بزهکاری اطفال و نوجوانان و پیامدهای قانونی آن
یکی از مسائل پیچیده و ناراحت کننده فعلی که توجه بسیاری از محققین،جامعه شناسان،جرم شناسان و متخصصین امر را به خود مشغول نموده است موضوع مجرمین کم سن و سال و یا به اصطلاح (اطفال و نوجوانان بزهکار)می باشد که روز به روز هم گسترش بیشتری می یابد و مخصوصاً باید افزود که این افزایش گسترش غالباً در کشورهایی از جهان به چشم می خورد که از لحاظ اقتصادی در سطح کاملاً پیشرفته ای قرار دارند بدون شک ،جوامع بشری در هر شرایطی به همزیستی مسالمت آمیز به همنوعان خود نیازمند هستند
یکی از مسائل پیچیده و ناراحت کننده فعلی که توجه بسیاری از محققین،جامعه شناسان،جرم شناسان و متخصصین امر را به خود مشغول نموده است موضوع مجرمین کم سن و سال و یا به اصطلاح (اطفال و نوجوانان بزهکار)می باشد که روز به روز هم گسترش بیشتری می یابد و مخصوصاً باید افزود که این افزایش گسترش غالباً در کشورهایی از جهان به چشم می خورد که از لحاظ اقتصادی در سطح کاملاً پیشرفته ای قرار دارند.بدون شک ،جوامع بشری در هر شرایطی به همزیستی مسالمت آمیز به همنوعان خود نیازمند هستند. آنچه مسلم است تا امروز به دلیل اختلافات زیربنایی و ریشه ای مختلفی از جمله در مسائل عقیدتی ،فرهنگی و مذهبی و در عین حال تفاوتهایی که در ارزش های پذیرفته شده در حیطه های گوناگون اجتماعی وجود دارد،یک توافق و تفاهم عمومی و جهانی استقرار پیدا نکرده است.تمام انسانها از هر قوم و قبیله ،نژاد و مذهب ،دین و عقیده اتفاق نظر دارند که یکی از محوری ترین اعمال فردی و اجتماعی ،تربیت و هدایت درست کودکان برای آبنده می باشد. کودکان و نوجوانان سرمایه های معنوی جامعه می باشند. و سلامت روح و جسم آنها تضمین کننده سلامت جامعه در آینده است . بنابراین مسائل آنان از جمله مسائلی است که باید به آنها توجه ویژه ای شود. بررسی ریشه ای مسائل اطفال و از آن جمله بزهکاری اطفال ، برای رسیدن به یک جامعه ایده ال شرطی ضروری است. طبعاً اگر طفلی به هر دلیلی از ابعاد جسمانی ، روانی و رفتاری به نقصان و یا انحرافی مبتلا گردد ، قهراً بازپروری وی مستلزم هزینه های هنگفتی خواهد بود از طرف دیگر بسیاری از افراد که همواره مرتکب جرائم گوناگون می شوند همان کودکان بزهکار دیروز هستند.
تعریف طفل بزهکار
اصولاً در مورد اطفال استفاده از واژه بزهکاری بهتر از استفاده واژه مجرمیت است و طفل بزهکار ، فردی است که مرتکب جرمی شود که قانون و یا شرع ارتکاب آن را منع کرده است . و یا ترک عملی که انجام آن را واجب و لازم دانسته است که سن بلوغ شرعی یعنی 9 سال تمام قمری برای دختران و 15 سال تمام قمری برای پسران زیرا در این سن افراد می توانند خوب یا بد بوده عمل را تشخیص بدهند.
به عبارت دیگر هر فردی که به سن بلوغ شرعی برسد از جهت قوای عقلی کامل بوده و قادر به تشخیص خیر از شر می باشد و در نتیجه باید عواقب اعمال خود را تحمل کند . در ضمن به کلیه جرائم اشخاص بالغ کمتر از 18 سال تمام نیز در دادگاه اطفال رسیدگی می شود هدف از تشکیل دادگاه های اطفال این است که با کودکان و نوجوانانی که مرتکب بزه می شوند به شیوه ملایم تر، منطقی تر و مناسب با سن آنها رفتار بشود.
