قرائن وشواهدموجوددرپرونده ناشی زاقصدواراده طرفین دروقوع معامله میباشد
پرونده اصراری کلاسه : 2/3/9186 ح
ردیف : 76/35
بسمه تعالی
رای هیئت عمومی دیوان عالی کشور(شعب حقوقی )
مندرجات قرارداد مستند دعوی خصوصا" قید این جمله در آن که خریدار قبل از تنظیم سند رسمی حق واگذاری مورد معامله را به دیگری دارد و نیز حضور طرفین دعوی در دفتر اسناد رسمی به منظور تنظیم سند رسمی انتقال که صرفا" بر اثر حدوث اختلاف بین آنها بر سر کسر ابعاد اصلاحی ملک طبق پایان کار شهرداری عملی نگردیده و توافقات بعمل آمده در جلسات مورخ 22/3/75 و15/10/70 و سایر قرائن وشواهد موجود در پرونده من حیث المجموع دلالت بر قصد و اراده طرفین در وقوع معامله بر اساس پایان کار شهرداری و کسر مساحت اصلاحی دارد و تعیین وجه التزام در قولنامه وقرارداد مدرکیه شهود از باب تحکیم معامله و وقوع عقد بیع بوده است و نتیجتا" رای تجدیدنظر خواسته صادره از شعبه سوم دادگاه عمومی تهران و دادنامه تصحیحی منضم به آن به اکثریت آراء ابرام می شود0
* سابقه *
بسمه تعالی
ردیف : 76/25 هیئت عمومی
تاریخ رسیدگی : 29/10/1376
شماره دادنامه : 410/3
تجدیدنظرخواه : آقای اکبر جهانگرد وکیل دادگستری ساکن تهران ، خیابان بخارست ، کوچه 14، پلاک 51، طبقه دوم به وکالت از آقای محمد صادق نوری
تجدیدنظرخوانده : آقای داریوش لنجانی ساکن تهران ،خیابان پاسداران
بهارستان سوم پلاک 2
تجدیدنظر خواسته دادنامه شماره 26714/2/75 صادره از شعبه سوم دادگاه عمومی تهران در پرونده
تاریخ ابلاغ دادنامه به تجدیدنظرخواه :31/5/75
تاریخ وصول دادخواست تجدیدنظر: 17/6/75
مرجع رسیدگی : شهبه سوم دیوانعالی کشور
هیئت شعبه : آقایان مهدی منشی زاده منوچهری رئیس علی خوشوقتی مستشار
خلاصه جریان پرونده :
در تاریخ 23/12/68 آقای داریوش لنجانی دادخاستی بطرفیت آقای محمد صادق نوری بخواسته الزام خوانده به انتقال رسمی ملک موضوع قولنامه مورخه 16/8/68 و در نهایت ابطال قولنامه مذکور واسترداد مبلغ ده میلوین ریال ودیعه پرداختی به دادگاه حقوقی یک تهران تسلمی و توضیح داده برابرقولنامه مورخه 16/8/68 ششدانگ یکباب خانه مسکونی متعلق بخوانده جزء پلاک ثبتی شماره 714 فرعی از 22 اصلی واقع در بخش 11 تهران را از قرار مترمربعی 500/27 تومان با کسر اصلاحات زمین خریداری کردم 0 دریافت مفاصا حساب مالیاتی و عوارض شهرداری و سایر مدراک به عهده فروشنده بوده که میباید ظرف مهلت دو ماه تهیه و ملک رسما" به من منتقل میشد ولی خوانده نتوانسته ابعاد اصلاحی زمین را از شهرداری اخذ نماید تا معامله بر اساس مساحت واقعی زمین صورت گیرد و قیمت بر آن مبنی تادیه شود0 اینجانب راس موعد در دفترخانه حاضروگواهی ازسردفتر گرفته ام و متعاقبا" اظهارنامه رسمی برای خوانده ارسال نمودم که مفیدفایده نبوده و اصرار دارد که ملک را با ایعاد و مساحت مندرج در سند مالکیت به من بفروشد لذا تقاضای صدور حکم بر الزام وی به تحصیل مدارک لازم و انتقال رسمی ملک و چنانچه از تحصیل اصلاحیه و سایر مدارک عاجز باشد، درخواست صدور حکم بر ابطال قولنامه تنظیمی و استرداد مبلغ یک میلیون تومان وجه دریافتی را دارم 0 پرونده در شعبه 21 دادگاه