وکیل ثبتی و ماده 40 قانون ثبت احوال-روند تغییر نام خانوادگی در شناسنامه
اگر به دنبال تغییر نام خانوادگی خود بوده یا درگیر مسائل حقوقی مرتبط با ثبت احوال و قوانین مربوطه هستید، آگاهی از ماده 40 قانون ثبت احوال و روند تغییر نام خانوادگی در شناسنامه میتواند به شما کمک بسیاری کند. طبق این ماده، تغییر نام خانوادگی تنها با تصویب سازمان ثبت احوال کشور امکانپذیر است و این تغییرات نمیتوانند به سلیقه فردی و بدون دلیل معتبر صورت گیرند. وکیل ثبتی میتواند به شما در طی مراحل حقوقی کمک کرده و مطمئن شود که تمام فرآیندها به درستی انجام میشود. در کل بسیاری از مشکلات ثبتی، به دلیل قوانین پیچیده و جزئیات حقوقی، نیاز به فردی با دانش و تجربه در این زمینه دارند.
آیین نامه اجرایی ماده 40 قانون ثبت احوال
ماده ۴۰ قانون ثبت احوال کشور، تغییر نام خانوادگی را تنها با تصویب سازمان ثبت احوال امکانپذیر میسازد. به موجب این ماده، تغییر نام خانوادگی تحت شرایط خاصی که در آییننامه اجرایی این قانون ذکر شده است، انجام میشود. تبصره این ماده بر این نکته تأکید میکند که موارد تغییر نام خانوادگی باید مطابق با آییننامهای باشد.
تغییر نام خانوادگی در صلاحیت کدام مرجع است؟
بر اساس آییننامه اجرایی ماده 40 قانون ثبت احوال، تغییر نام خانوادگی دارای یک فرآیند رسمی است که در آن ابتدا باید سازمان ثبت احوال کشور درخواست فرد را بررسی کرده و در صورت پذیرش، اجازه تغییر صادر شود. این فرآیند تحت شرایط خاص قانونی قرار دارد و باید مطابق با دستورالعملهای اجرایی سازمان ثبت احوال انجام گیرد.
ماده 40 قانون ثبت احوال، همچنین بر لزوم تصویب سازمان ثبت احوال تأکید دارد و بر اساس این قانون، تغییر نام خانوادگی بدون موافقت سازمان ثبت احوال ممکن نیست. این امر باعث میشود که تغییرات در ثبت نام خانوادگی، فرایندهای قانونی و کنترلشدهای داشته باشد.
فرآیند تغییر نام خانوادگی
بر اساس قانون مدنی و قانون ثبت احوال، هر فرد باید دارای نام خانوادگی باشد و استفاده از نامهای خاص که توسط نظامنامه اداره ثبت احوال تعیین شده است، ممنوع است. در پاسخ به سوال، تغییر نام در صلاحیت کدام دادگاه است، بادی گفت که طبق ماده 40 قانون ثبت احوال، تغییر نام خانوادگی تنها با تصویب سازمان ثبت احوال کشور ممکن است و تبصره آن تصریح میکند که موارد تغییر نام خانوادگی باید مطابق آییننامه اجرایی این قانون انجام شود.
ماده 41 قانون ثبت احوال نیز بر حق تقدم نام خانوادگی تأکید دارد به این معنا که نام خانوادگی متعلق به شخصی است که در دفاتر ثبت احوال به ثبت رسیده و دیگری بدون اجازه دارنده حق تقدم نمیتواند آن را اختیار کند. این حق پس از فوت به وراث قانونی منتقل میشود و وراث میتوانند نسبت به استفاده دیگران از نام خانوادگی خود اعتراض کنند یا به دیگری اجازه دهند.
برای فرزندان، نام خانوادگی مطابق ماده 41 همان نام خانوادگی پدر خواهد بود، مگر فرزند بالغ بخواهد نام دیگری انتخاب کند. همچنین زوجه میتواند با موافقت همسر خود تا زمان زوجیت از نام خانوادگی او استفاده کند و در صورت طلاق، ادامه استفاده نیازمند اجازه همسر است. حذف نام همسر از شناسنامه نیز طبق ماده 33 قانون ثبت احوال با شرایط مشخص مثل باکره بودن یا ثبت ازدواج جدید، امکانپذیر است.
شرایط تغییر نام خانوادگی
تغییر نام خانوادگی منوط به داشتن شرایط قانونی است. افرادی که سن قانونی 18 سال را گذراندهاند، یا افراد زیر 18 سال با حکم رشد، میتوانند درخواست تغییر دهند. علاوه بر این، پدر، جد پدری یا قیم قانونی نیز میتوانند برای فرزندان یا اطفال تحت سرپرستی خود اقدام کنند. نام خانوادگی جدید باید با آییننامه اجرایی ماده 40 مطابقت داشته باشد:
- از واژههای نامناسب یا بیش از دو کلمه تشکیل نشده باشد.
