استفاده ازحکم ماده 179به این شرح هرگاه شوهری زن خودرابامرداجنبی در یک فراش یادرحالیکه به منزله وجوددریک فراش است مشاهده کندومرتکب قتل یاجرح یاضرب یایکی ازآنهایاهردوشودمعاف ازمجازات است مستلزم اثبات ازطرف متهم است ودرغیراینصورت موجب معافیت نمیشود
رای شماره 310-6/11/1350
رای اصرای اکثریت هیئت عمومی دیوانعالی کشور
اعتراضات فرجامی متهم ماهوی وخدشه برنظرواستنباط دادگاه صادر کننده حکم است که قانونا"قابل رسیدگی فرجامی نمی باشدوچون ازحیث رعایت اصول وقواعد دادرسی وسایرموازین قانونی نیزاشکال موثرموجب نقض مشهود نیست حکم فرجامخواسته به اکثریت آراءابرام می شود.
* سابقه *
رای شماره 310هیئت عمومی
ردیف 41هیئت عمومی
فرجامخواه :حسن حسین اوغلی فرزندابوالقاسم 40ساله
فرجامخوانده :دادسرای استان پنجم (کرمانشاه )
فرجامخواسته :دادنامه شماره 87-26/2/49صادره دادگاه جنائی کرمانشاهان .
خلاصه جریان پرونده :بموجب کیفرخواست 12/8/47دادسرای همدان فرجامخواه به اتهام قتل عمدجعفرفرزندهمت تحت تعقیب واقع وبه استناد ماده 170قانون کیفرعمومی تقاضای تعیین کیفراوشده است .دادگاه جنائی کرمانشاه پس ازرسیدگی به موجب حکم شماره 323-20/5/48بااحرازبزهکاری متهم وانطباق موردباماده 170قانون مجازات عمومی بارعایت ماده 44همان قانون بعلت گذشت اولیای دم واینکه متهم معیل وفاقدمحکومیت کیفری است اورابه سه سال حبس بااعمال شاقه محکوم کرده .براثرفرجام خواهی محکوم علیه شعبه نهم دیوان کشوررسیدگی وطبق حکم شماره 1072/9-27/8/48چنین رای داده است (اعتراضات فرجام خواه بشرح لایحه اعتراضیه واردبنظرمی رسدزیرا دادگاه جنائی دفاع متهم به اینکه مقتول راباعیالش دریک فراش ویادر حالیکه به منزله وجوددریک فراش است دیده به استناداظهارات بانوبتول عیال متهم وصورت مجلس تنظیم شده ازطرف بازپرس درباره موقعیت اطاق رد کرده است وحال آنکه محتویات پرونده بخصوص اظهارات بانوبتول بشرح صورت جلسه مورخ 26/6/47که جریان واقعه رابه تفصیل گفته ووضع مقتول رادر موقعیکه شوهرش فرارسیده است بیان داشته مغایرباجهاتی است که دادگاه مستندنظریه خودبردفاع متهم قرارداده است ازاین رودادنامه فرجامخواسته مخدوش بوده نقض می شودورسیدگی مجددبه شعبه دیگردادگاه جنائی کرمانشاهان ارجاع می شود)پس ازارسال پرونده به دادگستری کرمانشاهان دادگاه جنائی استان مزبورباانجام تشریفات قانونی رسیدگی وبه موجب رای شماره 87-26/2/49به اکثریت آراءادعاودفاع متهم رادرمورداینکه جعفر همت پورراباعیالش دریک فراش دیده ومرتکب قتل اوشده است مقرون به دلیل ندانسته وباتوجه به دلائل ومراتبی که درحکم مندرج است سبق تصمیم متهم رادرقتل جعفروارتکاب اورادرکشتن جعفرثابت دیده وبه استنادماده 170 قانون مجازات عمومی بارعایت مواد44و192قانون مجازات بااعمال دودرجه تخفیف بعلت گذشت اولیای دم ومعیل بودن متهم وانگیزه قتل وسایرحهات مستنبط ازپرونده اورابه سه سال حبس بااعمال شاقه بااحتساب ایام بازداشت قبلی محکوم کرده ودستورضبط قیچی که آلت جرم رانیزداده است (اقلیت دادگاه باانطباق عمل متهم به مواد179و170قانون مجازات معتقدبه معافیت ازمجازات بوده است )ذیل رای دادگاه محکوم علیه فرجام خواسته پرونده برای رسیدگی فرجامی به این شعبه ارجاع شده ازطرف فرجامخواه دوفقره لایحه به تاریخ های 14/3/48و22/5/48رسیده ونیزبشرح لایحه 9/2/49که پیوست نامه 85-3/3/49ازدادسرای پنجم رسیده که درآن بطورمشروط اشاره به تسلیم بودن خودبه حکم محکومیت خودکرده است .لوایح متهم موقع مشاوره قرائت شد. باتوجه به مفادحکم منقوض وحکم مجددصادره ازدادگاه دیگرجنائی استان پنجم حکم فرجامخواسته اصراری بنظرمی رسددرصورت موافقت مقرر خواهندفرمودپرونده برای طرح درهیئت عمومی دیوان عالی کشوربه دفترهیئت ارسال شود.چون حکم فرجامخواسته اصراری ورسیدگی به آن درصلاحیت هیئت عمومی دیوان عالی کشوراست مقرراست دفترپرونده رابنظرریاست کل دیوان کشوربرساند.
