بررسی دیه زن و مرد طبق قانون جدید مجازات اسلامی
با اصلاح بخش حدود، قصاص و دیات قانون مجازات اسلامی، طی یک قانون پنج ساله و پس از تأیید شورای نگهبان مابهالتفاوت نرخ دیه زن تا دیه مرد از محل صندوق جبران خسارتهای بدنی بیمه مرکزی پرداخت میشود که با این تعریف بدون تغییر در حکم فقهی این قانون، دیه زن و مرد برابر میشود
با اصلاح بخش حدود، قصاص و دیات قانون مجازات اسلامی، طی یک قانون پنج ساله و پس از تأیید شورای نگهبان مابهالتفاوت نرخ دیه زن تا دیه مرد از محل صندوق جبران خسارتهای بدنی بیمه مرکزی پرداخت میشود که با این تعریف بدون تغییر در حکم فقهی این قانون، دیه زن و مرد برابر میشود.
یکی از موضوعاتی که همواره در جامعه مطرح بوده، بررسی نسبت دیه زن به مرد بوده است. اما به نظر میرسد قوه قضائیه عزم خود را جزم کرده است تا این مسئله را حل و پرداخت دیه زن را با مرد برابر کند.
نوآوری در اصلاح قانون مجازات اسلامی
مدیرکل تدوین لوایح قوه قضائیه می گوید: کلیات لایحه مجازات اسلامی در مقایسه با قانون قبلی از نظر کمی و کیفی پیشرفتهای قابل ملاحظهای داشته است.
جواد طهماسبی، تاکید می کند که در قالب اصلاحات انجام شده نوآوری در قانون مجازات اسلامی نسبت به قوانین قبلی نه تنها افزایش پیدا کرده بلکه خلاءهای قانونی در این زمینه نیز برطرف شده است.
وی درباره بخش حدود، قصاص و دیات در لایحه جدید قانون مجازات اسلامی اظهار می کند: یکی از نوآوریها در لایحه قانون مجازات اسلامی برابری دیه زن با مرد است، به این صورت که در قانون جدید مابقی نرخ دیه زن از طریق صندوق تأمین خسارتهای بدنی بیمه مرکزی پرداخت میشود.
گفتنی است نگاهی به اخبار هیات دولت در سالهای گذشته نشان میدهد که در دهه 80 نیز این موضوع از سوی قوه قضائیه و هیات دولت در دست بررسی بوده است. برای مثال در بهار سال 1387غلامحسین الهام که در آن زمان وزیر دادگستری و سخنگوی دولت بود در جمع خبرنگاران از مصوبه هیات وزیران برای برابری دیه زن و مرد خبر داده بود و بعدها در گفت وگوی دیگری با بیان اینکه در خصوص یکسان سازی دیه زن و مرد شائبههایی وجود داشت گفته بود که این شائبهها در روند اصلاح قانون حل شد. در آن زمان الهام با تاکید بر برابری دیه زن و مرد اظهار کرد: معادل دیه مرد مسلمان در ماه حرام را برای زن هم گذاشتهاند؛ زیرا زن را استثنا نکرده است. وی تاکید کرده بود که بیمه مکلف است اگر خسارت به شخص ثالث وارد باشد با همان قرارداد بپردازد. اگر خسارتی هست که معلوم نیست شخص کیست زن یا مرد، مسلمان یا غیرمسلمان تا این سقف، یعنی معادل دیه مرد مسلمان تعهد داریم بپردازیم. حتی اگر دادگاه به نصف، رای داده باشد.
تغییری در احکام فقهی صورت نگرفته است
سیداحمد حبیبنژاد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ضمن رد هرگونه تغییر در حکم فقهی تفاوت دیه زن و مرد میگوید: در اصلاح قانون مجازات اسلامی در خصوص برابری دیه زن و مرد ،تغییر تنها بنا به ضرورت اجتماعی صورت گرفته و تغییری در احکام فقهی صورت نگرفته است.
وی میافزاید: پرداخت دیه از بیت المال در فقه ما هست. مثل جایی که قاتل قتل را مرتکب و فراری شده و دسترسی به وی نیست. در این صورت بر اساس قاعده «عدم هدر خون مسلمان» دیه مقتول از بیت المال پرداخت میشود. اما تبصره ماده 555 قانون جدید مجازات اسلامی میگوید در تمامی جنایاتی که مجنی علیه مرد نیست، تفاوت دیه تا دیه مرد از محل صندوق جبران خسارتهای بدنی که زیر مجموعه بیمه مرکزی است، پرداخت میشود. البته قبلاً پرداخت این مابهالتفاوت از محل بیتالمال در نظر گرفته شده بود که شورای نگهبان به آن ایراد گرفت.