عوامل موثر در بزهکاری اطفال و نوجوانان
عوامل گوناگونی در بروز بزهکاری موثر است و تنها نمی توان علت خاص و واحدی را برای آن در نظر گرفت . عوامل مختلفی نظیر عوامل اجتماعی، محیطی، اقتصادی، فیزیولوژیکی،ارثی و ... در کنار هم باعث می شوند که بزهکاری در نوجوانان و اطفال محقق شود.
نقش خانواده
محیط خانواده اولین محیطی است که فرد در آن رشد می کند و هنجارها را می آموزد. علی رغم این که بسیاری از عوامل در وقوع بزهکاری اطفال و نوجوانان دخیل اند اما در گام نخست این خانواده ها هستند که نقش تعیین کننده ای در سرنوشت اطفال دارند چنانچه با تربیت درست می توانند کودک را به راه صحیح هدایت کنند و یا شرایط و محیط را برای تحقق بزهکاری توسط اطفال مهیا سازند. معمولاً والدین اطفال یا نوجوانان بزهکار از نظر رفتاری یا بسیار خشن و سختگیر هستند و یا نسبت به اطفال خود بسیار بی توجه و سهل انکار هستند. غالباً والدین این دسته از اطفال و نوجوانان در ارتباط برقرار کردن با فرزند خود دچار اشکال هستند و نمی توانند به درستی به تکالیف خود نسبت به فرزنداشان عمل کنند.
دانشمندان با پژوهش های اجتماعی ، وضع نابسامان محیط خانوادگی را در بروز جرائم تایید کرده اند و گفته اند که وضع خانوادگی شخص رابطه مستقیم با بروز حالت خطرناک و بزهکاری وی دارد . از نظر تحصیلات و مسائل فرهنگی ،فرزندان خانواده های سطح پایین و متوسط به مراتب بیشتر از فرزندان خانواده های روشنفکر و سطح بالای جامعه در معرض ارتکاب جرائم مختلف هستند. بنابراین نباید سیاست جنایی خاص بزهکار صغیر و نوجوانان را از سیاست حمایت خانواده جدا دانست . به عبارت دیگر حمایت درست از نهاد مقدس خانواده و نظارت اساسی و کارشناسانه بر آن سبب کاهش جرائم خاص صغار و نوجوانان خواهد شد. به نظر روان شناسان اگر نیازهای اساسی جسمی و روانی مانند نیازهای عاطفی شخصی در محیط خانواده رفع نشود ،به احتمال فراوان در آینده ای نه چندان دور به طرق مختلف به اعمال ضد اجتماعی دست خواهد زد. عدم وجود محبت ، ارتباطات صمیمی ، تفاهم متقابل ،و در عین حال وجود تشنج در خانواده ،از هم گسیختگی خانواده ، طلاق ، فوت والدین و ... از جمله عواملی هستند که در وقوع بزه توسط نوجوانان و اطفال موثر است .
عوامل اجتماعی
جامعه ای که از یک ثبات و پایداری و اجتماعی برخوردار نیست و دائماً دچار هرج و مرج و بی نظمی از قبیل جنگ ، شورش ،اختلافات طبقاتی ،آلودگی هوا ، وضع بد سکونت ، جمعیت بالا و ... باشد ، قطعاًشرایط و بستر مساعدی را برای ارتکاب بزه فراهم می کند و بالعکس جامعه ای که از یک ثبات و نظم اجتماعی برخوردار است ، می تواند به مرور زمان ریشه های بزهکاری و عوامل آن را در خود بخشکاند.
عوامل اقتصادی
فقر از عوامل اصلی ایجاد بزهکاری است . کمبود امکانات نظیر امکانات بهداشتی ، خوراک ، پوشاک و مسکن باعث می شود نیازهای اشخاص برطرف نشده و موجب تحریک و ترغیب آنها به ارتکاب بزه های مختلفی می شوند.در چنین شرایطی برخی از والدین از کودکان خود برای ارتکاب جرائمی همچون سرقت استفاده می کنند و یا با وادار کردن فرزندشان به تکدی گری آنها را وسیله امرار معاش قرار می دهند.
نقش دوستان و همسالان
از دیگر عوامل موثر در بزهکاری اطفال ، دوستی با افراد نالایق و بی بند و باراست . نوجوانان اغلب رفتار خود را با الگوهای رفتاری دیگر دوستانشان همانند سازی می کنند و به شدت از آنان تاثیر می پذیرند نوجوانی که از خانواده طرد می شود برای جبران کمبودهای عاطفی و روانی اش ،برای کسب حمایت و تایید به دوستان هم سن و سال خود روی می آورد . وی به دنبال افرادی می گردد که همانند خودش هستند. از این رو احتمال دارد با تحریک و تشویق دوستان ناباب خود دست به اعمال ضد اجتماعی و خلاف بزند.
