نکات کاربردی چک و سفته
چک و سفته در قراردادها نقشی پرکاربرد دارند بنابراین باید نکات کاربردی چک و سفته در تنظیم قراردادها را در نظر بگیریم
چک و سفته در قراردادها نقشی پرکاربرد دارند. بنابراین باید نکات کاربردی چک و سفته در تنظیم قراردادها را در نظر بگیریم.
نکات ماهوی چک و سفته
در قرارداد ذکر کنید که چک یا سفته بدل از اصل تعهد به پرداخت ثمن نیست و فروشنده میتواند بر اساس خود قرارداد نیز اقدام به مطالبه ثمن کند. چرا که ممکن است چک یا سفته مفقود شود و در این صورت اگر بخواهید بر اساس خود قرارداد اقدام کنید، دادگاه نمیپذیرد و حق شما را منحصر در مطالبه بر اساس خود چک یا سفته میداند.
تعویض چک مذکور در قرارداد با چک دیگر باید با رعایت تمام جوانب و سنجیدن آثار حقوقی آن انجام شود. مثلاً اگر در قرارداد بابت ثمن معامله چک گرفتهاید و شرط کردهاید که اگر چک پاس نشد، حق فسخ داشته باشید، حال اگر این چک را با چک دیگری تعویض کنید، ممکن است در دادگاه برگشت خوردن چک جدید، دلیل بر ایجاد حق فسخ برای شما محسوب نشود.
اگر در معامله خریدار دو نفر هستند و چک متعلق به یکی از خریداران است، حتماً خریدار دیگر هم پشت چک را به عنوان ضامن امضا کند.
اگر بابت بدهی چک خود میخواهید به تدریج پول را به دارنده چک پرداخت کنید، در این صورت باید اثبات شود که تمام پرداختیهای شما به صورت نقدی یا کارت به کارت بابت این چک بوده است. در غیر این صورت، دارنده چک بعد از دریافت تمام این پولها و با وجود اینکه وجداناً و شرعاً وجه چک را دریافت کرده است، در دادگاه اقدام میکند و به احتمال زیاد نمیتوانید اثبات کنید که پرداختیهای شما بابت چک بوده است. لذا محکوم به پرداخت وجه چک میشوید و ناچاراً برای استرداد مبالغ پرداختی خود باید دعوای استرداد وجه علیه دارنده چک (دریافت کننده) مطرح کنید.
اگر شخصی که شما چکی از او دارید، زودتر از سررسید چک پول به حساب شما واریز یا کارت به کارت کرده و درخواست استرداد لاشه چک را کرده است، در این صورت شما باید قبل از پس دادن چک، اول بررسی کنید که پول از حساب چه کسی به حساب شما کارت به کارت شده است؟ صرفاً با دیدن پیامک واریز وجه به حسابتان خوشحال نشوید. چرا که ممکن است پول را شخص دیگری به حساب شما واریز کرده باشد و شما به خیال اینکه وجه چک را دریافت کردهاید، اصل چک را به صاحب چک پس میدهید. اما شخص صاحب حسابی که از آن حساب به حساب شما پول واریز شده است، دعوای استرداد وجه علیه شما مطرح میکند. لذا برای اینکه مجبور به متوسل شدن به طرح شکایت کیفری تبانی بین صاحب چک و صاحب حساب نشوید، از همان اول از هویت واریزکننده وجه مطلع و مطمئن شوید.
هیچ گاه با چک کشیدن به کسی پول قرض ندهید. چرا که صدور چک به معنای بدهی به دارنده چک است. در حالی که شما قصد قرض دادن به گیرنده چک را دارید. بنابراین به حسابش پول را به عنوان قرض واریز یا کارت به کارت کنید.
اگر نمیخواهید تا مدتی طرف مقابل قرارداد، چک را خرج کند (مثلاً به علت احتمال فسخ یا کشف عیب کالا)، به خط زدن عبارت چاپی (حوالهکرد) در متن چک اکتفا نکنید. بلکه در متن چک بنویسید: غیر قابل انتقال به شخص ثالث.