حبیبنژاد ادامه میدهد: اگر قرار بود در حکم فقهی تغییری تبدیل به برابری شود، کتاب و سنت و عقل و اجماع باید در نظر گرفته میشد، اما حکومت اسلامی میتواند یک قانون را بدون تغییر در مفاد فقهی آن تغییر دهد.
وی تأکید میکند: اعمال این قانون در مورد شبه عمد یا عمدی بودن قتل یا جرح نیز تفاوتهایی دارد.
حکم دیه در اسلام با توجه به تفاوت بین زن و مرد تدوین شده است
بنا به اظهار این عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در قرآن آیهاى تصریح ندارد که دیه زن نصف دیه مرد است، ولى حکم دیه در اسلام با توجه به تفاوت بین زن و مرد تدوین شده که این مسئله به تفاوت در خلقت مرد و زن و نقشی که هر یک در نظام خانواده دارند، بر مىگردد.
مرد از توانمندى جسمى و روحى ویژهاى برخوردار است، بر خلاف زن که جنبه عاطفه و احساس او غلبه دارد. بر این اساس وظایف سختترى بر مردان تحمیل شده است، از قبیل تلاش براى تأمین غذا، پوشاک، مسکن و سایر لوازم زندگى، ایجاد امنیت و نگهدارى خانه و خانواده و دفاع از آنان در برابر تهاجم بیگانگان. البته گفته میشود در وضع قوانین همیشه جنبه عامّ و کلّى در نظر گرفته میشود و چون مردان غالباً نانآور خانهاند و زنان غالباً در خانه ایفای نقش میکنند، این احکام قرار داده شده است.
حبیبنژاد میگوید: علاوه بر این، وظایف مرد به گونهاى تعریف شده که وظیفه اقتصادی او در خانواده و در نتیجه ارزش اقتصادی او بیشتر از زن است، نه ارزش انسانى او. زیرا ارزش انسانى مرد با ارزش انسانى و معنوى زن یکسان است و برای ارزش انسانی، قیمت و بها تعیین نمیشود.
بنابراین در تعیین دیه جهات معنوى و کمالات قاتل و مقتول تأثیرى ندارد، بلکه دیه، ارزش اقتصادی مقتول است. اگر مقتول مرد باشد، دیه او بیشتر است، به جهت توانایىها و وظایف سنگینى که بر عهده او بوده و بر اثر قتل به جا مانده است. اگر مقتول زن باشد، دیه او کمتر است، زیرا آن مسئولیتها را بر عهده نداشته است. این تفاوت است، نه تبعیض.
وی میافزاید: از طرف دیگر، دو برابر بودن دیه مرد به این معناست که تمام افراد خانواده که خرج و نفقه آنان بر مرد واجب است، از سرمایه مرد استفاده میبرند، بنابراین دیه صرف امور خانواده میشود که بخشی از خانواده زنان هستند. به خصوص اگر توجه داشته باشیم که در برخی از موارد که منجر به مرگ میشود، مردی در خانواده نیست تا بیشتر بودن دیه به او برسد، بلکه باز به دیگر افراد خانواده و از جمله زن او میرسد.
راهکار قانون جدید مجازات اسلامی سازنده است
محمد رسولی می گوید: با این وجود قانونگذار باید راهکاری را برای محدودیت در نظر گرفته، به وجود آورد.
این حقوقدان با تاکید بر حدود، قصاص و دیات در لایحه جدید مجازات اسلامی، خاطرنشان می کند: در قانون فعلی تنها راهکاری که میتوان کسری دیه زنان را در قانون ایجاد کرد بهرهگیری از نوآوریهایی نظیر تامین آن از طریق صندوق تامین خسارتهای بدنی بیمه مرکزی است.
لازم به توضیح است که در خصوص چرایی نصف بودن دیه زن نسبت به مرد همواره بحثهای فراوانی شده و مقالات متعدد مطرح شده است. فقها و صاحبنظران مسائل شرعی و فقهی در تشریح حکمت نصف بودن دیه زن در مقایسه با مرد چنین استدلال میکنند که تمامى احکام اسلام بر پایه مصالح و مفاسد خاصى استوار است. براى هر حکمى، حکمتى است و در جعل هر قانونى، مصلحتى موجود است.