رای شماره 310-6/11/50 ردیف 41
به تاریخ روزچهارشنبه ششم بهمن ماه یکهزروسیصدوپنجاه هیئت عمومی دیوانعالی کشوربه ریاست جناب آقای عمادالدین میرمطهری ریاست کل دیوان عالی کشوروباحضورجناب آقای عبدالحسین علی آبادی دادستان کل کشورو جنابان آقایان روساومستشاران شعب دیوان عالی کشوربشرح زیر:
شعبه اول :آقای کاظم بنان ،آقای محمدامینی ،آقای محمدصادق علمیه
شعبه دوم :آقای عبداله خلیل ناجی ،آقای ضیاالدین امیرخلیلی .
شعبه سوم :جناب آقای غلامرضاشریفی اقدس ،آقای محمدامینی ،آقای علی صفری ،آقای طمهاسب رفیعی ،آقای علی اکبرحاج مهینی .
شعبه چهارم :آقای محسن شفائی
شعبه ششم :حناب آقای حسین اشرف سمنانی ،آقای حسین نجفی ،آقای حسن نیری ،آقای محمودناصح
شعبه هفتم :جناب آقای احمدزرین نعل ،آقای محمدعلی فرهنگ ،آقای مصطفی ندیمی .
شعبه هشتم :جناب آقای وجیه اله فاضل سرجوئی .
شعبه نهم :جناب آقای ناصردولت آبادی ،آقای محمودنجفی فردوس ، آقای سیدمصطفی میرفخرائی ،آقای علی ابهری .
شعبه دهم :آقای چنگیزباقرزاده ،آقای جوادحریرفروش ،آقای حسن عمادالدین علامه
شعبه یازدهم :آقای شمس الدین عالمی
شعبه دوازدهم :جناب آقای احمدفلاح رستگار،آقای غلامرضابیرشک ، آقای حسین فلسفی ،آقای یوسف رئیس سمیعی تشکیل گردیدپس ازطرح وبررسی اوراق پرونده وقرائت گزارش وکسب نظریه جناب آقای دادستان کل مبنی بر ابرام رای فرجامخواسته .
بطورکلی بایددانست که علاوه برحکم برائت وگذشت مدعی خصوصی در صورتیکه موثرباشدسه کیفیت دیگربه اسم امورتبرئه کننده وعلل عدم مسئولیت اخلاقی ومعافیت مطلقه وجودداردکه موجب امحاءمجازات می شود. درعلل عدم مسئولیت اخلاقی ماننداختلال مشاعرتنهامجازات ازبین می رود ولی مسئولیت مدنی متهم ساقط نمی شود.
برعکس درامورتبرئه کننده ماننددفاع مشروع مسئولیت جزائی و مسئولیت حقوقی هردوساقط می گردد.
درمعافیت مطلقه مانندماده 179مجازات ساقط می گرددولی تقصیر مرتکب باقی می ماند.
شخصی که ازمعافیت مطلقه بهره مندمی گرددمقصرمحسوب می شودولی از نظرسیاست جنائی که قابل کیفراست ازتحمل مجازات معاف می گردد.
چون اختلاف بین دادگاه تالی وشعبه دیوان عالی کشوردرموردشمول وعدم شمول ماده 179می باشدلازم می دانم درمقام تجزیه وتحلیل آن برآیم .
ماده 179به این شرح "هرگاه شوهری زن خودرابامرداجنبی دریک فراش یا درحالیکه به منزله وجوددریک فراش است مشاهده کندومرتکب قتل یاجرح یا ضرب یایکی ازآنهایاهردوشودمعاف ازمجازات است "مبتنی بردوفرض علمی است .اول فرض علمی درونی ودوم فرض علمی بیرونی ( )طرفداران فرض علمی درونی معتقدندشخصی که درموقع ارتکاب جرم تحت تاثیرخشم وسخط قرارمی گیردتسلط براعصاب اوموازنه عقلی خودراازدست میدهدوبه این جهت مسئول نمی باشدمعتقدین به فرض بیرونی متمسک به قاعده تهاتربین دو خطامی شوندبدین معنی که شخص متجاوزعامل تحریک به شمارآمده وموجب می شود که مجازات متجاوزدوم ازبین برود.قلمرومعافیت مبتنی برتحریک محدود بوده وبایددارای شرائط زیرباشد.