ممکن است شما در یک معامله ادعای تهاتر یا فسخ یا حق حبس (پرداخت نکردن چک تا زمانی که اول فروشنده خانه را تحویل دهد) داشته باشید و نخواهید چک را پاس کنید. ولی دارنده چک، چک را خرج میکند و عملاً با این کار، شما را در مقابل کار انجامشده قرار میدهد. در این صورت نمیتوانید در برابر شخص ثالث (دارنده جدید) به اشکالات و ایرادات معامله استناد کنید. مگر اینکه بتوانید اثبات کنید خرج کردن چک بهطور صوری انجام شده و دارنده جدید شرخر و دستنشانده و همکاسه طرف قرارداد شماست و نه یک دارنده با حسننیت.
وقتی فرد شرخر علیه شما دعوای حقوقی مطالبه وجه چک طرح میکند، باید یک دعوای مستقل علیه فروشنده به خواسته فسخ قرارداد مطرح کنید و سپس دعوای تقابل علیه شرخر به خواسته استرداد چک و سپس دعوای جلب ثالث در دعوای تقابل علیه فروشنده به خواسته استرداد چک و سپس تقاضای رسیدگی توامان به هر دو دعوای فسخ و استرداد چک. البته بعضی دادگاهها دعوای تقابل علیه خوانده جدید را هم میپذیرند که در این صورت نیازی به طرح دو دعوا نیست. بلکه یک دعوای تقابل علیه خواهان (شرخر) و دارنده قبلی چک کفایت میکند.
نکات مهمی که در رابطه با چک تضمین یا چک ضمانت حسن انجام کار در قراردادها باید در نظر داشته باشید:
اولا مشخص کنید که چک تضمین یا حسن انجام کار، بدل از انجام اصل تعهد و آن کار هست یا نیست. مثلاً هم وجه چک ضمانت اخذ جواز ساخت را میتوانید بخواهید و هم الزام سازنده به خود اخذ جواز ساخت.
ثانیا مشخص کنید که چک تضمین با خسارت روزانه تاخیر در انجام تعهد قابل جمع است یا نیست.
ثالثا اگر شما چک تضمین یا ضمانت حسن انجام کار را صادر کردهاید، میتوانید با یک شرط در قرارداد، بار اثبات را برعکس کنید. یعنی شرط کنید که زمانی کارفرما (متعهدله) میتواند بر روی چک اقدام کند که تخلف متعهد را با دلایل موجه اثبات کند. در صورتی که اگر این شرط نشود، در حالت استاندارد، بار اثبات حسن انجام تعهد بر عهده خود متعهد است. چرا که اصل بر عدم انجام تعهد است و فقط کافی است که دارنده چک ادعای تخلف کند و نیازی به اثبات تخلف ندارد.
رابعا حتما در چک تضمین بنویسید «غیر قابل انتقال به شخص ثالث» تا فقط خود طرف قرارداد بتواند اقدام کند و شما بتوانید در برابر او حسن انجام تعهد خود را اثبات و دعوای استرداد چک مطرح کنید. در غیر این صورت، اگر چک تضمین را خرج کند، در برابر شخص ثالث نمیتوانید به حسن انجام تعهد خود استناد و تقاضای استرداد چک کنید. چرا که ارتباطی به شخص ثالث ندارد.
خامسا چک تضمین در رویه اکثر دادگاهها چک امانی تلقی نمیشود. لذا اگر طرف مقابل برخلاف قرارداد، چک تضمین را برگشت بزند و اجرا بگذارد، امید چندانی به اخذ حکم کیفری خیانت در امانت نیست.
سادسا در تمام قراردادها مینویسند «بابت تضمین حسن انجام تعهدات». در حالی که باید به صراحت مشخص شود که تضمین انجام کدام تعهد؟ چرا که کلیگویی در این مورد موجب میشود که مثلا کوچکترین تخلف از قرارداد، مجوز وصول چک تضمین باشد که معقول نیست.
