استدلال دادگاه بر عدم صحت معامله به لحاظ عدم پرداختن ثمن مخالف ماده 378 ق م است
کلاسه پرونده : 25/86021
شماره دادنامه : 166/8
تاریخ رسیدگی : 23/3/1371
تجدیدنظرخواه : (الف ) با وکالت (ب )
تجدیدنظرخوانده : (ج )
تجدیدنظرخواسته : دادنامه شماره 154155 صادره از شعبه اول دادگاه حقوقی یک 000
مرجع رسیدگی : شعبه هشتم دیوان عالی کشور
هیئت شعبه : آقایان 000
خلاصه جریان پرونده : در ابتدا تجدیدنظرخواهان درتاریخ 20/10/60 دادخواستی به طرفیت تجدیدنظرخواندگان تقدیم نموده وطی آن مدعی شده اند که خواندگان ردیف 1 و 2 ( (د) و (ه ) ) پس از فوت مادرشان مرحومه (س ) مقدار دوازده و نیم قفیز زمین خشکه متعلق به مشارالیها را در زمان صغارت آنان متصرف و غاصبانه تصرف نموده اند و در اظهارنامه شماره 60/594 متعذر به خریدار از خوانده ردیف 3 گردیده اند و مجوزی برای خرید و فروش ارائه ننموده اند لذا تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر خلع ید و قلع وقمع در دوازده و نیم هکتار و سه دانگ از شش دانگ یک باب خانه سرا به مساحت یک هکتار به انضمام سهمیه سه دانگ از مستحدثات و ابنیه و اشجار دارند عنداللزوم تحقیقات محلی و ارجاع قضیه به کارشناس مورد استدعاست 0 خواندگان طی لایحه (2167/51/4/61)پاسخ داده اند قبلا همین دعوی توسط پدر خواهانها (خوانده ردیف 3) طرح و محکوم گردیده ، طرح مجدد آن مجوزی ندارد و به علاوه پدر خواهانها (خوانده ردیف 3) که طبعا ولی قهری فرزندانش بوده طبق سند عادی مورخ 27/5/38 سهمی عیال خود را به احد از این جانبان (د) فروخته است حالیه پس از گذشت 22 سال فرزندان وی دعوی مالکیت می نمایند استدعای رد دعوی مطروحه را دارند0 دادگاه عمومی 000 پس از استماع اظهارات طرفین حاضر در جلسه مورخ 18/8/61 مطالبه و ملاحظه پرونده مورد استناد و صدور قرار تحقیق و معاینه محل و استرداد دعوی قلع و قمع سه دانگ از شش دانگ خانه سرا و مستحدثات (قسمت دوم خواسته ) وسیله خواهانها طی لایحه 1961/21/5/62 و اجراء قرار صادره در تاریخ 22/5/62 و از یکی از معتمدین محلی هنگام آماربرداری از نسق اراضی مزروعی از دادگاه تحقیق به عمل آمده و چون احد از خواندگان مدعی عدم دریافت پول مورد معامله موضوع سند عادی مورخ 27/5/38 به قید قسم گردیده بود چون خریدار در محضر دادگاه مدنی خاص حاضر به اتیان سوگند نگردیده بود دادگاه به استناد مادتین 395 و 402 قانون مدنی معامله در مورد 5/1 دانگ خانه سرا را فسخ و به منظور تعیین 5/1 دانگ سهمی خواهانها که ورثه قانونی مادر خود می باشند جلب نظر کارشناس را ضروری تشخیص داده و با صدور قرار لازم در این باب و وصول نظریه کارشناس منتخب که به شماره 3688/71/8/63 ثبت دفتر دادگاه گردیده دادگاه پس از ملاحظه اسناد و مدارک ابرازی طرفین اولا ایراد خواندگان را مبنی بر سبق رسیدگی به لحاظ اینکه خواهانها فعلی طرح دعوی ننموده اند رد نموده است و دعوی قلع و قمع بنا نیز به لحاظ استرداد دعوی مزبور قرار سقوط دعوی را صدر نموده و در مورد خلع ید نسبت به زمین خشکه زاری با توجه به اینکه زمین زراعتی به نام (ک ) می باشد (د) نیز دارای سند 2540262/6/50 می باشد دعوی را وارد ندانسته و آن را رد نموده است و در مودر خانه و سرا با توجه به اینکه خوانده ردیف 3 مدعی عدم دریافت وجه معامله گردیده و خوانده ردیف 1 از اتیان سوگند امتناع ورزیده دادگاه سندادعایی آقای (د) در مورد خرید 5/1 