مجازات تعزیری شامل مجازاتهایی است که در دسته حدود، قصاص و دیه قرار نمیگیرند و بر اساس تصمیم قانونگذار برای حفظ نظم جامعه تعیین میشوند. این مجازاتها بسته به جرم، میتوانند شامل حبس، جریمه نقدی یا محرومیت از حقوق اجتماعی باشند. برخلاف مجازاتهای حدی، امکان تخفیف یا تبدیل مجازات تعزیری در شرایط خاص وجود دارد.
در دعاوی کیفری و خانوادگی، بسیاری از جرایم مشمول مجازات تعزیری هستند و دفاع مؤثر در این پروندهها نیاز به دانش حقوقی دارد. افراد درگیر دعاوی کیفری، طلاق یا سایر مسائل خانوادگی میتوانند با کمک وکیل خانواده یا وکیل کیفری از حقوق خود دفاع کنند. همچنین، حضور وکیل پایه یک دادگستری در این پروندهها میتواند روند دادرسی را تسهیل کرده و احتمال کاهش مجازات را افزایش دهد.
هدف این مقاله این است که توضیح دهیم مجازات تعزیری چیست، انواع آن کدامند و همچنین نحوه تعیین و تخفیف این مجازاتها را بررسی کنیم. اگر در این زمینه سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.
جرایم تعزیری چیست؟
جرایم تعزیری به آن دسته از جرایمی گفته میشود که در قانون مجازات اسلامی تعریف شدهاند و برای آنها مجازات خاصی تعیین شده است. این جرایم به دلیل تغییرات اجتماعی و ضرورت حفظ نظم عمومی جامعه به عنوان جرایم جدید در نظر گرفته شدهاند. در حالی که برخی جرایم مانند زنا و شرب خمر بر اساس دستورات شرع دارای مجازاتهای خاص هستند، جرایم تعزیری برای رفتارهایی که بر اساس وضعیت و نیازهای جامعه جرمانگاری شدهاند، تعیین شدهاند. این نوع مجازاتها بهمنظور حفظ نظم اجتماعی و مقابله با تهدیدات امنیت عمومی اعمال میشوند.
حکم تعزیری چیست؟
حکم تعزیری به معنای تصمیم قضائی است که پس از بررسی و رسیدگی به پرونده توسط قاضی صادر میشود. این حکم به ویژه در مواردی که فرد متهم به ارتکاب جرایم تعزیری، یعنی جرایمی که در قانون مجازات اسلامی برای آنها مجازات تعزیری پیشبینی شده است، باشد، صادر میشود. برای درک کامل مفهوم حکم تعزیری، لازم است دو جنبه مختلف آن را بررسی کنیم:
اولین معنا: حکم به رای قاضی اشاره دارد. این تصمیم پس از بررسی همه جوانب پرونده و شواهد موجود صادر میشود. اگر این حکم مربوط به جرایم تعزیری باشد، به آن "حکم تعزیری" گفته میشود.
دومین معنا: حکم به مجازاتی گفته میشود که برای جرایم تعزیری در نظر گرفته شده است. این مجازاتها شامل حبس، شلاق، محرومیت از حقوق اجتماعی، مصادره اموال و سایر مجازاتهای تعیینشده در ماده 19 قانون مجازات اسلامی میباشد.
مجازات تعزیری چیست؟
مجازات تعزیری به مجازاتهایی اطلاق میشود که برای جرایمی که مشمول حد، قصاص یا دیه نیستند، طبق قانون مجازات اسلامی تعیین میشود. این مجازاتها برای محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی در نظر گرفته میشود. نوع و میزان این مجازاتها، نحوه اجرای آنها و شرایط تخفیف، تعلیق و سقوط مجازات توسط قانونگذار مشخص میشود. برخلاف مجازاتهای حدی که بر اساس مبانی شرعی تعیین شدهاند، مجازات تعزیری برای جرایمی وضع میشود که در شرع پیشبینی نشده یا فقط حرام تلقی شدهاند. این مجازاتها شامل جرایم اجتماعی و جدیدتر همچون تخلفات رانندگی، جرایم اقتصادی و دیگر مسائل مشابه هستند که در گذشته در شرع ذکر نشده بودند.