در تنظیم قرارداد برای استرداد چک، ضمانت اجرا تعیین کنید. مثلاً اگر قرارداد فسخ یا باطل شد، فروشنده باید لاشه چکهای ثمن را ظرف سه روز مسترد کند. در غیر این صورت، روزانه مبلغ فلان ریال خسارت تاخیر در انجام تعهد دریافت میشود.
نکات شکلی چک و سفته
به گزارش ایران قرارداد، از چک خود کپی گرفته و در نسخه کپی چک، رسید دریافت چک را از گیرنده چک بگیرید و حتیالامکان از او بخواهید که تاریخ را نیز درج کند تا هم تحویل چک و هم موعددار بودن چک در دادگاه قابل اثبات باشد.
اگر به راستی و درستی شخصیت صادرکننده چک شک دارید، میتوانید از او بخواهید که در کپی چک اثر انگشت خود را بزند تا بعداً در دادگاه نتواند صدور چک از ناحیه خود را انکار کند. چرا که درج اثر انگشت در اصل چک مرسوم نیست و ممکن است بانک ایراد بگیرد. اخذ اثر انگشت در کپی چک به این دلیل است که صاحب حساب ممکن است با سوء نیت امضای اصلی خود را در متن چک درج نکند و شما از این موضوع بیاطلاع باشید.
حتیالامکان چک خط خورده، چک ازقبل نوشتهشده و چک از قبل امضاشده نگیرید و چک در حضور شما پر و امضا شود. چرا که ممکن است با اطلاع و تبانی صاحب حساب، چک را شخص دیگری نوشته و امضا کرده باشد تا بعدا صاحب حساب چک در دادگاه به راحتی بتواند ادعای جعل امضا کند.
یکی از اختلافات مهم چک در دادگاهها، بحث چک سفید امضاست. در مواردی صادرکننده چک امضای خود را قبول دارد. اما ادعای سفید امضا بودن چک را میکند. یعنی اول چک امضا شده و بعداً متن آن (تاریخ، وجه و بابت) درج شده است. قاعده این است که چک سفید امضا فینفسه معتبر و صحیح است. چرا که صادرکننده با سفید امضاء کردن چک، اختیار پر کردن متن چک را به دارنده داده است. اما اگر دارنده از حدود اختیارش در قرارداد یا بنای مقرر تجاوز کند، سوء استفاده و خیانت در امانت محسوب میشود و در نتیجه وجه چک قابل مطالبه نیست.
اگر چک را از ظهرنویس میگیرید، حتیالامکان از رضایت صاحب حساب چک مطمئن شوید. چرا که ممکن است چک امانی یا مسروقه باشد. حتی گاهی ممکن است بین صادرکننده و شخصی که شما چک را از او گرفتهاید (دارنده اول و ظهرنویس) شکایت صوری خیانت در امانت نسبت به چک مطرح باشد تا صادرکننده بتواند به استناد حکم کیفری، در برابر شما از مسئولیت مبرا شود. در این صورت اگر حکم کیفری صادر شده باشد، شما در مقابل کار انجامشده قرار گرفتهاید و نمیتوانید به آن حکم کیفری اعتراض ثالث کنید.
وقتی چک را از صادرکننده میگیرید، چند بار مندرجات آن را با وسواس بررسی کنید تا اشتباهی در مبلغ، تاریخ عددی و حروفی و نیز ریال، تومان و نقطهها نباشد.
وقتی حکم دادگاه به نفع شما در خصوص چک صادر میشود، چند بار حکم دادگاه را با مشخصات، شماره و مبلغ چک تطابق دهید تا اگر در رای دادگاه اشکال تایپی وجود داشته باشد، بلافاصله تقاضای صدور رای اصلاحی کنید.
در بسیاری از موارد، فرد خوشحال از اینکه حکم به نفعش صادر شده، در مرحله اجرای احکام متوجه شده است که یک صفر یا نقطه در رای تایپ نشده و دوباره از اول مجبور به درخواست رای اصلاحی و ابلاغ و تجدیدنظر و اجراییه شده است.
منبع : روزنامه حمایت
آیا افراد محجور اجازه معامله دارند ؟ دانستنی های قانونی در مورد شنود غیرمجاز