دانگ خانه سرا را بی اعتبار دانسته و به استناد نظریه کارشناس خواندگان ردیف 1 و 2 را به خلع ید از یکهزار و نهصد و چهل و سه متر مربع از زمین خانه سرا متصرفی آنان محکوم نموده است که با فرجامخواهی از سوی محکوم علیهم و طرح پرونده در شعبه 8 دیوان عالی کشور رای تجدیدنظرخواسته را به استدلال مندرج در بین الهلالین (01 در مورد خلع ید از خانه سرا به دلالت محتویات پرونده و سند عادی مورخ 27/5/1338 نسبت به یک دانگ و نیم خانه سرا بیع صحیحا واقع شده و مبیع هم به تصرف خریدار شده است و استدلال دادگاه بر عدم صحت معامله به لحاظ عدم پرداخت ثمن مخالف ماده 278 قانون مدنی است 0
02 در خصوص خلع ید نسبت به زمین خشکه زاری که حکم به رد دعوی صادر گردیده تحقیق کافی نشده که اراضی مورد دعوی کلا جزو معامله اصلاحات ارضی بوده یا نه و با توجه به اعتراضات فرجامی در این مورد رسیدگی ناقص است و باید با اخذ توضیح از کارشناس و رسیدگیهای دیگر موضوع روشن گردد) نقل نموده و پرونده در شعبه اول دادگاه حقوقی یک 000 مطرح رسیدگی قرار گرفته ]است [0 شعبه مرقوم با ورود آقای (ب ) به وکالت از خواهانها در دعوی مطروحه و استماع اظهارات نامبرده و خواندگان در جلسه مورخ 21/4/65 از سازمان خدمات تعاونی روستایی 000 استعلام شده که آیا کلیه اراضی قریه 000 مشمول اجرای قانون اصلاحات ارضی شده است یا خیر در صورت مثبت میزان اراضی واگذاری به خانم باجی (000) و آقای (د) چقدر بوده و معتمدین اصلاحات ارضی چه کسانی بودند که پاسخ لازم از مرجع مزبور و اصل و به شماره 4899/221/5/65 ثبت دفتر دادگاه گردیده که متعاقب پاسخ دیگری به شماره 9353/151/10/65 از مرجع فوق الذکر واصل گردیده است 0 دادگاه از یکی معتمدین تعرفه شده از جانب اصلاحات ارضی تحقیق نموده و سپس قضیه را به کارشناس ارجاع نموده تا با مساحی دقیق از اراضی مزروعی و متصرفی خواندگان (ک ) و (د) نام و مشخصات محلی هر قطعه را با ذکر مساحت و کروکی مشخص نماید و اگر قطعه یا قطعاتی از حیث تصرف فعلی خواندگان مذکور بین طرفین اختلاف وجود داشته باشد نسبت به مساحی آن نیز اقدام نماید و به دادگاه 000 اجراء قرار صادره را نیابت داده است 0 دادگاه اخیرالذکر پس از انجام نیابت پرونده را به دادگاه منسوب عنه عودت داده مرجع رسیدگی پس از دریافت پروند ملاحظه پرونده 71/568 ح 2 000 را ضروری تشخیص داده و آن را مطالبه و پرونده اصلاحات ارضی اراضی مورد نظر را نیز از مرکز خدمات روستایی مطالبه کرده و کارشناس را نیز جهت اخذ توضیح دعوت نموده است که در جریان رسیدگی آقای (ش ) طی دادخواستی به طرفیت خواهانها ثالثا وارد دعوی گردیده و مدعی شده که به موجب فروشنامه مورخ 3/1/62 پنج قفیز خانه سرا از (ت ) که مادرش می باشد خریداری نموده و تقاضای رسیدگی به خواسته اش نموده است 0 دادگاه با توام نمودن هر دو پرونده و ملاحظه پرونده واصله از مرکز خدمات روستایی 000 و انعکاس خلاصه ای از آن از قول آقای (ر) در صورتجلسه مورخ 11/9/66 و نیز استماع توضیحات کارشناس (ضمنا در جریان رسیدگی آقای (د) احد از خواندگان فوت نموده و پرونده با تعرفه ورثه آن مرحوم جریان پیدا کرده است ) و نیز توضیحات وارد ثالث سرانجام دادگاه با کسب نظر مشاور رای تجدیدنظرخواسته را به خلاصه آتی الذکر صادر نموده است :