مرقوم در جریان رسیدگی قرارگرفت وخواهان متعاقبا" خواستخ خود را منحصرا" الزام خوانده به انتقال رسمی پلاک مورد مامله تعیین نموده است و وکیل او در جلسه دادرسی اعلام داشته موکل حاضر است پس از تعیین متراژ دقیق وحدود قسمت اصلاحی رقبه مورد دعوی که در پایان کار به این عبارت آمده است ((ضمنا" حد شمالی به خیابان 12 متری اصلاحی ثبتی و طرح اجرائی شماره 768/16که منظور از طرح اجرائی اصلاحی عرض کوچه 12 متری به 16 متری میباشدو در مورد پلاکهای مجاور نیز به همین ترتیب عمل شد0)) بهای ملک را بپردازد0 خوانده بشرح لوایح تقدیمی و در جلسات دادرسی در پاسخ بهدعوی اظهار داشته : خانه خود را با خواهان قولنامه کردم 0 با وضعیتی که در برگ پایان کار توسط شهرداری قید شده اگر اصلاحی میداشت باید در گواهی پایان کار مشخص میگردید، متعهد بودم ظرف مدت دو ماه مدارک لازم را تهیه و ملک را رسما" به ایشان منتقل کنم 0 که به همین ترتیب عمل کردم و روز موعود با داشتن مدراک لازم در دفترخانه حاضر شدم ولی خوهان به دستاویز اینکه شهرداری میزان اصلاحیه را مشخص نکرده از انجام معامله امتناع نمودچندبار به اتفلاق به شهرداری منطقه مراجعه کردیم اعلام نمودند ملک عقب نشینی و اصلاحی ندارد، برای اطمینان خاطر ایشان پروانه ساختمانی جدیدی گرفته ام که در آ; قید شده طول ابعاد زمین طبق سند مالکیت است ولی مشارالیه قانع نشده 0 من متعهد بوده ام معامله را در سال 1368 انجام دهم ، با توجه به اینکه مدتی طولانی از آن تاریخ سپری شده الزام من به انجام معامله منتفی است فعلا" برمراتب فوق مستند دعوی قولنامه است 0 خریدار صرفا" مبلغی به عنوان بیعانه پرداخته و مبیع به قبض داده نشده و طرفین مکلف به تبعیت از مفادقرارداد نیستند و تقاضای صدور حکم بر بطلان دعوی مطروحه را دارد0 مشارالیه در جلسه دادرسی مورخه 22/3/75 پذیرفته است معامله بر مبنای پایان کاری که شهرداری صادر کرده است صورت گیرد0 دادگاه وضعیت ثبتی پلاک مورد دعوی را از ادراه ثبت اسناد استعلام و با احراز وقوع عقد بیع بصدور حکم بر الزام خوانده به انتقال رسمی ملک مورد بحث با کسر مساحت اصلاحی ، به خواهان در قبال دریافت مبلغ 165/368/12 ریال اظهار عقیده مینماید و این شعبه در مقام رسیدگی بهاعتراض وکیل خوانده به نظریه دادگاه به لحاظ اینکه مندرجات قولنامه عادی مورخه 16/8/68 وقوع عقد بیع نیست وتعهد به انجام معامله با تعیین وجه التزام همراه شده است نظریه دادگاه را تنفیذ نموده و پرونده را بدادگاه ذیربط داده است 0 دراین مرحله آاقای دکتر ناصر وکیل دادگستری به وکالت از آقای داریوش لنجانی وارد دعوی شده و بشرح لایحه تقدیمی و در جلسه دادرسی اظهار داشته بر خلاف استنباط دیوا عالی کشورو اساس عقد بیع سند عادی مورخه 16/8/68 بود که آن عقد بیع بارعایت جمع شرایط قانونی تحقق یافته ، طرفین علاوه بر اینکه خو را در مقام معامله بصورت مندرجات سند مذکور ابرار نموده اند در محضر دادگاه کرارا" وقوع عقد بیع را تایید کرده اند و قرار شده معامله برمبنای پایان کاری که شهرداری خواهد داد انجام گیرد و با فرض امکان عدول از معامله طرفین نه تنها حق استناد نکرده اند بلکه عقد بیع را