محکومیت متهم درقتل عمد،درصورت کافی بودن دلائل الزامی است
رای شماره : 1750-22/4/45
رای اصراری هیات عمومی دیوان عالی کشور
عمده اعتراضات وکیل مدافع متهمان خدشه بنظردادگاه صادرکننده حکم وماهوی است که قابل طرح وامعان نظرتمیزی نیست واعتراضاتی نیزکه بعنوان نقض پاره ای ازاصول محاکمات جزائی شده ،باتوجه به جهاتی که مبنای صدور حکم واقع گردیده موثربنظرنمی رسدوچون ازحیث رعایت سایراصول وقواعد دادرسی وتطبیق جرم باقانون وتعیین کیفراشکالی که مستلزم نقض حکم باشد بنظرنمی رسدحکم مذکورچه درقسمت کیفری وچه درقسمت مدنی درآن قسمتی که موردفرجامخواهی واقع شده به اکثریت آراءابرام می گردد.
* سابقه *
کافی بودن دلائل
فرجامخواهان وعزت اله نام به اتهام قتل عمدی طهماسب فرزندکاکاعلی درقریه وادان دماوندموردپیگرددادسرای شهرستان واقع گردیده انداجمال جریان قضیه اینطورعنوان شده که ازلحاظ محلی نامبردگان اختلافاتی با یکدیگرداشته اندوباطرح نقشه قتل طهماسب مشارالیه رابه قصدانجام عمل قمارکه ظاهرامسبوق به سابقه بوده وبردوباختهای قبلی مزیداختلافات سابق وموجب دشمنی شده بوده به خانه غلام یکی ازمتهمین دراوقاتی که مصادف باماه رمضان بوده دعوت وبه زاغه هائی که درنزدیکی خانه غلام بوده رفته ومشغول قمار می شودطهماسب که درآن اوقات برنده بوده مبلغی ازپول آنهارامی بردو بالنتجه متهمین مزبورازاین موضوع عصبانی شده ومتفقاباایرادچندین ضربه چاقواورامجروح وسراورامی برندوجسداوراشبانه به دره (تفیلان )خارج از قریه وادان حمل ودرآنجامی گذارندتااینکه درتاریخ 20/10/43چندطفل که به قصدجمع آوری هیزم به دره مزبوررفته بوده اندجنازه مقتول رامشاهده و موضوع رابه ژاندارمری محل اعلام وازطرف ژاندارمری مراتب به دادسرای دماونداشعاروباارجاع امربه بازپرسی وانجام تحقیقات لازم وصدورقرار طبق کیفرخواست شماره 30-8/4/43دادسرای شهرستان دماوندباتطبیق اتهام انتسابی به نامبردگان باماده 170قانون مجازات عمومی درخواست کیفرشان راازدادگاه جنائی استان مرکزی می نماید.
پس ازارجاع رسیدگی به شعبه دادگاه جنائی مرکزوتقدیم دادخواست از طرف یکی ازوکلای دادگستری به وکالت ازطرف کاکاعلی اصالتاوولایتاازطرف یزدان فرزندخردسال طهماسب ومادرزوجه متوفی بخواسته مبلغ 000/750ریال سرانجام دادگاه مذکوردرهیئت پنج نفری باحضورنماینده دادسری استان و متهمین ومدعیان خصوصی ووکلاءمدافع آنهاتشکیل گردیده وپس ازرسیدگی اجمالا بموجب دادنامه شماره 341-18/8/43چنین رای داده است :
نظربه اعتراضات عزت اله درمحضردادگاه ومحضربازپرسی مبنی بر دخالت نجات وغلام درقتل طهماسب واختلاف گوئی های متهمین مزبورو اظهارات قاسم پدرعزت اله وکشف لباسهای خونی درپشت بام منزل عزت اله و ملاحظات بازپرس درموردناراحتی ودستپاچگی غلام درحین انجام تحقیقات و اظهارات عزت اله واسمعیل به تعلق چاقوی سفیدبه نجات واختلاف گوئی غلام درموردبودن درمحل ویاده روزغیبت ازمحل درزمان کشف جنازه واظهارات بانوربابه عیال غلام راجع به نظافت زاغه واسمعیل کدخداراجع به استمداد غلام ازاقوی ومتواری شدن عزت ودستگیریش درتهران ومعقول نبودن ارتکاب قتل به وسیله یکنفردردکان وحمل جنازه