نظامنامه انتخابات دو درجه
مورخه 12 جمادی الثانیه 1327 قمری
فصل اول
عده نمایندگان ملت و تقسیم آن به ایالات و ولایات
ماده اول - عده نمایندگان ملت برای مجلس شورای ملی در ممالک ایران
یکصد و بیست و نفر تعیین می شود.
ماده 2 - تقسیم نمایندگان ملت نسبت به جمعیت تخمینی ولایات و اهمیت
محلی از قرار شرح جدولی است که به آخر نظامنامه منضم شده است .
ماده 3 - چون به واسطه فقدان اسباب لازمه محل انتخابات فقط در شهرهای
بزرگ و کوچک خواهد بود لهذا از غالب بلوکات و ایالات که حاکم نشین آنها
شهریت ندارد در این نظامنامه اسم برده نشده لیکن اهالی بلوک و ایلات هر
ولایت با داشتن شرایط مقرره می توانند در یکی از شهرهای آن ولایت حاضر شده
به انتخابات شراکت نمایند.
فصل دوم
شرایط انتخاب کنندگان
ماده 4 - انتخاب کنندگان اشخاصی خواهند بود که دارای شرایط ذیل باشند:
1 - تبعه ایران باشند.
2 - لااقل بیست سال داشته باشند.
3 - معروفیت محلی داشته و اگر بومی یا متوطن آن محل نباشند لااقل شش
ماه قبل از انتخاب در محل انتخاب یا توابع آن سکنی داشته باشند.
4 - لااقل دارای دویست و پنجاه تومان علاقه ملکی یا ده تومان مالیات
بده باشند یا پنجاه تومان عایدی سالیانه داشته و یا تحصیل کرده باشند.
ماده 5 - اشخاصی که از حق انتخاب نمودن مطلقا محرومند.
1 - نسوان .
2 - اشخاص خارج از رشد و آنهایی که در تحت قیمومت شرعی هستند.
3 - تبعه خارجه .
4 - اشخاصی که خروجشان از دین حنیف اسلام در حضور یکی از حکام شرع
جامع الشرایط به ثبوت رسیده باشد.
5 - اشخاصی که کمتر از بیست سال داشته باشند.
6 - ورشکستگان به تقصیر.
7 - مرتکبین قتل و سرقت و مقصرینی که مستوجب مجازات قانونی اسلامی
شده اند و معروفین به ارتکاب قتل و سرقت و غیره که شرعا برائت خود را حاصل
نکرده باشند.
8 - اهل نظام بری و بحری که مشغول خدمتند.
ماده 6 - اشخاصی که به شرط از انتخاب نمودن محرومند.
1 - حکام و معاونین حکام در قلمرو ماموریت خود.
2 - مستخدمین نظمیه و ضبطیه در محل خدمت .
فصل سوم
شرایط انتخاب شوندگان
ماده 7 - انتخاب شوندگان باید دارای صفات و مقامات ذیل باشند:
1 - متدین به دین حضرت محمد ابن عبدالله (ص ) باشند مگر نمایندگان ملل
مسیحی و زردشتی و یهود که آنها هم باید در دین خود ثابت العقیده باشند.
2 - تبعه ایران باشند.
3 - لااقل خط و سواد فارسی به اندازه کافی داشته باشند.
4 - معروفیت محلی داشته باشند.
5 - در امور مملکتی با بصیرت باشند.
6 - معروف به امانت و درستکاری باشند.
7 - سن آنها کمتر از سی و زیاده از هفتاد سال نباشد.
ماده 8 - اشخاصی که از انتخاب شدن محرومند.
1 - شاهزادگان بلافصل ابنا و اخوان و اعمام پادشاه .
2 - نسوان .
2 - تبعه خارج .
4 - اهل نظام بری و بحری که مشغول خدمتند.
5 - اشخاصی که مشغول خدمات دولتی هستند مگر این که برای مدت نمایندگی
از شغل خود استعفا دهند.
6 - ورشکستگان به تقصیر.
7 - مرتکبین قتل و سرقت و مقصرینی که مستوجب مجازات قانونی اسلامی
شده اند و معروفین به ارتکاب قتل و سرقت و غیره که شرعا برائت خود را حاصل
نکرده باشند.
8 - اشخاصی که خروجشان از دین حنیف اسلام در حضور یکی از حکام شرع
جامع الشرایط به ثبوت رسیده باشد و یا متظاهر به فسق باشند.