تنفید وتحویل نموده اند0 وکیل خوانده نیز اظهارداشته مدت معینه برای تنظیم سند دو ماه بوده و موکل تمام تعهدات خود را انجام داده و مدارک لازم برای انجام معامله را فراهم آورده اما خواهان که ظاهرا" قادر به پرداخت ثمن نبوده بدون دلیل مدعی میشود که ملک متجاوز از12 متر اصلاحی دارد که در پایان کار قید نگردیده از انجام معامله امتناع مینماید0 نظر به اینکه طرفین قولنامه ای تنظیم و ضمن آن حق فسخ را طبق شرایطی برای خود قائل شده اند تقاضای رد دعوی را تکرار مینماید0 دادگاه بمنظور احراز قصد و اراده طرفین از مسئول بنگاه معاملات ملکی راجع به چگونگی جریان تحقیق بعمل آورده و پس از استماع اظهارات و مدافعات وکلا طرفین کفایت رسیدگی را اعلام و خلاصتا" بشرح زیر رای صادر مینماید: با عنایت به مستند مورخ 16/8/68 که مصون از انکاروتکذیب باقیمانده و حاکی است ک خوانده ملک متنازع فیه را باتعیین قیمت هرمترمربع (با کسر اصلاحی ) بخواهان فروخته و مبلغ یک میلیون تومان دریافت دشاته و مقرر گردیده بقیه ثهم را هنگام تنظیم سن رسمی انتقال دریافت نماید و حسب گواهی دفتر اسناد رسمی خواهان جهت انجام معاملحاضر گردیده و نیز بموجب گواهی مذکور طرفین بر سر مساحت ملک اختلاف داشته اند به اینکه بر تحقق بیع بهنحو صحت اشکال نمایند و با توجه به اینکه گواهی ها و مفاصا حساب های لازم جهت انجام معامله تهیه شده است و طرفین بشرح صورتجلسه مورخ 22/3/75 دادگاه توافق نموده اند انتقال رسمی بر اساس پایانی کاری که بشماره 25/9/68 500222170 از شهرداری اخذ نموده اند صورت گیرد وبهای کسر مساحت از کل قیمت وضع گردد0 ومسئول بنگاه تنظیم کننده گواهی داده اند که فروشنده اظهرا داشته طبق سند میفروشم یعنی کسرمساحت را قبول ننموده و با معاذیر موجه از انجام معامله سرباز زده است و از استرداد وجه دریافتی از خریدار امتناع و تصریح نموده معامله انجام شده و نظر به اینکه مستفاد از اظهارات مزبور تحقق بیع ید به نحو صحت میباشد و به جهت اینکه پس از انقضاء مدت دوماه یعنی در تاریخ 18/10/68 طرفین به دفترخانه مارجعه نموده اند که این خود عدول فروشنده از حقوق متصوره در قرارداد میابشد لذاخوانده به انقال رسمی پلاکمورد دعوی با کسر مساحت اصلاحی و دریافت مابقی ثمن محکوم میگردد و نسبت بخواسته دیگر خواهان مبنی بر ابطال قولنامه و استرداد مبلغ ده میلیون ریال با توجه به مراتب فوق حکم بر بطلان دعوی صادر مینماید ضمنا" خوانده پرداخت مبلغ 42351 ریال بابت هزینه دادرسی در وجه خواهان محکوم میشود وکیل خوانده به رای صادره اعتراض و درخواست تجدیدنظر نموده و این شعبه برابر دادنامه شماره 163/293/2/74 خلاصتا" چنین رای داده است :
مستند دعوی قولنامه عادی مورخ 16/8/68 است که با توجه به متن آن و تعهدات و الزاماتی که طرفین به عهده گرفته اند و شرایطی که مورد توافق قرار داده اند به وضوح معلوم میدارد که سند مذکور قولنامه و تعهد به انجام معامله است و مثبت تحقق وقوع عقد بیع نمیباشد چه آنکه صرف به کار بردن عناوی خریدار و فروشنده مورد معامله و بهای آندر متن قرارداده وقوع عقد بیع راثابت نمینماید کمااینکه در ماده 339 قانون مدنی که توصیف کننده قوائم