به نقطه دیگرباوجودکشف دوچاقوی خون آلودازجیب طهماسب مقتول وعدم تناسب جسمی عزت اله ویاقاسم بامقتول وصورت مجلس معاینه جنازه دادگاه تااین اندازه ثابت است که قتل طهماسب دراثردخالت نحات وغلام وعزت اله درزاغه متعلق به میرزاعلی ارتکاب گردیده که بعلت معلوم نبودن اینکه ضربه چاقوی کدامیک موجب قتل گردیده موضوع باماده 175مکررقانون مجازات عمومی انطباق داردوبه استناداین ماده هرکدام ازسه نفرمتهمین مزبوربعنوان دخالت درقتل درغیرموردمنازعه محکوم است به ده سال حبس بااعمال شاقه ودرمورددادخواست ضرروزیان مدعی خصوصی چون مبلغ پنجاه هزارریال حداقل ضرروزیان مادی هزینه دفن وکفن ومراسم مذهبی ومبلغ شصت هزارتومان (ششصدهزارریال )بابت ضرروزیان معنوی ناشی ازتاثرات وتالمات روحی تشخیص می شودمتهمین مزبورمحکومندبه پرداخت مجموعاششصدوپنجاه هزارریال ضرروزیان مادی ومعنوی اثلاثادرحق مدعی خصوصی که نسبت به مازادازخواسته بعلت فقددلیل محکوم است به بیحقی .
نظریه اقلیت بربزهکاری عزت اله یکی ازمتهمین به تنهائی درقتل طمهاسب وبرائت غلام ونجات بوده ودرموردضرروزیان مادی ومعنوی حکم اکثریت راغیرمتناسب دانسته اند.
براثرفرجامخواهی محکوم علیهم پرونده به شعبه دوازدهم دیوان عالی کشورارجاع گردیده واین شعبه نیزپس ازقرائت گزارش عضوممیزواوراق پرونده وملاحظه نظریه کتبی آقای مرتضی طیبی دادیاردیوان عالی کشوربرابرام حکم فرجامخواسته اجمالاحسب دادنامه شماره 540-6/2/44چنین نظرداده است
ازطرف عزت اله معروف به حجت اله احدازفرجامخواهان اعتراض خاصی نشده وچون ازحیث رعایت اصول وقواعددادرسی واحرازبزهکاری متهم وتعیین کیفراشکال موثردرنقض واردنیست حکم فرجامخواسته نسبت به اواستوار می گرددوامانسبت به نجات فرزندحسن وغلام فرزندعلی دونفردیگرازفرجام - خواهان اعتراض وکلای آنان برحکم فرجامخواسته واردبنظرمی رسدچه دادگاه برای اثبات دخالت مشارالیهمادرقتل طهماسب فرزندکاکاعلی استنادبه اظهارات عزت اله فرزندقاسم احدازمتهمین کرده است وحال آنکه مشارالیه دردومرحله تحقیقات درژاندارمری ونزدبازپرس منحصراخودرامرتکب قتل طهماسب معرفی کرده وچگونگی ارتکاب رامشروحابیان داشته که اظهارقاسم پدرمتهم وگفته های عیال اومویداقاریرعزت می باشدودردومرحله دیگراز تحقیقات که دخالت دومتهم دیگر(نجات وغلام )رادرارتکاب قتل طهماسب عنوان نموده اظهاراتش دراین باره درهردومرحله متشتت ومتهافت است و سایرقرائن استنادی درحکم فرجامخواسته نسبت به آن دونفرنیزموجه نمی باشد علیهذاحکم فرجامخواسته نسبت به نجات وغلام بدون توجه به اصل 78متمم قانون اساسی صادرگردیده وبه استنادماده 430آئین دادرسی کیفری وبه اتفاق آراء دراین قسمت نقض ورسیدگی مجددبه شعبه دیگردادگاه جنائی مرکزارجاع می گردد.
پس ازارجاع رسیدگی مجددبه شعبه 6دادگاه جنائی وانجام تشریفات مقرره سرانجام دادگاه اخیربه موضوع رسیدگی نموده وبموجب دادنامه فرجام - خواسته اجمالاچنین رای داده است :
درخصوص اتهام نجات فرزندحسین وغلام فرزندعلی به شرکت درقتل طهماسب متهمان ارتکاب بزه رادرکلیه مراحل ازجمله دردادگاه انکار کرده اندوعمده مدافعات متهمان ووکیل مدافع آنان بشرح زیراست .