فصل چهارم - در تشکیل انجمن نظارت
ماده 9 - در هر مرکز انتخاب هیاتی به اسم انجمن نظارت موقتا تشکیل
می شود که مراقب و مسئول صحت انتخابات خواهد بود.
ماده 10 - در محل هایی که انجمن ایالتی یا ولایتی موافق قانون برقرار
است مرکب خواهد بود از سه نفر از اعضای انجمن ایالتی یا ولایتی و چهار نفر
از محترمین محل در تحت ریاست حاکم این چهار نفر محترمین را انجمن ایالتی
یا ولایتی به تصویب حاکم از غیر اعضای خود معین خواهد کرد.
ماده 11 - در محل هایی که انجمن ایالتی یا ولایتی موافق قانون هنوز
تشکیل نیافته انجمن نظار مرکب خواهد بود از شخص حاکم و کارگذار و یک نفر
از علمای معرف محل و یک نفر از شاهزادگان و دو نفر از اعیان و دو نفر از
معتبرین تجار (در هر جا که یکی از اشخاص مذکوره نباشد به عوض او از اعیان
یا تجار معین می شود)
ماده 12 - در شهرهای بزرگ به جهت دادن تعرفه انجمن نظارت می تواند در
هر محله شعبه ای جداگانه تشکیل نماید مرکب از کدخدا و پنج نفر از معتمدین
محل .
ماده 13 - انجمن نظارت از میان اعضای خود یک یا دو نفر منشی انتخاب
می نماید.
ماده 14 - انجمن نظارت یک هفته بعد از انجام انتخابات متفرق می شود
فصل پنجم - طریقه انتخاب .
ماده 15 - انتخاب در کلیه ممالک ایران به طرز دو درجه خواهد بود
(توضیح اول ) - مراد از انتخاب دو درجه آن است که ابتدا در محله های یک شهر
یا در شهرهای یک حوزه انتخابیه عدد معینی را انتخاب می نمایند که منتخب
نامیده می شوند و بعد این انتخاب شدگان درجه اول در مرکز حوزه انتخاب جمع
شده از میان خود عده مطلوبه را ثانیا انتخاب می کنند و این انتخاب شدگان
درجه ثانی نماینده خوانده می شوند (توضیح دوم ) - مراد از حوزه انتخابیه آن
قسمتی از مملکت است که موافق تقسیم نظامنامه یک یا چند نفر را مشترکا
انتخاب کرده مستقیما به عضویت مجلس شورای ملی می فرستد اعم از این که آن
قسمت در تحت یک یا چند حکومت باشد مرکز حوزه آن نقطه ای است که انتخاب
درجه ثانی حوزه در آنجا واقع می شود.
ماده 16 - انتخاب درجه اول و ثانی کلیه به طرز انتخاب جمعی خواهد بود
مگر در محلهائی که موافق تقسیم نظامنامه بیش از یک نفر حق انتخاب ندارند
در این صورت به انتخاب فردی عمل می شود.
(توضیح ) - مراد از انتخاب جمعی آن است که هر یک از انتخاب کنندگان در ورقه
رای به عهده مجموع انتخاب شوندگان آن محل اسامی اشخاص می نویسند مراد از
انتخاب فردی آن است که هر یک از انتخاب کنندگان در ورقه رای اسم یک شخص را
می نویسند.
ماده 17 - انتخاب درجه اول به اکثریت نسبی و انتخاب درجه ثانی به
اکثریت تام خواهد بود.
(توضیح ) - مراد از اکثریت تام آن است که بیشتر از نصف رای دهندگان درباره
کسی رای داده باشند.
ماده 18 - در انتخاب درجه اول اشخاصی که نسبت به عده کلیه
انتخاب کنندگان حوزه انتخابیه اکثریت تام حاصل کنند مستغنی از انتخاب درجه
ثانی بوده به سمت عضویت مجلس شورای ملی قبول می شوند.
ماده 19 - در انتخاب درجه ثانی اگر دفعه اول و دوم درباره کسی اکثریت
تام حاصل نشد دفعه سوم همان شخص به اکثریت نسبی منتخب خواهد بود.
ماده 20 - در صورت تساوی آرا بین دو یا چند نفر هر گاه انتخاب یک نفر
از آنها محل حاجت باشد آن یک نفر به حکم قرعه معین می شود.
