طبق عرف مسلم حاکم درجامعه معاملات سرقفلی وحق کسب وپیشه قانونی است وادعای غبن نسبت به آن پذیرفته میشود
پرونده کلاسه : 72/268/1
دراین پرونده خواسته صدورحکم برمحکومیت خوانده به حضوردردفترخانه والزام وی به تنظیم سندرسمی حقوق سرقفلی یک باب مغازه جزوپلاک ...است خواهان توضیح داده که خوانده به موجب سندرسمی مستاجرشش دانگ یک باب مغازه موردبحث بوده به شرح قولنامه اقدام به فروش سرقفلی مورداجاره به موکل ایشان نموده است .مول باپرداخت ثمن موردمعامله به خوانده از تاریخ قولنامه درموردمعامله مستقرگردیده است وچون خوانده حاضربه حضور دردفترخانه وتنظیم سندرسمی نگردیده است الزام وی به این امرتقاضاشده است .
آقای "الف "اقدام به تقدیم دادخواستی به خواسته دعوی تقابل درپرونده مبتنی برفسخ قولنامه به استنادشرط انصراف مندرج درقولنامه وادعای غبن فاحش علیه آقای "ب "نموده است .درجلسه ...وکیل خواهان دادخواست خودرا مستردکردکه درهمان روزقرارابطال دادخواست خواهان اصلی صادرشدودرمقام رسیدگی به دعوی تقابل به لحاظ اعلام خواهان دعوی تقابل مبنی بروجود پرونده های دیگری ...دادگاه پرونده های مربوطه رامطالبه ومبادرت به صدور نظریه به شرح زیرنموده است :
"به نظردادگاه مواد416و417قانون مدنی ناظربه عقدبیع است که درآن عین معین به عوض وجه یامال دیگری به خریدارتملیک گردددرحالی که درمعامله واقعه بین خواهان وخوانده آنچه واگذارشده حق کسب وپیشه وی دریک باب مغازه بوده که وی بابرآوردآن مبلغ ...وباشرایط مندرج درمتن قولنامه آن رابه خوانده واگذارنموده است وامکان عملی این موضوع نیزدرقانون روابط موجرومستاجرسال 56 پیش بینی شده است ومستاجربعدازواگذاری مورداجاره به غیرحقی درملک مورداجاره نداردتابتواندبه استنادوشرایط انصراف اعاده وضع خودرادرملک غیربخواهدعلی هذا...نظردادگاه به رددعوی خواهان اعلام می گردد."
وپس ازاعتراض به نظریه درخصوص آن شعبه دیوان اظهارداشته که با استدلال اینکه دادگاه به ادعای غبن خواهان رسیدگی ننموده وادعای غبن در معاملات سرقفلی ساری وجاری است ومضافابه اینکه سبب دیگرتقاضای فسخ معامله انصراف ازمعامله بوده که موردتوجه دادگاه قرارنگرفته است نظریه صادره راتاییدنکرده است .
رای دادگاه :
"هرچندکه نظریه مورخ ...تاییدنشده است دادگاه اعلام می نمایدکه به نظریه واستدلال مورخ ...خودباقی است ،زیراطبق نص صریح ماده 238قانون مدنی بیع عبارت است ازتملیک عین به عوض معلوم وبه موجب موادبعدی تا ماده 466همان قانون که تملیک منافع به عنوان عقداجاره توضیح ]داده [شده ماده یاموادی که واگذاری مورداجاره راازطرف مستاجربه دیگری بتوان تابع احکام عقدبیع قراردادوجودنداردعرف مسلم درواگذاری سرقفلی آن رادرهمان چهارچوب وبدون اینکه بتوان احکام عقدبیع یاعقداجاره رابجزموردی که مستاجرحق واگذاری مورداجاره به غیرراداشته باشدپذیرفته مقررات قانون موجرومستاجرسال 56 نیزواگذاری مورداجاره محل کسب راازطرف مستاجر اصلی به مستاجربعدی هم باداشتن حق انتقال به غیروهم بدون اینکه این حق را داشته باشدباضمانت اجرای مصرحه درآن قانون پذیرفته ،پذیرفتن ادعای غبن ازجانب شعبه ...دیوان عالی کشوردرواگذاری سرقفلی ازطرف مستاجرسابق به متصرف جدیدفاقداستدلال قانونی ومنطقی است وعرف مسلم بالانیزخلاف آن استدلال راشامل است ،زیراآنچه به موبج سندغیرمورخ ازطرف مستاجرسابق به متصرف واگذارشده حقوق کسب وپیشه وی ناشی ازعقداجاره رسمی به انضمام تسلیم مورداجاره به متصرف جدیداست واین امرناشی ازمالکیت وی نیست ، زیراعدم مالکیت مستاجرسابق برحسب ظاهرمدلل است ونیازبه استدلال قانونی یامنطقی ندارد،علی هذادادگاه بااعلام بقابه نظرخودرای به رددعوی خواهان درموردفسخ قولنامه ودرخواست تخلیه صادرمی نماید،زیراباتسلیم کلیدمغازه ازجانب مستاجرسابق به متصرف جدیدعقدموردنظرکه واگذاری حقوق کسب وپیشه است کامل بوده ومحلی برای رسیدگی به شرایط مقرردر قولنامه وجودندارد."