- از واژگان خارجی یا ترکیبی با آنها استفاده نشده باشد.
- با ارزشهای فرهنگ اسلامی مغایرت نداشته باشد و شامل القاب، مناصب یا نام مکانها نباشد.
- در صورت وقوع محکومیت جزایی مؤثر برای فرد یا اعضای خانواده، نام موجب ننگ یا سرافکندگی نباشد.
- تغییر نام برای همسانسازی با نام خانوادگی پدر، جد پدر، فرزند، برادر، خواهر، عمو یا شوهر قانونی پس از فوت پدر بلااشکال باشد.
مراحل اقدام برای تغییر نام خانوادگی
متقاضیان باید با در دست داشتن مدارک لازم به سازمان ثبت احوال شهرستان محل صدور شناسنامه مراجعه کنند. اخیراً هیأت عمومی دیوان عدالت اداری روند تغییر نام خانوادگی را سادهتر کرده و نیاز به مراجعه به دادگاه حذف شده است، تا افراد بتوانند بهطور مستقیم از سازمان ثبت احوال برای ثبت تغییر نام خانوادگی خود اقدام کنند.
وکیل ثبتی کیست و چه وظایفی دارد؟
وکیل نوع ثبتی، متخصصی است که در زمینه امور ثبتی و حقوق مرتبط با ثبت اسناد و املاک فعالیت میکند. این وکیل با تسلط بر قوانین، بخشنامهها و آییننامههای ثبتی، قادر است خدمات تخصصی در حوزه ثبت اسناد، املاک، شرکتها و اختراعات ارائه دهد و موکل خود را در مسیر قانونی صحیح راهنمایی کند.
وظایف وکلای ثبتی شامل موارد متنوعی است که بسته به نوع پرونده متفاوت خواهد بود. از جمله حوزههای کاری آنها میتوان به رسیدگی به امور داخل سازمان ثبت اسناد و املاک، رفع دعاوی ثبتی در هیئتها، کمیسیونهای ثبت و مراجع قضایی، بررسی قراردادها و اسناد رسمی و ثبت برندها و علائم تجاری اشاره کرد.
از مهمترین مسئولیتهای وکلای ثبتی، تسلط کامل بر قوانین، آییننامهها و بخشنامههای ثبتی است. مطالعه منابع مرتبط با ثبت اسناد و املاک، قوانین و مقررات و مقالات تخصصی نیز جزو وظایف اصلی او به شمار میرود. برخی از وظایف عملیاتی وکلای ثبتی را در زیر میبینید:
- اجرای مفاد اسناد رسمی نظیر تغییر نام و نامخانوادگی
- همکاری با نهادها و وزارتخانههای دولتی
- ثبت املاک و حقوق مشتریان مانند سرقفلی و حق تجار و صنعتگران
- فعالیت در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق
- ثبت شرکتها، علامتها، اختراعات و حقوق مالکیت فکری و معنوی آثار هنری و ادبی
- امکان تعلیق داراییها برای چک، سفته، مهریه و اجرای مزایده و فروش اموال
وکیل میتواند بهعنوان مشاور حقوقی متخصص، در خرید و فروش اموال منقول و غیرمنقول، تنظیم اسناد رسمی و الزام به تنظیم سند از طرف فروشنده و همچنین درخواست خلع ید یا تحویل مبیع از جانب خریدار عمل کند. او دانش کافی در زمینه معاملات با سند رسمی دارد و میداند چگونه این معاملات قبل یا بعد از تنظیم سند عادی انجام شود تا قابل ابطال نباشد.
تفاوت وکیل دادگستری و ثبتی
در ابتدا باید اشاره کرد که وکلای ثبتی خود یکی از وکلای دادگستری هستند که در زمینه امور ثبتی تخصص بیشتری دارند. وکلا در زمینههای مختلف حقوقی میتوانند فعالیت کنند، اما وکلای ثبتی فقط در پروندههای مرتبط با ثبت اسناد و املاک، دعاوی مربوط به اسناد سجلی و معاملات ثبتی فعال هستند.
مهمترین تفاوت میان وکلای ثبتی و وکیل دعاوی و دادگستری در تخصص و صلاحیت آنهاست. وکیل نوع ثبتی معمولاً در دعاوی ثبتی تخصص دارد و قادر به رسیدگی به پروندههای مختلف در این حوزه است، اما وکیل دادگستری به طور کلی میتواند در انواع پروندههای حقوقی و کیفری از جمله پروندههای مربوط به خانواده، جنایی، تجاری و ... فعالیت کند.
یکی دیگر از تفاوتها این است که وکلای ثبتی فقط مجاز به پذیرش پروندههای مرتبط با مسائل ثبتی هستند و نمیتوانند وکالت پروندههای حقوقی یا کیفری دیگر را بپذیرد. به عبارت دیگر، وکیل دادگستری اختیارات بیشتری دارد و قادر به قبول وکالت در انواع پروندهها است درحالیکه وکلای ثبتی محدود به دعاوی ثبت اسناد و املاک هستند.
