صلاحیت دادرس علی البدل دادگاه بخش بعنوان جانشین بازپرس با حضور امین صلح - جانشین بازپرس
نظریه مشورتی اداره حقوقی وزارت دادگستری
383 شماره 22هفته دادگستری صفحه 337
بموجب تبصره ماده 22 و مواد31و35 قانون تشکیلات عدلیه صلاحیت قاضی هر محکمه تابع صلاحیت آن محکمه است و این صلاحیت اولا و بالذات به محکمه و ثانیا" و بالعرض بمحاکم محکمه حمل شده است ولی در مورد دادگاه بخش مستقل قانونگذار ابتدائا" و بالذات صلاحیت رانسبت به محکمه نداده وماده 24 قانون تشکیلات بجای آنکه به پیروی از مواد بالا بگوید محکمه صلحیه یا امانت صلح مکلف است درامورجنائی و ... وظیفه مستنطق را انجام دهد گفته است امین صلح مکلف است ودر عرف قضائی امین صلح رئیس دادگاه بخش است و این خود استثنائیست صریح از مط مشیکه قانونگذار در مواد فوق الذر درباره محکمه شهرستان و استان اتخاذ کرده است و دلیلی است خاص بر عموم مستنبط از منطوق موادبالا.حال اگر از راه تنقیح مناط بگوئیم چون تبصره ماده 22 و مواد31 و35 محکمه را صالح دانسته و در این مورد هم موضوع صلاحیت محکمه است نه حاکم و منظور از این صلح (بصیغه صفت ) مندرج درماده 24 امانت صلح (بصیغه مصدری ) است ، اجتهادی است مقابل نص و یا به عبارت دیگر تفسیری است صادر از مقام غیر صالح جهت اقناع طبع که آنهم حسب بند اول اصل 27 متمم قاون اساسی واضافه ذیل آن ، مقام صالح جهت تهذیب و تفسیر قوانین قوه قانونگزاری است .و اما راجع بقسمت اخیر ماده 22 فوق الذکر، این قسمت منطوقی دارد و مفهومی ، منطوق آن این است که در صورت غیبت با مرض امین صلح یکی از اعضای علی البدل نزدیکترین محکمه ابتدائی بر حسب انتخاب وزیر عدلیه کار او را انجام میدهد مشروط بر اینکه اولا محکمه صلحیه دارای شعب نباشد و ثانیا" محکمه عضو علی البدل نداشته باشد.
مفهوم مخالف این منطوق آن است که در صورت غیبت با مرض امین صلح چنانچه محکمه دارای شعب و یا شعبه دیگری باشد و یا عضو علی البدل داشته باشد نیازی بعضو علی البدل نزدیکترین محکمه بدایت نیست و شعب یا عض علی البدل که در عرض هم قرار داده شده اندوظیفه امین صلح را انجام میدهند.با دقت در این مفهوم مخالف معلوم میگردد که اگر صلحیه فقط یک شعبه داشته باشد در صور غیبت یامرض امین صلح عضو علی البدل وظائف او را انجام میدهد،پس صلاحیت مستفاد از این مفهوم محدود است بزمان غیبت و یا مرض امین صلح و بنحو اطلاق و اشاعه نیست و بفرض محال که قیود(غیبت و یا مرض امین صلح ) را نادیده گرفته و بگوئیم بموجب این مفهوم عضو علی البدل دارای صلاحیتی هم عرض امین صلح است آنوقت مشکل دیگری جلو ما است و آن تعارض میان این مفهوم با منطوق ماده 24 قانون تشکیلاتاست .چه از یکطرف این مفهوم اثبات صلاحیت میکند و از طرف دیگر منطوق ماده مزبور با قید (امین صلح ) از عضو علی البدل نفی صلاحیت میکند و در مقام تعارض بموجب اجماع و اتفاق اصولیون در بحث (تعارض احوال ) منطوق مقدم بر مفهوم است .
