در بیع فاسد ، غرامت اعم است از اجوری که مشتری در مقابل مالک اصلی ماخوذ می گردد و سایرخساراتی که وارد شده است
رای شماره : 3572 - 26/12/42
رای اصراری هیات عمومی دیوان عالی کشور
اعتراض فرجامخواهان دراصل مطلب ایرادبنظردادگاه وغیرقابل رسیدگی فرجامی است وازاین جهت برحکم فرجامخواسته اشکالی واردنبوده و ابرام می گردد،ولی ازحیث رددعوی جالب ثالث (بعنوان اینکه جالب ازملک مودردعوی مستفیدشده وغرامات حاصله ازبیع فاسدناظربه عوایدمورد استفاده آنان تشخیص نمی شود)استدلال دادگاه مخدوش است زیراهمانطورکه درحکم سابق دیوان کشورذکرگردیده غرامت اعم است ازاجوری که مشتری در مقابل مالک اصلی ماخوذمی گرددوسایرخسارات ودراین موردباقطع نظراز اجورچون جالبین درعرضحال تقدیمی مطالبه خسارت نموده اند،اقتضاءداشته دادگاه درزمینه این عنوان یعنی خسارتی که مدعی بوده انددراثربیع فاسد به آنان متوجه گشته رسیدگی ونفیاواثباتادراین قسمت اظهارنظرنمایدبنا برمراتب درقسمت رددعوی جالبین ثالث استدلال دادگاه صحیح نبوده ورای فرجامخواسته دراین قسمت نقض وختم امربه شعبه دیگردادگاه استان پنجم ارجاع می گردد.
* سابقه *
ضمان درک - غرامات حاصله ازبیع فاسد
بدواآقای محمدعلی بطرفیت آقایان عباس وغلامرضاوبابامراد دادخواستی تحت عنوان رفع یدازدوشعیرآب وملک مزرعه کردچنگان و اجرت المثل ملک مزبورازسال 1314تاتقدیم دادخواست تیرماه 1321به استناداحکام صادرازدادگاه شهرستان واستان به دادگاه شهرستان کرمانشاه تقدیم داشته است .بیان دادخواهی آنکه دوشعیرازآب وملک کردچنگان ملک متصرفی خواهان است که عباس به شرکت وهمدستی غلامرضاوبابامرادقبل از محصول 1314آنرامتصرف گشته وعوایدآنرانداده اندوچون باصدوراحکام عدیده برمحکومیت آنهاهرلحظه تصرف غاصبانه راتجدیدکرده اندتقاضادارد پس ازرسیدگی حکم به رفع یدوپرداخت محصول هفت ساله وخسارت صادرگرددو بشرح اسنادمدرکیه تصرفات عباس ازابتدای محصول سال 1314تارفع محصول سال 1316بابت دوشعیروازآن تاریخ نسبت به سه ربع شعیرتصرفات غلامرضاو بابامرادازبدومحصول سال 1317تااین تاریخ بالمناصفه نسبت به یک شعیر وربع وهرسه نفرنسبت به محصول امسال دوشعیرازقرارگندم سالی سه خروارفی 200ریال لوبیایکصدوپنجاه من خرواری پانصدریال تریاک دویست ریال عایدات بوستان 400ریال وقیمت تقریبی پانزده هزاروپنجاه ریال است .
دادگاه پس ازرسیدگی بشرح حکم 163-14/9/21خواندگان رابه رفع یداز عین آب وملک محکوم ونسبت به اجورقرارارجاع امربه کارشناس صادر می نماید.