(000 اولا صرفنظر از اینکه وارد ثالث خواسته خویش را به وضوح مشخص ننموده معهذا با عنایت به فوت مورث وی و اینکه به عنوان ورثه وارد دعوی شده و با توجه به مفهوم ماده 220 قانون آیین دادرسی مدنی طرف دعوی وارد ثالث فاقد وجهه قانونی است و مردود اعلام می گردد0 ثانیا ایراد خواندگان مبنی بر مختومه بودن دعوی با توجه به اینکه خواهانهای فعلی طرح دعوی ننموده اند موجه نیست ثالثا دعوی خواهانها به خواسته قلع و قمع بنا چون خواهانها مسترد نموده اند قرار سقوط دعوی مذکور صادر می گردد0 رابعا به موجب سیاهه تقسیم اموال پدری یک دانگ و نیم از خانه سرا سهمی مورث خواهانها شده که متعاقبا یک دانگ و نیم مذکور حسب اظهار (چ ) طی صورتجلسه مورخ 10/3/63 دادگاه حقوقی 000 و به موجب سند عادی مورخ 26/5/1338 به (د) به فروش رفته گرچه مشارالیه مدعی است ثمن معامله را دریافت نداشته لیکن با توجه به اینکه وفق ماده 378 قانون مدنی چنانچه بایع قبل از اخذ ثمن مبیع را به میل خود تسلیم مشتری نماید حق استرداد آن را نخواهد داشت بنابراین صرف عدم دریافت ثمن معامله بر فرض صحت ادعا ازموجبات خلع ید خریدار از مورد معامله نیست و از طرفی حسب محتویات پرونده اصلاحات ارضی سند رسمی 60261 زمین خشکزار مورد دعوی به نام باجی 000 آمار شده و به نام مورث خواهانهای چیزی آمارنشده تا امکان خلع ید ازآن باشد0 بنابراین حکم به بطلان دعوی مطروحه را صادر و اعلام می دارد) رای صادره از سوی محکوم علیهم دعوی اصلی با وکالت آقای (ب ) مورد درخواست رسیدگی تجدید واقع شده که سابقه پس از وصول به دیوان عالی کشور به سبب سبق تصمیم در دستور کارهای این شعبه قرار گرفته است 0 اینک با تنظیم گزارش پرونده آماده اتخاذ تصمیم است 0 لوایح واصل از وکیل تجدیدنظر خواهان و آقای (چ ) احد از تجدیدنظرخواندگان هنگام شور قرائت خواهد گردید0
پس از قرائت گزارش آقای 000 مستشار شعبه و بررسی اوراق پرونده مشاور نموده چنین رای می دهد:
(اعتراضات وکیل تجدیدنظرخواهان در خصوص رد دعوی خواهانها نسبت به خلع ید از یک دانگ و نیم خانه سرا وارد نیست و تشخیص و استدلال دادگاه در این مورد که به تبعیت از رای دیوان عالی کشور می باشد موافق مندرجات پرونده و قانون بوده و دادنامه تجدیدنظرخواسته در این مورد ابرام می گردد0 ولی در خصوص خلع ید نسبت به زمین خشکه زاری که دادگاه حکم به ردی دعوی خواهانها صادر کرده با عنایت به اعتراضات وکیل تجدیدنظرخواهان و محتویات پرونده و بخصوص مندرجات تقسیم نامه ضمیمه پرونده رسیدگی دادگاه ناقص است 0 اقتضا دارد با اخذ توضیح از کارشناس با حضور متداعیین روشن شود قطعات زاید بر معامله اصلاحات ارضی که در لایحه وکیل تجدیدنظرخواهان در مرحله تجدیدنظر عنوان شده تعلق به خواهانها دارد یا نه ، لذا دادنامه تجدیدنظرخواسته در این قسمت قابل ابرام نیست و با نقص آن پرونده جهت تکمیل رسیدگی و صدور رای به شعبه دیگر دادگاه حقوقی یک 000 فرستاده می شود0)
مرجع :
کتاب آرای دیوان عالی کشور درامورحقوقی 1
صلاحیت ، داوری ، خسارات ، امورحسبی ، وقف ، معامله فضولی ، تهاتروغصب
تالیف یدالله بازگیر، ازانتشارات ققنوس ، چاپ اول ، سال 1377
102
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 166
تاریخ تصویب : 1371/03/23
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان ، اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است خواسته خواهان منحصر به خلع ید بوده است و از قلع و قمع بنا منصرف بوده که مورد توجه قرار نگرفته و قلع و قمع نیز مورد حکم واقع شده است