و عناصر عقد بیع است 0 تصریح گردیده پس از توافق بایع و مشتری در مبیع و قیم آن عقد بیع به ایجاب و قبول واقع میشود به دیگر عبارت در قسمت اول ماده مرقوم که هنوز بیع واقع نشده از توافق بایع و شمتری در مبیع و قیمت آن گفتگو شده و سند عادی ابرازی نیزهرگاه منعکس کننده توافق بایع و مشتری در مبیع و قیمت آنست ولکن صرف این توافق وافی به مقصود نیست کمااینکه در قسمت اخیرماده مرقوم گردیده : با ایجاب و قبول است که معامله و عقد بیع ، تام الرکان واقع می شود لذا در تشخیص ماهیت حقوقی قراردادی که مستند دعوی قرار گرفته بایستی قصد و خواسته مشترک طرفین را بر مبنای الفاظ و عباراتی که در قرارداد به کار برده اند با حمل آنها به معانی و احراز تصرف و قسمت اول قرارداد صرفا" در حد توافق طرفین در مبیع و قیمت آن پرداخت مبلغ یک میلیون تومان بابت بیعانه ومقرر شده است طرفین در تاریخ معین برای انجام معامله دردفترخانه حاضر شوند و جمله مذکور صریح در این است که طرفین ا نجام معامله را موکول به حضور در دفترخانه در وقت معامله نموده اند و اضافه شده است فروشنده متعهد میگردد اگر در مدت معین حاضر به انجام معامله نگردند علاوه بر استرداد بیعانه معادل آن را به خریدار بپردازدو اگر خریدار حاضر به انجام معامله نگردید حقی به مطالبه بیعانه خود نخواهد داشت 0 بنابه مراتب مصرحات متن سندمقطوعا" دلالت دارد بر اینکه در دیده طرفین ، قرارداد مذکرو حاوی توافق آنان در مبیع و قیمت آن و همچنین تعهدات و الزاماتی است که باری انجام معامله به عهده گرفته اند و قرارداد مذکور به هیچ وجه متضمن ایجاب وقبول به نحوی که صریح در معنای بیع باشد نیست از طرفی خواسته اولین دعوی خواهان بشرح مندرج در دادخواست ومندرجات اظهارنامه ارسالی خواهان نیز معلوم میدارد که نامبدره هم قرارداد مادی را به قولنامه تلقی کرده والا اگر در نظر خواهان بیع واقع شده بود0 با توجه به بند 1 ماده 2 و3 قانون مدنی اگر اقامه دعوی بمنظور ابطال قولنامه و استرداد وجه ودیت (بیعانه ) پرداختی ، موقعیت نداشته و فعلا" بر این مراتب دراظهارنامه ارسالی خواهان به خوانده خاطرنشان نموده ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ نسبت به استرداد وجه دریافتی و معادل آن بابت خسارت ناشی از انجام (عدم انجام ) معامله اقدام نماید که این اظهار نیز موید عدم انجام مهامله از دیدگاه شخص خواهان است و براین اساس که معامله واقع نشده ،استرداد بیعانه را درخواست کرده است 0 از طرفی متداعیین بمنظور تدارک و جبران خسارت ناشی از عدم انجام معامله جعل وجه الترام نموده اند و یا لحاظ کیفیت اشتراط معلوم میگردد وجه التزام مذکور در قرار داد به عنوان خسارت قراردادی عدم اجرای تعهد و شرط جزای آن و جانشین تعهد اصلی برقرار گردید، وب ر تقدیر ثبوت تخلف هر یک از طرفین ، طرف دیگر فقط استحقاق مطالبه وجه التزام را خواهد داشت و اظهارمتصدی بنگاه معاملات ملیک مبنی براینکه عرفا" معامله انجام شده با توجه به مندرجات قولنامه و اینکه تشخیص عرف به عهده قاضی دادگاه است نه متصدی بنگاه موثر در مقام نمیباشد بنا به مراتب اشعاری دادنامه تجدیدنظر خواسته که برخلاف مقررات قانونی صدور یافته نقض و رسیدگی مجدد به شعبه دیگر دادگاه حقوقی یک و درصورت تشکیل دادگاه عمومی به یکی از شعبات دادگاه عمومی تهران ارجاع میگردد0