نحوه تعیین مجازات تعزیری
مجازات تعزیری مجازاتهایی هستند که برای جرایمی که مشمول حد، قصاص یا دیه نمیشوند، تعیین میشوند. نحوه تعیین این مجازاتها تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که به شرح زیر هستند:
شدت و نوع جرم
یکی از مهمترین عوامل در تعیین مجازات، شدت جرم است. هرچه جرم انجام شده جدیتر باشد، مجازات نیز سنگینتر خواهد بود. برای مثال، در جرایم سنگینتر مانند قتل عمد، مجازاتها شدیدتر از جرایم خفیفتر خواهند بود.
انگیزه و وضعیت روانی مرتکب
در برخی از موارد، انگیزه فرد از ارتکاب جرم و وضعیت روانی او تأثیر زیادی بر تعیین مجازات دارند. به عنوان مثال، اگر فرد به دلیل انگیزههای شرافتمندانه یا در حالت جنون مرتکب جرم شود، ممکن است مجازات کمتری برای او در نظر گرفته شود.
شیوه ارتکاب جرم و نتایج آن
چگونگی ارتکاب جرم و پیامدهای آن هم در تعیین مجازات نقش دارند. اگر جرم به شیوهای خطرناک یا با عواقب سنگین انجام شود، مجازات شدیدی در انتظار مجرم خواهد بود.
اقدامات پس از ارتکاب جرم
اقداماتی که فرد پس از ارتکاب جرم انجام میدهد، مانند همکاری با مقامات قضایی یا جبران خسارت، میتواند در کاهش مجازات مؤثر باشد. به عبارت دیگر، تلاش برای اصلاح رفتار و جبران خطا میتواند تخفیفاتی در مجازات ایجاد کند.
سوابق فردی و اجتماعی مرتکب
سوابق کیفری فرد و وضعیت اجتماعی او از دیگر عواملی هستند که در تعیین مجازات تأثیرگذارند. قاضی باید این مسائل را در نظر بگیرد تا حکم عادلانهتری صادر کند.
در نهایت، مجازاتهای تعزیری به هشت درجه تقسیم میشوند که هر کدام از آنها شامل حبس یا جزای نقدی خاص خود هستند. این درجهبندی به قاضی این امکان را میدهد که بر اساس ویژگیهای خاص هر پرونده، مجازات مناسب را تعیین کند. این عوامل به قاضی کمک میکنند تا مجازات متناسب با جرم و شرایط فرد مرتکب را مشخص کرده و به اجرای عدالت بپردازد.
انواع مجازات تعزیری
ماده 19 قانون مجازات اسلامی، جرایم تعزیری را به هشت درجه مختلف تقسیم کرده است که هر یک از این درجات، مجازاتهای خاص خود را دارند. این مجازاتها عبارتند از:
1. حبس: مجازات حبس به مدتهای مختلف بر اساس شدت جرم.
2. جزای نقدی: شامل جریمه نقدی در درجات مختلف (از یک تا هشت).
3. شلاق: مجازات شلاق به عنوان یک نوع مجازات بدنی.
4. مصادره اموال: مصادره تمامی اموال مجرم.
5. انحلال شخصیت حقوقی: در صورت ارتکاب جرم توسط شخصیتهای حقوقی.
6. محرومیت از خدمات دولتی و عمومی: محرومیت موقت یا دائمی از انجام خدمات دولتی.
7. ممنوعیت از اشتغال به شغل خاص: ممنوعیت از اشتغال به یک یا چند شغل به صورت دائمی یا موقت.
8. محرومیت از حقوق اجتماعی: محرومیت از حقوق اجتماعی از جمله شرکت در انتخابات، تشکیل اجتماعات و دیگر حقوق اجتماعی.
این مجازاتها با توجه به شدت جرم و درجه آن توسط قانونگذار تعیین میشوند.