پس ازتقدیم دادخواست اعتراض وجلب ثالث وفوت یکنفرازمعترضین (غلامرضا)ومعرفی عنبرطلاقیمه صغاربه قائم مقامی متوفی دادگاه شهرستان کرمانشاه به موضوع رسیدگی نموده چنین رای داده است :"اولاطبق دادنامه شماره 36صادرازدادگاه شهرستان که بشرح دادنامه شماره 268دیوان عالی کشور ابرام گردیده مالکیت خواهان نسبت به یک شعیروربع شعیرمشاع ازچهل وهفت شعیرششدانگ مزرعه کردچنگان محرزونیزنظربه تصدیق واعترافات وکیل غلامرضابشرح لوایح تقدیمی تصرفات غلامرضانامبرده درایام حیات ازسال 1317وپس ازاوادامه تصرفات ازطرف بانوعنبرطلاقیمه صغاروصیدرضااحد ازاولادمشارالیه به مدت پنجسال موردادرعاءمسلم وچون کارشناس منتخب اجرت المثل ششدانگ مزرعه مزبوررابه قرارسالی هفتادخروارگندم ودوازده من تریاک و16خروارلوبیاودوهزارریال عایدات بوستان تعیین وبرنظر مشارالیه ایرادواعتراضی نشده لذاصیدرضااحدازوراث غلامرضابه نسبت سهم محکوم است مقدار136من گندم و146مثقال تریاک و30من لوبیاو38ریال وجه نقدبابت عایدات بوستان و5/6ریال تمبردادخواست و6ریال هزینه کارشناس و30ریال حق الوکاله وبانوعنبرطلاقیمه صغارمقدار333من گندم و 354مثقال تریاک و73من لوبیاو90ریال عایدات بوستان و5/10ریال تمبر دادخواست و94ریال اجرت کارشناس و70ریال بابت حق الوکاله بابت اجرت المثل درحق خواهان تادیه نمایندوخواهان نسبت به بقیه محکوم به بیحقی است ثانیانسبت به دعوی خواهان بطرفیت عباس یگانه دلیلی که از طرف خواهان براثبات مالکیت خودوتصرفات مشارالیه اقامه شده رونوشت دادنامه شماره 438دادگاه شهرستان است دردعوی تصرف عدوانی مبنی بر محکومیت عباس به رفع یدنظربه اینکه اولادادنامه مزبوربشرح دادنامه شماره 259صادرازدادگاه استان که بعنوان فرجامی رسیدگی نموده به این استدلال :(نظربه اینکه فرجامخواه عباس درجلسه دادرسی باحضورفرجام - خوانده محمدعلی اظهارداشته که ملک مورددعوی رابه غلامرضاوبابامرادبه مبلغ یکهزاروپانصدریال فروخته وفرجامخوانده بشرح صورت مجلس اظهارات اوراتصدیق نموده ودراین صورت موردی برای دعوی اقامه شده ازطرف فرجام - خوانده بنام تصرف عدوانی نبوده )شکسته شده وباصراحت دادنامه مزبوربر احرازعدم تصرف خوانده وباتوجه به رونوشت سندرسمی که ازطرف وکیل جالب ثالث پیوست دادخواست جلب مبنی برانتقال یک شعیروربع ازطرف عباس به بابامرادوغلامرضادرتاریخ 18/8/1314ابرازشده ونظره تکذیب عباس از دعوی مطروحه وعدم تقدیم دلیل دیگری ازطرف خواهان ادعای مشارالیه نسبت به عباس درنظردادگاه غیرثابت ومحکوم به بیحقی است .
دریک فقره دادخواست بانوعنبرطلاوصیدرضاتقاضای رسیدگی پژوهشی نموده ضمناتقاضای جلب عباس که ملک مورددعوی رابه مورث پژوهشخواهان فروخته ،نموده اند.دریک فقره دادخواست دیگرآقای محمدعلی برعلیه عباس وعنبرطلاوصیدرضارسیدگی پژوهشی راتقاضانموده است .