پرونده پس از وصول بدفتر دادگاهها با کلاسه 74/1424 حسب الارجاع در شعبه سوم دادگاه عمومی تهران در جریان رسیدگی قرار گرفته و وکلای طرفین در این مرحله اظهارات و مدافعاتی نموده اند که مفادا"تکرار مطالب معنونه قبلی است 0 دادگاه در تاریخ 26/3/75 کفایت رسیدگی را اعلام و خلاصتا" بشرح زیر رای صادر نموده است 0 صرفنظراز بعضی ایرادات لفظی به الفاط استعمال شده در مدت ابرازی خواهان آنچه که از مجموع اظهارات طرفین و گواهی گواه بشرح صورتجلسه مورخه 1/4/72 مستفاد میگردد0 الفاظ و عبارات تصریحی در مستند مذکور حکایت از اراده طرفین به انجام معامله در زمان انعقاد قرارداد و سپس دعوت آنان به رسمیت بخشیدن به معامله ، پس ازانجام تشریفات در دفتر اسناد رسمی دارد( نقل عینی عبارت ) چه آنکه بر طبق فعل و انفعالات حقوقی حقوقی فیمابین طرفین در تعقیب دعوی ، علی الخصوص حسب توافقات بعمل آمده آنان درجلسات دادرسی مورخ 22/3/75 و18/10/75 دادگاه مجددا" قصد و اراده خود را که مورد تایید دادگاه قرار گرفته به انجام معامله با تعیین متراز دقیق مورد معامله بیان داشته و بشرح لایحه شماره 7768/7/71 توافق نموده اند که انتقال رسمی موضوع معامله بر اساس پایان کار شماره 2532175003/9/61 باکسرمساحت اصلاحی صورت گیرد که شمه این امور دلالت بر ایجاب و قبول طرفین و نتیجتا" وقوع عقد بیع دارد فلذادادگاه حکم برالزام خوانده به انتقال رسمی پلاک موصوف در قرارداد عادی مورخ 26/8/68 با کسر اصلاحی آن در قبال دریافت مبلغ 165/268/1 ریال و پرداخت مبلغ 27251 ریال بابت خسارت دادرسی بخواهان صادرمینماید،خواسته دیگر خواهان مبنی بر ابطال قولنامه و با پرداخت وجه التزام ،با توجه به استرداد آن ، محکوم به رد اعلام شده است 0آقای اکبرجهانگرد وکیل خوانده به رای صادره اعتراض و درخواست تجدیدنظر نموده و اعتراضات وی تکرار مطالبی است که در جریان دادرسی عنوان شده وکیل تجیدنظرخوانده نیز در پاسخ لایحه ای ارسال داشته که ضعیف است و پرونده جهت رسیدگی بدویان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع شده و پس از رفع نقائص از جمله اصلاح رقم باقیمانده ثمن به مبلغ 165/368/13 ریال ، بموجب دادنامه اصلاحی شماره 15778/5/76 معد طرح و اتخاذ تصمیم در شعبه است لوایح طرفلین هنگام شور قرائت خواهد شد0
هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای دکرت علی خوشوقتی عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رای میدهد:
نظر باینه در پرونده مطروحه بدوا" شعبه 21 دادگاه حقوقی یک تهران بصدور دادنامه شماره 1176/3/73 مبادرت نموده که این حکم بموجب دادنامه شماره 163/293/3/74 شعبه سوم دیوانعالی کشور نقض شده است و نظرباینکه متعاقب تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب رسیدگی پس از نقض در شعبه سوم دادگاه عمومی تهران صورت گرفته و حکم شماره 26714/3/75 دادگاه اخیرالذکر مستند بهمان علل و اسبابی صدور یافته که حکم منقوض شعبه 21 دادگاه حقوقی یک تهران مبتنی