1-عزت اله معروف به حجت اله فرزندقاسم درنزدبازپرس دادسرای تهران ونیزدرژاندارمری ارتکاب جرم رابه تنهائی اقرارکرده است .
2- حجت اله مذحکورخانه خودرافروخته ودرقماربه طهماسب باخته بود وانگیزه قتل باخت حجت اله درقماربوده است .
3- چاقوهای آلت جرم ازجیب مقتول درآمده وارتباطی بامتهمان نداشته است .
4- هیچگونه آثارخون درزاغه دیده نشده است .
5-آثارانگشت غلام ونجات درروی اسکناسهائی که ازجیب لباس متعلق به طهماسب کشف شده دیده نشده .
6- درتحقیقات ژاندارمری موضوع چاقودربین نبوده است ،اسمعیل هم درتحقیقات ذکری ازچاقونکرده وچاقوهارابعددرجیب مقتول گذاشته اند
7- آتش گرفتن مسجدبه واقعه طهماسب ارتباط ندارد.
8-اگرقتل درزاغه واقع شده است برای چه آثارجرح درصورت غلام یانجات دیدهنشده است وصدای طهماسب راکسی نشنیده این مدافعات به دلایل زیروارد نیست زیرا:
اولا- حجت اله برای اولین باردرقرارگاه شماره 2پلیس تهران اظهاراتی راجع به قتل کرده است وبعدادرژاندارمری ودادسرای تهران اظهاراتی نموده گذشته ازآنکه اظهارات مشارالیه درژاندارمری اولین اظهارات اودراین پرونده نیست بامحتویات پرونده ودلائل موجودتطبیق نمی کند.
ثالثا- باتحقیقاتی که ازطرف بازپرس به عمل آمده است موضوع فروش خانه توسط حجت اله برای باخت قمارمحرزنشده است تاانگیرزه قتل باخت حجت اله به طهماسب باشدخصوصاکه پولهای آلوده درجیب مقتول پیدا شده واگرانگیزه قتل باخت درقماربوده است ملازمه باتصاحب وجوه باخته شده ازطرف متهمان داشته است نه آنکه حجت اله برای فراربه تهران پول استقراض کند.
ثالثا- چاقوی دسته سفیدبرحسب اظهارات اسمعیل برادرمقتول و حجت اله فرزندقاسم متعلق به نجات بوده است .
رابعا- وجودآثارانگشتان غلام ونجانت درروی اسکناسهاگذشته از آنکه جزءدلائل اتهام نیست ازطرف دادسرای شهرستان نیزبه این مطلب اشاره واستنادنشده است .
خامسا- تالحظه ورودآقای بازپرس درمحل جنازه موردبازرسی قرار نگرفته تاچاقوهاازجیب مقتول کشف شود.
سادسا-آتش سوزی مسجدازدلائل جرم نبوده وموردادعای دادسراقرار نگرفته است بنابراین وباتوجه به دلائل وقرائن زیر:
1-اظهارات عزت اله (حجت اله )فرزندقاسم درقرارگاه شماره 2 پلیس تهران که اولین اظهارات اوپس ازدستگیری می باشدبشرح زیر(حاجی میرزاعلی چهل هزارریال به طهماسب مقتول می دهدکه برایش ذغال خریداری نمایدچون مدرکی دردست حاجی نبوده طهماسب حاضربه پرداخت وجه نبوده تا اینکه یک روزپسرحاجی میرزاعلی غلام نام ونجات طهماسب رابه مغازه ام که خیاطی بوده آورده وغلام باکاردبه گردن طهماسب زده اورابه قتل رساندندو به من گفتندشمافرارکنیدکارهاراکه روبراه کردیم برگردمن هم ازترسم فرار کردم )ودرقبال این سئوال که علت فرارشماوجادادن نجات وغلام درمغازه چه بودندوعده انتقام رادرمغازه من گذاشته بودند،بنابراین زاغه که ظاهرا انبارپیازوغیره بوده به فرض اینکه جاروب شده باشدمحل وقوع قتل نبوده است صورت جلسه معاینه جسدطهماسب مورخ 1/12/42به وسیله آقای دکتر..... بشرح زیر(درطرف راست گردن به موازات گوش دوبریدگی عمیق دیده شده که یک انگشت داخل می شودودیگری کوچکتر....)که این آثاربه اظهارات مختصر عزت اله (حجت اله )دراولین تحقیقات واظهارات مفصل ومشروح وی درنزد آقای بازپرس دماوندراجع به نحوه دخالت هریک ازمتهمان درقتل طهماسب تمامامطابقت دارد.