شعبه 2دادگاه استان پنجم پس ازانجام تشریفات وتبادل لوایح و معاینه محل باحضورکارشناس منتخب بالاخره چنین رای داده است :
الف - راجع به دعوی محمدعلی علیه عباس مبنی برمطالبه اجرت المثل دوشعیرملک موردبحث ازسال 1314تاآخرسال 1316ومطالبه اجرت المثل سه چهارم شعیرازاول سال 1317به بعدازمشارالیه بنظردادگاه دعوای محمدعلی در این قسمت(به استثناءاجرت المثل یک شعیرویک چهارم شعیرمربوط به سال 1314)قابل توجه نیست چه آنکه اولاباملاحظه احکام مستنددعوی وسایراوراق پرونده مالکیت محمدعلی فقط درمقداریک شعیرویک چهارم شعیرازچهل و هفت شعیرششدانگ کردچنگان ثابت ومحقق شده ومالکیت وی درزایدبرمقدار مذکورفاقددلیل است وچون استحقاق اجرت المثل فرع برتحقق مالکیت ایشان درعین رقبه می باشد،مطالبه اجرت المثل ملک مذکوربیش ازمقداریک شعیرو یک چهارم موردنداردوثانیاباباتوجه به استدلال دادگاه شهرستان ضمن حکم بدوی ودرنظرگرفتن مندرجات سندرسمی شماره 62-18/8/14مبنی برانتقال یک شعیرویک چهارم شعیرازمزرعه کردچنگان ازطرف عباس به آقایان بابامراد وغلامرضادرتاریخ هیجدهم آبان 1314وباملاحظه سایراوراق پرونده تصرف عباس طی سالهای 1315و1316به بعدددوشعیریاکمترازمزرعه کردچنگان ثابت ومحقق نیست وبدین لحاظ مطالبه اجرت المثل سنوات مذکورازایشان صحیح نبوده است بنابراین دادنامه پژوهشخواسته راجع به عباس دراین قسمت استوارمی شود.(ب )درقسمت دعوای محمدعلی علیه عباس مبنی برمطالبه اجرت المثل ملک مربوط به سال 1314حکم پژوهشخواسته مخدوش است زیرا اولابطوری که درمقدمه قبلی مرقوم است مالکیت محمدعلی درمقداریک شعیرو یک چهارم شعیرازچهل وهفت شعیرششدانگ کردچنگان محل تامل وتردیدنیست ثانیاآقای عباس مقدارمذکورراحسب اقرارخودبموجب سندرسمی شماره 62 درتاریخ هیجدهم آبان 1314به آقایان بابامرادوغلامرضامنتقل ساخته وبدین لحاظ این مقدارازملک مزبورتاهمان تاریخ درتصرف عباس بوده وباتوجه به تاریخ انتقال قدرمسلم اینست که ازمحصول ملک درآن سال شخصااستفاده کرده وزمان انتقال ملک به بابامرادوغلامرضامحصولی موجودنبوده لذاصدور حکم به رددعوی محمدعلی دراین موردموقعیت قانونی نداشته ودادگاه بافسخ حکم بدوی درزمینه اجرت المثل سال 1314آقای عباس رابادرنظرگرفتن نظریه کارشناس درمرحله بدوی به پرداخت مقداریکصدوهشتادمن ونیم گندم و198 مثقال تریاک و48من وهیجده سیرلوبیاومبلغ 51 ریال وشصت دینارپول نقد بابت اجرت المثل یک شعیرویک چهارم شعیرازمزرعه کردچنگان مربوط به سال فوق الذکردرحق محمدعلی محکوم می نماید.
(ج )راجع به پژوهشخواهی آقای محمدعلی بطرفیت صیدرضاوبانوعنبرطلا قیمه محمدحسن ،خانم طلاوملوک وارث مرحوم غلامرضاوپژوهش عنبرطلاوصیدرضا بطرفیت محمدعلی بنظردادگاه حکم پژوهشخواسته ازهرحیث بی اشکال است چه بطوری که قبلامرقوم رفت مالکیت محمدعلی درمقداریک شعیرویک چهارم شعیر ازمزرعه کردچنگان محقق وبه دلالت سندرسمی شماره 62-18/8/14استنادی مرحوم غلامرضاضمن دعوای جلب ومندرجات لوایح تقدیمی وکیل آن مرحوم وبه حکایت سایراوراق پرونده تصرف مرحوم علامرضاووراث ایشان درنصف ازیک شعیرویک چهارم شعیرملک موردبحث ازتاریخ 1317به بعدکه اجرت المثل آن مورمطالبه واقع گردیده محرزومدلل است بنابه مراتب وباملاحظه نظر کارشناس فنی صدورحکم برمحکومیت وراث مرحوم غلامرضابه پرداخت اجرت المثل 5 ساله به محمدعلی بی اشکال بوده وحکم بدوی دراین موردازلحاظ پژوهش طرفین استوارمی شود.