیوههای اثبات مزاحمت تلفنی، استناد به صدای ضبط شده است. صدای ضبط شده در رسیدگی به یک پرونده، اماره محسوب میشود و گاهی دادیاران، بازپرسها یا قضات این مسئله را نمیپذیرند. چراکه ممکن است با توجه به پیشرفت تکنولوژی، صدای ضبط شده ساختگی باشد.
محمود واحدی در خاتمه میگوید: گاهی قاضی میتواند از انسانی خبره برای کارشناسی کمک بگیرد، اما اگر مقام قضایی از طریق شیوههایی همچون تطبیق صدای ضبط شده با صدای متهم قانع شود که این صدا به فرد مزاحم تعلق دارد و اگر شهود در این زمینه شهادت دهند یا فرد متشاکی اعتراف کند، پرونده با کیفر خواست به دادگاه ارسال میشود.
با توجه به گفتههای کارشناسان، جرایم تلفنی را باید به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول جرایم عمومی هستند که از طریق تلفن همراه ارتکاب مییابند مثل توهین یا ضرب و شتم. در مورد این جرایم باید گفت: که وسیله ارتکاب جرم در بسیاری از جرایم موضوعیت ندارد. این جرایم ممکن است قابلیت آن را داشته باشد که از طریق تلفن همراه واقع شود. به فرض مثال، توهین چه اهمیتی دارد که از طریق تلفن همراه واقع شود یا از طریق غیر آن.
اما دسته دیگر از جرایم مربوط به تلفن همراه، آن جرایمی است که وسیله ارتکاب جرم یعنی تلفن در آنها موضوعیت دارد. بنابراین در صورتی این جرایم واقع میشود که از طریق تلفن همراه واقع شود. مزاحمت تلفنی از این دسته از جرایم است. این جرم یک مجازات عمومی دارد و علاوه بر آن بر اساس مقررات شرکت مخابرات و قراردادی که بین ارایه دهنده خدمات و مشتری وجود دارد، برای فرد مزاحم پیامدهایی دارد.
در گفتوگو با کارشناسان بررسی شد قانون و تکدی گری نجفی توانا در بازنگری قانون، برداشتهای فردی جایگزین اصول نشوند