رای شعبه اول دیوان عالی کشور
"بردادنامه تجدیدنظرخواسته ایرادوارداست ،استدلال دادگاه به اینکه "مواد416و417قانون مدنی ناظربه عقدبیع است که درآن عین به عوض وجه یامال دیگری به خریدارتملیک ...می گرددرحالی که درمعامله واقعه بین خواهان وخوانده آنچه واگذارشده حق ...کسب وپیشه وی دریک مغازه بوده ..."موجه نیست چه اولاطبق عرف مسلم حاکم درجامعه معاملات سرقفلی وحق کسب وپیشه معامله ای است شناخته شده وطبق ماده 19قانون روابط موجرومستاجرو تبصره های ذیل آن مصوب 1356قانونی ]است [،ثانیا:هرچنداکثرقراردادهای واگذاری وانتقال سرقفلی وحق کسب وپیشه به صورت مبایعه نامه یااجاره نامه تنظیم می شودلیکن ازنظرتحلیل حقوقی بین اسنادانتقال باتوجه به اینکه صلح محقق می شودبه قصدانشادرواقع سندصلح حق سرقفلی ویاکسب وپیشه است که عرفا درقالب بیع یااجاره تنظیم می گرددوبرابرماده 758قانون مدنی صلح درمقام معاملات نتیجه معامله ای راکه به جای آن واقع شده است می دهدوطبق ماده 456 قانون مدنی درصلح مانندعقودلازمه دیگرامکان جری هریک ازخیارات غیراز خیارات مختصه بیع (خیارمجلس ،حیوان وتاخیرثمن )وجوددارد،ثالثاعقد صلح لازم بوده می توانددرمقام هریک ازعقودمعینه ازجمله بیع یااجاره قرار گیرد،بنابراین درصلح سرقفلی وحق کسب وپیشه ادعای غبن مانندسایرمعاملات قابل استماع است که عنوان صلح مغابنه داردودرماده 761قانون مدنی پیش - بینی شده است که دربعضی ازاقسام صلح می توان ادعای غبن کرد،تردیدی نیست که صلح معامله است ومعاملات سرقفلی وحق کسب وپیشه ه رایج ومتداول است صلح حقوق است وادعای غبن درآن شنیده می شود،لذابرخلاف استدلال دادگاه صادر کننده حکم مواد416و417قانون مدنی درموردخیارغب مختص عقدبیع نبوده و درصلح مالکیت منافع حق کسب وپیشه وانتقالات سرقفلی نیزجاری است ،بنابه مراتب دادنامه تجدیدنظرخواسته به لحاظ خدشه دراستدلال واستنباط از قانون ومغایرت باعرف حاکم درمعاملات سرقفلی وحق کسب وپیشه واینکه سبب دیگرتقاضای فسخ معامله ،انصراف ازمعامله بوده که موردتوجه دادگاه قرار نگرفته است به استنادبند(ب )ماده (6)قانون تعیین مواردتجدیدنظراحکام دادگاههاونحوه رسیدگی به آنهانقض ورسیدگی مجددآن به شعبه دیگردادگاه حقوقی یک ...ارجاع می گردد."(72/268/1)
مرجع :کتاب علل نقض آراحقوقی دردیوان عالی کشور تالیف یداله بازگیر
انتشارات ققنوس - چاپ اول - سال 1376 صفحه 145-148
45
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 268
تاریخ تصویب : 1372/01/01
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
این استنباط که حق کسب وپیشه بین شرکامتعلق به کسی است که درمغازه مشغول به کاراست مستندقانونی ندارد اسامی گواهان بایددردادخواست قیدواستشهادیه آنهابه دادگاه تسلیم گردد