بر آن بوده است و نظر باینکه محکوم علیه نسبت به حکم اخیر تجدیدنظر خواهی کرده و نظر باینکه شعبه سوم دیوانعالی کشور براساس بند ج ماده 24 قانون تشکیل دادگاهای عمومی و انقلاب نمیتوانداستدلال شعبه سوم دادگاه عمومی تهران را بپذیرد و رای مذکور با لحاض ماده 576 قانون آئین دادرسی مدنی اصراری محسوب و قابل طرح در جلسه عمومی شعب حقوقی دیوانعالی کشور میباشد بنابمراتب مقرر میدارددفتر پس ثبت نتیجه پرونده را جهت طرح در جلسه عمومی شعب حقوقی دیوان عالی باداره دفتر دیوانعالی کشور ارسال نماید0
بتاریخ روز سه شنبه : 6/5/1377 جلسه اصراری حقوقی هیئت عمومی دیوانعالی کشور بریاست حضرت آیت الله محمدمحمدی گیلانی رئیس دیوان عالی کشور و با حضور جناب آقای مهدی ادیب رضوی نماینده دادستان محترم کل کشور و جنابان آقایان روستا و مستشاران و اعضاء معاون شعب حقوقی دیوانعالی کشور بشرح ذیل تشکیل گردید0
پس از طرح موضوع و قرائت گزارش و بررسی اوراق پرونده و استماع عقدیه جناب آقای مهدی ادیب رضوی نماینده دادستان محترم کل کشور مبنی بر (( نظر به اینکه مستند ابرازی خواهان مورد تائیدخواسته قرار گرفته است و مفادآن تصریح به این دارد که عواید ملک را با تعیین قیمت هر مترمربع بالحاظ کسری اصلاحی به خواهان فروخته است واز مجموع رسیدگیهای انجام شده و اظهارات اصحاب دعوی سپس استنباط می شود که طرفین در مورد وقوع معامله اعتراض داده اند و بطوری که منعکس است اختلافات آنها مربوط به ابعاد اصلاحی ملک بوده است ودر دادگاه هم توافق کرده اند انتقال رسمی براساس پایان کار از شهرداری انجام شود که طرفین ملزم میباشند بر مبنای توافق حاصله عمل نمایند و با توجه باینکه برابر قرارداد تنظیم شده خوانده گواهی ها و مدارک لازم را برای انجام معامله بصورت رسمی تهیه کرده است و بدفترخانه هم مراجعه شده است و گرچه درقرارداد تنظیمی شرط شده طرفین تا تاریخ معین در دفترخانه حاضر شده و نسبت به تنظیم سند رسمی معامله اقدام نمایند و این امر ظهور در خیار شرط دارد لکن چون در زمان تعیین شده در دفترخانه حضوریافته و نه فقط معامله را فسخ نکرده اند بلکه توافق بر تائید معامله داشته اند لذا با این ترتیب شرط خیار با است و استدلال دیوان عالی کشور به این که قرارداد تنظیمی در جهت گفتگو ومذاکره برای انجام معامله بوده و ایحاب و قوبل را در بر ندارد موجه به نظر نمیرسد زیرا قرارداد استنادی که بصورت کتبی تنظیم شده است بر ایجاب و قبول هم دارد0 بنابمراتب چون تحقق عقد بیع احراز میگردد و اختلاف در مورد ابعاد اصلاحی لطمه ای بر اساس معامله وارد نمی آورد بنابراین آراء دادگاههاموجه بوده معتقد به تائید آن میباشم مشاوره نموده و اکثریت بدین شرح رای داده اند:
مرجع :
آرشیو دفتروکالت آقای پرویزچگینی وکیل دادگستری
97
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 8
تاریخ تصویب : 1377/05/06
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
ازبین رفتن سینماوتبدیل آن به مجموعه ورزشی ناشی ازفعل مالک بوده ومسقط حق کسب وپیشه مستاجرنمیباشد جعل تاریخ حضوردردفترخانه وعدم حضورخریداردرموعدمقرروعدم پرداخت بقیه ثمن معامله ازموجبات فسخ است