3- کشف چاقومتعلق به نجات بشرحی که قبلامذکورشدازجیب شلوار مقتول که صرفنظرازاحرازتعلق چاقوی مکشوف به یکی ازمتهمان می رساندکه متهمان پس ازارتکاب جرم خواسته اندجنازه مقتول راباکلیه آلات وآثار جرم ویکجاقراردادن آن درلاتفیلان ازبین ببرند.
4- باتوجه به اینکه طهماسب مردی قوی هیکل وباج بگیربوده وباتوجه به آثارجرح درگردن وسایراعضاءبدن طهماسب مقتول معقول بنظرنمی رسدکه یک فرد(عزت اله )موفق شودبه تنهائی اورابکشدواثرضرب وجرح که نتیجه قهری مقاومت مقتول است دربدن اودیده نشود.
5- وجودآثارخون درمغازه خیاطی عزت اله (حجت اله )که بشرح صورت جلسه مورخ 17/2/43مشهودآقای بازپرس درموقع معاینه ازمغازه مزبوربوده است علاوه برآنکه قسمتی ازاین آثارتوسط قاسم پدرعزت اله قبلامحوشده .
6-اظهارات عزت اله (حجت اله )درآخرین مرحله بازرسی که علت اقرار خودرابه ارتکاب قتل طهماسب به تنهائی دستورغلام دانسته .
7-اظهارات صدراله معروف به صدربه اینکه حاجی میرزاعلی پدرغلام احدازمتهمان درحضوراوکاکاعلی پدرمقتول راتهدیدکرده وگفته است یکی از شماراازبین می برم .
8- شکایت کسان مقتول بلافاصله پس ازکشف جسدطهماسب ومعرفی متهمان بعنوان شرکت درقتل که شکایت کسان مقتول بااظهارات عزت اله (جحت اله )که بعددرتهران دستگیرشده است کاملاتطبیق می کندوشیاع محلی بر اینکه این دونفر(نجات وغلام )نیزدرقتل طهماسب دخالت داشته اند.
9- فراروغیبت متهمان ازمحل ازتاریخ مفقودشدن طهماسب (وقوع قتل ) تاروزکشف جنازه وحضورآقای بازپرس درمحل ودستگیری آنان مویدابه اظهارات معصومه زوجه نجات واقرارغلام دربازپرسی .
10-اظهارات غلام به اینکه پس ازکشف جنازه ازحال رفتم ونتوانستم به سرجنازه بروم .
11- مشاهدات بازپرس ازوضع روحی غلام درموقع تحقیقات بشرح صورت جلسات موجودووضع روحی متهمان هنگام مواجهه باحجت اله .
12-اظهارات مهربان وکدخدااسمعیل به اینکه پس ازکشف جنازه غلام احدازمتهمان ازآنان استمدادمی کرده است .
13-اظهارات کدخدااسمعیل درتاریخ 11/1/43نزدبازپرس که قتل طهماسب رابه وسیله خانواده میرزاعلی (پدرغلام وپدرزن حشمت اله وعم - نجات )برطبق تحقیقات محلی دانسته است .
14-اظهارات سیدخلیل آسیابان درموردمراجعه میرزاعلی پدرغلام به وی که بابخشش ملکی به کاکاعلی پدرطهماسب مقتول رضایت اوراتحصیل کند.
15- مراجعه عباس وابوالقاسم وصدیقه به اداره زندان مرکزی برای ملاقات حجت اله پس اززندانی شدن اووعده پرداخت مبلغ قابل ملاحظه ای پول به اوکه شرکت نجات رادرقتل طهماسب انکارکندکه اداره زندان بموجب نامه شماره 3279/6/12-30/2/43مراتب ملاقات راتاییدکرده است .
16- توضیحات حجت اله راجع به نامه ای که ازطرف اووبدون اطلاع اوبه بازپرسی دماوندنوشته شده است وقتل طهماسب راتنهامنتسب به اووباخت درقمارتوضیح داده اندوحجت اله صریحابیان داشته که نامه مزبوربه وسیله غلام ونجات تهیه شده وبدون اطلاع وموافقت اوبه دادسراارسال شده وبرای لوث کردن واقعه قتل طهماسب .