عوامل روانشناختی
بزهکاری با صفات روانشناختی مختلف و متنوعی همراه است که برخی از آنها عبارتند از هوش کمتر از حد متوسط ، خلق و خوی پرخاشگرانه و ...روانشناسان ثابت کردند که بزهکاران نسبت به دیگر افراد به مراتب از عزت نفس پایین تری برخوردار هستند. اگر به گذشته اطفال و نوجوانان بزهکار توجه داشته باشیم ،خواهیم دید که اکثر قریب به اتفاق آنها به نحوی از انحاء مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند. این نظریه در بین قشری از روانشناسان وجود دارد که اگر کودکی که مورد آذار و اذیت قرار گرفته فردی برون گرا باشد ، در آینده خود به طرق مختلفی در مقام انتقام درخواهد آمد.همچنین میزان آذار و اذیت و مدت این آذار و اذیت از عوامل موثر ارتکاب بزه در اطفال و نوجوانان است.
تصمیمات دادگاه در مورد اطفال از نظر سنی
1- در مورد اطفالی که سن آنان بیش از 6 سال تمام تا 12 سال تمام است در صورتی که مرتکب جرمی شوند برحسب مورد ، تصمیمات زیر اتخاذ خواهد شد:
الف) تسلیم به اولیاء یا سرپرست با اخذ تعهد به تأدیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل.
ب)اعزام به کانون اصلاح و تربیت به منظور تأدیب و تربیت برای مدت از یک ماه تا شش ماه.(مواردی که به جهتی از جهات ولی یا سرپرست صلاحیت ندارد و یا الزام او به تأدیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل ممکن نباشد تصمیم دادگاه در مورد اطفال بین 6 تا 12 سال صرف نظر از جرم ارتکابی فقط و فقط در جهت اصلاح و تربیت است.
به همین جهت هم وقتی طفل را به ولی یا سرپرست قانونی او تسلیم می نمایند باید آنان ملزم به تأدیب و تربیت شوند و هر گاه چنین الزامی امکان پذیر نباشد و یا آنان فاقد صلاحیت اخلاقی باشند دادگاه طفل را با همین الزام به تأدیب و تربیت به بنگاههای عمومی و یا خصوصی و یا اشخاص ذی صلاحیت واگذار می نماید.
2-در مورد اطفال بزهکار بین 12 تا15 سال،موضوع تا حدی فرق می کند. این قبیل افراد به علت داشتن سن بیشتر و این که تا حدی از شعور بیشتر برخوردار هستند ، دارای مسئولیت بیشتری بوده و لذا قانون مقررات شدید تری درباره آنان برقرار نموده است.
الف)تسلیم به اولیا یا سرپرست با اخذ تعهد به تأدیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل
ب)سرزنش و نصیحت به وسیله قاضی دادگاه
ج)اعزام به کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یکسال
3-در مورد اطفال بزهکار بین 15 تا 18 سال ،این قبیل از کودکان در مرز تمیز و بلوغ قرار گرفته و بنابراین تا حد بسیار زیادی به اعمال ارتکابی خود و وخامت آن آگاهی داشته و می توان گفت که اکثر جرائم خود را با قدرت تمیز ،تشخیص و شعور انجام می دهند لذا مسئولیت آنان از جهتی شبیه اطفال کم سن و سال و از جهتی دیگر شبیه بزرگسالان است . و اگر جرائم ارتکابی افراد بین 15 تا 18 سال از درجه جنایی بودن باشد دادگاه مخیر است که یکی از تصمیمات سه گانه زیر را بر حسب مورد درباره طفل بزهکار اتخاذ نماید.
الف)تسلیم به اولیلء یا سرپرست با اخذ تعهد به تأدیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل
ب)سرزنش و نصیحت به وسیله قاضی دادگاه
ج)اعزام به کانون اصلاح و تربیت یا دارالتأدیب در نقاطی که قانون اصلاح و تربیت وجود نداشته باشد از سه ماه تا یک سال ولی اگر جرم ارتکابی از درجه جنایت باشد دادگاه مکلف است طفل را برای مدتی بین 6ماه تا 5 سال به زندان کانون اصلاح و تربیت و در نقاطی که کانون اصلاح و تربیت تشکیل نگردیده به دارالتأدیب اعزام دارد.
