تصرف عدوانی یکی از مسائل مهم در حقوق مالکیت است که به معنای تصرف غیرقانونی یک ملک بدون رضایت مالک قبلی میباشد. نکته قابل توجه این است که در دعاوی تصرف عدوانی، اثبات مالکیت شرط نیست و تنها سابقه تصرف فرد کفایت میکند، در حالی که در دعوای خلع ید، مالکیت باید ثابت شود. به همین دلیل، تصرف عدوانی بیشتر از مالکیت، از حق تصرف افراد حمایت میکند. اگر فردی بهطور غیرقانونی ملک دیگری را تصرف کند، مالک یا متصرف پیشین میتواند از طریق مراجع قضایی اقدام کند.
در این مسیر، وکیل ملکی نقش کلیدی در ارائه مستندات، دفاع از حقوق موکل و تسریع روند پرونده دارد. از سوی دیگر، در مواردی که تصرف عدوانی میان اعضای خانواده یا در املاک مشاع رخ میدهد، وکیل خانواده نیز میتواند به حل اختلافات و ارائه راهکارهای حقوقی مناسب کمک کند. بنابراین، در چنین پروندههایی مشورت با یک وکیل متخصص میتواند مسیر قانونی را هموارتر کند.
تصرف عدوانی چیست؟
تصرف عدوانی زمانی رخ میدهد که فردی بدون اجازه، ملک دیگری را از تصرفش خارج کند. طبق ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، در این دعوا نیازی به اثبات مالکیت نیست و تنها سابقه تصرف کافی است. دادگاه در دعوای تصرف عدوانی، فقط به بررسی تصرف قبلی میپردازد و هدف آن، حفظ وضعیت موجود و جلوگیری از دخالتهای غیرقانونی است. برخی نمونههای تصرف عدوانی شامل تصرف در ملک مشاع بدون رضایت شرکا، تصرف قبل از صدور حکم نهایی، یا ادامه تصرف مستأجر پس از پایان قرارداد است.
تصرف غیر عدوانی چیست؟
تصرف غیر عدوانی به حالتی گفته میشود که فرد به طور غیرقانونی و بدون داشتن حق قانونی، مالی را در تصرف میگیرد، اما این تصرف به دلیل اشتباه یا ناآگاهی از حقوق مالکانه انجام میشود. در این نوع تصرف، فرد به طور عمدی و با قصد بد در تصرف مال دیگری قرار نمیگیرد و هیچگونه زور و اجبار در کار نیست. به عبارت دیگر، تصرف بهطور غیرعمدی و در نتیجه سوءتفاهم یا ناآگاهی از وضعیت مالکیت انجام میشود، نه بر اساس نیت خصمانه یا عدوانی.
در چنین مواردی، اگرچه تصرف قانونی نیست، اما ممکن است فرد متصرف، بدون آگاهی از اشتباه خود، به تصرف ادامه دهد. بنابراین، تصرف غیر عدوانی برخلاف تصرف عدوانی، فاقد ویژگیهای خشونتآمیز و قهری است و معمولا در نتیجه عدم آگاهی از وضعیت واقعی مالکیت به وقوع میپیوندد.
تفاوت تصرف عدوانی و خلع ید چیست؟
تصرف عدوانی و خلع ید در حقوق ایران دو مفهوم متفاوت هستند که هر کدام شرایط خاص خود را دارند. در ادامه، به تفاوتهای اصلی این دو دعوا پرداخته میشود:
1. مبنای دعوا: در دعوای خلع ید، شخص خواهان باید ثابت کند که مالک مال است، در حالی که در دعوای تصرف عدوانی، اثبات اینکه خواهان پیشتر ملک را در تصرف داشته و اکنون از آن خارج شده، اهمیت دارد.
2. نوع ملک: دعوای خلع ید میتواند برای اموال منقول و غیرمنقول مطرح شود، در حالی که تصرف عدوانی فقط برای اموال غیرمنقول کاربرد دارد.
3. هزینه دادرسی: هزینه دادرسی در دعوای تصرف عدوانی عموماً کم و غیر مالی است، در حالی که در خلع ید، هزینه دادرسی بر اساس ارزش ملک مورد نظر محاسبه میشود.
4. نوبت رسیدگی: رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی خارج از نوبت و فوری انجام میشود، اما در دعوای خلع ید، رسیدگی طبق روال معمول صورت میگیرد.
5. اجرای حکم: در تصرف عدوانی، حکم قبل از قطعیت قابل اجراست، ولی در خلع ید، حکم باید قطعی شود تا به مرحله اجرا برسد.
در نهایت، اگرچه این دو دعوا شباهتهایی دارند، اما از لحاظ مبنای قانونی، نوع ملک و فرآیند رسیدگی تفاوتهای عمدهای با یکدیگر دارند.
مراحل و مهلت شکایت تصرف عدوانی به چه صورت است؟
برای شکایت تصرف عدوانی، مالک باید دادخواست و مدارک لازم را به دادگاه ارائه دهد. پس از بررسی، متصرف احضار شده و جلسات رسیدگی برگزار میشود. در نهایت، دادگاه حکم تخلیه، پرداخت خسارت یا سایر تصمیمات قانونی را صادر میکند. مهلت شکایت کیفری یک سال و حقوقی دو سال از زمان آگاهی مالک است. اگر موانع قانونی وجود داشته باشد یا مالک فوت کند، این مهلت از زمان رفع مانع یا برای وراث، از تاریخ فوت شش ماه محاسبه میشود.
انواع تصرف عدوانی کدامند؟
تصرف عدوانی به دو نوع حقوقی و کیفری تقسیم میشود:
تصرف عدوانی حقوقی: شاکی برای بازپسگیری ملک، باید دادخواست بدهد و دادگاه تنها به بررسی تصرف قبلی میپردازد. هدف، اعاده تصرف است نه مجازات متصرف.
تصرف عدوانی کیفری: اگر شاکی مالکیت سابق خود را ثابت کند و متصرف آگاهانه ملک را تصرف کرده باشد، متصرف تحت پیگرد کیفری قرار گرفته و مجازات میشود.
در تصرف عدوانی حقوقی، هدف اصلی بازپسگیری ملک است، اما در تصرف کیفری، علاوه بر تخلیه، متصرف مجازات نیز خواهد شد.
کلام آخر
تصرف عدوانی میتواند پیامدهای قانونی و مالی سنگینی داشته باشد. در صورتی که با چنین مسائلی مواجه شوید، مشاوره حقوقی از یک وکیل متخصص میتواند بسیار مؤثر باشد. یک وکیل با توجه به شرایط خاص شما، راهحلهای مناسبی را پیشنهاد میدهد و از حقوق شما به طور کامل دفاع میکند. همچنین در مواردی ممکن است لازم باشد که شکایت خود را به دادگاه ارائه دهید و پیگیریهای قانونی انجام دهید که در این راستا همکاری با وکیل ضروری است.
شرایط جدید صدور گواهینامه رانندگی اجرایی شد جدول ارش و دیه 1404 راهنمای کامل وکیل دیه و وکیل کیفری برای پروندههای حقوقی