باتوجه به مراتب فوق وقرائن وامارات دیگرموجوددرپرونده ازجهت بسته بودن مغازه عزت اله ازتاریخ مفقودشدن طهماسب تاروزبازدیدآقای بازپرس بردادگاه محرزاست که درحدودمقارن 25بهمن ماه سال 42(تاریخ گم شدن طهماسب وتاریخ وقوع حریق مسجدده )نجات وغلام وحجت اله باسبق تصمیم طهماسب رابه مغازه متعلق به شخص اخیرالذکردعوت کرده اندوبراثر اختلافاتی که بین طهماسب مقتول ازیک طرف ومیرزاعلی پدروعم متهمان از طرف دیگروجودداشته ودرپرونده منعکس است باورودضربات چاقوبه گردن وسایراعضاءبدن طهماسب که به دادگاه روشن نیست کدامیک ازضربات وارده ازناحیه هریک ازمتهمان منتهی به مرگ طهماسب شده است طهماسب رابه قتل رسانده وحجت اله برحسب توصیه سایرمتهمین به تهران متواری می شودوسپس جنازه توسط متهمان حاضردرمحل بلات فیلان حمل شده وآلات جرم نیزدرجیب لباس مقتول قرارداده می شودتاباجنازه یکجاازبین برودمویداستنباط دادگاه اظهارات بانوعفت که درمجاورت دکان خیاطی سکونت داشته ودرآن روزبه حمام رفته بوده است ودرمراجعت بانوعفت ازحمام که مقارن ظهربوده بانوعفت جنازه مقتول رادرداخل دکان مشاهده کرده است قاسم پدرحجت اله نیزاظهارداشته که پس ازوقوع قتل فرزندش اوراازواقعه قتل مطلع کرده ودر صددامحاءآثارجرم (تراشیدن آثارخون دردکان وقراردادن جنازه درگونی ) برآمده است بنابراین دادگاه عمل متهمان راباماده 175مکررقانون کیفر عمومی قابل انطباق دانسته هریک ازغلام ونجات رابه ده سال حبس بااعمال شاقه محکوم می نمایدودرخصوص دعوی ضرروزیان مدعیان خصوصی باتوجه به مراتب فوق هریک ازغلام ونجات به پرداخت مبلغ پانزده هزارریال بعنوان ضرروزیان مادی ومبلغ دویست هزارریال بعنوان ضرروزیان معنوی درحق مدعیان خصوصی محکوم می شوندونسبت به مازادخواسته مدعیان خصوصی محکوم به بیحقی می باشندوچاقوی آلت بزه بایدضبط شود...الخ .
متهمان هنگام اعلام رای بدون اعتراض فرجامخواهی نموده اندسپس از طرف یکی ازوکلای دادگستری لایحه اعتراضی نسبت به حکم محکومیت متهمان واصل گردیده که طی آن نامبرده حکم فرجامخواسته راغیرموجه ومخدوش دانسته و تقاضای نقض حکم راکرده است ولایحه مزبورهنگام طرح پرونده قرائت خواهد شدسپس پرونده برای رسیدگی ارجاع شده وچون حکم به مدعیان خصوصی یاوکیل آنها ابلاغ نشده بوده وکیل ورثه مقتول تقاضای ابلاغ حکم رانموده پرونده برای رفع نقیصه به دفترارسال گردیده اخیراحسب گزارش دفترنقیصه مرتفع گردیده و حکم مذکوردرتاریخ 30/1/45به وکیل مدعیان خصوصی قانوناابلاغ گردیده ولی لایحه ازآنان واصل نگردیده است .
به تاریخ روز31/2/45درهیئت شعبه مطرح وپس ازرائت گزارش عضو ممیزواوراق پرونده چون موضوع اصراری ورسیدگی درصلاحیت هیئت عمومی دیوان عالی کشورمی باشدمقررمی گرددپرونده برای طرح به هیئت عمومی دیوان عالی کشورتقدیم شود.
هیئت عمومی دیوان عالی کشورپس ازطرح وقرائت گزارش پرونده و مطالعه اوراق لازم باکسب عقیده جناب آقای دادستان کل مبنی برابرام رای فرجامخواسته مشاوره نموده چنین رای می دهند:
مرجع :آرشیوحقوقی کیهان ازصفحه 133تاصفحه 143 سال 1345چاپ 346ا
مجموعه رویه قضائی آراءهیئت عمومی دیوان عالی کشور
15
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 1750
تاریخ تصویب : 1345/04/22
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
کافی نبودن دلایل در قتل عمد موجب برائت است کافی نبودن دلائل درقتل عمد موجب برائت متهم است