سازمان کانون اصلاح و تربیت
مرکزی است جهت نگهداری، اصلاح ،تربیت و تهذیب اطفال بزهکار غیر بالغ و بزهکار یا بزهکارانی که کمتر از 18 سال تمام سن داشته باشند . کانون مذکور از سه قسمت مجزا تشکیل می شود.
الف)قسمت نگهداری موقت
ب)قسمت اصلاح تربیت
ج)زندان
هر یک از قسمتهای مذکور از یکدیگر مجزا بوده و در هر قسمت اطفال بر حسب سن و با رعایت تبصره ماده 23 قانون تشکیل دادگاه اطفال بزهکار و سابقه ارتکاب جرم و حتی الامکان از نظر نوع جرم و درجه تربیت پذیری طبقه بندی خواهند شد و از طرفی جایگاه پسران و دختران مجزا باشد و از طرف دیگر در میان هر یک از این دسته ها نیز باید اطفالی که سن آنها کمتر از 15 سال تمام است، از نوجوانانی که بیش از 15 سال تمام دارند تفکیک شده و بطور مجزا نگهداری شوند.
راههای پیش گیری از ارتکاب بزه اطفال و نوجوانان
اعتقاد عمومی بر این است که گسترش برنامه های اجتماعی نظیر گواهی پیش از ازدواج ،تأ سیس درمانگاه های ویژه برای زنان باردار و ایجاد زایشگاه ها و درمانگاه های ویژه نوزادان ، برقراری کمک هزینه های خانوادگی و بالا بردن سطح آموزش و پرورش ، ایجاد محیطی آرام و سالم در خانواده ،برقراری دوستی و تفاهم بین والدین ، همبازی شدن با کودک و نوجوان ، احتراز از رقابت در جلب محبت فرزندان ، عدم ایجاد ناسازگاری در محیط خانواده ،عدم پرخاشگری والدین نسبت به خود و یا نسبت به فرزندان ،پرورش حس اعتماد به نفس ، حفظ شخصیت فرزندان ، مشورت با فرزندان ، ابراز مهر و محبت به فرزندان ،جلوگیری از تحریک جنسی فرزندان ،تامین محیط مسکن مناسب ، تامین نیازهای مادی و معنوی ، نقش معلم و نقش مدرسه متناسب ترین راه پیش گیری از ارتکاب بزه اطفال و نوجوانان می باشد.
برای پیش گیری از بزهکاری اطفال و نوجوانان در محیط مدرسه چه اقداماتی می بایست صورت گیرد؟
1- ایجاد رابطه ای دوستانه و محیطی جذاب برای جلب اعتماد دانش آموزان
2- افزایش برنامه های علمی ، تفریحی ، ورزشی ، آموزشی ،فضای سبز ، کتابخانه و ...
3- توجه به مسائل روحی ، عاطفی و خانوادگی نوجوانان و پیگیری مشکلات و درک آنان
4- برنامه ریزی آموزشی دقیق و مدیریت صحیح
5- ایجاد انگیزه تحصیلی در نوجوانان و امید وار ساختن او به آینده
6-اتوجه به استعدادها و خلاقیت های دانش آموزان
7-وجود رابطه نزدیک و مستمر بین اولیاء خانه و مدرسه
8-شناسایی افراد نابهنجار و بزهکار و بررسی علل بزهکاری آنان توأم با هدایت و کنترل مستمر
9-به کار گیری به موقع اصل تشویق و تنبیه
10- رواج و گسترش اخلاق اسلامی در بین اطفال و نوجوانان
11- استفاده از مربیان ، مدیران ، معلمان کارورزیده ، مجرب و کاردان
12- مشارکت دادن دانش آموزان در فعالیتهای مدرسه و ایجاد حس مسئولیت در آنان
13- منظبط ساختن دانش آموزان
14- استفاده از مددکاران اجتماعی و مشاوران و راهنمایان دلسوز.
حقوق شهروندی
معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه
ممنوع المعامله و مسدود الحساب شدن یک شرکت خودروساز داخلی بانک هویت ژنتیک در کشور ایجاد می شود