ماده 21 - در انتخاب درجه اول عده انتخاب شوندگان هر حوزه انتخابیه سه
مقابل عده نمایندگانی خواهد بود که برای آن حوزه در ماده دوم معین شده
است .
ماده 22 - در حوزه انتخابیه تهران انتخاب درجه اول از پنج محله که هر
یک در تحت ریاست یک کدخدا است به عمل خواهد آمد موافق تقسیمی که انجمن
نظارت معین خواهد کرد.
ماده 23 - در حوزه انتخابیه ایالات و ولایات انتخاب درجه اول در تمام
شهرهای آن حوزه به اکثریت نسبی به عمل خواهد آمد بعد این منتخبین درجه
اول در موعدی که انجمن نظارت مرکزی معین می کند در مرکز حوزه حاضر شده
مجتمعا از میان خودشان به عده ای که در ماده دوم به جهت آن حوزه تصریح شده
است به اکثریت تام نماینده انتخاب خواهند کرد.
ماده 24 - پنج ایل عمده شاهسون آذربایجان ، بختیاری ، قشقایی ، ایلات خمسه
فارس ، و ترکمان موافق تقسیم نظامنامه هر کدام یک نماینده مستقیما به
عضویت مجلس شورای ملی می فرستند.
طرز انتخاب ایلات هم دو درجه است لیکن عده منتخبین درجه اول هر ایل و هر
مرکز انتخاب درجه ثانی را وزارت داخله معین خواهد کرد در این مورد انتخاب
درجه ثانی به حکم قرعه خواهد بود.
ماده 25 - در صورتی که انتخاب شدگان شهرهای جزو در موعدی که انجمن
نظارت مرکزی برای حضور آنها معین کرده در مرکز آن حوزه حاضر نشوند برای
آن دوره حق انتخاب از آنها ساقط است و همان عده ای که در سر موعد حاضر
شده اند نمایندگان آن حوزه را از میان خودشان انتخاب خواهند کرد.
ماده 26 - هر یک از انتخاب کنندگان زیاده بر یک مرتبه حق رای دادن
ندارند مگر در صورتی که تجدید انتخاب لازم شود.
ماده 27 - در درجه اول انتخاب کنندگان مجبور نیستند که حتما از ساکنین
محل خود انتخاب کنند.
فصل ششم
دادن تعرفه برای تشخیص انتخاب کنندگان
ماده 28 - انجمن نظارت اعلانی مرتب نموده به مناسبت اهمیت محل از پنج
الی پانزده روز قبل از موعد انتخاب اشاعه می دهد.
ماده 29 - اعلان مذکور مطالب ذیل را دارا خواهد بود:
1 - شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان
2 - محل و اوقاتی را که انجمن نظارت یا شعب آن ورقه تعرفه خواهد داد
3 - مکان و زمانی که انجمن نظارت برای اخذ رای حاضر خواهد بود
4 - عده نمایندگانی را که صاحبان تعرفه باید منتخب نمایند
ماده 30 - اشخاصی که شرایط انتخاب کردن را دارا هستند اگر در ظرف مدتی
که انجمن نظارت به جهت گرفتن تعرفه معین نموده است تعرفه نگیرند حق
انتخاب برای آن دوره از آنها ساقط است .
ماده 31 - تعرفه ای که به انتخاب کنندگان داده می شود محتوی فقرات ذیل
خواهد بود:
1 - نمره و تاریخ
2 - اسم دارنده تعرفه و اسم پدر او
3 - شغل و منزل
4 - زمان و مکانی که دارنده تعرفه باید حاضر شده رای خود را بدهد
5 - ساعت افتتاح و اختتام مجلس انتخاب
6 - مهر با امضای اعضای انجمن نظارت
ماده 32 - انجمن نظارت یا شعب آن تمام تعرفه هایی را که می دهد به ترتیب
نمره در کتابخانه مخصوص ثبت خواهد شد.
فصل هفتم
در اخذ و استخراج آرا و تعیین انتخاب شدگان
ماده 33 - به مناسبت اهمیت محل مدت اخذ رای از یک الی سه روز خواهد
بود به تعیین انجمن نظارت .
ماده 34 - پس از انقضای موعدی که انجمن نظارت برای اخذ رای معین می کند
دیگر ورقه رای از کسی قبول نخواهد شد.