(د)راجع به اجرت المثل ملک مزبورازسال 1323تاآخرسال 1328که دراین مرحله موردمطالبه محمدعلی واقع شده باتوجه به جهات مذکوره درفوق وبادرنظرگرفتن تشخیص کارشناس رسمی که اعتراض موثری نسبت به آن ایرادنشده دادگاه صیدرضافرزندکبیرغلامرضارابابت اجرت المثل یک سوم ازنصف یک شعیرویک چهارم شعیرازمزرعه کردچنگان مربوط به سنوات 1323تاآخر1328به پرداخت چهارهزاروپانصدوپنجاه و هفت ریال پول نقدویکصدوهشتادودومن غله دوثلث گندم یک ثلث جووبانو عنبرطلاقیمه محمدحسن ،خانم طلاوملوک رابابت اجرت المثل سنوات مذکور نسبت به سهم صغاربه پرداخت سه هزارویکصدوچهارده ریال پول نقدوسیصدو شصت وچهارمن غله دوثلث گندم ویک ثلث جودرحق محمدعلی محکوم می نماید. (ه)درمورددادخواست جلب تقدیمی وراث غلامرضاووراث وی ازملک موضوع دعوی مستفیدشده اندوغرامات حاصله ازبیع فاسدنیزناظربه عوائدمورد استفاده ازآن تشخیص نمی شودبنابراین جلب عباس دردعوای اجرت المثل موردنداشته ودادگاه صیدرضاوبانوعنبرطلاقیمه صغاررابه رددعوای جلب محکوم می نماید.
ازاین رای فرجامخواهی شده وشعبه اول دیوان عالی کشورچنین رای داده است :حکم فرجامخواسته مخدوش است زیرااولادادگاه عرضحال جلب رابعنوان اینکه (غلامرضاووراث اوازملک موضوع دعوی مستفیدشده اندوغرامات حاصله ازبیع فاسدناظربه عوائدمورداستفاده آنان تشخیص نمی شود)ردکرده درصورتی که این استثناءمجوزنداشته وغرامت اعم است ازاجوری که مشتری درمقابل مالک اصلی ماخوذمی گرددوسایرخسارات حاصله ولذارددعوی جلب صحیح نبوده است .ثانیادادگاه فرجامخواهان رابه تحویل مقداری تریاک محکوم نموده درصورتی که بموجب قانون مصوب آبان 1334اساساکشت خشخاش ممنوع ودادوستدتریاک جرم معرفی شده است ،بنابه مراتب رای فرجامخواسته دراین دوقسمت نقض وختم امربه شعبه دیگردادگاه استان پنجم ارجاع می شود. سپس شعبه 3دادگاه استان کرمانشاه به موضوع رسیدگی نموده وچنین رای داده است :اولادرمورددادخواست جلب تقدیمی وراث مرحوم غلامرضابطرفیت آقای عباس چون بحکایت اوراق پرونده شخص غلامرضاووراث اوازملک مورد دعوی مستفیدشده اندوغرامات حاصله ازبیع فاسدنیزناظربه عوائدمورد استفاده آنان تشخیص نمی شودبنابراین جلب عباس دردعوای اجرت المثل موردنداشته ورددعوی خواهانهاصادرواعلام می گرددثانیاراجع به پژوهش خواهی صیدرضاوبانوعنبرطلاقیمه صغارمرحوم غلامرضاگرچه باتوجه به احراز مالکیت محمدعلی به دلالت سندرسمی شماره 62-18/8/1314ومندرجات لوایح تقدیمی وکیل مرحوم غلامرضاوسایراوراق پرونده درنصف ازیک شعیرویک چهارم شعیرملک موردبحث ازتاریخ 1317به بعدکه اجرت المثل آن مورد مطالبه واقع گردیده ماهیتااشکالی برحکم پژوهشخواسته ملحوظ نیست لیکن این ایرادبه دادنامه مزبوروارداست که دادگاه بدوی پژوهشخواهان را به تحویل مقداری تریاک درحق محمدعلی محکوم نموده وحال آنکه بموجب قانون مصوب آبان 1334اساساکشت خشخاش ودادوستدتریاک جرم معرفی گردیده بناء علیهذادادنامه پژوهشخواسته دراین قسمت فسخ می گرددودرماهیت امرنظر به جهات مذکوروباتوجه به