1- قتل ویاضرب بایدبلافاصله درموقع مشاهده صحنه هتک ناموس واقع شودومجالی برای تدبروتفکرنباشدواگرفاصله وجودداشته باشدمرتکب قتل ویاضرب ازمعافیت مستفیدنمی گرددزیرانمی تواندمدعی شودکه بواسطه از دست دادن موازنه عقلی وعنان اختیارمرتکب جرم شده است .علمای جزائی در این قسمت قائل به تشقیق شده اندبه این معنی که اگرشوهرسوءظن بردمجهزبه اسلحه شودومرتکب جرم گرددازمعافیت استفاده می کندولی اگریقین صادق بر انحراف عیال خودداشته باشدویاوانمودکندمی خواهدسفرکندودراین حال در موقع مشاهده صحنه جرم متجاوزرابکشدازمعافیت استفاده نخواهدکردزیرا دراین فرض عدم تسلط براعصاب وازدست دادن موازنه عقلی منتفی است .
2- مشاهده صحنه بایددرفراش باشد.اینک بایددیدمفهوم فراش چیست هرچندفراش لغتابه معنی رختخواب وخوابگاه است ولی باتوجه به کثرت استعمال آن درنزدیکی ومقاربت می توان گفت که فراش کنایه ازهمان نزدیکی ومواقعه است چنانکه درعبارت مشهورالولدللفراش هم کلمه فراش به معنی نزدیکی استعمال شده است بنابراین اگرمردی زن خودرابااجنبی فقط درحال خوابیدن دریک رختخواب به بیندومرتکب قتل اجنبی شودمعاف از مجازات نخواهدبوداین معنی ازعبارات فقهی به صراحت استفاده می شودکما اینکه مرحوم جواهرمی گوید"اذاوجدمع زوجته رجلایزنی بها"لذاشوهرباید صحنه مواقعه رامشاهده کندومشاهده صحنه بایدسبب پیدایش ناهنجاری فکری وسخط اوشودبطوریکه عنان اختیارازکف اوربوده شود.
3- معافیت ازمجازات شخصی است وسایربستگان ودوستان شوهراگردر غیاب اوشاهدصحنه مواقعه باشندومرتکب جرم گردندنمی توانندازمعافیت استفاده کننددرحقوق رومی معافیت ازمجازات قائم برولایت پدری وولایت شوهری هردوبوده وپدری که شاهدمواقعه مرداجنبی بادخترش بوده وهردوی آنها رامی کشت معاف ازمجازات بود.
4- درصورتی که شوهردرارتکاب قتل معاون داشته باشدمعاون از معافیت برخوردارنمی شود.
5-اگرارتکاب جرم ازطرف شخص ثالث بامعاونت شوهرصورت گیرد هیچیک ازآن دوازمجازات معاف نخواهندبود.
6- مفهوم زن وشوهری شامل نامزدی وامثال آن نمی شودولی بین انواع زوجیت ازلحاظ دوام وانقطاع فرقی نیست چنانکه تفاوتی بین موردیکه شوهر به زن خوددخول کرده یانکرده باشدوجودندارداین اطلاق درعبارات فقهی تصریح شده است .
7- منظورازاجنبی بیگانه بودن ازلحاظ رابطه زناشوئی بوده وقید اجنبی نمی تواندمحارم رامستثنی ازحکم دانست .
8- هرگاه مردی شخص اجنبی راباهمسرش دریک فراش به بیندودرآن حال مرتکب قتل نشودبلکه پس ازگذشتن سه ماه مرتکب قتل گرددچنین شخصی از مجازات معاف نخواهدبود.
9- منظورازجمله "یادرحالیکه به منزله وجوددریک فراش است " حالتی است که ابتدابیننده رابه اشتباه واداردکه آن دومشغول نزدیکی هستند درصورتی که واقعاچنین نباشدمثل اینکه اجنبی وزن لخت برروی هم قرارگرفته باشندمشاهده چنین صحنه چون موجب توهم مواقعه می شودازمعافیت بهره مند می گردد.درقضیه موردبحث طبق محتویات پرونده شوهرازانحراف زن خوداطلاع داشته وبرای اینکه ازمرداجنبی انتقام جویدوانمودکرده که می خواهد مسافرت کندتاباانتهازفرصت همینکه آندوراباهم دیدمبادرت به قتل مرد اجنبی کندمضافابه اینکه طبق تصدیق پزشک مواقعه ای صورت نگرفته است .
بنابه مراتب فوق تقاضای ابرام حکم دادگاه تالی رامی نمایم .
دادستان کل کشور- عبدالحسین علی آبادی
موازین قضائی ،ازانتشارات حسینیه ارشاد(جلد 2) صفحه 325تا331
11
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 310
تاریخ تصویب : 1350/11/06
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
چنانچه دادگاه جهات ودلائل موجوددرپرونده رامثبت بی احتیاطی راننده درهنگام تصادم ندانسته باشد،این حکم استوارمیشود درصورتیکه برخلاف مندرجات رای ،محتویات پرونده افاده ارتکاب بزه از طرف متهم راننماید،ازموجبات فسخ رای محکومیت متهم به قتل خواهدبود