ماده 35 - دادن رای باید مخفی باشد و از این جهت باید دارنده تعرفه
قبل از دخول به مجلس انتخاب اسم یک یا چند نفر منتخبین خود را مطابق
عده ای که اعلام شده است روی کاغذ سفید بی نشان نوشته لوله کرده با خود داشته
باشد.
ماده 36 - پس از حضور اعضای انجمن نظارت و افتتاح مجلس انتخاب در
ساعتی که اعلان شده قبل از شروع به گرفتن ورقه رای رئیس انجمن نظارت
جعبه ای را که برای ضبط اوراق رای معین شده است در حضور اعضا انجمن و
حاضرین از انتخاب کنندگان باز نموده خالی بودن آن را می نماید.
ماده 37 - هر یک از دارندگان ورقه تعرفه پس از ورود به مجلس انتخاب در
کمال آرامی تعرفه و ورقه رای خود را به یکی از اعضا که برای این کار معین
شده اند می دهد.
ماده 38 - گیرنده تعرفه نمره تعرفه را به صوت بلند می گوید تا منشی
انجمن نمره را در کتابچه ثبت تعرفه پیدا کرده نشان کند پس از نشان کردن
نمره گیرنده تعرفه آن را ابطال نموده به صاحبش رد می نماید و ورقه رای او
را بدون نگاه کردن در جعبه انتخاب می اندازد صاحبان تعرفه به احتیاط
مواردی که تجدید انتخاب لازم شود تعرفه باطله خودشان را محفوظ خواهند
داشت .
ماده 39 - انتخاب کنندگان پس از دادن ورقه رای و پس گرفتن تعرفه باطله
در صورت تنگی جای و اخلال نظم و ترتیب انتخاب به امر رئیس از مجلس انتخاب
خارج خواهند شد.
ماده 40 - در محلهایی که انتخاب در یک روز تمام نمی شود در ختام مجلس
آن روز تمام اعضا با احتیاطات لازمه درب جعبه را مهر کرده روز بعد همان
اعضا آن را باز می کنند.
ماده 41 - بعد از اعلان انجام انتخاب رئیس انجمن جعبه انتخاب را در
حضور اعضا و حاضرین انتخاب کنندگان خالی نموده امر به استخراج آرا
می نماید.
ماده 42 - یکی از اعضا اوراق انتخاب را شمرده عده آن را با عده رای
دهندگانی که نمره تعرفه آنها در کتابچه ثبت تعرفه نشان شده است تطبیق
می کند در صورت زیادتی اوراق رای به عده اوراق زایده از کلیه برداشته شده
باطل می شود و نتیجه در صورت مجلس نوشته می شود.
ماده 43 - اوراق انتخاب را یکی از اعضا به صوت بلند یک یک خوانده به
یک نفر دیگر از اعضا می دهد و سه نفر دیگر از اعضا اسامی را به ترتیبی که
خوانده می شود در ورقه بزرگی می نویسند.
ماده 44 - هر گاه در اوراق انتخاب زیاد یا کمتر از عده معینه اسامی
نوشته باشند نقصی در امر انتخاب حاصل نخواهد شد در صورت اول آن عده اسامی
که زیاد نوشته شده از آخر ورقه خوانده نخواهد شد.
ماده 45 - از اوراق رای آنچه سفید یا لایقر باشد یا آن که صحیحا معرفی
انتخاب شده را نکند یا امضای انتخاب کننده را داشته باشد یا بیش از یک ورق
باشد محسوب نخواهد شد ولی عینا ضمیمه صورت مجلس می شود.
ماده 46 - بلافاصله بعد از شماره و استخراج آرا رئیس نتیجه را به صورت
بلند اعلام می نماید و اوراق انتخاب را معدوم می کند به استثنای آنهایی که
در ماده قبل ذکر شده که ضمیمه صورت مجلس می شود.
ماده 47 - صورت مجلس انتخابات را منشی در سه نسخه تحریر نموده به
امضای اعضای انجمن نظارت می رساند یک نسخه به حکومت نسخه دیگر به توسط
حکومت به مجلس شورای ملی و نسخه ثالث با کتابچه ثبت اوراق تعرفه به انجمن
ایالتی یا ولایتی مرکز حوزه فرستاده می شود.
ماده 48 - اشخاصی که ورقه تعرفه ندارند حق دخول به مجلس انتخاب
ندارند.