با توجه بمراتب بالا آیا دادرس علی البدل دادگاه بخش مستقل در مواقع حضور امین صلح در مقر محکمه ، صلاحیت رسیدگی مقدماتی به پرونده های جزائی را بعنوان جانشین بازپرس دارد یاخیر؟
با توجه بمواد242220 قانون اصول تشکیلات دادگستری که در ذیل درج میگردد:
ماده بیست در نقاطی که محکمه صلحیه وجودنداردمحکمه ابتدائی در کارهای صلحیه نیز رسیدگی خواهد کرد این وظیفه را حاکم محکمه شخصا" انجام داده یا عض علی البدل را مامور انجام آن مینماید.
ماده بیست ودو محکمه صلحیه ممکنست دارای شعب وعضوعلی البدل باشد در این صورت وزارت عدلیه میتواند باقتضای محل حوزه محکمه صلح را بین شعب آن تقسیم کند و یا بین شعب از حیث نصاب در حدود ماده 18 و ماده 25 فرق بگذارد.
هرگاه محکمه صلح دارای شعب و عضو علی البدل نباشد در صورت غیبت یا مرض ایمن صلح یکی از اعضاء علی البدل نزدیکترین محکمه بدایت بر حسب انتخاب وزیر عدلیه موقتا" وظایف او را انجام خواهد داد.
تبصره در نقاطیکه محکمه ابتدائی در مقر محکمه صلح نباشد وزارت عدلیه مجاز است محاکمه در امور جنحه را بمحکمه صلح واگذار نماید در اینصورت محکمه صلح از حیث جریان محاکمه و صدور حکم تابع مقررات محکمه جنحه میباشد و وظیفه مدعی العموم را در این مورد عضو علی البدل و در صورت غیبت او مدیر دفترانجام خواهد داد. مرجع استینافی احکام و قرارهای محاکم صلح در این مورد محکمه استیناف است .
ماده بیست و چهار در نقاطیکه صلحیه در خارج از مقر محکمه ابتدائی است امین صلح مکلف است در امور جنائی و جنحه های بزرگ وظیفه مستنطق را انجام داده دوسیه عمل را بپارکه بدایت صلاحیتدار بفرستد.
در مورد سئوال فوق کمیسیون مشورتی آئین دادرسی مدنی اداره حقوقی در جلسه مورخ 20/8/1343 چنین اظهارنظر کرده است :
امین صلح دو وظیفه دارد: اول وظیفه عادی که رسیدگی به دعاوی واداره امور مربوط به محکمه صلح است .دوم فوق العاده که طبق ماده 24قانون اصول تشکیلات دادگستری جانشین بازپرس در امور جنائی و جنحه بزرگ است و از آنجا که عضو علی البدل اصولا"قائم مقام امین صلح است و بعنوان قائم مقام دارای همان وظایف و اختیارات امنی صلح میباشد بعلاوه از طرف دیگر تقسیم کار و وظائف بینامین صلح و عضو علی البدل نیز طبق ماده 20 قانون اصول تشکیلات دادگستری از خصائص رئیس محکمه و در نتیجه امین صلح است لذا انجام هر یک از دونوع وظیفه مذکورازطرف عضوعلی البدل بنابر ارجاع امین صلح بلامانع والزامی خواهد بود.
مرجع :مجموعه نظرهای مشورتی اداره حقوقی وزارت دادگستری درزمینه
مسائل مدنی ضمیمه مجله حقوقی وزارت دادگستری
ازانتشارات دفترتحقیقات ومطالعات وزارت دادگستری
باهمکاری آقایان محمودسلجوقی یداله امینی
114
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 383
تاریخ تصویب : 1343/08/20
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
صلاحیت دادرس علی البدل در مورد رسیدگی بتخلفات ماموران ابلاغ فوق العاده روزانه قضات وکارمندان اداری و دادگاههای مدنی - فوق العاده روزانه اجرای قرار معاینه محل و تحقیق محلی در امور مدنی