بر این اساس در خصوص دیه چنین عنوان میشود که دیه یک امر اقتصادى است که به منظور جبران خسارت، تشریع گردیده است. از سوى دیگر، در جامعه مطلوبى که اسلام در پى تحقق آن است، عمده فعالیتهاى اقتصادى بر دوش مرد گذاشته شده است؛ یعنى با یک نگاه کلى به وظایف اقتصادى مرد، در مىیابیم که مرد داراى وظایفى است که زن از آنها معاف گردیده است. در حالى که مهم ترین وظیفه یک زن و نه تنها وظیفه او اداره کانون اصلى اجتماع یعنى خانواده است، مهم ترین وظیفه یک مرد و نه تنها وظیفه او تأمین و تنظیم امور اقتصادى و معیشتى خانواده است.نکته اصلی این مباحث عمدتا بر پایه تواناییهای متفاوت زن و مرد و همچنین تفاوت در مسئولیتها و وظایف دو جنس استوار بوده است. در این رابطه صاحبنظران مسائل فقهی میگویند که زن و مرد در اسلام از حیث وظایف اقتصادى با یکدیگر متفاوت اند. این وظایف بر مبناى توان و قدرت جسمى و روحى زن و مرد تقسیمبندى شدهاند و زن اصولاً از لحاظ بازدهى اقتصادى از مرد ضعیفتر است. چرا که ساختمان بدنى زن و مرد بسیار متفاوت است.. بدیهى است که با فقدان مرد، خسارت بیشترى متوجه خانواده میشود، لذا ضرورى است که دیه بیشترى بابت فقدان مرد پرداخت گردد.
همچنین در این رابطه گفته شده است که نفقه فرزندان بر عهده مرد است، لذا با رفتن مرد و مرگ او تعدادى فرزند واجب النفقه از او باقى مىمانند که بایستى به نحوى این خلاء پر گردد. بنابراین باید قاعدتاً دیه مرد بیش از دیه یک زن باشد و این مطلب ربطى به جوهره زن و مرد ندارد، بلکه به لحاظ عوارض خارجى مرگ آنها و اثرات آن در خانواده است. علاوه بر این خلاء ناشى از فقدان یک مرد در خانواده به مراتب بیش از خلاء ناشى از یک زن است. بر اساس مطالعات فقهى و تاریخى، دیه به منظور جبران خساراتى است که از ناحیه مجرم بر شخص قربانى یا خانواده او وارد گردیده است.
منابع
باشگاه خبرنگاران
روزنامه همشهری18/10/91
روزنامه جوان 18/10/91
روزنامه ابتکار 18/10/91
روزنه
جزییات یکسان سازی دیه زن و مرد درتمامی حوادث
طرح یکسان سازی دیه زن و مرد در تمامی حوادث با پیشنهاد قوه قضائیه به شورای نگهبان میرود، با این حال از 5 سال پیش تاکنون در بیمه شخص ثالث برابری دیه زن و مرد در حال اجرا است.
به گزارش خبرگزاری مهر برابری دیه زن و مرد با اصلاح بخش حدود، قصاص و دیات قانون مجازات اسلامی با تائید شورای نگهبان اجرایی خواهد شد، این در حالی است که برابری دیه زن و مرد در صنعت بیمه کشور در 5 سال اخیر براساس ماده 4 اصلاح قانون بیمه شخص ثالث مصوب سال 87 اجرا شده است.
بر اساس این ماده قانونی که قرار بود برای مدت 5 سال به صورت آزمایشی اجرا شود و امسال آخرین سال آن است، نرخ دیه زن و مرد برابر خواهد بود، در عین حال قرار است این قانون که توسط کارگروهی مورد بازنگری قرار گرفته، به مجلس ارسال و پس از نهایی شدن و تصویب آن در مجلس توسط هیئت دولت به بیمه مرکزی برای اجرا ابلاغ شود.
پرداخت خسارت بدون لحاظ جنسیت
ماده 4 اصلاح قانون بیمه شخص ثالث مقرر می دارد: حداقل مبلغ بیمه موضوع قانون در بخش خسارت بدنی معادل حداقل ریالی دیه یک مرد مسلمان در ماه حرام (126میلیون تومان) و در بخش خسارت مالی معادل حداقل 2.5 درصد تعهدات بدنی است.
طبق تبصره 2 این ماده بیمه گر موظف است در ایفای تعهدات مندرج در قانون خسارت وارده به زیان دیدگان، بدون لحاظ جنسیت و مذهب تا سقف تعهدات بیمه زیان دیده را پرداخت کند.
احمدی روش دادسراها، روشی منسوخ شده است-شارع اقرار عندالحاکم را پذیرفته نه عندالضابط را داروهای آسیب زای هندی در حلق کودکان سرطانی