در نهایت، هر دو وکیل در جلسات دادگاه حضور دارند و از طریق تقدیم دادخواست و لوایح، پرونده را به نفع موکلشان پیش میبرند، اما تخصص و محدوده صلاحیتشان باعث تفاوت در نوع پروندهها و دایره اختیاراتشان میشود.
مثالی از ماده 40 قانون ثبت احوال
جالب است بدانید که ماده ۴۰ قانون ثبت احوال به تغییر نام خانوادگی اختصاص دارد و به موضوع تصحیح نام خانوادگی مربوط نمیشود. نمونهای از این ماده در پروندهای که در شعبه ۲۱ دیوان عالی کشور بررسی شد، قابل مشاهده است.
در این پرونده، آقای ایاز در تاریخ ۱۸/۱۱/۷۲ دادخواستی علیه اداره آمار ثبت احوال شهرستان اردبیل ارائه داد و خواستار «تصحیح نام خانوادگی» شناسنامه خود شد. وی توضیح داد که نام خانوادگی او و فرزندانش «عنایتی» بوده، اما هنگام صدور شناسنامه جدید، اشتباهاً «عناهستی» درج شده است.
دادگاه حقوقی دو اردبیل با استناد به ماده ۴۰ قانون ثبت احوال و این استدلال که تغییر نام خانوادگی در صلاحیت سازمان ثبت احوال است، قرار عدم صلاحیت صادر کرد و پرونده را برای بررسی به دیوان عالی کشور ارجاع نمود. دیوان عالی کشور با بررسی خواسته، تأکید کرد که ماده ۴۰ قانون ثبت احوال تنها مربوط به تغییر نام خانوادگی است و شامل تصحیح آن نمیشود. بنابراین، قرار عدم صلاحیت دادگاه لغو شد و پرونده جهت رسیدگی به ماهیت دعوی به دادگاه اولیه بازگردانده شد.
این پرونده نشان میدهد که درخواست تصحیح اشتباهات شناسنامهای، متفاوت از تغییر نام خانوادگی است و ماده ۴۰ صرفاً به تغییر نام خانوادگی مربوط میشود.
جمعبندی
اگر قصد تغییر نام خانوادگی خود را دارید یا درگیر مسائل حقوقی ثبت احوال هستید، آگاهی از ماده 40 قانون ثبت احوال و روند تغییر نام خانوادگی در شناسنامه، بسیار مهم است. طبق این ماده، تغییر نام خانوادگی تنها با تصویب سازمان ثبت احوال کشور و تحت شرایط خاص قابل انجام است. برای پیگیری این تغییرات، وکیل ثبتی میتواند شما را در مسیر قانونی درست هدایت کرده و از صحت اجرای فرآیندها اطمینان حاصل کند.
تاریخ رسیدگی : 4/3/73 شماره دادنامه : 113/21 مرجع رسیدگی : شعبه 21 دیوان عالی کشور
خلاصه جریان پرونده :
آقای ایاز … در تاریخ 18/11/72 دادخواستی به طرفیت اداره آمار ثبت احوال شهرستان اردبیل به خواسته « تصحیح نام خانوادگی » در شناسنامه شماره 17 از … به … تقدیم دادگاه دو شهرستان اردبیل نموده و با توضیح اینکه نام خانوادگی وی عنایتی بوده در کلیه شناسنامه های فرزندان وی نیز عنایتی قید گردیده لیکن در موقع تعویض شناسنامه وی اشتباهاً نام عناهستی قید شده درخواست رسیدگی می نماید دادگاه حقوقی دو اردبیل در تاریخ 18/11/72 در وقت فوق العاده نسبت به آن رسیدگی و به این استدلال که « تغییر نام خانوادگی در صلاحیت سازمان ثبت احوال بوده مستنداً به ماده 40 قانون ثبت احوال » قرار عدم صلاحیت به شایستگی سازمان ثبت احوال کشور صادر و پرونده را در اجرای ماده 16 قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع می گردد .
«رأی»
با توجه به خواسته خواهان که « تصحیح نام خانوادگی » در ستون مربوطه قید گردیده و توضیحات وی در دادخواست ( نه تغییر نام خانوادگی ) نظر به اینکه ماده 40 قانون ثبت احوال ناظر به تغییر نام خانوادگی وبوده و منصرف از مورد می باشد لذا با اعلام صلاحیت دادگاه و نقض قرار عدم صلاحیت مورخ 18/11/72 پرونده جهت رسیدگی به ماهیت دعوی به دادگاه مذکور ارجاع و اعاده می گردد .
مرجع : کتاب صلاحیت و احکام راجع به آن - در امور مدنی و جزائی ، به اهتمام یدالله بازگیر ، انتشارات فردوسی، چاپ اول ، چاپ گیتی – 80
نوع : آراء و نظریات
شماره انتشار : 113
تاریخ تصویب : 1373-03-04
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