نظریه کارشناس که مصون ازتعرض است وباتوجه به نامه شماره 2421-3/11/39اداره نظارت برموادمخدره که نرخ رسمی تریاک راقبل ازاجرای قانون منع کشت خشخاش واستعمال تریاک وسایرموادافیونی درسال 1334به قرارهرپنج گرم 90/2ریال تعیین نموده ،دادگاه صیدرضافرزند کبیرمرحوم غلامرضارانسبت به سهم خودبه پرداخت مقداریکصدوسی وشش من گندم وسی من لوبیاسی وهشت ریال وجه نقدومبلغ سیصدوچهل ودوریال وپانصدو پنجاه ونه دیناربابت قیمت 126مثقال تریاک بابت اجرت المثل پنجساله وپرداخت مبلغ شش ریال وپنجاه دینارهزینه دادرسی و26ریال دستمزد کارشناس و30ریال حق الوکاله وبانوعنبرطلاقیمه صغاررابه پرداخت سیصدو سی وسه من گندم وهفتادوسه من لوبیاونودریال وجه نقدومبلغ نهصدوشصت ودو ریال وچهارصدوسی وچهاردیناربابت قیمت سیصدوپنجاه وچهارمثقال تریاک بابت اجرت المثل پنجساله (نسبت به سهم صغار)ومبلغ ده ریال وپنجاه دینارهزینه دادرسی وشصت وچهارریال دستمزدکارشناس وهفتادودوریال حق الوکاله درحق محمدعلی محکوم می نماید.
ازاین رای فرجامخواهی شده وخلاصه اعتراضات فرجامی فرجامخواهان آنست که :صغارمرحوم غلامرضاسالهاست کبیرشده اندوبااینکه مکرربیان شده دادگاه توجه ننموده ومعلوم نیست کارشناس کجارامعاینه نموده وحدودو مبذرموردادعاراتعیین نکرده ونظریه وی مجمعل ومبهم است بعلاوه خواسته خواهان بدوی 59331 ریال تقویم گردیده ودادگاه بیش ازخواسته مبادرت به صدوررای نموده است وبرای اثبات امردرخواست اعطاءگواهی شده تاادله از دارائی اخذوتقدیم شودودادگاه به این تقاضاترتیب اثرنداده ورای فرجامی درموردتصرف عدوانی که ازناحیه عباس طرح گردیده مثبت خلاف ادعای فعلی فرجامخوانده می باشدودادگاه بدون آنکه رای فرجامی راابلاغ کندباوصف این که رسیدگی درمسئله تریاک وسایرجهات وهمچنین دعوی جلب طبق رای فرجامی ضرورت داشته معهذادرغیاب فرجامخواهان به صدوررای مبادرت نموده ودر قسمت دعوی جلب هم به استدلال اینکه فرجامخواهان متصرف محل بوده ایم برخلاف قوانین موجودورای فرجامی قبلی که درآن غرامات رااعم ازاجورو سایرخسارات دانسته اندرای داده درصورتی که بافرض ثبوت فسادبیع ، فروشنده ضامن درک است وبایدازعهده اصل وجه واجوروسایرخسارات برآید زیراکه فروشنده وجه موردمعامله رااخذکرده وبامراتب معروضه رد دادخواست جلب برخلاف قانون بوده ورای صادره مخدوش ولازم النقض است و موردازمواردارجاع امربه هیئت عمومی دیوان عالی کشورخواهدبود.
رای موردفرجام درقسمت اخیرراجع به جالب ثالث اصراری تشخیص شده است .پرونده درهیئت عمومی دیوان عالی کشورطرح گردیده وپس ازاستماع عقیده آقای معاون اول دادستان کل که مبنی بر"نقض رای فرجامخواسته درقسمت برائت واستواری اجرت المثل بودبه "مشاوره نموده وبشرح زیررای به نقض دادنامه فرجامخواسته داده اند:
مرجع :
آرشیوحقوقی کیهان
مجموعه رویه قضائی صفحه 170 تا 178
آراءهیات عمومی دیوان عالی کشور
سال 1342 چاپ سال 1343
17
نوع : نامشخص
شماره انتشار : 3572
تاریخ تصویب : 1342/12/26
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
طرح دعوی به استنادنظریه داوراشکالی نداشته وحکم قضیه محکوم بهاراندارد تشخیص تحقق یاعدم تحقق بیع ،باتوجه به مندرجات نوشته ابرازی ،بادادگاه است