ماده 49 - دخول در محوطه انتخاب با داشتن اسلحه اکیدا ممنوع است .
ماده 50 - اسامی انتخاب شدگان درجه اول و دوم بعد از اتمام انتخابات از
طرف حاکم محل در روزنامه اعلان می شود.
ماده 51 - انتخاب شدگان در شهرهای جزو باید به امضای انجمن نظارت آن
محل اعتبارنامه در دست داشته باشند و به انجمن نظارت مرکزی ارائه بدهند و
همچنین نمایندگانی که در مرکز حوزه انتخابیه برای عضویت مجلس شورای ملی
منتخب می شوند باید به امضای انجمن نظارت مرکزی اعتبارنامه در دست داشته
تسلیم دفتر مجلس شورای ملی نمایند.
فصل هشتم
در شکایات راجع به انتخابات
ماده 52 - اگر از انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان کسی حین انتخاب شکایت
یا ایرادی راجع به انتخابات داشته باشد مانع از انجام انتخاب نخواهد شد
ولی شرح آن شکایت باید در صورت مجلس درج شود.
ماده 53 - شکایات و ایرادات راجعه به انتخابات باید در ظرف یک هفته
بعد از ختم انتخابات به انجمن نظارت اظهار شود تا انجمن رسیدگی نموده حکم
بدهد و نتیجه را ضمیمه صورت مجلس انتخاب نمایند.
ماده 54 - متشکیان از انتخابات اگر از حکم انجمن نظارت راضی نباشند
می توانند پس از افتتاح مجلس شورای ملی شکایات خود را در ظرف ماه اول به
مجلس شورای ملی اظهار نمایند و حکم مجلس شورای ملی قاطع خواهد بود
(شکایات راجعه به انتخابات که بعد از افتتاح مجلس شورای ملی به عمل می آید
باید در ظرف ماه اول بعد از وقوع آن انتخابات به مجلس شورای ملی برسد).
ماده 55 - هر گاه یکی از منتخبین یا نمایندگان به وسیله تطمیع یا
تهدید انتخاب شود پس از ثبوت به انجمن نظارت یا مجلس شورای ملی انتخاب آن
منتخب یا نماینده علاوه بر مجازاتی که قانون درباره او معین خواهد کرد از
درجه اعتبار ساقط خواهد بود.
ماده 56 - حق اعتراض بر انتخابات را اشخاصی دارند که حق انتخاب کردن
داشته باشند.
فصل نهم
در مواد مختلفه
ماده 57 - همین که نصف به علاوه یک نفر از نمایندگان ملت که شصت و یک
نفر باشد در تهران حاضر شدند مجلس افتتاح می یابد و رای آنها به اکثریت
مناط اعتبار و اجراست .
ماده 58 - ابتدای دوره انتخابیه دوساله از روزی است که مجلس شورای ملی
افتتاح می شود.
ماده 59 - پس از انقضای مدت دو سال باید نمایندگان مجددا انتخاب شوند
و مردم مختارند هر یک از یک منتخبین سابق را که بخواهند دوباره انتخاب
نمایند.
ماده 60 - مقرری اعضای مجلس شورای ملی موقوف به تشخیص و تصویب مجلس
است .
ماده 61 - مخارج مسافرت انتخاب شدگان درجه اول و دوم را ذهابا و ایابا
حکومت هر محل به اطلاع انجمن نظارت از قرار فرسخی پنج قران ادا خواهد کرد
به علاوه پنج تومان مخارج توقف پنج روزه در مرکز حوزه .
ماده 62 - هر گاه یکی از اعضای مجلس شورای ملی استعفا یا فوت نماید و
بیش از سه ماه به انقضای دوره باقی باشد مجلس شورای ملی یک نفر به جای او
به اکثریت تام انتخاب خواهد کرد.
ماده 63 - در تهران ده روز بعد از توشیح این نظامنامه به دستخط
همایونی و در ولایات پنج روز بعد از وصول نظامنامه انجمن نظارت تشکیل
یافته شروع به انتخابات خواهد کرد.
&
نوع : قانون
شماره انتشار :
تاریخ تصویب : 1288/04/10
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
موضوع :
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)
نظامنامه انتخابات (اصنافی ) مجلس شورای ملی نظامنامه داخلی دارالشورای ملی ایران