تخفیف در مجازات تعزیری طبق ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی
در قوانین مجازات اسلامی، یکی از امکانات مهمی که در خصوص جرایم و مجازاتهای تعزیری پیشبینی شده، امکان کاهش مجازاتها در صورت وجود شرایط خاص به نام «جهات تخفیف» است. این شرایط در ماده 38 قانون مجازات اسلامی مشخص شده است و شامل مواردی چون حسن سابقه فرد، نقش جزئی شریک یا معاون در ارتکاب جرم، خفیف بودن عواقب منفی جرم و آسیب کم به بزهدیده، پشیمانی فرد مجرم، رضایت شاکی خصوصی، همکاری مؤثر در کشف جرم، انگیزههای شرافتمندانه یا تحریک شدن به ارتکاب جرم به وسیله شاکی میشود.
اگر جهات تخفیف وجود داشته باشد، قاضی میتواند مجازات حبس تعزیری را به میزان یک تا سه درجه کاهش دهد. همچنین در صورتی که فرد محکوم به مصادره اموال شده باشد، امکان تبدیل این مجازات به جزای نقدی از درجه یک تا چهار وجود دارد. علاوه بر این، مجازات انفصال دائم ممکن است به انفصال موقت به مدت پنج تا پانزده سال تغییر کند و قاضی میتواند دیگر مجازاتهای تعزیری را نیز به میزان یک تا دو درجه کاهش دهد.
مقدار جزای نقدی در حبس تعزیری به ازای هر روز
مقدار جزای نقدی برای هر روز حبس تعزیری طبق قوانین ایران به این شکل تعیین میشود:
| درجه مجازات | مدت حبس | جزای نقدی | شلاق | محرومیت از حقوق اجتماعی |
| یک | بیش از۲۵سال | بیش از یک میلیارد ریال | - | مصادره کل اموال، انحلال شخص حقوقی |
| دو | بیش از ۱۵ تا ۲۵ سال | ۵۵۰میلیون تا یک میلیارد ریال | - | - |
| سه | بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال | ۳۶۰ تا ۵۵۰ میلیون ریال | - | - |
| چهار | بیش از ۵ تا ۱۰ سال | ۱۸۰ تا ۳۶۰ تا میلیون ریال | - | انفصال دائم از خدمات دولتی و عمومی |
| پنج | بیش از ۲ تا ۵ سال | ۸۰ تا ۱۸۰ میلیون ریال | - | محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از ۵ سال |
| شش | بیش از ۶ ماه تا ۲ سال | ۲۰ تا ۸۰ میلیون ریال | ۳۱ تا ۷۴ ضربه | محرومیت از حقوق اجتماعی بیش ۶ماه |
| هفت | از ۹۱روز تا ۶ ماه | بیش از ۱۰ تا ۲۰ میلیون ریال | ۱۱ تا ۳۰ ضربه | تا ۶ ماه |
| هشت | حبس تا ۳ ماه | تا۱۰ میلیون ریال | تا ۱۰ ضربه | - |
جمعبندی
مجازات تعزیری به مجازاتهایی گفته میشود که برای جرايمی که مشمول حد، قصاص یا دیه نیستند، در نظر گرفته میشود. این مجازاتها بهمنظور حفظ نظم اجتماعی و جلوگیری از وقوع جرم در جامعه اجرا میشوند. انواع مختلفی از این مجازاتها وجود دارد؛ از جمله حبس، جریمه نقدی، شلاق، محرومیت از برخی حقوق اجتماعی و حتی مصادره اموال. در بسیاری از موارد، بسته به شرایط خاص و با توجه به عوامل مختلفی مثل توبه مجرم یا همکاری با مقامات قضائی، امکان تخفیف مجازات وجود دارد. این مجازاتها در هشت درجه مختلف تقسیمبندی شده که بر اساس نوع و شدت جرم تعیین میشوند.
بررسی مفهوم گواهی تعیین مختصات ملک + نمونه گواهی خلع ید یعنی چه؟ + بررسی انواع خلع ید و مدارک لازم